ƏSƏRLƏRİ / MÜSAHİBƏLƏR

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin Türkiyənin "TRT", "TQRT", "Samanyolu", "NTV" televiziya kanallarının rəhbərləri ilə görüşdə çıxışı - İstanbul, "Çırağan" oteli, 8 may 1997-ci il


Hörmətli cənablar!

Mən sizi salamlayıram. Türkiyədə televiziya çox inkişaf edibdir, çoxlu televiziya kanalları var. Onların bəziləri Azərbaycanda da birbaşa yayılır. Azərbaycanda Türkiyəninki qədər başqa bir ölkənin televiziya kanalları yayılmır. Bunlara Azərbaycanda çox böyük maraq hissi ilə baxılır. Çünki, birincisi, Türkiyənin həyatı Azərbaycanı daim maraqlandırır. İkincisi, Türkiyə televiziyası vasitəsilə bir çox dünya məlumatları Azərbaycan vətəndaşlarına çatır. Üçüncüsü də Türkiyə televiziyasının məlumatı həm dünya məlumatıdır, həm də insanların həyatıdır. Türkiyə ilə Azərbaycanın həyatı bir-birinə çox yaxın olduğuna görə, mədəniyyətimiz, adət-ənənələrimiz bir-birinə çox yaxın olduğuna görə insanlar bu verilişlərə çox böyük maraqla, hörmət və məhəbbətlə baxırlar. Ona görə mən bu televiziya kanallarına təşəkkür edirəm ki, onlar öz verilişlərini Azərbaycanda da yayırlar.

İndi Azərbaycan televiziyası ilə Türkiyənin televiziya kanalları arasında əməkdaşlıq da var, ancaq bu, istənilən səviyyədə deyildir. Məsələn, insanların bir çoxu belə fikirdədir ki, Azərbaycan televiziyasının verilişləri Türkiyənin televiziya kanalları vasitəsilə burada da yayılsın. Azərbaycanın bir televiziyası, dövlət televiziyası var. Özəl televiziyalar da var, onlar kiçikdir. Azərbaycan televiziyasının proqramları Türkiyədə yayılsa, yaxşı olardı. Türkiyədə insanlar televiziyaya alışıblar, onu sevirlər. Ona görə belə imkan olsa, Türkiyə üçün də, Azərbaycan üçün də çox xeyirli olar.

Bilirəm ki, bunun texniki problemləri var, müəyyən maliyyə problemləri də var, ancaq hesab edirəm ki, əgər Türkiyə tərəfi müəyyən çarə, yol tapıb bunu edə bilsə, çox yaxşı olar. Siz də bilirsiniz, biz də bilirik ki, Azərbaycanın musiqisini, şərqilərini, mədəniyyətini Türkiyədə çox sevirlər. Əgər bizim televiziyanın burada yayımları olsa, Türkiyə tamaşaçıları bütün bunlarla daha yaxından tanış ola bilərlər.

Əlbəttə, bunları siz həll edə bilməzsiniz, ancaq bizim hörmətli dostumuz, dövlət naziri Namiq Kamal Zeybək, ola bilər, bu işlərə diqqət yetirsin və Azərbaycana çox böyük hörmət və ehtiram hissi bəslədiyinə görə, - ölkəmiz dövlət müstəqilliyini əldə edən zamandan indiyə qədər Azərbaycanla çox əlaqəli olub, - güman edirəm, bunu edə bilər.

Bizim teleşirkətdən mənə dedilər ki, bəzən bir saatlıq proqram Türkiyənin "TQRT" kanalı vasitəsilə verilir. Bəzən Azərbaycan televiziyasında elan olunur ki, bizim vaxtla saat 8.30-da "TQRT" ilə veriliş yayımlanacaqdır. Bizim vaxtla səhər saat 8.30-da Türkiyədə səhər saat 6.30 olur, bilmirəm, insanlar bu vaxt yuxudan ayılırlarmı? Təşəkkür edirəm ki, belə bir addım atılıb, ancaq bunun vaxtını dəyişsəniz daha yaxşı olar. Hər bir televiziyaçı həmişə hesablayır ki, onun nə qədər tamaşaçısı var. Hər şey onunla ölçülür. Bəzi proqramlar hazırlanıb buraya göndərilir və Türkiyədə də "TQRT" vasitəsilə verilir, amma bunun vaxtı dəyişsə, daha yaxşı olar.

