Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin Ukrayna Ali Rada-sının sədri İvan Plyuş başda olmaqla bu ölkənin parlament nümayəndə heyəti ilə görüşdə söhbəti - Prezident sarayı, 2 mart 2001-ci il


Heydər Əliyev: İvan Stepanoviç, mən sizi və bütün nümayəndə heyətinizi, Ukrayna parlamentinin nümayəndə heyətini Azərbaycanda ürəkdən salamlayıram. Çox şadam ki, Ukrayna parlamentinin nümayəndə heyəti ilk dəfə olaraq Azərbaycana səfərə gəlmişdir. Bu sözləri Azərbaycan parlamenti haqqında da demək olar. Odur ki, burada biz öz nöqsanlarımızdan da, sizin nöqsanlarınızdan da danışa bilərik, hərçənd bir çox hakimiyyət orqanları, ilk öncə Ukrayna və Azərbaycan prezidentləri qarşılıqlı rəsmi səfərlər etmişlər, burada, Kiyevdə, Yaltada görüşlər olmuşdur. Bir sözlə, mənim Ukrayna ilə, ilk növbədə, prezident Leonid Daniloviç Kuçma ilə əlaqələrim çox genişdir. Ancaq parlament bir qədər geri qalmışdır, ən çox da sizin təqsiriniz üzündən. Gəlin bunun səbəbini açıqlamayaq. Salamlaşdıqdan dərhal sonra belə ittiham irəli sürdüyümə görə, əlbəttə, məni bağışlayın, lakin biz parlamentlər xətti ilə də bir-birimizə nümayəndə heyətləri göndərməyə həmişə hazır olmuşuq.

Mənə dedilər ki, burada çoxlu görüşləriniz, söhbətləriniz olubdur. Şadam ki, siz xalqımızla, respublikamızla, Bakı şəhəri ilə bir az tanış olmusunuz. Düşünürəm ki, bu, yaxşı bir işin - Ukrayna ilə Azərbaycan arasında parlamentlərarası münasibətlərin daha da inkişaf etdirilməsinin başlanğıcıdır. Biz hesab edirik ki, Ukrayna ilə Azərbaycan arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətləri mövcuddur. Biz bunu Ukrayna və Azərbaycan prezidentlərinin imzaladıqları sənədlərdə təsbit etmişik. Amma məsələ heç də formada deyil, məsələ məhz məzmundadır. Ölkələrimiz arasında, iki dövlətin başçıları arasında çox yaxşı dostluq münasibətləri təşəkkül tapmışdır. Zənnimcə, bu həm Azərbaycanın, həm də Ukraynanın xeyrinədir. Ümidvarm ki, sizin Azərbaycana səfəriniz bu münasibətlərin daha da genişlənməsinə kömək edəcəkdir.

İvan Plyuş: Heydər Əliyeviç, sağ olun. Xahiş edirəm, nümayəndə heyətimizin belə geniş tərkibdə olduğuna görə bizi bağışlayasınız.

Heydər Əliyev: Yox, çox da geniş deyildir. Əgər parlamentinizlə müqayisə etsək, siz kiçik nümayəndə heyəti gətirmisiniz.

İvan Plyuş: Bu hamısı deyildir. Bizim ikinci heyətimiz də var - onlar işgüzar dairələrin nümayəndələridir. Doğrudan da, parlamentlərarası münasibətlərimiz dövlətlərarası münasibətlərin səviyyəsindən bir qədər geri qalır. Amma şadıq ki, son 6-7 ildə istər ikitərəfli, istərsə də çoxtərəfli səviyyələrdə həqiqətən daim dialoqumuz olmuşdur. Sözün düzü, mən Nyu-Yorkda zirvə toplantısında həmkarımın təklifini məmnuniyyətlə qəbul etdim. Biz ilk dəfə olaraq orada danışdıq, bundan əvvəl Avropa Şurasında söhbətimiz olmuşdu. Bilirsinizmi, buraya gəlməyimizə şadıq, səfərimiz yerinə düşdü. Siz artıq ötən ilin noyabrında seçki kampaniyasını keçirmisiniz, biz isə onu gələn ilin martında keçirməliyik.

