Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin xalq yazıçısı Elçinin "Ah, Paris... Paris..." ikihissəli komediyasına tamaşa etdikdən sonra aktyorlarla görüşdə söhbəti - Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı, 25 iyun 2000-ci il


Heydər Əliyev: Axşamınız xeyir olsun. Bu gün təqdim etdiyiniz bu tamaşaya görə hamınızı təbrik edirəm.

Mənə Elçin məlumat verdi ki, bu tamaşa çoxdandır ki, bizim Milli Dram Teatrının səhnəsində uğurla gedir. Ancaq təəssüflər olsun ki, mən vaxt tapıb indiyə qədər gələ bilməmişdim. Bu gün mən bu imkanı əldə etdim və gəlməyimdən, tamaşanı görməyimdən çox da məmnunam. Çünki eşitmişdim. Amma bir var ki, eşidəsən, bir də var ki, özün eşidəsən və görəsən. Adətən, mənim bu son illərdə Milli Dram Teatrının tamaşalarına gəlməyim çox vaxt bizim keçmiş tariximizə aid olan əsərlərlə tanışlıqdan ibarət olubdur. Təbiidir ki, mən bütün tamaşalara baxa bilmirəm, imkan yoxdur. Rusiyanın Mədəniyyət naziri də burada durubdur. Güman edirəm və hesab edirəm ki, Azərbaycan Prezidenti, ümumiyyətlə, teatrı keçmişdə sevdiyi kimi, bu gün də sevir və mən Milli Dram Teatrımızda yetərli qədar oluram. Hər halda, mən belə hesab edirəm. Əlbəttə, imkan olsa, bundan da çox olmaq olar. Amma yetərli qədər oluram.

Qeyd etdim ki, son illərdə bizim keçmiş tariximizə aid bir neçə çox uğurlu tamaşa olmuşdur. Həm klassiklərimızın, həm müasir yazıçılarmızın, şairlərimızın əsərləri tamaşaya qoyulmuşdur. Mən gəlib onlarla tanış olmuşdum və öz mülahizələrimi, fikirlərimi bildirmişdim. Yəni onlar bu əsrin əvvəlinə, yaxud qədim əsrlərə aid idi. Ancaq bugünkü tamaşa, bu pyes onlardan fərqlənir. Çünki bu bizim ən yaxın keçmişimizə aiddir. Məsələn, son dəfə mən "Aydın" tamaşasına baxdım. Bu, Cəfər Cabbarlının bizim əsrin əvvəlindəki o həyatdan götürdüyü mövzudur və öz fəlsəfəsinə görə, öz fikirlərinə görə bu gün də çox aktualdır.

Elçin bizim çox istedadlı yazıçımizdir, gənc vaxtlarından çox dəyərli əsərlər yazibdir. Amma son illər o, eyni zamanda teatr üçün də əsərlər yazibdir. Deyəsən, keçmişdə bu olmamışdı. Çünki bu məsələ ilə əsasən sənin atan məşğul olurdu.

Elçin: Bəli, cənab Prezident.

Heydər Əliyev: Atan rəhmətlik İlyas əfəndiyev bu işlərlə çox uğurla məşğul olurdu və çox da gözəl əsərlər yaratmışdı. Elçin isə daha çox nəsr əsərləri yazırdı və dəyərli əsərlər yaratmışdır. Ona görə də gənc vaxtlarından - 60-70-ci illərdə gənc yazıçılar, gənc şairlər sırasında idi. Hətta xatirimdədir ki, ilk dəfə Yazıçılar İttifaqının ən gənc katibi Elçin Əfəndiyev oldu, o seçildi. Amma son zamanlar görürəm ki, o eyni zamanda pyeslər də yazır və onlar bizim Milli Dram Teatrının səhnəsində tamaşaya qoyulur, uğurla göstərılır. Beləliklə də, bizim teatr həyatı yaşayır.

