Poštovani gospodine predsjedniče! 

Poštovani predsjednici država! 

Dame i gospodo! 

Želim izraziti iskreno priznanje predsjedniku Republike Mađarske, gospodinu Arpadu Gencu, vladi Mađarske za iskazano gostoprimstvo, predivne uslove stvorene za naš rad u gradu Budimpešti. 

Azerbejdžanski narod pridaje veliki značaj Organizciji za evropsku sigurnost i saradnju, puno očekujem od današnjeg susreta. Potpisivanje Zaključnog dokumenta OSCE-a 1975. godine u Helsinkiju imalo je dugoročni pozitivni uticaj na tok procesa u svijetu, postalo je jedan od prethodnika korjenitih promjena koje su se desile u svijetu posljednjih godina. Promijenila se politička karta svijeta, pojavile su se nove suverene države – članice OSCE-a, među njima i moja zemlja – nezavisni Azerbejdžan. 

U savremenim uslovima uloga i značaj OSCE-a sve više rastu. Novoj Evropi, Evropi bez linija razdvajanja i uticajnih sfera, potrebno je usavršavanje OSCE-a. Postoji hitna potreba aktiviranja djelovanja OSCE-a, njegovog pretvaranja u učinkoviti instrument koji će biti sposoban da pruži stvarnu podršku procesima demokratizacije i zaštite ljudskih prava, da odlučno prekida agresivne radnje ili planove koji su u stanju da nanesu štetu slobodi i nezavisnosti mladih, još nedovoljno jakih država, da pomaže uspostavljanju stabilnosti na žarišnim tačkama našeg kontinenta, da postane jedna od osnova nove arhitekture sigurnosti Evrope poslije završetka „hladnog rata“. 

Repbulika Azerbejdžan, proglasivši svoju nezavisnost, čvrsto korača putem izgradnje demokratske države s tržišnom ekonomijom, s višepartijskim sistemom, sa zakonima koji osiguravaju ljudska prava i slobodu ličnosti. Bez obzira na objektivne teškoće u prethodnom periodu, posljedice šestogodišnjeg rata koji nam je nametnut, mi smo već prešli veliki dio tog puta i sigurni smo da ćemo ostvariti zadate ciljeve.   

Azerbejdžan  je pristupio programu NATO-a "Partnerstvo za mir", strogo se pridržava kursa za ispunjavanje međunarodno-pravnih obaveza u oblasti razoružanja i kontrole naoružavanja, između ostalog prema sporazumu o konvencionalnim naoružanju  u Evropi. 

Mi takođe poduzimamo sve kako bismo ubrzali proces  ekonomske  integracije u svjetsku zajednicu kao ravnopravni partner, razvijamo usku saradnju kako sa našim komšijama tako i sa svim državama svijeta.   

Sjajan pimjer toga je potpisivanje ugovora s nizom velikih svjetskih kompanija o zajedničkoj eksploataciji nalazišta nafte u azerbejdžanskom  dijelu Kaspijskog jezera 20. septembra ove godine. Želim posebno napomenuti da mnoštvo učesnika tog najkrupnijeg investicijskog projekta predstavljaju zemlje koje su članice OSCE-a – SAD, Rusija, Engleska, Truska, Norveška. Nadam se da će taj sporazum pomoći zbližavanju država i naroda koje su dio tog konzorcijuma, a naročito učvršćivanju stabilnosti i saradnje u Evropi.

Poštovane dame i gospodo! 

Učesnicima savjetovanja je jasno da  je prije šest godina izvršena agresija na našu Republiku s ciljem odvajanja njezinog dijela – Nagornog Karabaha. Republika Armenija, armenski separatisti u Nagornom Karabahu su akivno vojno djelovali protiv teritorijalne cjelovitosti naše države.  Poslije okupacije Šuma i Lačinskog regiona Azerbejdžana u suštini se vrši aneksija Nagornog Karabaha. Desetine naseljenih mjesta u Nagornom Karabahu, u kojima je živjelo više od 50 hiljada Azerbejdžanaca, su bile porušene i spaljene. Koristeći nagorno-karabahski mostobran armenske oružane formacije su okupirale šest ostalih regija Azerbejdžana – Kjalbadžarsku, Agdamsku, Fizulinsku, Džebrailsku, Zangilansku i Gubadlinsku koje su se nalazile izvan Nagornog Karabaha i bile četiri pute veće od njega.  

Kao rezulat agresije okupirano je više do dvadeset procenata teritorije Azerbejdžana. Poginulo je više od 20 hiljada mojih sunarodnjaka, oko 100 hiljada ljudi je bilo ranjeno i osakaćeno, 6 hiljada ljudi je zarobljeno, više od miliona Azerbejdžanaca – oko 15 procenata stanovništva Republike – je protjerano sa svojih ognjišta i sada žive u šatorskim naseljima gdje nemaju ni najosnovnije uslove za život.  Na okupiranm azerbejdžanskim teritorijama porušeno je 700 gradova i sela, spaljene su i opljačkane sve kuće, škole, bolnice, uništeni su spomenici najdrevnije kulture. 

