Axtarış

ƏSƏRLƏRİ / MÜSAHİBƏLƏR

Aparıcı: Bu gün Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev "Mir" Dövlətlərarası Teleradio Şirkətinin Azərbaycan milli nümayəndəliyinə gəlmişdir. Bakı - Moskva birbaşa telekörpüsü olmuşdur. Prezident Heydər Əliyev Rusiya jurnalistlərinin suallarına cavab vermişdir. O, "Mir" DTRŞ-nin Azərbaycan milli nümayəndəliyinin yaradıcı kollektivi ilə görüşmüş, xatirə şəkli çəkdirmişdir.

"Mir" Teleradio Şirkəti Azərbaycan nümayəndəliyinin həyatında daha bir fərəhli hadisə baş vermişdir: nümayəndəliyin direktoru Davud İmanov Müstəqil Dövlətlər Birliyinin informasiya məkanının formalaşmasına görkəmli töhfəsinə görə "Dostluq ağacı" medalı ilə təltif edilmişdir. Bildiyiniz kimi, "Mir" DTRŞ-nin Azərbaycan milli nümayəndəliyinin işində məqsəd bugünkü Azərbaycanın həyatı haqqında obyektiv, hərtərəfli informasiyanı bütün postsovet məkanının sakinlərinə çatdırmaqdan ibarətdir.

Aparıcı (oğlan): Məhz bu məqsədlə biz görkəmli siyasətçiləri, alimləri və mədəniyyət xadimlərini telekörpülərə tez-tez dəvət edirik.

Aparıcı (qız): Moskva ilə indiki telekörpünün qonağı Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyevdir.

Aparıcı (oğlan): Biz sizə proqramın bu buraxılışına birlikdə baxmaq imkanı veririk.

Aparıcı: Günortanız xeyir, hörmətli televiziya tamaşaçıları. Biz - "Mir" Dövlətlərarası Teleradio Şirkəti, "Mayak" radiostansiyası və "Nezavisimaya qazeta" MDB ölkələrinin prezidentləri ilə görüşləri davam etdiririk. Bugünkü qonağımız Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əlirza oğlu Əliyevdir. Günortanız xeyir, Heydər Əliyeviç.

Heydər Əliyev: Salam.

Aparıcı: Çoxsaylı suallarımıza başlamazdan əvvəl, icazənizlə, Sizi və Azərbaycan xalqını təbrik edək, ən xoş arzularımızı bildirək - firavanlıq, sülh və tərəqqi diləyək. İyunun 21-də Moskvada birlik ölkələri dövlət başçılarının növbəti görüşü keçiriləcəkdir. Sizin MDB-də inteqrasiya proseslərinin ünvanına söylədiyiniz tənqidi qeydlər kifayət qədər geniş məlumdur. İcazənizlə, bilmək istərdik, Azərbaycanın türkdilli dövlətlərlə daha yaxın əlaqələr yaratmaq baxımından xarici siyasətinin fəallaşması bununla izah edilmirmi?

Heydər Əliyev: Bəli, mən, həqiqətən, MDB-nin fəaliyyəti barəsində tənqidi qeydlər söyləmişəm. Lakin bununla yanaşı hesab edirəm ki, indi, Rusiyada rəhbərlik dəyişdikdən, Vladimir Vladimiroviç Putin prezident seçildikdən sonra birliyimiz öz həyatının və öz fəaliyyətinin ikinci mərhələsinə başlayır. Hər necə olsa da, MDB-də əsas rolu Rusiya oynayır. Bizim əldə etdiyimiz nəticələr də Rusiyanın birlik işlərini nə dərəcədə daha mütəşəkkil aparmasından asılıdır. Ona görə də mən ümid edirəm, kifayət qədər yaxşı ümid bəsləyirəm ki, iyunun 21-də Moskvada yaxşı görüş olacaq və bu, MDB-nin fəaliyyətinin səmərəliliyini daha da yüksəltməyin bünövrəsini qoyacaqdır.

Sual: Heydər Əliyeviç, sual "Mayak" radiosundandır. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan MDB-nin kollektiv təhlükəsizlik müqaviləsindən çıxmışdır. Lakin birliyimizin sərhədlərindəki hadisələr göstərmişdir ki, narkotik maddələrin qanunsuz dövriyyəsi, beynəlxalq terrorizm, əhalinin qanunsuz miqrasiyası kimi hallarla birgə mübarizə aparmaq daha asandır. Necə bilirsiniz, Azərbaycanın bu müqaviləyə qayıtması üçün imkanlar varmı və Azərbaycan qayıtmaq istəyirmi?

Cavab: Başa düşürsünüz ki, bunlar müxtəlif məsələlərdir. Kollektiv təhlükəsizlik haqqında müqavilənin öz təyinatı var. O ki qaldı terrorizmlə, narkotiklərlə və digər bu cür hallarla mübarizəyə, biz bu baxımdan həmişə birlikdəyik. Məsələn, Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey İvanov bu günlərdə burada oldu və biz onunla həmin məsələləri müzakirə etdik, hətta dünən Rusiyanın və Azərbaycanın təhlükəsizlik şuraları arasında məhz bu məqsədləri nəzərdə tutan protokol da imzalandı. Ona görə də burada heç bir ziddiyyət yoxdur. Biz bütün bu cür hallarla mübarizədə birlikdəyik.

Sual: Azərbaycanın Avropa Şurasına daxil olması barəsində Qərbin mövqeyinin müəyyən qədər dəyişməsi ilə bağlı Sizdən soruşmaq istərdim. Bu proses ləngiyir, ümumiyyətlə, Azərbaycanla Avropa Şurası arasında danışıqların indiki vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz və Azərbaycan üçün bu təşkilata daxil olmağın perspektivlərini nə cür proqnozlaşdırırsınız?