Heydər Əliyev: Sizə elə gəlmirmi ki, seçkiləri tez-tez keçirirsiniz?

İvan Plyuş: Dörd ildən bir.

Heydər Əliyev: Mənə elə gəlir ki, siz seçkiləri hər il keçirirsiniz.

İvan Plyuş: Bizdə keçən il yox, inişil noyabrda prezident seçkiləri oldu. İnişil noyabrda Leonid Kuçma ikinci dəfə prezident seçildi. İndi Ukraynada bizim üçün ən kəskin bir diskussiya gedir - seçkiləri hansı sistem üzrə və necə keçirməli ki, parlamentdə çoxluq olsun. Buna görə məsələlər də, şərhlər də olduqca çoxdur. Bu gün mən Bakıda Ukrayna icması ilə görüşdə dedim: təsəvvürünüzə gətirin, mən özümü rəhbərliyə daha da yaxınlaşmaq istəyənlərə aid etmirəm. Amma şadam ki, bizim hamımızın nəyə can atmalı və nəyi həyata keçirməli olduğumuzu Azərbaycanda gördüm - bu, cəmiyyəti siyasi cəhətdən strukturlaşdırmaqdan, cəmiyyəti, xalqı siyasətə cəlb etməkdən ibarətdir. Sizə deyəcəyəm, bəlkə də ifrata varıram, amma mənə elə gəlir ki, bu, postsovet məkanında ən yaxşı sizdə, Azərbaycanda həyata keçirilmişdir. Çünki ötən ilin noyabrındakı seçkilərin nəticələri sübut edir ki, kağız üstündə deyil, cəmiyyətin özündə siyasi qüvvə mövcuddur - bu, Yeni Azərbaycan Partiyasıdır. Ali qanunvericilik orqanı, nümayəndəli orqan olan parlamentin 70 faizi bu partiyanın üzvlərindən ibarətdir. Bu, artıq siyasi qüvvədir, artıq komanda yaradılması üçün bazadır, həm də aparılan siyasət üçün öz xalqı qarşısında məsuliyyət deməkdir. Ona görə də şübhə etmirəm ki, nəticə də olacaqdır. Çünki bu, artıq sahmanlanmış cəmiyyətdir və bu cəmiyyətdə səmərəli sistem olacaqdır. Şəxsən mən də, həmkarlarım da özümüz üçün belə bir nəticə çıxarmışıq. Biz isə bunu hələ seçkilərədək qalan bir il ərzində həyata keçirməli, Azərbaycanın təcrübəsindən geniş bəhrələnməli və bu cür siyasi qüvvə yaratmalıyıq. İstəmirəm ki, bu, başqalarının səhvləri əsasında edilsin. Başqa bir nümunə də var - bu, Moldovada keçirilmiş seçkilərdir. Lakin orada belə qüvvə olmadığı üçün seçkilərin nəticələri də tamam başqa cür oldu. Biz həmişə yadda saxlamalıyıq ki, Ukraynada enerji ehtiyatları ilə təchizat sarıdan çətinliklər olduqda - xüsusən inişil - Azərbaycan haqqının ödənilməsi imkanından asılı olmayaraq yardım göstərirdi.

Heydər Əliyev: İndiyədək ödənilməmişdir.

İvan Plyuş: Biz səfər zamanı Baş nazirlə görüşdə bu məsələyə toxunduq və ona minnətdarıq ki, məsələnin aydınlaşdırılması üçün elə bizim yanımızda tapşırıq verdi. Biz xalqlarımız səviyyəsində humanitar tədbirlərin - Ukraynada Azərbaycan mədəniyyəti günləri və Azərbaycanda Ukrayna mədəniyyəti günlərinin keçirilməsini gözləyirik. Nazirlərimiz hazırdırlar. Bütün bu tədbirlərə siyasi məna və sanbal vermək üçün biz belə bir təklif irəli sürürük ki, Ukraynada Azərbaycan mədəniyyəti günləri Azərbaycanın parlament nümayəndə heyətinin ölkəmizə səfəri ilə bir vaxta düşsün. Lakin başlıcası budur ki, - mən Sizə düzünü deyirəm - Siz belə şəraitdə bu cür siyasi qüvvə yaratmısınız. Bu, böyük qələbədir.