Mən fürsətdən istifadə edib onu demək istəyirəm ki, ümumiyyətlə, bizim teatr keçmişdə zəngin olubdur. Yəni əgər bizim teatrın indi 125 illik tarixi varsa, biz bununla fəxr edə bilərik və mən bunu dəfələrlə demişəm. Keçmiş dövrlərdə də, yəni əsrin əvvəlində də çox böyük ziyalılarımız gözəl pyeslər yaratmışlar, gözəl səhnə əsərləri yaratmışlar və bizim teatrı yaşatmışlar, inkişaf etdirmişlər. Sonralar - 20-30-40-cı illərdə və sonraki illərdə isə Azərbaycanda teatr çox inkişaf etmişdir. Bütün teatrlar - həm Dram Teatrı, həm Musiqili Komediya Teatrı, həm Opera və Balet Teatrı - bunların hamısı ilə biz fəxr edə bilərik. Ancaq təəssüflər olsun ki, 1988-1989-cu illərdə Azərbaycanda daxili sabitliyin pozulması, Ermənistanın Azərbaycana etdiyi təcavüz və ölkəmızın daxilindəki ictimai-siyasi gərginlik həyatda çox ağır bir vəziyyət yaratmışdı. Bunu xatırlayırsınız. Burada, bu pyesdə söhbət 1991-ci ildən gedir. 1991-ci ildə Azərbaycanda nə vəziyyət var idi, biz hamımız - siz də, mən də onun şahidiyik. O illərdə Azərbaycan xalqı çox böyük çətinliklərə məruz qalibdir, böyük itkilər olubdur, şəhidlər vermişik, qan tökülübdür, müharibə gedibdir. Daxilimizdə də vəziyyət çox mürəkkəb olubdur, çox gərgin olubdur. Çünki bəzi adamlar, bəzi qruplar, dəstələr bu gün sizin göstərdiyiniz həmin o vəziyyətdən - xalqın meydana toplaşmasından öz şəxsi məqsədləri üçün istifadə etməyə çalışıblar. Ona görə də meydana toplaşmağın da bir axın, müsbət nəticəsi olmamışdır.

1988-1989-1990-ci illərdə xalqın meydanlara toplaşması, küçələrə çıxması - bunlar Azərbaycanın tarixində çox müsbət səhifələr kimi yaşayacaqdır. Bunu heç kəs inkar edə bilməz. Ancaq buna bəziləri qeyri-obyektiv qiymət verirlər. Yəni o mənada ki, indi bizim içərimizdə bəzi adamlar var, hesab edirlər ki, onlar xalqı qaldırıblar, xalqı meydana çıxarıblar, onlar guya sovet hakimiyyətinə qarşı mübarizə aparıblar, onlar Azərbaycanın müstəqillliyinə nail olublar. İndi tarix artıq göstərir ki, bunlar nəinki yanlış fikirlərdir, hətta cəfəngiyatdır. Azərbaycanda millətin, xalqın küçələrə çıxmasına, meydanlara toplaşmasına əsas səbəb o vaxt - Ermənistan Azərbaycana təcavüz etdiyi zaman, artıq təcavüz müharibəyə çevrildiyi bir zaman, Sovetlər İttifaqı mövcud olduğu bir zaman və Sovetlər İttifaqının çox güclü dövləti, güclü hüquq-mühafizə orqanları, güclü ordusu olduğu bir zaman Sovetlər İttifaqı rəhbərliyinin - indi kimsə, hansı personajsa Qorbaçovun da adını çəkdi ki, onun basında hansısa ləkə var, ona görə dünya dağıldı - onların ədalətsizliyi, Azərbaycan xalqına qarşı ədalətsizliyi idi.