Mən bunu müzakirə etmək istəmirəm, sadəcə, belə bir problemin olduğunu deyirəm, baxın, görün. Bizim teleşirkətin rəhbəri Nizami Xudiyevi göndərə bilərəm, gəlib sizinlə görüşsün, danışsın. Hesab edirəm, əlverişli yollar tapa bilərsiniz. Mən sadəcə bu problemin olduğunu deyirəm.

Hacı Tosun ("Samanyolu" televiziyasının baş direktoru): Bir zaman Qarabağ məsələsi başlayanda televiziyamız yox idi. Onda Qarabağ hadisələrinə aid bir sərgi açdıq, xaricilər bu sərgiyə baxdılar. İndi ictimai rəy bu problemi sanki unutmuşdur. Biz arzu edirik ki, bu problem sülh yolu ilə həll edilsin. Zati-aliləriniz də bunu dəfələrlə dilə gətirdiniz. Bu məsələ türk ictimai rəyində sanki unudulmuşdur.

Heydər Əliyev:  Onu çox doğru buyurdunuz, çox doğru fikirdir. Qarabağ problemi Türkiyədə unudulur, dünyada unudulur, çünki üç ildir barışdır, savaş getmir. Adətən, belə problemlər kəskin savaş getdiyi zaman daha da çox qoyulur. İndi savaş getmir. Ancaq eyni zamanda bu probem həll olunmayıbdır. Bu problemi unutmaq olmaz, heç bir şeyi unutmaq olmaz. Ümumiyyətlə, bu bölgədə, - bu günlərdə bunu bir neçə dəfə demişəm, - Ermənistan amilini unutmaq olmaz. Son üç ildə Rusiya Ermənistana 1 milyard dollarlıq silahlar veribdir. Nə üçün veribdir, - bunu da unutmaq olmaz. Yaxud da ki, Ermənistanda, Gürcüstanda, yəni sizin sərhədlərinizdə, bizim sərhədlərimizdə Rusiyanın əsgəri bazaları, hərbi hissələri yerləşibdir, - bunu da unutmaq olmaz. Belə şeyləri unutmaq olmaz. Doğrudur, dünən mən burada mətbuat konfransında dedim, - sizdə bəzi adamlar, qəzetçilər Yerevana, hətta Dağlıq Qarabağa da gedirlər, sonra gəlib burada təbliğat aparırlar ki, Ermənistanla da ticarət edək. Bir neçə ildən sonra deyəcəklər ki, Dağlıq Qarabağla da ticarət aparaq. Çünki sizin qəzet yazıb ki, "Dağlıq Qarabağ indi de-fakto bağımsızdır". Bu gün belə yazan on gündən sonra deyəcək ki, "Bağımsız dövlət kimi gəlin onunla əlaqələr yaradaq".

Ona görə də sizin fikrinizi çox bəyənirəm, çox gözəl fikirdir və rica edirəm ki, bu mövzu heç vaxt unudulmasın. Biz unutmuruq. Bilirsiniz. Biz türk dünyası haqqında danışırıq, elədirmi? Burada da, Ankarada da, İzmirdə də hamımız böyük iftixar hissi ilə deyirik ki, türk dünyası qalxır, heç vaxt olmadığı kimi bir-birinə yaxınlaşır. Amma bu türk dünyası böyük bir yurddursa, orqanizmdirsə bunun yaralı yeri haradır? Yaralı yeri Azərbaycandır. Hesab edin ki, insanın bədənində harasısa yaralıdır - qolu, qıçı, ya qafası yaralıdır. Qarabağ məsələsi, Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü təkcə Azərbaycana qarşı olan təcavüz deyildir. Bunu dəfələrlə çox böyük ehtiram hissi ilə qeyd etmişəm, - böyük Mustafa Kamal Atatürk deyib ki, Azərbaycanın dərdi bizim dərdimiz, Azərbaycanın sevinci bizim sevincimizdir. Bu sözləri unutmaq lazım deyildir. Bu gün Azərbaycanın dərdi var, demək, bu, Türkiyənin də dərdidir. Türkiyənin təbliğat orqanlarında - televiziyasında, qəzetlərində bu dərdin ağrısı unudulmamalıdır.