Heydər Əliyev: İvan Stepanoviç, sağ olun. Bilirsiniz ki, Ukrayna da, Azərbaycan da dövlət müstəqilliyi qazandıqdan sonra demokratik inkişaf yolu, Dünya Birliyinə inteqrasiya yolu, həm siyasi, həm sosial, həm də iqtisadi islahatlar aparılması yolu, bazar iqtisadiyyatı yolu seçmişlər. Bu, düzgün yoldur. Biz bu yoldan heç zaman dönməyəcəyik. Amma eyni zamanda bunu necə həyata keçirməli? Əlbəttə, hər respublikanın öz xüsusiyyəti var. Hesab etmək olmaz ki, bütün insanlar eyni cürdür. Bax, mənimlə yanaşı Murtuz Ələsgərov əyləşmişdir, axı biz eyni deyilik. Eləcə də siz. Ona görə də dünyada iki eyni cür xalq yoxdur, adət-ənənələri, tarixi oxşar olan iki eyni cür xalq yoxdur. Mən Ukraynanı bir qədər tanıyıram. O, böyük ölkədir. Onun müxtəlif regionları ölkənin keçmişinə və bu gününə müxtəlif cür yanaşırlar. Ukrayna ilə müqayisədə Azərbaycan kiçik ölkədir. Bununla belə, onun da öz xüsusiyyətləri var. Hər regionun öz tarixi var, amma xalqın mentaliteti ümumidir. Ona görə də demokratiya, hüquqi, dünyəvi dövlət quruculuğu yolu ilə gedərkən vacib şablon üzrə hərəkət etmək olmaz. Biz şablonun nə demək olduğunu sovet dövründə çox görmüşük, Moskvada nə edirdilərsə, deyirdilər, gəlin bunu Ukraynada, Azərbaycanda, Özbəkistanda da tətbiq edək. Biz bunları artıq görmüşük. Lakin onda bu, şablon nəticələr verirdi, çünki bir ideologiya vardı, çox ciddi sistem vardı. Hətta kimsə başqa istiqamətdə getmək istəsəydi, heç kəs buna icazə verməzdi. İndi isə azadlıqdır - söz, mətbuat azadlığı var, siyasi plüralizm mövcuddur. Bunsuz demokratiya ola bilməz. Uzun illər ərzində sərbəstliyi, müstəqilliyi, dövlətçiliyi olmayan xalq da, əlbəttə, bütün bunlara malik olmaq istəyir. Arzu-istək bir şeydir, buna necə, hansı müddətdə nail olmaq isə başqa şeydir.

Əlbəttə, populizm ilə məşğul olan adamlar var və onlar hesab edirlər ki, guya bir ilə, beş ilə Fransa, İngiltərə, İsveç kimi ölkə olmaq mümkündür və sair. Bu cəfəngiyatdır. Ona görə də əgər siz ölkəmizdə, həqiqətən, müsbət vəziyyət görmüsünüzsə, bu onun nəticəsidir ki, biz demokratiya yolu ilə getməklə yanaşı, hesab edirik ki, demokratiyanın olması üçün ölkənin sabitliyini, müstəqilliyini təmin etmək lazımdır. Daxili siyasi sabitliyi təmin etmək lazımdır, islahatları ardıcıl sürətdə aparmaq gərəkdir ki, insanlar bunları anlaya bilsinlər. Onlara, sadəcə olaraq, yuxarıdan «edin» deyilməməlidir. Çünki hər bir insanın öz qavrayış qabiliyyəti var. Məsələn, kimsə bir işarədən başa düşür, başqasına isə bunun üçün üç gün, bəzilərinə isə hətta üç il vaxt lazımdır. İnsanlar müxtəlif olurlar. Ona görə də biz bunların hamısını nəzərə almışıq və alırıq. Eyni zamanda biz mövcud çətinlikləri də nəzərə almalıyıq.