İki müttəfiq respublikanın bir-biri ilə münaqişəsi zamanı hökumət, dövlət hər iki müttəfiq respublikaya eyni gözlə baxmalı idi, eyni münasibət göstərməli idi, ədalət nümayiş etdirməli idi. Bu ədaləti nümayiş etdirmədiklərinə görə münaqişə genişləndi. Bu ədalətsizliyi görən, hiss edən Azərbaycan xalqı təbiidir ki, belə vəziyyətə biganə qala bilməzdi. Ona görə də insanların əksəriyyəti öz qəlbının istəyi ilə küçəyə çıxıb, Azərbaycan xalqına qarşı olan ədalətsizliyə görə sovet hökumətinin, sovet dövlətinin rəhbərliyinə öz etirazını bildirirdi. Bax, bu prosesin mahiyyəti bundan ibarətdir və belə olubdur, axıra qədər də belə olubdur. Ondan sonra, 1990-ci ilin yanvar ayında yenə Kommunist Partiyasının rəhbərliyinin, sovet hökumətinin rəhbərliyinin və şəxsən Qorbaçovun tarixi cinayəti baş verdi. Dinc Azərbaycan xalqına qarşı ikinci bir hərbi təcavüz edildi. Azərbaycana bir hərbi təcavüz Ermənistan vasitəsilə edilmişdi, ikinci hərbi təcavüz isə artıq bizim respublikamızın, xalqımızın öz dövlətinin öz xalqına etdiyi təcavüz idi.

Mən bunu bir neçə dəfə demişəm. Sovet İttifaqının tarixində, yəni 1920-ci ildən ki, sovet hakimiyyəti qurulmuşdu, heç vaxt mərkəzi hökumət, mərkəzi dövlət heç bir xalqa qarşı, heç bir respublikaya qarşı bu qədər təcavüz, bu qədər cinayət etməmişdi. Amma Azərbaycan xalqına qarşı bu cinayəti etdi. Bu, 1990-ci ilin yanvar hadisələri idi. Təbii ki, bunlar da insanları coşdurdu. İndi burada yenə deyildi ki, insanlar partiya biletlərini atirdilar. Əlbəttə, atmalı idilərş Partiya biletlərini yandırdilar. Vaxtilə Azərbaycanın ən böyük kommunisti mən olmuşamsa, mən də o vaxt partiya biletini atdım.

Bunlar hamısı bizim yaxın tariximizdir. Ancaq yenə də deyirəm - bu tarixin bir həqiqət hissəsi var, bir də onun təhrif olunan hissəsi var. Bəzi adamlar onu təhrif edirlər. Ona görə də belə əsərlərin yaranması lazımdır. Amma mən bu gün belə anladim ki, Elçinin məqsədi ondan ibarət olubdur ki, ölkənin bu ağır vaxtında, çətin vaxtında xalqın hamısının birləşib millət haqqında, torpaq haqqında düşünməsinin əvəzinə, bəziləri yenə də mal-dövlət dalınca gedir və bu, mənəvi əxlaqsızlıqdır. Yəni əsərdə mənəviyyat məsələsinə toxunulur. Siz bilirsiniz ki, mən əvvəllər - 70-ci illərdə də Azərbaycanın rəhbərliyində olanda həmişə fəaliyyətinin əsas hissəsi bundan ibarət olmuşdur ki, xalqımızda yüksək mənəviyyat bərqərar olsun. Çünki insan üçün mənəviyyatdan yüksək heç bir şey ola bilməz: nə mal, nə dövlət, nə pul, nə villa, nə milyon - heç bir şey olmaz. Bunlar hamısı dünyada gəldi-gedər şeylərdir. İnsani yüksəldən, insanı insan edən, adamı adam edən və insanı vətəndaş edən onun mənəviyyatıdır. Ona görə də mən pyesdə bunları gördüm. Elçin həmin proseslərin bu hissəsini göstərmək istəyibdir, özü də çox məharətlə göstəribdir.

Mən buna baxanda Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" əsəri yadıma düşdü. İndi görün, əgər o vaxt bizim xalqımız belə cahil idisə, Cəlil Məmmədquluzadə "Ölülər" əsərini yazmışdı. O, keçmişə aid idi ki, bir Şeyx Nəsrullah peyda olubdur, ölüləri qəbirdən qaldırır. Hamı da gəlib Şeyx Nəsrullahi axtarır, onu görmək istəyirlər ki, mənim bacımı qaldır, atamı dirilt, nə bilim, nənəmi dirilt; filanı dirilt. Mən bir neçə dəfə demişəm, bu gün burada teatr, incəsənət xadimləri olduğuna görə bir də deyirəm: mən Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" əsərini çox yüksək qiymətləndirirəm. O, tarixi bir əsərdir və heç bir əsərə bənzər deyil.