Mən demirəm ki, bu dərd var, oturub gözümüzün yaşını tökək, - yox. Amma dərdi aradan götürmək üçün nə işlər görmək, nə etmək lazımdır və bu işlərin görülməsinə kim, nə üçün mane olur, - bunlar unudulanda hissiyyatlar korşalır. Hissiyyatlar korşalanda isə insan bəzən çox şeylərdə yanlışlıqlar buraxır.

Məsələn, Azərbaycanda yerindən-yurdundan didərgin düşmüş bir milyondan artıq insanlar, qaçqınlar var. Bu sözləri o qədər demişik ki, insanların qafası buna öyrənib, beş il, iki-üç il əvvəl olduğu kimi hissiyyatlı qəbul etmirlər. Ancaq kənardan, yabançı ölkələrdən Azərbaycana gələn insanlar gedib çadırlarda qaçqınları bu vəziyyətdə görəndə, qışda da, yazda da, yayda da görəndə - dəhşətə gəlirlər. Xatirimdədir, bir il, ilyarım bundan öncə məşhur Amerika siyasətçisi Bjezinski Azərbaycana gəlmişdi, vertolyotla çadırlar olan yerə getdi. Gələndən sonra axşam mən onunla görüşdüm. Bilirsiniz, həyəcanından özünə gələ bilmirdi. Deyirdi ki, mən dünyanın hər yerində qaçqın düşərgələrində olmuşam, fələstinlilərin, əfqan mücahidlərinin düşərgələrində, Afrikada da olmuşam, amma belə dəhşətli hal görməmişəm.

Şübhəsiz bu barədə Azərbaycanın özü də çox günahkardır ki, bunu geniş yaya, təbliğ edə bilmir. Bizim imkanımız azdır, kiçik ölkəyik, ancaq böyük təbliğat maşını, orqanları olan Türkiyə bunu etməlidir. Yəni biz öz günahımızı bilirik və ümumiyyətlə, sizə deyim ki, Türkiyə, Azərbaycan, yaxud türklər hamımız birlikdə bu işlərdə zəifik.

Ermənilər 1915-ci ildən indiyə qədər dünyanın hər yerində təbliğat aparırlar ki, "Türklər bizi qırdı, öldürdü, soyqırımı etdilər". Bunu hər yerdə yayırlar. Amma bunun müqabilində türklər ermənilərin Türkiyə ərazisində nə qədər cinayət etdiklərini, xəyanət etdiklərini demirlər. Siz, sadəcə, müdafiə mövqeyindəsiniz, yəni fikirləşirsiniz, - deyirlər, desinlər, bizə heç bir şey edə bilməzlər, böyük dövlətik, ölkəyik. Amma onlar öz işlərini görürlər. Hər il Amerika konqresində istəyirlər ki, Türkiyənin ermənilərə qarşı soyqırımı haqqında qərar çıxarılmasına nail olsunlar, amma edə bilmirlər. Ancaq hər il aprel ayında ölkələrin ictimai rəyinə səs salırlar ki, türkləri vəhşi kimi, soyqırımı edən kimi göstərsinlər.

Amma onlar doqquz ildir azərbaycanlıları, türkləri qırırlar. Xocalıda nə qədər vəhşətlər, soyqırımı etdilər, - bunu bir dəfə, iki dəfə dedik, orada-burada göstərdik. Biz bunu heç də unutmamışıq. Bu, qəlbimizdə, bədənimizdə daim qanı tökülən, qan sızan yaradır. Amma ümumiyyətlə bu, bizim passivliyimizdir, ermənilərin fəallığı bizim passivliyimizdən çoxdur. Azərbaycanın da, türklərin də passivliyi çoxdur, ona görə də ermənilər bundan istifadə edirlər. Sizin dediyiniz sözlərin üstünə gəlib çıxıram ki, əgər bu bir milyon qaçqın haqqında daim bizdə də, sizdə də, Avropada da verilişlər getsə, unudulmaz.