Ən böyük çətinliyimiz bundan ibarətdir ki, bizi hələ 1988-ci ildə, Sovet İttifaqının mövcud olduğu dövrdə Ermənistanla münaqişəyə cəlb etmişlər. Müxtəlif səbəblərə görə, o cümlədən də daxili səbəbə görə, qüvvələri Ermənistanın Azərbaycan xalqına qarşı təcavüzü ilə mübarizəyə səfərbərliyə almaq, ermənilərin torpaqlarımıza iddia edə bilməsinə yol verməmək əvəzinə, burada insanlar, necə deyərlər, azadlıqdan istifadə edərək, daha çox kimin hakimiyyətə gəlməsi, kimin özü üçün fayda götürməsi, kimin bu fürsətdən varlanmaq üçün bəhrələnməsi barədə düşünürdülər. Bax, bu, Ermənistan silahlı qüvvələrinin ərazimizi işğal etməyə müvəffəq olmasının başlıca səbəblərindən biridir. Deməliyəm ki, Azərbaycandan fərqli olaraq, Ermənistanın da öz daxili ziddiyyətləri var, orada da müxtəlif qruplaşmalar mövcuddur. Lakin onlar bir ideya, Dağlıq Qarabağı Ermənistana birləşdirmək ideyası - onlar buna ermənicə «miatsum» deyirlər - ətrafında toplaşdılar, heç nəyə baxmayaraq, şəxsi münasibətləri, ədavəti bir yana qoyaraq, bununla məşğul oldular. Xatirimdədir, daha işləmədiyim, Moskvada pensiyada olduğum vaxtlarda Qorbaçov Spitak zəlzələsindən sonra - daha təhlükə yox idi - Ermənistana getmişdi. O, Moskvaya qayıtdı, mən onun televiziya ilə çıxışını dinlədim. Deyirdi ki, uçuqların altından çıxan cavan bir adam zəlzələdən, valideynlərini itirməsindən, özünün xəsarət almasından danışmaqdansa, «miatsum» deyir.

Bizim çətinliklərimiz sizdəkindən çoxdur, işğal olunmuş ərazilərimizi indiyədək azad edə bilmirik. Ərazimizin 20 faizi işğal edilib, oradan bir milyon insan didərgin salınıb, onların əksəriyyəti çadırlarda yaşayır. Bir təsəvvürünüzə gətirin, 7-8 il çadırlarda yaşamaq nə deməkdir. Təbii ki, belə bir şəraitdə biz müstəqilliyin həqiqətən real olması üçün onu möhkəmlətmək prinsiplərimizi, bu hərc-mərcliyi aradan qaldırmaq prinsiplərimizi müəyyənləşdirməli idik. Yeri gəlmişkən, bu hərc-mərclik 1993-cü ildə vətəndaş müharibəsinin başlanmasına gətirib çıxardı. Təsəvvür edirsinizmi, müharibə gedir, Ermənistan silahlı qüvvələri hücuma keçib torpaqlarımızı zəbt edir, burada isə adamlar hakimiyyət uğrunda öz aralarında vuruşurdular. Daha çox silahlı dəstələri olan bir qüvvə mövcud hakimiyyəti devirmək və onun yerini tutmaq üçün Gəncə şəhərindən Bakıya hücum etmişdi. Hakimiyyət isə aciz qalmışdı. O, artıq bir ildə nüfuzunu itirmişdi, xalqı təhlükəyə qarşı çıxmaq üçün birləşdirə bilməmişdi. Maksimum onu edə bildilər ki, öz vəzifələrini qoyub qaçdılar və Əliyevdən xahiş etdilər ki, gəl, bizi xilas et. 1993-cü ildə pərən-pərən düşmüş adamlar - o vaxt mən Naxçıvanda yaşayırdım - 5-6 gün ərzində hərəsi gündə 5-6 dəfə mənə zəng edir, deyirdilər ki, xahiş edirik, gəlin. Halbuki bundan əvvəl hətta Naxçıvanda da yaşamağımı istəmirdilər, məni oradan sıxışdırıb çıxarmağa çalışırdılar. Xahiş edib deyirdilər, gəlin. Mən gəldim ki, onlarla əməkdaşlıq edim. Mən buraya gələndən iki gün sonra prezident gizlincə qaçıb aradan çıxdı. Bir görün, bizim vəziyyətimiz necə idi və hərc-mərclik vəziyyətindən çıxmaq, daxili siyasi şəraiti, sabitliyi mökəmlətmək, adamlara rahat yaşamağa imkan vermək üçün, islahatları həyata keçirmək, Konstitusiyanı qəbul etmək, başqa tədbirləri görmək üçün bizə neçə illərlə vaxt lazım idi. Müharibəni dayandırmaq lazım idi, çünki o, Ermənistan üçün də, Azərbaycan üçün də hər cəhətdən təhlükəli idi. Müharibəni dayandırmaq lazım idi - dayandırdıq, sülh danışıqları apardıq. Mən tarixin bir neçə faktını xatırlatdım, deyəm ki, hər bir respublika, hər bir xalq bu yol ilə necə getdiyini özü müəyyənləşdirməlidir.