Bizim Azərbaycanda teatr sənəti Qərb teatrının təsiri altında yaranıbdır. Qərb teatrının təsirini biz Rusiya teatrının təsirindən götürmüşük. Məsələn, biz Şekspirdən da götürmüşük, Sillerdən də götürmüşük. Amma biz eyni zamanda Rusiyanın teatrından çox şey götürmüşük. Biz Şekspiri də birbaşa götürməmişik. İndi bu gün burada "Romeo və Cülyetta"nin adını çəkdilər. Şekspirin əsərləri çoxdur. Ancaq o illər Azərbaycanda ən populyar olani "Hamlet" ıdı, "Otello" idi, "Kral Lir" idi və başqaları idi. Amma biz onları yenə də Rusiya ədəbiyyatından götürmüşük. Çünki rus ədəbiyyatçiları, məsələn, Şekspiri və başqalarını rus dilinə tərcümə ediblər, biz də onları rus dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə etdik və teatrımızı yüksəltdik.

Mən bütün bunları - Qərb ədəbiyyatını da, Rusiya ədəbiyyatını da, Azərbaycan ədəbiyyatını da həmişə layiqli qiymətləndirmişəm. Yəni mən bu teatr ədəbiyyatını deyirəm, teatr sənətini deyirəm. Hərəsinin öz yeri var. Bir-birinin təsiri altında olduğuna görə bir-birinə bənzərliyi də var. Ancaq Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" əsəri həm mövzuya görə, həm də onun fəlsəfəsinə görə heç bir əsərə bənzər əsər deyildir.

Mən indi niyə bunu xatırlayıram? Çünki o vaxtlar - bizim xalqımızın geridə qaldığı vaxt yalançı bir Şeyx Nəsrullah meydana çıxdı və bütün şəhər də qalxdı ki, "bu Şeyx Nəsrullah bizim qohum-əqrəbamızı dirildəcəkdir". Cəlil Məmmədquluzadə də bunu əsərində çox məharətlə göstərdi. Yəni onun qarşısına Kefli İsgəndər obrazını gətirdi. Kefli İsgəndər də öz monoloqları ilə onların hamısını başa saldı ki, o gəlib sənin qardaşını dirildəcək və qardaşın da gəlib sənin başını əzəcəkdir. Çünki qardaşın öləndən sonra sən onun arvadını almısan. Atanı dirildəcək və atan da  gəlib sənə deyəcəkdir ki, oğlum, sən nə üçün bu işi etmisən? Ondan sonra bunların ağıllarına gəldi və onlar qaçdılar ki, yox, daha bizə Şeyx Nəsrullah lazım deyil.

Mən bu əsərə baxanda bir az həmin o mövzu yadıma düşür ki, İndi görün, Azərbaycan belə ağır, çətin vəziyyətdədir -Ermənistan hücum edibdir, ölkə dağılır, iqtisadiyyat dağılır, insanların həyatı dağılır - Şeyx Nəsrullah kimi, Parisdən bura bir milyonçu gəlib, hamı, ət kombinatının müdiri də istəyir Parisə getsin, o partokrat da, yəni o obrazı ifa edən Yaşar Nuriyev də istəyir Parisə getsin, yaxud rus aktyoru da istəyir Parisə getsin. Hamısı həyatın bütün məsələlərini qoyub, yenə də öz şəxsi məsələləri barədə düşünür. Amma şəxsi məsələ də deyil, yəni burada mənəviyyat məsələsidir. O vaxt bizim xalqımız bir tərəfdən, həqiqətən öz mənliyini göstəribdir, amma ikinci tərəfdən də, nə qədər mənəviyyatsızlıq olubdur, nə qədər qüsurlar olubdur. Bunun da bir səhnəsini burada Elçin göstəribdir. Mən düz basa düşmüşəm?

Elçin: Tamamilə doğru deyirsiniz.