Məsələn, 20 Yanvar hadisələrini bizim Azərbaycanın özündə bəziləri unudurlar. Bilirsiniz, mən 1993-cü ildə Bakıya gəldim. 20 Yanvar hadisəsində Azərbaycanın o vaxtkı başçıları da günahkar idilər, ona görə də bunun üstünü örtüb basdırdılar. Neçə il idi ki, bu məsələ müzakirə olunmurdu. Düzdür, o vaxt Azərbaycanda müxalifətdə olan qüvvələr, məsələn, Xalq Cəbhəsi, filan bunu qaldırırdılar. Bilirəm, burada Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin pərəstişkarları var. Amma siz də bilməlisiniz ki, Xalq Cəbhəsi 1992-ci ildə hakimiyyətə gəldi, ondan sonra 20 Yanvar hadisələrini unutdu. Əgər sən müxalifətdə olanda hakimiyyətdəki adamın boğazından tutmuşdunsa ki, 20 Yanvar hadisəsində günahkarsan, filan-beşməkansan, indi hakimiyyət sənin əlindədir, aç bu məsələni, açmadılar!

1992-ci il də, 1993-cü il də keçdi.

1993-cü ildə mən Bakıya gəldim, 1994-cü il yanvarın 20-də, bu hadisənin dördüncü ilində mən bu məsələni qaldırdım.

Parlamentdə bir ay müzakirə getdi. Bir çox insanlar deyirdilər ki, nəyə lazımdır bunu yenidən qaldıraq, nə üçün qaldıraq? Bunu o işdə günahkar olan, vaxtilə kommunust rejiminin başında duran adamlar da edirdilər. Amma təəssüf ki, vaxtilə müxalifətdə olan və 20 Yanvar hadisəsində doğru, düzgün mövqedə duran adamlar da dedilər ki, bunu nə üçün müzakirə edək?

Mən özüm də gedib parlamentdə oturdum ki, dinləyim. Hətta Xalq Cəbhəsindən olan bir millət vəkili, - gənc adamdır, özü də bizim naxçıvanlıdır, konserv zavodunda kiçik bir iqtisadçı işləmiş adamdır, sonra gəlib oturmuşdu orada, bunlar belə idilər, Xalq Cəbhəsindən olanlar hər biri özünü dahi hesab edirdi, - mənə deyir ki, siz bunu düz etmirsiniz, çünki belə hadisələri bir 50 ildən sonra araşdırmaq olar, indi araşdırmaq olmaz. Bizim başkanımız Əbülfəz Elçibəy də deyib ki, 50 ildən sonra araşdırmaq olar. Dedim ki, 50 ildən sonra nə sən olacaqsan, nə o, nə də mən olacağam. Şahidlər də olmayacaqdır. Bu, birincisi. İkincisi, əgər biz bu gün araşdıra biləriksə, nə üçün araşdırmayaq? Nə üçün belə deyirdilər? Çünki hamının bu işdə barmağı vardı - biri o tərəfdən, biri bu tərəfdən.

Amma xalqın, millətin mənafeyini hər bir kəsin mənafeyindən üstün tutmaq lazımdır. Əgər xalqın, millətin mənafeyinə görə mən də cəzalanmalıyamsa, cəzalanmalıyam. Ona görə mən 20 Yanvar hadisəsini qoymuram unudulsun. 1994-cü ildən indiyə qədər hər il, - bu il də - bir ay Azərbaycan televiziyasında bütün bu məsələlər yenidən qaldırılır. Buna Moskvada çox pis baxırlar. Çünki Moskvada o vaxt vəzifədə olan bəzi adamlar bu işin günahkarlarındandırlar. Əgər mən də özümü o tərəfdən də, bu tərəfdən də qorumaq istəsəm, deyərəm ki, niyə bunu edim, oradan da, buradan da mənə pis baxacaqlar, niyə başımı ağrıya salım? Azərbaycanda belə bir söz var: ağrımayan başımı niyə ağrıdım. Sizdə belə söz varmı? Hesab edirəm ki, əgər mənim başım ağrımırsa, millətin faciəsi ilə bağlı qoy on dəfə də ağrısın. Amma bunu unutmaq olmaz. Biz televiziyada, qəzetlərdə bir ay bunu veririk. Mən belə fikirdəyəm ki, nə qədər millətimiz yaşayır, 20 Yanvar hadisələrini unutmaq olmaz, çünki bu, xalqımızın başına gətirilən hadisədir. Təsəvvür edin, Sovetlər Birliyinin tarixində, - onun daxilində on beş respublika var idi, o cümlədən Azərbaycan, bu tarixi mən yaxşı bilirəm, - heç bir xalqın, heç bir ölkənin başına o qədər faciə gətirilməmişdi. Amma bizim millətin də passivliyi olub. 1989-cu ildə Gürcüstanın paytaxtı Tbilisidə də xalq ayağa qalxmışdı, meydanda mitinq etmək istəyirdi. Gürcüstanda olan sovet əsgərləri onları bir az sıxışdırdı, on beş-an altı adam öldü. Gürcülər dünyaya hay qaldırdılar. Moskvadan gürcü xalqından üzr istəməyi tələb etdilər. Moskva hakimiyyəti, yəni Sovet hakimiyyəti gürcü xalqından üzr istədi.