Moldovada kommunistlər qələbə qazandı, hakimiyyətə gəldilər. Onlar xalqa nə verəcəklər, nə verməyəcəklər - mən bunu bilmirəm. Çətin ki, bir şey versinlər. Amma xalq onları seçdi, heç nə edə bilməzsən. Mən bilirəm ki, digər qüvvələr, xüsusən prezident Luçinski nə qədər müqavimət göstərdi, lakin bir şey çıxmadı, xalq onları seçdi. Onların öz xüsusiyyətləri, sizin öz xüsusiyyətləriniz, bizim öz xüsusiyyətlərimiz var. Bizim parlamentdə Yeni Azərbaycan Partiyasının çoxluğa malik olması cəmiyyətimizin reallığıdır. Hərçənd müxalifətdə olanlar hesab edirlər ki, yox, belə deyildir. Axı müxalifət ona görə müxalifətdir ki, «yox» desin, «hə» deməyəcək ki. Müxalifət bütün xalq tərəfindən dəstəklənmir, ancaq hansısa bir ovuc adam tərəfindən dəstəklənir. Burada isə söhbət xalqın seçimindən gedir. Ona görə də əgər siz parlamentimizdəki vəziyyəti müsbət qiymətləndirirsinizsə, demək istəyirəm ki, bu, xalqımızın seçimidir. Xalqımızın seçimi isə kortəbii deyildir, məhz bizim bu illər ərzində apardığımız düzgün daxili və xarici siyasətlə şərtlənmişdir.

Düşünürəm ki, sizdə də qarşıdakı seçkilərdə müsbət nəticə olacaqdır. Mən Ukraynanın son illərki tarixinə bələdəm. Ukrayna gah oraya, gah da buraya silkələnirdi, xalq artıq kimin kim olduğunu görmüşdür. Bilirəm, sizdən əvvəl Rada-nın başqa sədrləri olmuşdur. Sonra isə sizi seçdilər. Sizi nə üçün seçdiklərini bilirəm. Ona görə ki, bu, sabitliyə doğru aparan yoldur və əminəm ki, siz qalib gələcəksiniz. Leonid Daniloviç Kuçmaya mənim böyük hörmətim var. Hesab edirəm ki, onun ikinci müddətə prezident seçilməsi Ukrayna xalqı üçün böyük nailiyyətdir. Sözün düzü, mən onun tərəfini saxlayırdım, bu gün Kuçmanın Ukrayna xalqı üçün kimliyi barədə öz fikrimi hər vasitə ilə, sizin televiziyanız vasitəsi ilə də bildirdim. İndi sizdə bəzi hadisələr baş verir. Düşünürəm ki, siz onları aradan qaldıracaqsınız. Əgər siz Leonid Daniloviç Kuçmanın ətrafında sıx birləşsəniz, sağlam qüvvələri birləşdirsəniz, zənnimcə, qarşıdakı seçkilərdə sabit parlamenti təmin edəcəksiniz və o, gələcəkdə işləyəcəkdir. Bilirəm, Leonid Daniloviç mənə deyibdir. İslahat aparmaq lazımdır, o, təklifi parlamentə təqdim edir, parlament rədd edir. Ona görə rədd edir ki, bu islahat yaramır, ona görə rədd edir ki, şəxsi münaqişə gedir. İndi bizim parlamentimiz rədd etmir, amma müxalifətimiz deyir ki, parlament Əliyev tərəfindən idarə olunur. Bu cəfəngiyatdır. Parlamenti Əliyev idarə etmir. Parlamentdə deputatların çoxu başa düşür ki, torpaq islahatı aparmaq lazımdır. Biz onu hələ 1995-ci ildə aparmağa başlamışıq. Torpağı tamamilə özəlləşdirmişik. Mən bunu ona görə deyirəm ki, Ukraynada kənd təsərrüfatının çox mühüm yer tutduğunu bilirəm. Amma mənə o da məlumdur ki, siz bu məsələni indiyədək parlamentdən keçirə bilmirsiniz.