Cavab: Biz hesab etmirik ki, bu barədə Qərbin mövqeyi dəyişilibdir. Sadəcə, hazırlıq prosesi gedir ki, iyunun 28-də Avropa Şurası Parlament Assambleyasının sessiyasında Azərbaycanın və Ermənistanın Avropa Şurasına artıq qəti şəkildə, tam hüquqlu üzv kimi daxil olmaları məsələsinə baxılsın. Romada Siyasi Komitənin iclası keçirilib və o, Azərbaycanın Avropa Şurasının tam hüquqlu üzvü seçilməsini Parlament Assambleyasına birmənalı şəkildə tövsiyə etmişdir. Biz bu barədə hansısa dəyişiklik görmürük.

Sual: Heydər Əliyeviç, Siz ATƏT-in İstanbul zirvə görüşündə Qafqazda kollektiv təhlükəsizlik sistemi yaradılması ideyasını irəli sürmüsünüz. Sizcə, indinin özündə bu sahədə hansısa peal addımlardan danışmaq olarmı?

Cavab: Bilirsiniz, Cənubi Qafqazda təhlükəsizlik haqqında məsələ çox vacibdir. Məsələn, keçən ilin noyabrında ATƏT-in İstanbul zirvə görüşündə Azərbaycan bütün Qafqazda təhlükəsizlik, sülh və sabitlik paktı yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış etdi və əlaqədar ölkələri belə bir paktı birgə işləyib hazırlamağa dəvət etdi. Sonralar bəzi başqa dövlətlərdən də bu cür təkliflər daxil oldu.

Biz hesab edirik ki, bu, mümkündür. Ancaq bundan ötrü prinsipial məsələləri, ilk öncə Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münaqişəni həll etmək lazımdır. Məlumdur ki, hələ 1988-ci ildə başlamış bu münaqişə Azərbaycana çox ağır zərbə vurub və biz onun çox acı nəticələrini hiss edirik. Azərbaycan ərazisinin 20 faizi Ermənistan silahlı birləşmələri tərəfindən işğal olunubdur. Bir milyon azərbaycanlı öz yaşayış yerindən zorla qovulub, artıq 7-8 ildir onlar çadırlarda ağır şəraitdə yaşayırlar. Ona görə də Qafqazda kollektiv təhlükəsizlik haqqında paktın yaradılmasına gəlib çatmağın vacib şərti ən əvvəl Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllidir. Bəs bundan ötrü nə lazımdır? Altı il bundan öncə biz atəşkəs haqqında sazişə nail olmuşuq. İndi müharibə getmir. Amma biz sülhə də nail olmamışıq. Bundan ötrü isə Ermənistan silahlı qüvvələri Azərbaycan ərazilərindən çıxmalı, yurd-yuvasından didərgin salınmış insanlar öz yerlərinə qayıtmalıdır, - baxmayaraq ki, orada hər şey dağıdılıb, talan edilib, - heç olmasa insanlar öz yerlərinə qayıtsınlar, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olunmalıdır. Belə olan halda, əlbəttə ki, Qafqazda kollektiv təhlükəsizlik paktı yaratmaq üçün böyük imkanlar açılır. Ona görə də bunsuz heç bir paktdan söhbət gedə bilməz.

Biz nikbinik, hesab edirik ki, bunu etmək mümkündür, buna nail olmaq olar.

Sual: Heydər Əliyeviç, bununla əlaqədar "Mayak" radiosundan bir sual. Azərbaycanın hakimiyyət orqanları, rəsmi Bakı Ermənistan ərazisində Rusiya hərbi bazalarının olması ilə bağlı dəfələrlə narahatlıqlarını bildirmişlər. Sizin mövqeyiniz indi necədir və həmin bazaların olması Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərə nə cür təsir göstərə bilər? Sağ olun.

Cavab: Bu barədə mənim mövqeyim dəyişməyibdir. Birincisi, bütün dünyaya bəllidir, Moskva mətbuatına da yaxşı məlumdur - hələ 1997-ci ildə Rusiyanın hakimiyyət orqanları aşkar etmişdilər ki, Rusiyanın Müdafiə Nazirliyi əvvəlki üç il ərzində Ermənistana qanunsuz olaraq, gizli surətdə bir milyard dollarlıqdan artıq silah, döyüş sursatı, hərbi texnika vermişdir. Biz bu məsələni qaldırdıq, Rusiya prezidenti Yeltsinin səviyyəsində Rusiya rəhbərliyi ilə müzakirə etdik, mən özüm onunla bu barədə bir neçə dəfə danışdım. Mən bu məsələni MDB ölkələri dövlət başçılarının iclasında qaldırdım.

Materiallar araşdırılmaq üçün Rusiya Federasiyasının Prokurorluğuna verildi. Amma sonra Rusiyanın Azərbaycanın və Ermənistanın birgə komissiyası yaradıldı. Biz bu komissiyanın işində fəal iştirak edirdik. Sonra isə bu komissiya da fəaliyyətini dayandırdı. Odur ki, biz bundan narahatıq, çox narahatıq. Bu birincisi.

İkincisi, əlbəttə, biz hesab etmirik ki, Ermənistan kimi kiçik bir ölkənin ərazisində bu qədər Rusiya qoşunlarının saxlanmasına ehtiyac var. Bunun məqsədi bizə aydın deyildir. Hərçənd, bəzi izahatlar var. Amma mənə elə gəlir ki, bu izahatlar inandırıcı deyildir. Bəlkə də kiməsə elə gəlir ki, bu, Cənubi Qafqazda sabitləşdirici amildir. Ancaq biz hesab edirik ki, əksinə, bu, sabitliyi pozan amildir. Biz əvvəlkitək öz mövqelərimizdə dayanmışıq.