Heydər Əliyev: Düz basa düşmüşəm. Ona görə hesab edirəm ki, pyes dəyərlidir. Yəni bu 1991-ci il bizim yaxın keçmişimizdir. Təbiidir ki, bu pyes 1991-ci ildəki hadisələrin hamısını əhatə edə bilməz, onun bir hissəsini əhatə edir və məni də sevindirən odur ki, burada bütün pyes mənəviyyat üzərində qurulubdur. Pyes əvvəldən axıra qədər bu mənəviyyatsız adamları ifşa edir. Bu ifşa ilə bu pyes bizim xalqımıza, millətimizə, vətəndaşlarımıza göstərir ki, belə olmayın, bu ət kombinatının müdiri kimi olmayın, Yaşar Nuriyev kimi yox, o partokrat kimi olmayın, yaxud o birisi kimi olmayın. Təmiz olun, pak olun, yüksək mənəviyyata malik olun. Basa düşürsünüz? Mən bunu belə anlayıram.

Elçin: Tamamilə doğrudur.

Heydər Əliyev: Bunun da faydası bax, bundadır. İndi bizim tamaşaçılarımız üçün, cəmiyyətimiz üçün, xalqımız üçün bunun faydası bundadır. Ona görə mən bu əsəri çox dəyərli hesab edirəm və buna görə də səni - Elçini təbrik edirəm. Yaxşı ki, sən belə əsərlər yaratmağa başlamışan.

Ancaq təbiidir ki, əsər kağız üzərində yazılır. Əgər yazan özü bunu səhnəyə qoya bilsəydi, bu başqa cür ola bilərdi. Amma heç bir yazan adam bunu səhnə ustaları, sənətkarlar, yəni rejissorlar, aktyorlar, tamaşanı yaradan başqaları kimi edə bilməz. Burada müəllifin xidməti böyükdür, amma sizin xidmətiniz ondan az deyil. Çünki müəllifin fikirlərini siz səhnədə onun istədiyi kimi, bəlkə heç onun düşünmədiyi kimi, ondan da artıq ifa etmisiniz. Ona görə də gözəl bir əsər meydana çıxıbdır.

Elçin: Tamaşanın rejissoru Azərpaşa Nemətovdur.

Heydər Əliyev: Bu, yeni rejissor deyil.

Elçin: Bəli, bu bizim görkəmli rejissordur. Yəqin atasını da xatırlayırsınız. Zəfər Nemətovun oğludur.

Heydər Əliyev: Bəli, Zəfər Nemətovun oğludur. Zəfər Nemətov uzun illər bizim Gənc Tamaşaçılar Teatrının rejissoru olubdur.

Elçin: Bəli, Azərpaşa müəllim onun oğludur. Uzun müddətdir rejissorluq edir.

Heydər Əliyev: Çox gözəl, çox gözələ tərtibatı da yaxşıdır. Burada bizim Milli Dram Teatrının ulduzları Səyavuşdur, Yaşardır, Duxovnayadır - hamısını görürəm. Duxovnaya bu teatra gəlib və onu daha da gözəlləşdiribdir. Adı yadımdan çıxıbdır.

Elçin: Lyudmila.

Heydər Əliyev: Lyudmila, bağışla, sənin adını unutmuşam.

Lyudmila Duxovnaya: Cənab Prezident, olan şeydir.

Heydər Əliyev: Bilirsən ki, mənim sənə nə qədər yaxşı münasibətim var. Onun tamaşada iştirakı da yaxşı bir üsuldur.

Elçin: Cənab Prezident, ilk dəfədir ki, belə üsuldan istifadə edilir.

Heydər Əliyev: Bəli, bu İndiki vaxtda yaxşı üsuldur. Birincisi, mən bu pyesdə hansı mənanı görürəm - yəni burada əxlaqsızlığı azərbaycanlılarla yanaşı, ruslar da ediblər - bəlkə sən belə fikirləşməmisən, mən bunu belə başa düşmüşəm. İkincisi, əlbəttə, bu bütün pyesə özünəməxsus bir kolorit verir. Bizim Azərbaycan cəmiyyəti, Bakı əhalisi rus dilini gözəl bildiyinə görə səhnədəki bu sintez çox normal qəbul olunur. Mənə elə gəlir ki, buna nadir hallarda rast gəlmək olar. Amma siz bunu etmisınız. Bu xanımın adi həmişə yadımdan çıxır.