İvan Plyuş: Artıq birinci oxunuşda keçirmişik.

Heydər Əliyev: Nəhayət ki. Biz isə onu 1995-ci ildə keçirmişik və artıq konkret nəticələr var. Bilirsiniz ki, keçmişdə biz özümüzü heyvandarlıq məhsulları ilə təmin edirdik. Onları Ukraynadan, Belarusdan, Rusiyadan alırdıq. İndi isə bizdə ət, süd boldur, bütün heyvandarlıq məhsulları boldur. Çünki onları bizim kəndlinin özü istehsal edir. Mən bu yaxınlarda bir kənd sakini ilə söhbət etdim. O mənə dedi ki, onların kəndində min baş qoyunu olan adamlar var. Təsəvvür edirsinizmi?! Yəqin ki, onun, bir kəndli ailəsinin 50-60 baş qaramalı var. Məsələn, mən mal-qaranın sayının, heyvandarlıq məhsullarının artım sürətini bilirəm. Siz daha yaxşı bilirsiniz, axı kənd təsərrüfatı mütəxəssisisiniz. İşlədiyim illərdə bu məsələləri mən də yaxşı öyrənmişəm.

Sovet sistemi şəraitində qaramalı orta çəki dərəcəsinə çatdırmağın necə ağır olduğunu bilirəm. Yaxud, məsələn, əgər sağıcı 5000 litr süd sağırdısa, o, artıq qəhrəman idi. Xatirimdədir, o vaxtlar, rəhbərliyə başladığım 1969-cu ildə bizdə qaramalın orta çəkisi təxminən 200 kiloqram idi. Brejnev bir dəfə plenumda çıxış edərkən dedi ki, bu nədir, siz keçi saxlayırsınız, yoxsa inək? Yaxud, məsələn, hər toyuqdan neçə yumurta almaq olar. İndi bizdə belə bir problem yoxdur. Qətiyyən yoxdur. Artıq özümüz bundan qat-qat çox əldə edirik. Ona görə də bu keçid dövründə icra hakimiyyəti ilə qanunvericilik hakimiyyətinin ahəngdar işi xüsusilə böyük əhəmiyyətə malikdir. Hakimiyyətin hər iki qolunun nümayəndələri dövlətin mənafelərini, bazar iqtisadiyyatına, özəlləşdirməyə keçidlə bağlı bu və ya digər proqramların həyata keçirilməsinin nə dərəcədə önəmli olduğunu başa düşməlidirlər.

İnanıram ki, sizdə hər şey olacaqdır, çünki mən yaxşı meyl olduğunu görmüşəm. Ən başlıcası, Leonid Daniloviçin ətrafında sıx birləşin.