Azerbejdžanski narod je s velikom nadom prihvatio odluku OSCE-a donesenu u proljeće 1992. godine o stvaranju Minske grupe za reguliranje konflikta, u kojoj su zajedno s učesnicima konflikta Armenijom i Azerbedjžanom devet uticajnih zemalja svijeta. S velikom zahvalnošću percepiramo djelovanje te grupe koja je u prošlom periodu uradila važan posao.  

Smatram neophodnim za napomenuti posredničku ulogu Ruske Federacije čijim naporima, uz podršku OSCE-a, se već oko sedam mjeseci održava prekid vatre i ne proliva se krv. Mada svaki prekid vatre još ne znači mir. Bez potpisivanja političkog sporazuma koji uvažava interese strana i međunarodne pravne norme ne može biti čvrstog i pravednog mira. Koristeći prekid vatre mi intenzivno stremimo prema tom sporazumu i prihvatanju tog dokumenta.    

Hoću da Vas uvjerim da Republika Azerbejdžan u tom procesu zastupa isključivo miroljubivu i aktivnu poziciju. Bez obzira na teške posljedice agresije, mi predlažemo armenskoj strani mir na osnovi pravednosti i humanosti, principima OSCE-a, rezolucije Savjeta sigurnosti OUN-a. Spremni smo da garantujemo armenskom stanovništvu Nagornog Karabaha sigrunost, prihvatamo razmještanje snaga OSCE-a za održavanje mira u zoni sukoba. Spremni smo da razmotrimo i status Nagornog Karabaha u sastavu azerbejdžanske države za ostvarenje prava armenske nacionalne manjine i osiguramo normalno funkcioniranje transportnih komunikacija između regiona Nagornog Karabaha u Azerbejdžanu i Republike Armenije. Ali postoje norme i principi koji su za nas sveto slovo – to je nepovredivost granica, teritorijalna cjelovitost Azerbejdžana, da armenske oružane formacija napuste sve okupirane teritorije, vraćanje izbjeglica na njihova rodna ognjišta. 

Na današnji dan upravo odbijanje agresora da provede rezolucije Savjeta sigurnosti OUN-a i da se složi s etapnim povlačenjem svojih oružanih formacija sa svih okupiranih azerbejdžanskih teritorija onemogućava postizanje političkog sporazuma. 

Puno toga takođe zavisi od eliminisanja nesuglasica među članicama Minske grupe, objedinjavanja njihovih napora za učvršćivanje mira i stabilnosti između Azerbejdžana i Armenije 

Mi takođe pozdravljamo predsjednika OSCE-a za organizaciju međunarodnih snaga za održavanje mira čije je zadatak poduzimanje mjera za prekid armensko-azerbejdžanskog sukoba. Zahvaljujem svim zemljama koje su se odazvale pozivu predsjednika te pozivam sve da sarađuju s njim u toj plemenitoj akciji.   

Izuzetno sam iznenađen izjavom predsjednika Republike Armenije, gospodina Levona Ter-Petrosjana, u vezi s dizanjem u zrak mosta na rijeci Hram koji povezuje Armeniju s Gruzijom. Kategorički odbijam optužbe o povezanosti Republike Azerbejdžan sa spomenutim događajem  i smatram spomenutu izjavu apsolutno neosnovanom, iza koje ne stoje nikakvi dokazi. Poseban nemir izaziva takođe izmišljena kvalifikacija tog događaja na teritoriji treće države, stotinama kilometara udaljene od zone borbenih dejstava, kao grubu povredu režima prekida vatre od strane Azerbejdžana. 

Stvara se utisak da se taj slučaj koji nema nikakve veze s Azerbejdžanom specijalno koristi za zaoštravanje stanja, povećavanju napetosti. U vezi s tim upozoravam gospodina Levona Ter-Petrosjana da ne poduzima nikakve nepromišljene akcije koje mogu nanijeti štetu započetom mirovnom procesu, ovoj povoljnoj atmosferi koja vlada ovdje, u Budimpešti, na našem samitu.  Sa svoje strane ja ponovo iskazujem odanost naše države postignutom prekidu vatre i našu spremnost da uložimo sve napore za mirno rješavanje armensko-azerbejdžanskog sukoba. Pozivam gospodina Levona Ter-Petrosjana na aktivnu saradnju u traženju mira.

Za postizanja preokreta u rješavanju sukoba susretu u Budimpešti se nudi jedinstvena mogućnost. Obraćam se poštovanim predsjednicima država-članica OSCE-a s molbom da aktivno učestvuju u ovoj stvari, da pomognu ugasiti vatru šestogodišnjeg rata, koji nanosi bol i stradanja mom narodu, milionima ljudi te samim tim pomognu provođenje u život fundamentalnih principa Zaključnog dokumenta Organizacije za evropsku sigurnost i saradnju na koji smo svi mi svečano stavili svoje potpise.   

Zahvaljujem za pažnju. 

Prevedeno na bosanski jezik s ruskog jezika prema napisu u novinama "Bakinskij rabočij", 10.decembra 1994. godine