Elçin: Kübra xanım Əliyeva.

Heydər Əliyev: Kübra xanım bizim çox istedadlı aktyorumuzdur.

Səyavuş Aslan: Cənab Prezident, şişman aktyordur.

Heydər Əliyev: Sən ondan da çox şişmansan.

Kübra Əliyeva: Cənab Prezident, İhsan Doğramaci Bakıda qonağımız olanda biz orada səhnəcik oynamışıq. Orada Səyavuş mənə "şişman" adını qoydu.

Heydər Əliyev: Amma onlar "şişmanı" pis mənada demirlər. Biz deyirik "kök", onlar deyirlər "şişman". Amma bəzən bunu mənfi mənada basa düşürlər. Səyavuş, bilirsən, gözəlliyin müxtəlif formaları var. Bəzən o şişman gözəllik kimlərəsə o biri gözəllikdən daha da çox xoş gəlir. Yəqin ki, sən bunu bilərsən. Sən şişman olduğun kimi, qeyri-şişman arvadlara meyl qoymazsan. Bilmirəm, sənin xanımın nə təhərdir. Bəlkə belə deyil, ancaq elə görürəm ki, həmişə bir yerdə çıxış edirsiniz. Görürəm, burada gənc aktyorlar da var. Mən Eldənizi süpürgəçi rolunu ifa edəndə tanımadım.

Elçin: Cənab Prezident, mən də bura gələndə onu qrimləndiyinə görə tanımadım.

Heydər Əliyev: Bəli. Çünki  dim ki, o bir müddət teatrdan ayrılmışdı. İndi teatra gəlibdir. Bu çox gözəl bir hadisədir. Çünki bu da çox istedadlı aktyordur. O illərdə - 60-70-ci illərdə bizim parlaq bir aktyorumuz idi. Bir neçə əsərdə, xüsusən Rüstəm İbrahimbəyovun "Bir Cənub şəhərində" filmində - Eldar Quliyevlə birlikdə yaratmışdılar - çox gözəl rol oynadı. Ondan sonra da məşhurlaşdi. İndi yaxşı ki, yenə da teatrdadır. Onları bəzən kinoklublarda görürəm. Səyavuş da, Yaşar da, Eldəniz də orada olurlar. Çox sevindirici haldır ki, gənc kadrlar var, gənc aktyorlar, aktrisalar var. Onlar da hamısı sevindiricidir.

Elçin: Cənab Prezident, Əhməd rolunda Telman Adigözəlov çıxış edirdi.

Heydər Əliyev: Bilirsən, onun burada rolu çox xırda idi. O sadəcə bir mərkəzdir. Amma ümumiyyətlə, o çox istedadlı aktyordur. Mən həmişə onu istedadlı aktyor kimi görürəm. Elə bəzən o kinoklublarda aparıcı rolunu oynayır. O da bu teatrın aktyorudur, burada işləyir?

Elçin:Bəli.

Heydər Əliyev: Burada onun rolu belə idi ki, gəlib bir-iki söz deyib gedirdi. Ancaq bunları çox gözəl göstərirdi. İndi bunların hamısını sadalamaq mənim üçün çətindir.

Elçin: Eynşteyn rolunu isə aktyor Cəfər Namiq Kamal oynayırdı.

Heydər Əliyev: O elə qrim etmişdi, elə hərəkət edirdi ki, mən ona Eynşteyn deyə bilmərəm. Orada Eynşteyn idi. Amma burada... Çox gözəl oynadınız. Lenini də oynayan çox gözəl oynadı. Amma mən elə bilirdim ki, bu da rusdur. Deməli, bu, azərbaycanlı imiş.

Elçin: Əməkdar artist Elxan Ağahüseynoğludur.

