ნაწარმოებები / სასომხეთ-აზერბაიჯანის მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტი / შეხთედრები ბაქოში ‎

ნაწყვეტი აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ჰეიდარ ალიევისა და სომხეთში ამერიკის შეერთებული შტატების ‎ელჩის ჯონ ორდვეის საუბრიდან - პრეზიდენტის სასახლე, 2002 წლის 30 ოქტომბერი ‎


ჰეიდარ ალიევი: პატივცემულო ელჩო, კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება აზერბაიჯანში. მივესალმები აგრეთვე აშშ-ს ელჩს აზერბაიჯანში, დიდი ხანია, არ გვინახია ერთმანეთი. ვვარუდობ, რომ აზერბაიჯანში თქვენი ვიზიტის მიზანია სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის არსებულ კონფლიქტზე გარკვეული ინფორმაციის შეგროვება და ჩვენთვის დახმარების გაწევა. თუ ეს მართლა ასეა, მე მივესალმები ამ ინიციატივას და ფრიად მოხარული ვარ.

ჯონ ორდვეი: პატივცემულო პრეზიდენტო, უპირველეს ყოვლისა მადლობა მინდა მოგახსენოთ იმისთვის, რომ გამონახეთ დრო ჩვენთან შესახვედრად. თქვენთან შეხვედრა ჩვენთვის ყოველთვის სასიამოვნოა. როგორც თქვენ უკვე აღნიშნეთ, ჩვენ, მართლაც, ასეთი მიზნები გვამოძრავებს და ეს ინიციატივა ორივე მხრიდან მომდინარეობს, კერძოდ კი ელჩ უილსონისაგან, რომელმაც შემოგვთავაზა, რომ ამერიკის ელჩებმა აზერბაიჯანსა და სომხეთში გაცვალონ ვიზიტები. ექვსი თვის წინ ბატონი უილსონი სომხეთში ბრძანდებოდა და ახლა მე ვიმყოფები აზერბაიჯანში.

ჩემი აქ ყოფნის დროს მე შევხვდი, სტუდენტებს, რელიგიური თემებისა და ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლებს, დეპუტატებს და ოფიციალურ პირებს. აზერბაიჯანის შესახებ საკმაოდ ვრცელი ინფორმაცია მივიღე. ვეცადე, საკითხში ღრმად ჩამეხედა და აზერბაიჯანის პოზიცია გამეგო. ყოველივე ამის შემდეგ კიდევ უფრო მეტად დავრწმუნდი, რომ ჩვენ ყველამ უნდა მოვახდინოთ ჩვენი ძალების მობილიზება კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარებისათვის.

მინსკის ჯგუფი და თანათავმჯდომარეები, რა თქმა უნდა ,ამ საკითხის მოგვარებით სერიოზულად არიან დაკავებულნი. ჩვენ კი ­ ბატონი უილსონი და მე - ვცდილობთ ამ პროცესს მხარი დავუჭროთ და გამოვხატოთ ჩვენი პოზიციები.

მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეებსაც და მასში შემავალ ქვეყნებსაც მიაჩნიათ, რომ საკითხი მშვიდობიანი გზით უნდა მოგვარდეს. თქვენც არაერთხელ გითქვამთ, რომ ამ აზრს ემხრობით. მეც იგივე არაერთხელ მაქვს მოსმენილი პრეზიდენტ კოჩარიანისაგან. ამგვარად, ყველანი იმ აზრისანი ვართ, რომ ომით საკითხს ვერ გადავწყვეტთ. აქედან გამომდინარე, საჭიროა პოლიტიკური კომპრომისების ძებნა. საკითხის მოსაგვარებლად საჭიროა პოლიტიკური ნება. საკითხის მოგვარება უზრუნველყოფს, როგორც თქვენი ქვეყნის, ასევე სომხეთის და მთელი რეგიონის განვითარებას. ჩვენც ჩვენი მხრიდან ყველაფერს გავაკეთებთ ამ პროცესის ხელშესაწყობად.

მინდა ასევე მოგახსენოთ, რომ ბაქოში ყოფნა ჩემთვის ძალიან სასიამოვნოა.

მე მომიწია აქ ჩამოსვლა 1986 წელსაც. დღეს ბაქოში ძალიან დიდი, პოზიტიური გარდაქმნების მოწმე გავხდი. იმ დროს არსებობდა საზოგადოება, რომელსაც "ახალგაზრდა ამერიკის პოლიტიკური ლიდერები" ერქვა. მეც ამ საზოგადოების წევრის სტატუსით ვიყავი ჩამოსული.

ჰეიდარ ალიევი: ძალიან კარგი, შედარების საშუალება გქონიათ.