Sual: Heydər Əliyeviç, indi çoxları deyir ki, Dağlıq Qarabağ üstündə münaqişənin nizama salınmasına dair həlledici, qəti saziş bu il imzalana bilər. Siz Ermənistan prezidenti Koçaryanla bir neçə dəfə görüşmüsünüz. Ancaq ATƏT-in Minsk qrupunun vasitəçiliyi son vaxtlar yenidən fəallaşmışdır. Təəssüflər olsun ki, indi Moskva bu qrupun tərkibində heç də ən fəal rol oynamır. Dünən, yoxsa srağagün, ümumiyyətlə bu günlərdə, Vaşinqton Dağlıq Qarabağda və onun ətrafında mümkün ərazi mübadiləsinə dair yeni plan irəli sürmüşdür. Necə bilirsiniz, Qarabağ prosesi nə vaxt başa çatacaq və doğrudanmı bu il hansısa bir həlledici irəliləyiş gözləmək olar?

Cavab: İlk öncə demək istəyirəm ki, sualınızda kifayət qədər düzgün olmayan informasiya var. Rusiyanın, Amerika Birləşmiş Ştatlarının və Fransanın başçılıq etdikləri ATƏT-in Minsk qrupu fəaliyyət göstərir və fəaliyyət göstərməkdə davam edir. Ermənistan prezidenti Robert Koçaryanla Azərbaycan prezidenti arasında bilavasitə görüşlər ötən ilin təxminən aprelində başlamışdır. Sonra bizim daha bir neçə görüşümüz oldu. Lakin bu, ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətini əsla istisna etmirdi. Sadəcə olaraq, həmsədrlər bizim danışıqlarımızın nəticələrini almaq üçün öz işlərini bir qədər ləngitməyi lazım bilmişlər. Biz danışıqlar aparmışıq, görüşmüşük və hər ikimiz bu fikirdə olmuşuq ki, məsələni, nəhayət, sülh yolu ilə həll etmək lazımdır və onu uzatmaq olmaz. Ermənistan prezidenti də, mən də, bu məsələnin həlli üçün şərt kimi istər Azərbaycan tərəfindən, istərsə də Ermənistan tərəfindən qarşılıqlı kompromisin olmasını müəyyənləşdirdik. Biz bu məsələləri kompromis çərçivəsində daha konkret şəkildə müzakirə etdik.

Lakin Ermənistanda baş vermiş hadisələr, yəni oktyabrın 27-də Yerevanda terror aktı, parlamentdə çoxlu adamın, Ermənistan parlamentinin sədrinin də, baş nazirin də, deputatların da öldürülməsi, təbii olaraq, Ermənistanda vəziyyəti dəyişdirdi. O vaxtdan bəri bizim şəxsi əlaqələrimiz, yəni prezident Robert Koçaryanla mənim aramda bilavasitə görüşlər yarımçıq qalmışdır.

Ancaq bu, o demək deyil ki, danışıqlar tamamilə gündəlikdən çıxır. Hesab edirəm ki, danışıqlara yenidən başlana bilər və başlanacaqdır, biz yəqin ki, yaxın vaxtlarda, Moskvada olarkən görüşə biləcəyik. Amma bununla yanaşı, Minsk qrupu, daha doğrusu, Minsk qrupunun həmsədrləri də işləmişlər. Bilirəm ki, bu yaxınlarda onlar Cenevrədə görüşmüş, nəinki münaqişənin nizama salınması məsələlərini, hətta nizamasalma haqqında saziş əldə olunduqdan sonra iqtisadi problemlərin həlli məsələlərini də müzakirə etmişlər. Yəni belə bir saziş əldə olunduqdan sonra işğal altındakı ərazilər azad edilməli, kommunikasiyalar bərpa olunmalıdır. Bu isə külli məbləğdə maliyyə vəsaiti tələb edən olduqca böyük işdir. Buna görə də Minsk qrupunun həmsədrləri həmin məsələni Cenevrədə Avropanın və Amerika Birləşmiş Ştatlarının müxtəlif maliyyə mərkəzləri ilə müzakirə etmişlər. İşlər bax, belədir. Hesab etmirəm ki, kimsə irəlidədir, kimsə geridədir. Məsələn, mən hesab edirəm ki, Minsk qrupu, həmsədrlər fəaliyyətini gücləndirməlidirlər, lakin bununla yanaşı, əlbəttə, Ermənistan prezidenti ilə Azərbaycan prezidenti arasında bilavasitə görüşlər yenidən başlamalıdır.

Sual: Heydər Əliyeviç, icazə verin, diqqətinizi Azərbaycanın və Gürcüstanın ikitərəfli münasibətləri sahəsinə yönəldim. Azərbaycan Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri ilə neftin tranziti üçün öz tarif payını güzəştə getmişdir. Axı, bu heç də az pul deyildir. Hər halda bu addıma səbəb nə idi və Azərbaycan rəhbərliyi burada nəyi əsas tutmuşdur?

Cavab: Bilirsinizmi, Gürcüstan bizə dost ölkədir, qonşudur. Onların böyük iqtisadi çətinlikləri var. Doğrudur, iqtisadi çətinliklər bizdə də az deyildir. Bir milyondan çox azərbaycanlı, respublikamızın vətəndaşı öz yaşayış yerlərindən didərgin salınıb və yeddi-səkkiz ildir çadırlarda yaşayır, işləmir. Təsəvvür edirsinizmi, bu, digər MDB ölkələri kimi, öz həyatının keçid mərhələsində olan Azərbaycan üçün necə ağır iqtisadi yükdür. Amma, buna baxmayaraq, biz gördük ki, Gürcüstanda iqtisadi vəziyyət bizdəkindən də pisdir.