İvan Plyuş: Mənə elə gəlir ki, bu aksiomadır. Ötən ilin timsalında belə deməyə, həqiqətən, əsasımız var ki, biz geriləmənin qarşısını hər halda almışıq. Ən çətini artıq arxada qalmışdır. Leonid Daniloviç ikinci müddətə prezident seçildikdən sonra onun ilk fərmanı aqrar islahat haqqında olmuşdur. Əgər o, noyabrın 14-də seçilmişdirsə, artıq dekabrda torpaq islahatı haqqında fərman çıxmışdır. Bizdə dekabr, yanvarda haray-həşir salırdılar ki, aclıqdır, bu, ərzaq müstəqilliyinin itirilməsidir. Aradan bir il keçdi və biz son 10 ildə ilk dəfə olaraq kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalını 7 faizdən çox, sənaye məhsulunu 13 faiz, ümumi daxili məhsulu 6 faiz artırdıq. Biz birinci ili Beynəlxalq Valyuta Fondundan yardım almadan yaşadıq, çünki bu fond əməkdaşlıq proqramını 1999-cu ilin oktyabrından dayandırmışdı. Fevralda biz ilk dəfə olaraq kəsirsiz sabitləşdirmə büdcəsi qəbul etdik. Xarici borcumuzu 2,5 milyard dollar azaltdıq, valyuta ehtiyatlarını 41 faiz artırdıq. Halbuki 15 ay ərzində heç bir sərmayə olmamışdı. İndi məsələ belə durur ki, həmin təsisatlar qarşısında özümüzü təmizə çıxarmaq və izahat vermək bizi, sadəcə, bezikdiribdir. Əgər bu Çernobıl fəlakəti, bu faciə olmasaydı… Yoxsa bizi o həddə gətiriblər ki, az qalır deyək, aman verin işləyək, sizsiz də ötüşərik. Axı biz 1995-ci ilin memorandumu üzrə öhdəliklərimizi yerinə yetirmişik. 1995-ci il memorandumunda üzvi yanacaq alınması, enerji güclərinin bərpa edilməsi üçün kompensasiya nəzərdə tutulmuşdu. İndi də hər şeyi öz üzərimizə götürmək çətin olardı.

Heydər Əliyev: Çernobıl bağlandı, kompensasiyanı isə almadınız.

İvan Plyuş: Biz Çernobılı bağladıq, 4000 işçi isə hələ də Çernobıla gedir. Onlar elektrik enerjisi istehsal edirlər. Odur ki, bu sənaye meydançasında bir milyard dollaradək vəsaitdən istifadə olunmalıdır. Axı bu meydança ilə bağlı nə varsa, onların dəyəri 780 milyon dollardır və yeni örtük gərəkdir. Orada min tonlarla nüvə yanacağı var. Çernobılı bağlamaqla bu məntəqənin təhlükəsizliyi azalmayıb, əksinə, artıbdır.

Heydər Əliyev: Məncə, stansiyanın tamamilə örtülməsinə dair layihə var. Bundan ötrü pul lazımdır.

İvan Plyuş: Özü də böyük məbləğdə. Ona görə də biz inandırmağa məcburuq. Sizin nə kimi iş gördüyünüzü bir daha demək istəyirəm. Gəlin Belarusun timsalında nəzərdən keçirək. Orada siyasi qüvvələr arasında pərakəndəlik dəhşətli dərəcədədir. Leonid Kuçma da deyir ki, 100-dən çox partiya və xalqın ümumi etimadı 1,5 faiz olan ölkədə necə qanun yaratmaq olar. Başlıcası budur ki, biz görürük. 1996-cı ildə Ukraynanın vahid demokratik qüvvələrinin birinci qurultayını keçirdik. Əgər Yeni Azərbaycan Partiyası kimi partiya yaratsaydıq, onda 1998-ci ildə bizə lazım olan parlamentə seçkilər keçirərdik. Amma 1997-ci ildən 1999-cu ilədək boş-boşuna işlədik. Kuçma ikinci müddətə seçildi. O görür ki, islahatın alternativi yoxdur, fərman verir, parlament isə hər gün qışqırır ki, o, xalqın düşmənidir. Necə bir şəraitdə işləməli olduğumuzu təsəvvür edirsinizmi?