ჯონ ორდვეი: რა თქმა უნდა. მაგრამ შედარებაც კი არ შეიძლება. ამჯერად ბაქო უფრო კეთილმოწყობილი, უფრო ლამაზი და უფრო მიმზიდველია.

ჰეიდარ ალიევი: უღრმესი მადლობა. მე ყურადღებით მოგისმინეთ, აზერბაიჯანში თქვენ ვიზიტს და თქვენ მიერ გაწეულ სამუშაოს დადებითად ვაფასებ. ეს ჩვენთვის, განსაკუთრებით კი აზერბაიჯანისთვის, მეტად საჭიროა.

ვინაიდან საჭიროა, რომ ისევე როგორც სომხეთმა, ვაშინგტონმა, მინსკის ჯგუფმა, ასევე მისმა თანათავმჯდომარეებმა - ყველამ აზერბაიჯანის რეალობაზე სწორი და ვრცელი ინფორმაცია მიიღოს - მე ამას სომხეთ-აზერბაიჯანის კონფლიქტთან დაკავშირებით ვამბობ. მე ეჭვი არ მეპარება იმაში, რომ ამერიკის საელჩო აზერბაიჯანში, თვით ელჩი და მისი თანამშრომლები ამ ამოცანას ახორციელებენ. ამავდროულად, აზერბაიჯანში ყოფნა აშშ-ს ელჩისა სომხეთში, ანუ იმ ქვეყანაში, რომელიც კონფლიქტის საპირისპირო მხარეს წარმოადგენს, მის მიერ გარკვეული ინფორმაციის შეგროვება და განზოგადება მეტად მნიშვნელოვანია.

თქვენთვის კარგად ცნობილია სომხეთ-აზერბაიჯანის კონფლიქტის მოგვარებასთან დაკავშირებით ჩვენი სახელმწიფოს და პირადად აზერბაიჯანის პრეზიდენტის პოზიცია. პოზიცია ცნობილია - მე არაერთხელ განმიცხადებია, რომ ჩვენ ვცდილობთ, და შემდგომშიც ვეცდებით, საკითხი მშვიდობიანი გზით მოვაგვაროთ. მაგრამ საკითხის მოგვარების ასეთმა გახანგრძლივებამ, მშვიდობიანად მისი მოგვარებისთვის მიცემული დაპირებების არშესრულება, რასაკვირველია ხალხში აზრთა სხვადასხვაობას და განსხვავებულ სულიერ განწყობებს იწვევს. ვვარაუდობ, რომ თქვენ ეს ამ დღეებში ნახეთ და მოისმინეთ.

მე დღესაც ვიმეორებ, საკითხის მშვიდობიანი გზით მოგვარებაა საჭირო. მაგრამ საკითხის აქამდე მოუგვარებლობამ, სომხეთთან შედარებით

აზერბაიჯანის მდგომარეობას უფრო ართულებს. არ შევეხები რა სომხეთის შიდა პოლიტიკურ-ეკონომიკურ სიტუაციას, მინდა განვაცხადო, რომ სომხეთის მიწების ერთი კვადრატული მეტრიც კი არ არის ოკუპირებული. სომხეთს თავიანთი მიწებიდან გაქცეული და დევნილად მაცხოვრებელი არ ჰყავს. ადამიანები კარვებში არ ცხოვრობენ. და, რაც მთავარია, სომხეთი სრულად აკონტროლებს თავის ტერიტორიას. ტერეტორიული მთლიანობა კი ყოველი სუვერენული სახელმწიფოს საფუძველს წარმოადგენს. სომხეთის ტერეტორიული მთლიანობა შენარჩუნებულია მისი სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის მიღებიდან დღემდე. აზერბაიჯანში ყველაფერი სხვაგვარადაა. ჩვენი ქვეყნის ტერეტორიული მთლიანობა დარღვეულია და დღემდე მისი აღდგენა არ შეგვიძლია. განსხვავებაც ამაშია.

ბუნებრივია, საკითხის გახანგრძლივება სომხეთისთვისაც არ არის ხელსაყრელი. მაგრამ ეს სომხეთს ცუდ ვითარებაში არ აგდებს. ამიტომაც პრეზიდენტი კოჩარიანი საუბრების დროს, ხანდახან მეუბნება რომ ჩვენ აქამდე ასე გვიცხოვრია და ამის შემდეგაც შევძლებთ ასე ცხოვრებასო. მთიანი ყარაბახი პირდაპირ არის შეერთებული სომხეთთან, მეორე მხრივ, მან თავი "დამოუკიდებელ სახემწიფოდ" გამოაცხადა. მართალია, მას დამოუკიდებელ სახემწიფოდ არავინ აღიარებს, მაგრამ არის ფაქტები, რომ სხვადასხვა პოლიტიკური მოღვაწეები ჩადიან მთიან ყარაბახაში და ცნობენ მის დამოუკიდებლობას.