Ondan bir il sonra, 1990-cı il yanvarın 20-də Azərbaycanın başına belə bəla gəldi. Bizim azərbaycanlılar bu işi nəinki qaldırmadılar, hətta susdular, buna görə də nə bizdən üzr istəyən oldu, hətta çoxlarının fikrincə, bu, belə də olmalı idi.

Bax, buna görə də yenə sizin sözünüzə qayıdıram, - çox doğrudur ki, Qarabağ məsələsini unutmaq olmaz. Əgər indi savaş getmirsə, bunun cürbəcür problemləri var, bunları daim vermək lazımdır. Çadırlarda yaşayan insanların vəziyyəti barədə həftədə bir dəfə Türkiyənin televiziyasında məlumat verilsə, - deyirsiniz ki, TQRT dünyanın yarısını əhatə edir, amma elə vaxtda verin ki, hamı baxa bilsin, - insanlar görəcəklər ki, bu qədər vəhşilik var. Amma bunlar unudulduğuna görə Avropada da, Amerikada da, Rusiyada da hesab edirlər ki, nə olub, ermənilər Azərbaycanda bir şey etməyiblər ki...

Yunus Şən (NTV): Ermənistan prezidenti ilə son görüşlərinizdə bir nöqtəyə gələ bildinizmi?

Heydər Əliyev: Bilirsiniz, bu, mürəkkəb prosesdir. Ona görə hər bir görüşdən nəticə gözləmək də real deyildir. Keçən dəfə Qara dəniz iş birliyinə gələndə İstanbulda məndən də çox soruşurdular. Danışırıq, fikir mübadiləsi gedir, amma istənilən nəticə olmadığına görə deyilən şeyləri də açmağa ehtiyac yoxdur.

Danışıqları bundan sonra da davam etdirəcəyik, mən hər dəfə imkan olan yerdə - ya Moskvada, ya burada, ya Avropada, yaxud Amerikada görüşürəm və hesab edirəm ki, bu, lazımdır. Çünki bir halda ki, biz məsələni sülh yolu ilə həll etmək istəyirik, bu sülh iki tərəfin razılığı ilə ola bilər. Bizim prinsiplərimizi, yəni Lissabon Zirvə görüşündə qəbul olunmuş prinsipləri Ermənistan qəbul etmir. Eyni zamanda onlar deyirlər ki, bu məsələni sülh yolu ilə həll etmək lazımdır.

Bəli, sülh yolu ilə həll etmək lazımdır. Ancaq əgər sülh, barış yolu ilə həll ediriksə, bunun yolu budur, gəlin bu yolla gedək. Bilirsiniz, bu proses 1988-ci ildən başlanmış bir şeydir və özü də bu proses zamanı o qədər səhvlər, yanlışlıqlar buraxılıbdır ki, ola bilər, o tərəfdən də, bu tərəfdən də olubdur, amma hər tərəf hesab edir ki, doğru hərəkət edib, o birisi səhv buraxıbdır, bunları aradan götürmək üçün, görünür, hələ çox görüşlər olmalıdır. Bunların istənilən nəticəsi olmadığına görə mən də bunu çox açmıram və güman edirəm ki, bunu belə də anlamaq lazımdır.