Heydər Əliyev: Mən bunu tanıyıram. Bu da teatrın görkəmli aktyorlarından biridir. Axı mən 60-70-ci illərdə bu teatra çox gəlirdim. Mən onu bir çox rollarda görmüşəm. Bir sözlə, hamınız çox gözəl bir ansambl yaratdınız, yaxşı bir tamaşa göstərdiniz. İndiyə qədər çox göstərmisiniz. Elçin mənə deyir ki, bizim vətəndaşlarımız teatra çox böyük həvəslə gəlirlər. İndi mən də onların sırasına qatıldım, gəldim, gördüm. Hamınızı təbrik edirəm və sizə, bizim Milli Dram Teatrının bütün kollektivinə yeni-yeni uğurlar arzulayıram. Sağ olun.

Elçin: Cənab Prezidentə mən istəyirəm bütün yaradıcı heyətin adından Sizə çox dərin təşəkkürümüzü və minnətdarlığımızı bildirim. Bu gün yenə bu teatra gəlmisiniz, bu tamaşaya baxmısınınız və bu tamaşa haqqında fikirlərinizi, bir müəllif kimi deyim ki, çox dəqiq fikirlərinizi ifadə etdiniz. Bizim bütün görkəmli aktyorların - Eldənizin, Yaşarın, Elxanın, Lyudmila xanımın, Hacının, Telmanın, Səyavuşun, Kübra xanımın və başqa aktyorların haqqında çox dəyərli fikirlərinizi dediniz.

Cənab Prezident, tarixin gedişi belə gətirib ki, bu teatrın, Azərbaycan teatrının son 30 ildəki tarixi bir çox cəhətdən bilavasitə Sizin adınızla bağlıdır. Yəni 1970-ci ildən götürürəm, ondan əvvəl də Siz həmişə teatrla maraqlanan adam olmusunuz. Mən bunu bilirəm və bizim dostlar, sənətkarlar - hamısı yaxşı bilir. Bu son 30 ildə Siz bu teatrın ən yaxın adamlarından biri, bəlkə də birincisi olmusunuz. Siz bayaq İlyas Əfəndiyevin adını çəkdiniz. Mən bunu deməyi özümə borc bilirəm ki, İlyas Əfəndiyevin bu teatrda 19 pyesi tamaşaya qoyulubdur. Bu doğrudan da dünya teatr tarixində nadir hadisələrdən biridir. Bunu deməyi lazım bilirəm. Çünki bu həqiqətdir. İlyas Əfəndiyev bu teatra nə dərəcədə bağlı idisə, o, teatr fikirləşəndə, teatr haqqında düşünəndə həmişə Sizi nümunə göstərirdi - bu, dəfələrlə mənim gözümün qabağında olan hadisədir, faktdir - yəni daxilən teatral insan olmağınızı, Azərbaycan teatrı ilə əlaqədar fəaliyyətinizi, Azərbaycan teatrının çox görkəmli xadimləri ilə ünsiyyətinizi nümunə göstərirdi. Siz o vaxtlar Azərbaycan teatrının 100 illiyini elə yüksək səviyyədə keçirdiniz ki, heç bir ölkədə, heç bir keçmiş respublikada birinci katib teatrın 100 illiyi barədə məruzə etməzdi.

Heydər Əliyev: 1973-cü ildə 27 il bundan öncə.

Elçin: Mənim İndiki kimi yadımdadır. Siz onda - 1973-cü ildə, düz 27 il bundan əvvəl, Azərbaycan teatrının 100 illiyi ilə əlaqədar məruzə etdiniz. Orasi da çox rəmzidir ki, 27 ildən sonra Azərbaycan dünyəvi peşəkar teatrının 125 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncamı da Siz imzalamısınız. Bu teatrda çalışan insanların hamısının doğrudan da - həqiqət bundan ibarətdir ki, - Sizə böyük məhəbbəti var.