Ancaq biz Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin inşasına dair danışıqlar apardıq, saziş imzaladıq. Sonra bəzi kommersiya məsələlərini həll etmək lazım idi. Gürcüstan kommersiya məsələlərinə dair bəzi təkliflər irəli sürdü. Bu təkliflər müzakirə olundu və razılaşdırıldı. Amma sonra ortaya tariflər məsələsi çıxdı. Yeni söhbət ondan gedirdi ki, Azərbaycana və Türkiyəyə düşməli olan tariflərlə müqayisədə Gürcüstanın tariflərini qaldırmaq lazımdır. Bu məsələni tənzimləmək üçün biz onu müzakirə etdik və dost qonşu Gürcüstana kömək göstərməyi qərara aldıq və öz tariflərimizi güzəştə getdik. Bilmirəm, onlar nə qədərdir, məncə, onları bir qədər şişirdirlər. Lakin onlar hər nə qədər olsa da, biz güzəşt etdik və hesab edirəm ki, düz iş gördük.

Sual: Heydər Əliyeviç, sual yenə "Mayak" radiosundandır. Siz dəfələrlə demişsiniz ki, respublikanın gələcəyini, onun iqtisadi dirçəlişini neft sahəsinin dirçəlişi ilə bağlayırsınız. Bakı-Ceyhan neft kəməri barədə konkret sual var. Məsələ bundadır ki, indi bəzi kütləvi informasiya vasitələri bir sıra məqalələr dərc edib ki, guya xarici sərmayədarlar bu layihəyə pul qoymağı səmərəsiz və məqsədəuyğun olmayan bir iş hesab etmişlər. Bu, nə dərəcədə həqiqətə uyğundur? Necə bilirsiniz, respublikanın neft sahəsinin dirçəlişi ilə bağlı ümidlər nə dərəcədə əsaslıdır? Sağ olun.

Cavab: Bilirsiniz ki, yazılar müxtəlifdir, o cümlədən Rusiya mətbuatında da, Qərb mətbuatında da. Lakin bu müəlliflərdən hər biri öz məqsədlərini güdür və onların çoxu reallıqdan uzaqdır.

Əvvəla, Bakı-Ceyhan boru kəməri Xəzər hövzəsindən, ilk növbədə, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundan neftin dünya bazarlarına ixracı üçün vasitədir. Biz çox böyük miqdarda neft gözləyirik. Buna görə də bizim dünya bazarlarına çıxışlarımız olmalıdır. Biz bir neft kəməri - Bakı-Novorossiysk neft kəmərini çəkmişik, bu boru kəməri ilə neft ixrac edirik. Digər neft kəməri, Bakı-Supsa, - Supsa Gürcüstanın Qara dənizdəki limanıdır, - boru kəməri ilə də neft göndərilir. Ancaq böyük neft, çox böyük neft gözlənilir. Odur ki, bu iki neft kəməri onu nəql etmək iqtidarında olmayacaqdır. Buna görə də biz lap əvvəldən, hələ beş il öncə, indi "Əsrin müqaviləsi" adlandırılan ilk böyük müqaviləni imzalayarkən məhz bu müqavilədə əsas ixrac boru kəmərinin tikintisi nəzərdə tutulmuşdu. Müxtəlif müzakirələrdən sonra müəyyən edildi ki, bu neft kəmərinin Tbilisidən keçərək Aralıq dənizi sahilindəki Ceyhan limanınadək çəkilməsi daha məqsədəuyğundur.

Buna görə də artıq hər şey həll edilmişdir. Əgər Xəzər dənizində neftin az olduğuna və ya, məsələn, onun Azərbaycana bəs etməyəcəyinə şübhə etsəydik, - bu boru kəməri isə ildə təxminən 50-60 milyon ton neft vurmalıdır, - onda biz niyə bu qədər vaxt ərzində həmin neft kəməri ilə məşğul olur və vaxtımızı niyə sərf edirik. Əlbəttə, bir tərəfdən, müxtəlif yazılarla belə bir fikir yaratmağa çalışırlar ki, Xəzər dənizində guya bu qədər neft yoxdur. Digər tərəfdən isə, bu fikri mücərrədləşdirərək həmin neft kəmərinin səmərəsizliyindən danışırlar.

Deməliyəm ki, yeri gəlmişkən, siz də bilməlisiniz ki, ümumiyyətlə, Xəzərdəki bütün neft yataqlarını hələ 50 il bundan əvvəl ilk öncə Azərbaycan geoloqları, alimləri, neftçiləri kəşf etmişlər və indi də kəşf edirlər.

Buna görə də Azərbaycanda bu sahədə kifayət qədər elmi potensial da, texniki potensial da var. Azərbaycan Xəzər dənizinin ortasında, sahildən 100 kilometr aralıda yerləşən Neft daşlarında hələ 50 il bundan əvvəl neft çıxarmağa başlamışdır. Buna görə də biz Xəzər dənizinin, xüsusən Xəzərin Azərbaycan sektorunun imkanlarına yaxşı bələdik.

Məsələn, alimlərimizin proqnozları, - bunlar isə həmişə doğru çıxır, - göstərir ki, təkcə Azərbaycan sektorunda təxminən 4-5 milyard ton neft, təqribən 4 trilyon kubmetr qaz var. Şübhəsiz, biz bunların hamısından istifadə etməli, bunların hamısını ixrac etməli, bunların hamısını dünya bazarlarına çatdırmalıyıq. Buna görə də biz, bir tərəfdən, yataqların işlənilməsi ilə məşğul olur və hətta gözlədiyimizdən də artıq nəticələr əldə edirik. Digər tərəfdən isə, əlbəttə, necə ixrac etmək barədə düşünməliyik. Bir yataq, sonra daha bir yataq kəşf etdik və gördük ki, gözlənildiyindən bir neçə dəfə artıq qaz ehtiyatı var. Lakin bu qazı da ixrac etmək lazımdır. Respublikamıza bu qədər qaz gərək deyildir.