Bugünkü vəziyyətə gəldikdə, çoxları deyir ki, Ukraynada siyasi böhran var. Heç bir böhran yoxdur. Çünki legitim, fəaliyyət qabiliyyətli prezident var. Hökumət, Baş nazir var. Onun namizədliyini prezident təklif etmiş, parlament onu, eləcə də bu hökumətin proqramını bəyənmişdir. Əlbəttə, bu gün hökumətdən, prezidentin xəttindən narazı olan ayrı-ayrı siyasi qüvvələr mövcuddur. Onlar demokratiyanın üstünlüyü metodlarından istifadə etməyə çalışırlar. Mən üç həftə bundan əvvəl ABŞ konqresmenlərini qəbul etdim. Onlar deyirdilər ki, bizi daha çox Ukraynada söz azadlığı, demokratiya maraqlandırır. Deyirəm ki, bax, bu çadır şəhərciyinin olması və bu küçə nümayişi sübut edir ki, bizdə demokratiya və söz azadlığı var. İslahatlar isə pis gedir. Ona görə ki, biz islahatları mahnı oxuya-oxuya həyata keçirmirik. Əgər islahatları kollektivləşdirmə, sənayeləşdirmə illərindəki kimi mahnı oxuya-oxuya aparsaydıq, onları çoxdan başa çatdırardıq.

Siz dediniz ki, islahatlar xalqın əksəriyyətinin şüurundan keçməlidir. Bax, bu siyasi qüvvə - Yeni Azərbaycan Partiyası məhz xalqın arzu-istəklərinin həyata keçirilməsini təmin edir. Ona görə də biz təkcə təcrübəni öyrənməyəcək, həm də mart ayınadək bu cür koalisiya yaradılması üçün hər şeyi edəcəyik.

Heydər Əliyev: Mən bir daha deyirəm ki, biz - Ukrayna ilə Azərbaycan dostuq. Mən bu dostluğa, əməkdaşlığımıza böyük əhəmiyyət verirəm. İnanıram ki, Ukrayna getdiyi yolla - demokratiya, islahatlar aparılması yolu ilə gedəcəkdir. İnanıram ki, siz mövcud olan bəzi çətinlikləri aradan qaldıracaqsınız və bizim köməyimizə, rəğbətimizə həmişə bel bağlaya bilərsiniz. Həqiqətən, o vaxt, inişil Leonid Daniloviç mənə zəng edib dedi ki, bol məhsul tələf olub gedir. Mən dərhal göstəriş verdim ki, heç nəyə baxmadan, hər şey səfərbərliyə alınsın və göndərilsin. Biz bunu etdik və bu öz rolunu oynadı. Dost dar gündə tanınar.

İvan Plyuş: Heydər Əliyeviç, maraqlıdır ki, biz nə bu il, nə də ötən il məhsul yığımı işlərinin yanacaqla təmin olunması haqqında bir dənə də qərar qəbul etmədik. Fevralın 1-ə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarında yanacaq ehtiyatları əvvəlki ildəkinə nisbətən 1,7 dəfə çox idi. Hazırkı kənd təsərrüfatı ili əvvəlki illərlə müqayisədə hələlik əlverişlidir. Biz ötən ildəkinə nisbətən təxminən 2 milyon hektardan çox payızlıq əkin sahəsinə malikik. Bu, yazda xərcləri azaldır, yazlıq bitkilər üçün əkin sahələri boşalır. İndi meyl belədir ki, bizdə ötən il özəl sektorda 12-13 faiz artım, ictimai sektorda isə 4-6 faiz azalma olmuşdur. Əlbəttə, sənaye də işləyir. Keçən il pensiyalar üzrə, büdcə təşkilatlarına əmək haqqının ödənilməsi üzrə borcları ləğv etdik. Bu ilin iki ayında büdcəyə mədaxil ötən illə müqayisədə təxminən 130 faiz səviyyəsindədir. Aprelin 1-dən büdcə təşkilatlarında əmək haqqını təxminən 25 faiz artıracağıq. Əgər bütün bunları etsək, zənnimcə, seçkilərdə adamlar bunu da xatırlayacaqlar.

Heydər Əliyev: Və nəticə də olacaqdır.