Yunus Şən: Sayın Əliyev, bir neçə gündür Türkiyədəsiniz, görüşlər keçirdiniz. İstər iqtisadi, istər siyasi və digər sahələrdə düşündükləriniz nə dərəcədə gerçəkləşdi?

Heydər Əliyev: Bilirsiniz, istədiyim olsa da, olmasa da Türkiyədən daxilən həmişə rahatam. Çünki Türkiyəyə mənim və Azərbaycan xalqının o qədər məhəbbəti var ki, ola bilər, bir şeylə razı olasan, ya olmayasan, razı olmamağın da bu məhəbbəti pozmur. Deyirik ki, Türkiyə və Azərbaycan qardaşdırlar. Bu, adi söz deyil, həqiqətən dərin məna kəsb edir. Ola bilər, bu qardaş o qardaşdan pul istəsin, o bunu verməsin. O, bununla razı olmur, amma onun qardaşlıq hissiyatı o qədər güclüdür, o qədər əzizdir ki, razı olmasa da, ola bilər, inciyir, ancaq sonra üstündən keçir. Bu, belədir. Başqa, yad adamdan yaxud da bağlı olmadığın, yəni qan bağlılığı olmayan adamdan sən bunu istədin, - o vermədi və sən bu sözü dedin, o səninlə razı olmadı. Sən ondan həm küsürsən, həm də onunla düşmən olursan, tamam inciyirsən. Bu, tamamilə fərqli şeydir.

İndi siz də deyirsiniz, dünən də dedilər ki, mən incidim. Bilirsiniz, dost dostdan inciyər. Azərbaycanda bir söz var, insan uman yerdən küsər. Bu söz sizdə varmı - uman yerdən küsərlər? Ummayan yerdən mən niyə küsürəm? Küsdüm-küsmədim, onun üçün də, mənim üçün də bunun əhəmiyyəti yoxdur, uman yerdən küsərlər. Azərbaycan Türkiyədən çox şey umur. Bütün xalqımızda, o cümlədən məndə də belə fikir var ki, Türkiyə böyük dövlətdir, böyük imkanlara malik olan dövlətdir. Türkiyə bizim qardaşımızdır, qan qardaşımız, can qardaşımızdır. Qan qardaşı olan da, Azərbaycanda yenə bir söz var, öz boğazından kəsib qardaşına verir. Lazımdır ki, xalqımızın milli adət-ənənələri dövlətlərimizin arasında da olsun.

Yaxşı, 1992-1993-cü illərdə "Eksimbank" 250 milyon dollar kredit ayırıb, onun da cəmi 70 milyon dolları verilib. Bu 70 milyon dollara da o vaxt buğda alıb veriblər, çünki insanlar ac idi, buğda yox idi. Başqa şeyə verməyiblər. Əgər yatırıma veriblərsə, para götürüblərsə, gəl, parasını apar! Dərmana veriblər, - çünki bizim döyüşçülər qan içində idilər, buğdaya veriblər, başqa bir şeyə verməyiblər. İndi Türkiyə boğazımızdan tutub ki, bunu qaytar. Qaytara bilmirəm. 20 milyon dollar da faiz vermişəm. Mən bundan inciməyim?

Bilirsiniz, vaxtilə mən Sovetlər İttifaqının başında olan adam olmuşam. O vaxtlar Sovetlər İttifaqı özünə dost ölkələr yaratmaq üçün, - Asiyanın keçmiş müstəmləkə ölkələri, yaxud Afrika, Ərəb ölkələri, - bunlara nə qədər kredit verir, sonra çoxunu da bağışlayırdı. Düzdür, onlarla nə din bir idi, nə məslək bir idi, amma özünə dəstəkli ölkələr yaratmaq istəyirdi.

Sosialist ölkələrindən savayı başqa ölkələr də var idi, "Üçüncü dünya" ölkələri hesab olunurdu, - bilirsiniz də, bloklara qoşulmayan ölkələr, - onlara nə qədər kreditlər verirdi. Elə İraqın Sovetlər İttifaqına, indi Rusiyaya nə qədər borcu var, həddindən artıq borcu var. O vaxtlar verib, çünki İraqla əlaqəsi vardı, indi qaytarmır. İraqa indi silah satır ki, bəlkə bir şey əldə etdi. Axı, mən bu şeyləri görmüşəm, yəni böyük dövlətin kiçik dövlətə yardımını, köməyini görmüşəm. Bunu gördüyümə görə anlaya bilmirəm ki, niyə belədir.