Buna görə də guya Xəzər dənizində bu qədər neft olmadığı barədə, Bakı-Ceyhan boru kəmərinin səmərəsizliyi və kimlərinsə imtina etdiyi və ya şəkk-şübhə gətirdiyi barədə hər cür mülahizələr həqiqətə uyğun deyildir.

Sual: Heydər Əliyeviç, Siz "Xəzər dənizinin Azərbaycan sektoru" dediniz. Elə ola bilməzmi ki, Xəzərin Azərbaycan sektorunda neft və qazın proqnozlaşdırılan ehtiyatları mübahisə obyekti olsun, çünki Xəzər dənizinin yeni statusu məsələsi indiyədək həll edilməyibdir. Danışıqlar gah gedir, gah da getmir. Rusiya xüsusi mövqe tutur, bəzi məsələlərdə Türkmənistan da ona qoşulur, Qazaxıstan da öz spesifik mövqeyini qədərincə dəqiq müəyyənləşdiribdir. Siz bu barədə, Xəzər dənizinin hüquqi siması barədə nə düşünürsünüz?

Cavab: Hər şeydən əvvəl demək istəyirəm ki, biz Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda neft və qaz yataqlarının işlənilməsi ilə məşğul oluruq. Azərbaycan sektoru nə deməkdir? Hələ 1970-ci ildə, Xəzər dənizi tamamilə Sovetlər İttifaqına məxsus olan dövrdə sovet hökuməti Xəzər dənizinin mineral ehtiyatlarının məhz işlənilməsi üçün sektorlar müəyyən etmişdi. Bax, biz öz işimizi bu sektorun hüdudları daxilində aparırıq. Biz bu sektorun sərhədindən kənara çıxmırıq. Üstəlik, əgər Xəzər dənizinin ümumi ərazisindən danışmalı olsaq, onda görərik ki, bu sektor digər Xəzəryanı ölkələrin malik olduqları sektorlardan kiçikdir. Ona görə də bizim burada təhlükəmiz yoxdur.

Xəzər dənizinin hüquqi statusuna gəldikdə isə, biz lap əvvəldən belə bir mövqedəyik ki, Xəzər dənizinin statusunu bütün Xəzəryanı dövlətlərlə birlikdə müəyyən etmək lazımdır. Lakin bütün bəla ondadır ki, əvvəla, müxtəlif ölkələr müxtəlif təkliflər irəli sürürlər. İkincisi, müzakirə etmək, hamı üçün məqbul formul və ya məqbul qərar tapmaqdan ötrü bir yerə toplaşmaq heç cür mümkün olmur. Biz bəyan etmişik və mən bu gün də bəyan edirəm - biz Xəzər dənizinin hüquqi statusu məsələsinin müzakirəsinə hazırıq və bu məsələdə, əlbəttə, beynəlxalq dəniz hüququ, təcrübə, praktika və digər hüquqlar əsasında fəal iştirak etməyə hazırıq. Biz buna hazırıq. Əgər məsələ indiyədək həll edilməyibsə, bu, Azərbaycanın təqsiri deyildir.

Sual: Heydər Əliyeviç, indi bir az başqa mövzuya keçək. Əlbəttə, bu gün hamını maraqlandırır ki, yeni prezidentlə əlaqədar Azərbaycanın və Rusiyanın münasibətləri necə inkişaf edəcəkdir? Vladimir Putinə Sizin münasibətiniz necədir və Siz yeni Rusiyanın yeni Azərbaycanla münasibətlərinə hansı ümidlər bəsləyirsiniz?

Cavab: Bilirsiniz, Azərbaycanın Rusiyaya münasibəti həmişə ən xoş və ən səmimi olmuşdur. Əgər bu baxımdan hansısa qeyri-müntəzəmlik olubsa, sizə deməliyəm ki, bu, Azərbaycanın təqsiri üzündən olmayıbdır. Məncə, bunu Rusiyanın indiki rəhbərliyi də başa düşür. Ona görə də başlıca məsələ budur ki, Rusiyaya münasibətimiz yaxşıdır, dostcasınadır, biz Rusiya ilə hərtərəfli münasibətlərə malik olmaq, əməkdaşlıq etmək və ənənəvi dostluğu möhkəmlətmək və inkişaf etdirmək istəyirik. Yeri gəlmişkən, bu dostluq Azərbaycan cəmiyyətində indi də qalmaqdadır.

Rusiyanın yeni prezidenti Vladimir Vladimiroviç Putinə gəldikdə isə, hesab edirəm ki, Rusiyada hakimiyyət dəyişdikdən sonra, Vladimir Vladimiroviç Putin prezident seçildikdən sonra nəinki Azərbaycanla Rusiya arasında münasibətlərin yaxşılaşması və inkişaf etməsi üçün, həm də, bayaq dediyim kimi, MDB-nin səmərəliliyinin yüksəldilməsi üçün böyük imkanlar açılır. Konkret danışmalı olsaq, mən buna böyük ümidlər bəsləyirəm.

Yeri gəlmişkən, dünən mən Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey İvanovla görüşdüm və bu məsələ diqqət mərkəzimizdə oldu. Biz belə bir yekdil fikirdə olduq ki, indi münasibətlərimizin möhkəmlənməsi və inkişafı üçün fəal addımlar atmalıyıq. Mən şəxsən prezident Vladimir Vladimiroviç Putinə böyük ümidlər bəsləyir və hesab edirəm ki, o, indi Rusiyanın özündə də, Rusiyanın hüdudlarından kənarda da çox düzgün siyasət aparır.