Siz məndən də yaxşı bilirsiniz ki, indiki zamanda mədəniyyətin bir çox problemləri - mədəniyyət xadimlərinin məişət problemi və başqa problemlər vardır. Amma bunun kontekstində sizin teatra bu dərəcədə diqqətiniz, gəlməyiniz, elə bilirəm ki, çox ciddi bir stimul yaradır. Sadəcə, o faktın özünü demək istəyirəm ki, son yeddi illik tarixdə Azərbaycan teatrı bağlı oldu, təmirə dayandı. Təsəvvür edin ki, o zaman həm bu teatr, həm də Gənc Tamaşaçılar Teatrı yox idi. Faktiki olaraq, Bakıda Azərbaycan dilində iki dram teatrı var və bunların da hər ikisi işləmirdi. Azərbaycanın paytaxtı teatrsiz idi.

Heydər Əliyev: Bəli, Musiqili Komediya Teatrı da yox idi. O da dağılmışdı.

Elçin: Bəli, o da dağılmışdı. Mən dram ilə əlaqədar deyirəm. Bu da Sizin adınızla bağlı oldu - mən bu işin şahidiyəm, müşahidəçisiyəm ki, bilavasitə sizin təşəbbüsünüzlə bu teatr təmir olundu və fəaliyyətə başladı.

Mən bu teatrın yaradıcı kollektivinin adından deyirəm, çünki bunlar hamısı mənim dostlarım, qardaşlarım, bacılarımdır - bunlar hamısı doğrudan da Sizi çox sevirlər.

Cənab Prezident, gizlətmirəm, biz sizin teatra gəlib bu tamaşaya baxmağınızı çox gözləyirdik. İstəyirdik gəlib bu tamaşaya baxasınız, biləsiniz. Siz bu tamaşanı elə təhlil etdiniz ki, Artıq söz deməyə ehtiyac yoxdur. Amma sizin dediyiniz sözün o cəhətini təkrar etmək istəyirəm ki, buradakı satiranın, acı gülüşün arxasında, sizin dediyiniz kimi, xalqa məhəbbət, bağlılıq, istək dayanıb ki, nə üçün siz bu vəziyyətdəsiniz, bu gündəsiniz. Bu təkcə mənim fikrim yox, bizim aktyorlarmızın, yaradıcı kollektivin hamısının fikri və fəaliyyətidir.

Cənab Prezident, Sizə deyim ki, bu komediyadan sonra iki komediyam da yarandı və demək olar ki, onlar da eyni rejissor, kollektiv tərəfindən tamaşaya qoyulubdur. Burada Azərbaycan teatr rəhbərliyinin fəaliyyətini xüsusi qiymətləndirmək istəyirəm. Özü də yalnız bizim tamaşalarla əlaqədar yox, son vaxtlar Sizin gəlib baxdığınız tamaşalarla Azərbaycan teatrında doğrudan bir dirçəliş vardır. Azərbaycan teatrının rəhbərliyi, Mədəniyyət Nazirliyinin rəhbərliyi bu teatrla əlaqədar çox ciddi fəaliyyət göstərirlər. Şübhəsiz ki, bunların başında, üstündə Siz durursunuz. Sizə bir daha dərin təşəkkür və minnətdarlığımızı bildiririk.

Arzu edirik ki, Azərbaycan teatrının 125 illiyi Sizin istədiyiniz bir səviyyədə keçsin, bizim bu gözəl sənətkarların hamısının ürəyincə olsun. Allah qoysa, ondan sonra da Azərbaycan teatrının 130, 140 illiyi gəlir və s.

Heydər Əliyev: Hamısını bir yerdə keçirəcəyik. Onu deyə bilərəm ki, hər şey müqayisə ilə qiymətləndirilir. MDB dövlətləri içərisində son illər Azərbaycanda incəsənətin, mədəniyyətin yaşaması, inkişaf etməsi kimi, başqa heç bir yerdə belə şey yoxdur.

Elçin: Çox Sağ olun, cənab Prezident.

Heydər Əliyev: Yaxşı, güman edirəm, şəkil çəkdirmək istəyirsiniz.

Ümumi tarixi arayış

MƏDƏNİYYƏT

Tarixi arayış

MƏDƏNİYYƏT