დღეს მე მივიღე ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ აშშ-ის 46 კონგრესმენი მთიანი ყარაბახის აღიარებას მხარს უჭერს. არკადი გუქსაიანს და მთიან ყარაბახს იქ ჩატარებული არჩევნები მიულოცეს, მის ერთიან დემოკრატიულ ქვეყნად აღიარებას მხარი დაუჭირეს და თანაც სხვა სახელმწიფოებს და ქვეყნებს მთიანი ყარაბახის დამუკიდობლობის აღიარების მხარდასაჭერად მოუხმობენ.

რამდენიმე დღის წინ მივიღე ინფორმაცია რომ, ინგლისში, თუ არ ვცდები, ლორდების პალატაში ან სადღაც სხვაგან, ზოგიერთი ლორდის ინიციატივით მთიანი ყარაბახის დამოუკიდებლობის საკითხის განხილვას აპირებენ.

ამ ინფორმაციის მოწოდებისას არ მინდა იფიქროთ, რომ მე ამერიკის შეერთებულ შტატებს რამეში ვადანაშაულებ. არც ის მინდა იფიქროთ, რომ მინდოდეს ამიხსნათ, თუ რატომ იქცევიან ეს კონგრესმენები ამგვარად. ჩემთვის გასაგებია, განა რა შეგიძლიათ მითხრათ? მე ამას იმიტომ ვამბობ , რომ მთიან ყარაბახს და სომხეთს შეუძლიათ ასეთ ვითარებაში ცხოვრება,, აზებაიჯანს კი არა. განსხვავება ამაშია. ამიტომაც ამ საკითხის მოგვარებაში დამხმარე ნებისმიერ უმნიშვნელო ძალასაც კი პატივს ვცემთ. ჩვენ ამ მდგომარეობიდან უნდა გამოვიდეთ. ეს ან მშვიდობიანი გზით უნდა მოგვარდეს, ან ხალხმა უნდა იომოს და თავიანთი მიწები გაანთავისუფლოს. მესამე გზა არ არსებობს. ჩვენ ომზე უარი ვთქვით, არ მიგვაჩნია მისაღებად. აქედან გამომდინარე, რჩება ერთი გზა: მშვიდობიანი. თუმცა იბადება კითხვა, მშვიდობიანი გზით საკითხის მოსაგვარებლად კიდევ რა ზომების მიღება შეიძლება? მე თქვენ სწორედ ამის შესახებ მინდა გესაუბროთ.

ჯონ ორდვეი: ბატონო პრეზიდენტო, პირველ რიგში ნება მიბოძეთ, მოგახსენოთ, რომ ამერიკის შეერთებული შტატების საგარეო პოლიტიკას, არა კონგრესი, არამედ პრეზიდენტი განსაზღვრავს.

პრეზიდენტ ბუშს კი არანაირი სურვილი არ გააჩნია, რომ მთიანი ყარაბახის სახით რაიმე სტრუქტურა აღიაროს. თქვენთვის და ყველასთვისაც ცნობილია, რომ მთიან ყარაბახს როგორც დამოუკიდებელ ქვეყანას არცერთი სახელმწიფო არ აღიარებს .

ჰეიდარ ალიევი: ბატონო ელჩო, მე ხომ მოგახსენეთ, რომ ეს საკითხი მე არ მაღელვებს. ჩემთვის ცნობილია რომ ბატონი ბუში მთიან ყარაბახს არასოდეს აღიარებს, და არც სხვა ქვეყნები არ გააკეთებენ ამას. ეს საკითხი მე არ მაღელვებს. მე ამას ფაქტის სახით გეუბნებით, რათა თქვენ იცოდეთ, რომ მთიანი ყარაბახი და სომხეთი ამ ვითარებაში თავისუფლად შეძლებენ ცხოვრებას. რაც შეეხება პოლიტიკას, ჩემთვის ცნობილია აშშ-ში ვინ რა პოლიტიკი მატარებელია. მაგრამ 907 მუხლი პრეზიდენტმა კონგრესს ვერ გააუქმებინა. საგარეო ასიგნებებს კონგრესი გამოჰყოფს. კონგრესმა ამ წელს მთიან ყარაბახს ფინანსური დახმარება კვლავ გამოუყო და ეს დახმარება პრეზიდენტმა ბუშმა დაამტკიცა. გარდა ამისა, ამერიკის შეერთებული შტატების საგარეო ელჩებსაც კონგრსი გნიშნავთ. მაშასადამე კონგრესი საგარეო პოლიტიკისგან შორს არ არის. ეს უბრალოდ გიპასუხეთ. მოდით ამაზე ნუღარ შევჩერდებით და მთავარ საკითხზე გადავიდეთ.

გაზეთი "ბაქოელი მუშა", 2002 წლის 31 ოქტომბერი