Sual: Heydər Əliyeviç, əvvəla, Rusiya ilə Azərbaycanın əməkdaşlığının zəruriliyi barədə xoş sözlərə görə sağ olun. Bu cür bəyanatlar hər iki tərəfdən dəfələrlə verilmişdir. Lakin o da məlumdur ki, son vaxtlar Azərbaycan Şimali Atlantika bloku ilə, NATO ilə ən sıx, mümkün qədər çıx münasibətlər yaratmağa çalışan respublikalar qrupuna qoşulmuşdur. Bu isə yəqin ki, Moskvada kifayət qədər qanuni narahatlığa, qanuni ehtiyatlı reaksiyaya, hətta deyərdim, ehtiyatlı anlaşılmazlıq reaksiyasına səbəb ola bilər. Necə hesab edirsiniz, bu, Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinə nə dərəcədə real təsir göstərə bilər və sizcə, Azərbaycanla NATO arasında münasibətlərin perspektivləri necədir? Sağ olun.

Cavab: Bilirsiniz, bu da müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrinin və müxtəlif icmalçıların, jurnalistlərin yaydıqları uydurmadır. Digər ölkələr kimi, eləcə də Rusiya kimi, biz də NATO-nun "Sülh naminə tərəfdaşlıq" proqramında iştirak edirik. Həmin proqramda iştirak edən bütün ölkələrin müdafiə nazirləri bu yaxınlarda Brüsselə toplaşmışdılar. Rusiyanın müdafiə naziri, Ermənistanın müdafiə naziri və başqa ölkələrin müdafiə nazirləri də orada idilər. Axı, siz nə üçün belə hesab edirsiniz ki, Rusiya müdafiə nazirinin proqramda iştirak etməsi və Brüsseldə bütün NATO ölkələrinin müdafiə nazirləri ilə görüşməsi normaldır, mümkündür, amma Azərbaycan nazirinin də bu işdə iştirak etməsi isə hansısa şübhə doğurur? Yoxsa, elə hesab edirsiniz ki, Rusiya bunu etməlidir, başqa ölkələr isə etməməlidir?

Ona görə də, məncə, Rusiya rəhbərliyinin özündə bunu düzgün başa düşürlər. Təkrar edirəm, yalnız ayrı-ayrı jurnalistlər, kütləvi informasiya vasitələri bu məsələni sadəcə olaraq tamamilə əsassız surətdə şişirdirlər.

Sual: Sağ olun. Heydər Əliyeviç, məlumdur ki, Çeçenistan böhranı ilə əlaqədar Moskvanın və Bakının münasibətləri rəvan deyildir. Moskvada kifayət qədər sabit belə bir rəy var ki, bu böhranın müəyyən dövrlərində rəsmi Bakı qiyamçıların sərhədi icazəsiz keçməsinə, döyüş sursatı göndərilməsinə barmaqarası baxmışdır. Çeçenistan məsələsi barədə Sizin mövqeyiniz indi necədir və bununla əlaqədar Qafqazda təhlükəsizlik planı, yaxud təhlükəsizlik paktı, sabitlik paktı çərçivəsində Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin nizama salınmasına necə baxırsınız?

Cavab: Bilirsiniz, mən sizinlə qətiyyən razı deyiləm. Yeri gəlmişkən, çox təəssüflənirəm ki, "Nezavisimaya qazeta" həqiqətə əsla uyğun gəlməyən məqalələri və heç bir əsası olmayan hər cür uydurmaları tez-tez dərc edir. Bu isə Azərbaycanın Rusiya ilə münasibətlərinin möhkəmlənməsinə xidmət etmir, əksinə, bu münasibətlərə xələl gətirir. Çeçenistan məsələsində Rusiya ilə Azərbaycan arasında problemlər yoxdur. Konkret bir fakt. Rusiya Federal Sərhəd Xidmətinin rəhbəri Totski bu yaxınlarda burada olmuşdur. O, bizim sərhədçilərlə görüşdü və sonra biz onunla görüşdük. O, bütün jurnalistlərin yanında, bütün mətbuatın yanında açıq bəyan etdi ki, Dağıstanda Rusiya ilə Azərbaycan arasında sərhədi, - bu, bizim əsas sərhədimizdir, Çeçenistanla sərhədimiz yoxdur, - qoruyan Rusiya sərhədçilərinin Azərbaycanla bağlı heç bir məsələsi, heç bir problemi yoxdur, onlarda heç bir fakt yoxdur.

Təkrar edirəm, dünən mən Rusiyanın təhlükəsizlik katibi Sergey İvanovla görüşdüm. O da deyir ki, bizim heç bir iddiamız yoxdur, heç bir məsələmiz yoxdur. Doğrudan da yoxdur.

Heç olmasa bir fakt göstərin ki, Azərbaycan hansısa yaraqlını öz ərazisindən buraxmışdır və ya hansısa yaraqlıya yardım göstərmişdir və s. Biz əvvəlki müharibə dövründə də qəti şəkildə bəyan etmişik və bu gün də bəyan edirik ki, Azərbaycan separatizmin əleyhinə çıxmışdır və çıxır. Azərbaycan artıq 12 ildir erməni separatizmindən əzab-əziyyət çəkən ölkədir. Ona görə də biz hər hansı formada separatizmi dəstəkləyə bilmərik. Ona görə də biz heç vaxt heç bir yardım göstərməmişik, heç vaxt heç bir fakt olmayıbdır. Bu, sadəcə uydurmadır, Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətləri pisləşdirmək istəyən qüvvələrin göstərdikləri cəhdlərdir. Odur ki, mən sizin dediklərinizin hamısını rədd edirəm, eləcə də Rusiya mətbuatında bu barədə dərc olunan, bəzən radio, televiziya ilə yayımlanan bütün məlumatları, o cümlədən də "Nezavisimaya qazeta"da gedən yazıları qəti şəkildə rədd edirəm.