Amerika Birləşmiş Ştatları Ermənistana gecə-gündüz yardım edir. Biz Amerika Birləşmiş Ştatlarının Azərbaycandakı iqtisadi maraqlarını çox genişləndirmişik. Amma 1992-ci ildə bizim Xalq Cəbhəsi hakimiyyətdə olduğu zaman Amerika Birləşmiş Ştatlarının konqresi qərar çıxarıb ki, - 907-ci maddə var, siz bunu Amerikaya da deməmisiniz ki, nə üçün bu maddəni Azərbaycana tətbiq ediblər, - guya Azərbaycan Ermənistanı blokadaya götürübdür. Ona görə də Azərbaycana Amerikadan yardım göstərilməsi qadağan olunubdur. Mən indiyə qədər vuruşuram, bu qadağanı, 907-ci maddəni götürə bilmirəm. Bir belə şirkətlər gəldi, müqavilələr imzaladıq, Klintonla bir neçə dəfə görüşmüşəm, danışmışam, digərləri ilə də görüşmüşəm. Klinton da deyir ki, bəli, bu, ədalətsizlikdir, amma konqresə təzyiq göstərə bilmirəm.

Baxın, biz Amerikanın şirkətlərinə o qədər böyük imkanlar yaratmışıq, Amerika isə bizə yardım etmir. Amma Amerika keçmiş Sovetlər İttifaqına daxil olan, indi müstəqil dövlət olan ölkələrin hamısına yardım edir. Ən çox da Ermənistana yardım edir - oraya ildə 100 milyon dollardan artıq yardım gedir, amma Amerika bizə yardım etmir.

O vaxtlar ki, buğda yox idi, insanlar ac idi, biz "Eksimbank"ın krediti ilə gedib orada-burada buğda axtarırdıq, Amerika birbaşa Ermənistana buğda göndərirdi. İndi də göndərir. Amerika Ermənistana bu köməyi edir. Amerikada, Fransada, başqa yerlərdə olan erməni diasporu, zəngin adamlar kömək edir, hamı kömək edir. Amma Türkiyə Azərbaycana heç bir kömək etmir, - mən maddi köməyi demirəm. Bir dəfə kredit verib, indi də tutub boğazımızdan. Üç-dörd ildən sonra krediti də verə bilməyəcəyik, faizi də o kreditə bərabər olacaqdır. Belə də şey olarmı?

Keçmişdə mən bu barədə bir neçə dəfə müraciət etmişdim, eləcə qaldı. İndi bu dəfə də rəhbərlərə müraciət etmişəm. Axı mən bilirəm ki, hansı ölkə hansına nə yardım edir. Azərbaycana heç kəs yardım etmir. Rusiya Ermənistana nə qədər yardım edir. Ermənistanın atom elektrik stansiyası var. Bilirsiniz ki, 1992-ci ildə onu bağladılar. Ukraynadakı Çernobıl atom elektrik stansiyasında böyük qəza, faciə oldu, ona görə Ermənistan stansiyanı bağladı. Amma gördü ki, elektrik enerjisi olmadığından boğulur. Rusiyadan mütəxəssislər gətirdi. Rusiya oraya çox para qoydu, elektrik stansiyasını bərpa etdi, yenidən işə saldı. Rusiya olmasaydı, Ermənistan bunu edə bilməzdi. Rusiyanın parası, mütəxəssisləri, mühəndisləri, alimləri gəlib bunu işə saldılar.

Azərbaycana nə Rusiya yardım edir, nə Türkiyə, nə İran, nə Amerika yardım edir. Torpağımızın 20 faizi işğal altındadır, bir milyon da qaçqın var. Mən bunları deməməliyəm? Başqa şeylər də deyə bilərəm, ancaq bunlar bəsdir.

Sağ olun.

"Azərbaycan" qəzeti, 9 may 1997-ci il.