Sual: Heydər Əliyeviç, mən Sizinlə ancaq qismən razılaşmağa məcburam, çünki Bakının özündə Sizə bir çox müxalif siyasətçilər Azərbaycanda çeçenlərə, çeçen yaraqlılarına yardım göstərilməsindən, o cümlədən həm silah sarıdan, həm də adamlar sarıdan yardım göstərilməsindən danışırlar. Bu, təəssüflər olsun, faktdır. Bunun onların tərəfindən təbliğat olması və ya söhbətin hər hansı real şeylərdən getməsi başqa məsələdir.

Lakin sərhəd məsələsinə qayıdaraq sizdən soruşmaq istərdim. Rusiya ilə Azərbaycan arasındakı sərhəddə viza rejiminin tətbiq edilməsi haqqında hazırda iki ölkənin xarici işlər nazirlikləri arasında danışıqlar gedir. Məlumdur ki, Rusiyada daimi yaşayan çoxlu Azərbaycan vətəndaşı var. Bu adamlar Rusiyada qazandıqları böyük məbləğdə pulu ailələrinə, doğma və yaxın adamlarına göndərirlər. Bu, Azərbaycan üçün ciddi problemdir. Burada, Moskvada düşünüldüyü kimi, əgər belə bir viza rejimi tətbiq edilərsə, siz bu barədə nə deyə bilərsiniz?

Cavab: İlk öncə, sizin bəlanız məhz bundadır ki, siz bizim müxalifətçilərin yazılarından istifadə edir və bundan nəticə çıxarırsınız. Suala məhz özünüz çox yaxşı cavab verdiniz. Burada bizim müxalifət iqtidara, o cümlədən də prezidentə qara yaxır, hər gün müxtəlif şeylər uydurur. Bizdə mətbuat azadlığı, söz azadlığı var, heç kimə heç nəyi qadağan etmirik. Azərbaycanda müxalifətə məxsus saysız-hesabsız qəzetlər var və təsəvvür edin, elə olur ki, bir gündə bir qəzetdə Azərbaycan prezidentinin əleyhinə beş və ya on məqalə dərc edilir. Əlbəttə, onlar Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətləri gərginləşdirmək istəyirlər. Yeri gəlmişkən, sizin istinad etdiyiniz, materiallarından istifadə etdiyiniz müxalifət qəzetləri Rusiya ilə Azərbaycan arasında dostluq mövqeyində heç zaman dayanmamışlar. Onların böyük əksəriyyəti həmişə antirusiya əhval-ruhiyyəsində olmuşdur. Ona görə də mən təəssüflənirəm ki, siz bu müxalifət qəzetlərinin materiallarından istifadə edərək nəticələr çıxarırsınız. Bu birincisi. Mən sizdən xahiş edirəm ki, buna hər halda diqqət yetirəsiniz.

İkincisi, viza rejimi barəsində. Mən hər halda yenə də Rusiyanın Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey İvanovla dünənki söhbətimizə istinad edirəm. Bəli, nə vaxtsa deyilmişdir ki, Rusiya ilə Gürcüstan və Azərbaycan arasında viza rejimi olacaqdır. İndi Azərbaycan ilə Rusiya arasında viza rejimi məsələsi gündəlikdə yoxdur. Ona görə də bu, bizi narahat etmir. O ki qaldı Rusiyada yaşayan azərbaycanlılara, onların bir çoxu Rusiya vətəndaşıdır. Şübhəsiz ki, Rusiya çoxmillətli dövlətdir və orada bir çox millətlərin nümayəndələri yaşayır. Elə isə bəs niyə azərbaycanlılar yaşaya bilməzlər? Onlar orada onillərlə yaşayırlar.

Əlbəttə, orada müvəqqəti yaşayan adamlar da var. Bu da normal haldır, Avropa dövlətləri arasında tamamilə adi, normal haldır. Ona görə də Rusiya ilə Azərbaycan arasında viza rejimi məsələsi gündəlikdə durmur.

Aparıcı: Mən aparıcı hüququndan istifadə edərək, belə dərin, ciddi söhbətə görə sizə çox sağ olun demək istərdim. Bu gün biz ilk mənbə ilə təmasda olmaq üçün çox nadir imkan qazandıq. Buna görə də demək istərdim ki, biz Müstəqil Dövlətlər Birliyi ölkələrinin prezidentlərini söhbətə dəvət etmək üçün bu cür proqramlar silsiləsini doğrudan da nahaqdan açmamışıq. Onu açmaqda məqsədimiz budur ki, bu dövlətlərin prezidentləri, rəhbərləri auditoriyanı genişləndirmək imkanına malik olsun, təbii ki, birlik dövlətlərində hazırda həqiqətən mövcud olan problemlər barədə məlumatı tamaşaçılara çatdırmaq, bu barədə söhbət etmək imkanlarını genişləndirə bilsinlər.

Əlbəttə, bununla əlaqədar məndə daha bir sual yaranır. Heydər Əliyeviç, məlumdur ki, bir zamanlar, sovet sosialist dövləti vaxtında siz onun rəhbərlərindən biri idiniz, jurnalistlərə tez-tez kömək edirdiniz. İndi bu barədə böyük minnətdarlıqla danışan şahidlər də var. Bir halda ki, söhbətimiz belə məcraya yönəldi, necə bilirsiniz, bu gün nə etmək lazımdır ki, bizim ümumi informasiya məkanımız həqiqətən formalaşsın və daha səmərəli, doğru-düzgün, səhih olsun?

Cavab: İlk öncə, özümün bəzi fikirlərimi söyləmək üçün bu gün əldə etdiyim imkana görə mən də sizə təşəkkür etmək istəyirəm. Yeri gəlmişkən, deməliyəm ki, məni bu verilişə dəvət edəndə, gəlib gəlməmək barədə qəti qərarım yox idi, çünki işlərim olduqca çoxdur. Amma indi, necə deyərlər, yəqin etdim ki, aşkar söhbət aparmaq, sizin belə kəskin, açıq suallarınızı eşitmək və öz mövqeyimi şərh etmək üçün bu görüş nə qədər gərəkli imiş. İnanın ki, dediklərimin hamısı tamamilə doğrudur və həqiqətə tam uyğundur.

Jurnalistlərə münasibətimə gəldikdə isə, bəli, şadam ki, insanlar bunu unutmayıblar və bu gün siz də xatırladınız. Azərbaycanda mən hələ Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi işləyərkən jurnalistlərlə çox fəal əlaqələr saxlayırdım. Onu da bilirsiniz ki, o vaxtlar mən korrupsiyaya qarşı, bütün mənfi hallara qarşı da fəal mübarizə aparırdım. Amma bu, bizim Kommunist Partiyasında çox da dəstəklənmirdi, çünki o vaxtlar belə bir fikir vardı ki, bilirsinizmi, biz gərək öz nöqsanlarımızı üzə çıxarmayaq, ona görə ki, kapitalist dünyası bundan öz təbliğatında bizə qarşı istifadə edəcəkdir. Mən isə onlara həmişə deyirdim ki, kapitalist dünyası hər şeyi bilir və əgər nöqsanlarımızı özümüz üzə çıxarsaq və onları aradan qaldırsaq, bununla bu təbliğatçıların bizə qarşı mövqelərini zəiflətmiş olarıq. Ona görə də mən jurnalistlərlə sadəcə əlaqə saxlamaqla kifayətlənmir, tənqidi məqalələrlə çıxış edən jurnalistləri daha çox həvəsləndirirdim. Mən bunu Moskvada da davam etdirir və dəstəkləyirdim, qəzetlərə də, jurnallara da müsahibələr verirdim. Xatırlayıram, mən jurnalistlərlə çox yaxşı ünsiyyətdə idim. Fürsətdən istifadə edərək, demək istəyirəm ki, bəzi jurnalistlər sonralar - mən Sovetlər İttifaqının rəhbərliyindən getdikdə və bir vaxtlar haqsız təqiblərə məruz qaldığım zaman mənim barəmdə ədalətsiz materiallar dərc etdilər.

Amma həyat kimin - həmin məqalələri konyunktur surətdə uydurub yazan bu böhtançıların, yoxsa Əliyevin haqlı olduğunu göstərdi. Əliyev ömrünün bu ağır illərini Moskvada da, Bakıda da, üç il blokadadakı Naxçıvanda da yaşadı. Əliyev bu gün də öz xarakteri ilə həmin Əliyevdir. Doğrudur, əlbəttə indi ideologiya tamamilə dəyişmişdir, mən kommunist ideologiyasından, sosialist sistemindən imtina etmişəm və Azərbaycanda demokratik dövlət qururam. Lakin sualınızdan istifadə edərək, bu barədə demək istədim.

Mən jurnalistlərə bu gün də böyük hörmətlə yanaşıram və istəyirəm ki, jurnalistlər bütün məsələlərin həllində dövlətə, cəmiyyətə, insanlara fəal kömək etsinlər. Amma indiki hətta həddən ziyadə mətbuat azadlığı bəzən ayrı-ayrı jurnalistlər tərəfindən deformasiya edilir. O mənada ki, bir növ yarış gedir - gerçəkliyə uyğun gəlməyən, uydurma materialları mümkün qədər daha çox dərc etmək və sair. Mən bunu Rusiya mətbuatının səhifələrində də müşahidə edirəm, buna, dediyim kimi, Azərbaycanda da yol verilir. Bununla belə, jurnalistlərin əməyi ağırdır. Mən həmişə xarici ölkələrə səfərlərim zamanı daha çox jurnalist, özü də müxtəlif baxışlı jurnalistlər aparmağa çalışıram ki, onlar hər şeyi görsünlər və necə lazımdırsa işləyə bilsinlər. Budur, bu gün siz - "Mayak" radiostansiyasının, "Nezavisimaya qazeta"nın və "Mir" Teleradio Şirkətinin jurnalistləri mənimlə söhbət edirsiniz. Ayrı-ayrı mülahizələr və ya məqalələr barəsində indi söylədiyim tənqidi fikirlərdən asılı olmayaraq, bu görüşə görə sizə təşəkkür edirəm və bütün jurnalistlərə çətin işlərində uğurlar arzulayıram.

Aparıcı: Gözəl sonluqdur. Heydər Əliyeviç, bu görüşə görə, bu söhbətə görə bir daha çox sağ olun. Sizi bayram münasibətilə bir daha təbrik edirik, Azərbaycana tərəqqi, şəxsən Sizə cansağlığı arzulayırıq və ümid edirik ki, bizim bu görüşümüz sonuncu olmayacaqdır. Sizə ən xoş arzularımızı bildiririk. Bir daha sağ olun.

Heydər Əliyev: Mən sizin hamınıza cansağlığı, firavanlıq və uğurlar arzulayıram. Sağ olun.

"Azərbaycan" qəzeti, 16 iyun 2000-ci il.

© aliyev-heritage.org