حیدر علی اف: جناب وزیر محترم، جناب رئیس محترم سازمان.

اینجانب خدمت شما و هیأت همراه صمیمانه خیرمقدم می گویم. به آذربایجان خوش آمده اید.

وقتی که با شما ملاقات می کنم، احساساتی به ما دست می دهد. اولاً، سالهای مدیدی است که ما با سازمان امنیت و همکاری اروپا همکاری می کنیم و دیدار با نمایندگان سازمان امنیت و همکاری اروپا، بویژه با رئیس این سازمان بین المللی همواره برای ما رویداد مهمی بوده است.

بدیهی است که، حل مسالمت آمیز مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی که بزرگترین و سخت ترین چالش برای کشورمان میباشد، به سازمان امنیت و همکاری اروپا و گروه مینسک که از سوی این سازمان تأسیس گردیده، محول شده است. فلذا ما بی صبرانه منتظر سفر شما بعنوان رئیس فعلی سازمان امنیت و همکاری اروپا به منطقه، مخصوصاً به آذربایجان بودیم. تشکر می کنم که تشریف آورده اید.

شما در عین حال وزیر امور خارجه نروژ هستید. می دانم که، این هیأت نمایندگی مرکب از کارفرمایان و سایر مقامات رسمی کشور نروژ میباشد. همکاریهای بسیار گسترده ای میان نروژ و آذربایجان موجود است. ما در تاریخ ۲۰ سپتامبر پنجمین سالگرد انعقاد قرارداد بزرگ نفتی- "قرارداد قرن" را جشن خواهیم گرفت. یکی از بنیانگذاران این قرارداد نیز شرکت "استات اؤیل" نروژ است. می توانم با کمال خوشحالی بیان دارم که در اجرای این قرارداد سایر شرکتهای نروژی نیز مشارکت بسیار فعالانه ای داشته اند. بهمین منظور، ما شما را بعنوان وزیر امور خارجه نروژ نیز می پذیریم و معتقدم که، در این زمینه نیز ما سخنانی برای گفتن داریم.

بدین ترتیب، هم اکنون ما می توانیم به گفتگوهای مفصلی بپردازیم. اینجانب فرصت آغاز موضوع مذاکرات را در اختیار شما قرار می دهم. بفرمایید.

کنوت وولِّبِک: جناب آقای رئیس جمهور، تشکر می کنم که اینجانب و هیأت گسترده همراهم را با چنین نوازش و محبت مورد استقبال قرار می دهید.

خیلی خرسندم که این، اولین سفر رئیس سازمان امنیت و همکاری اروپا به این منطقه است. از اینکه کمی قبل فرصت وقت برای انجام این سفر را نداشتم، معذرت می خواهم. هم اینک فرصت دارم و برای همین در اینجا هستم.

ولی در حالی که جنابعالی مرا بعنوان وزیر امور خارجه نروژ نیز می پذیرید، مایلم راجع به مناسبات دوجانبه کشورهایمان نیز چند کلمه ایراد کنم. قبل از هر چیزی، پادشاه نروژ سلامهای گرم خود را به شما می رسانند. ایشان، سفر رسمی سال ۱۹۹۶ شما به نروژ را خوب بخاطر دارند. بطور کلی، تعداد کشورهایی که طی سالیان اخیر نروژ روابط خود را با آنها به این شکل بسط و گسترش میدهد، کم است.

جناب آقای رئیس جمهور، شما درست فرمودید که، شرکت دولتی نفت "استات اؤیل" نروژ این همکاریها را پایه ریزی نموده و سایر شرکتهای کشور نروژ این همکاریها را استمرار بخشیده اند. ولی خوشبختانه، این همکاری که در زمینه نفت آغاز شده است، سایر رشته ها را نیز تحت پوشش قرار می دهد.

جناب آقای رئیس جمهور، حتماً شما پیام نخست وزیر نروژ را دریافت نموده اید. ایشان پیامی را در رابطه با مراسم پرشکوهی که قرار است روز ۲۰ سپتامبر به مناسبت پنجمین سالگرد امضای "قرارداد قرن" برگزار شود، ارسال نموده اند.

امروز من از اردوگاه اسکان موقت آوارگان دیدن کردم. دیدم که، شورای آوارگان نروژ در آنجا بسیار فعال است و همکاریهای تنگاتنگی با مقامات رسمی کشورتان دارد. این هم الگوی بارز مناسبات حسنه میان سازمانهای غیر دولتی نروژ با محافل رسمی کشورتان میباشد.

جناب آقای رئیس جمهور، من با وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان نیز دیدار کرده ام. ما باهم غذای نهار هم تناول کرده ایم. موقع ظهر به تئاتر عروسک رفتیم و به یک نمایش تماشا کردیم. در آنجا به موسیقی آذربایجانی و نروژ گوش دادیم. کودکان آواره همصدا آواز می خواندند. این یک نمایش عالی تئاتر بود. در وسط نمایش کشتی "ویکینگ" در صحنه قرار گرفت. روی کشتی پرچم نروژ و آذربایجان نصب شده بود.

به نظر من، ما بایستی این مناسبات دوجانبه را در آینده نیز تداوم بخشیم. نخست وزیر آذربایجان دعوت ما را پذیرفته است. فکر می کنم، وی در آینده خیلی نزدیک به کشور نروژ سفر خواهد کرد. ما در سال آینده منتظر سفر وزیر امور خارجه کشورتان در نروژ خواهیم بود.

بدیهی است که، اینجانب در وهله اول بعنوان رئیس کنونی سازمان امنیت و همکاری اروپا به این کشور سفر کرده ام. البته، بعنوان رئیس سازمان از اوضاع قفقاز خیلی نگرانم. با وجود توقف جنگ در حال حاضر بین ارمنستان و آذربایجان، وجود آوارگان از هر دو طرف پیامدهای جنگ میباشد. این مسئله، در عین حال شرایط زندگی وخیم آوارگان و مشکلات ناشی از مناقشه موجب نگرانی ما است. اوضاع بعد از جنگ زندگی افراد ساده را نیز دشوارتر کرده است. برای همین فکر می کنم که، بطور کلی، در این منطقه خطری برای روند صلح وجود دارد.

جناب آقای رئیس جمهور، دیدار با جنابعالی در واشنگتن را با نهایت رضایت خاطر به یاد دارم. همان دیدار در شرایط بسیار عالی صورت گرفت. در این دیدار بعلاوه وزیران امور خارجه، رئیسان جمهور گرجستان و ارمنستان نیز حضور داشتند. در آن ملاقات مجموعاً آرزوی دستیابی به پیشرفت در راستای حل مناقشه ابراز شده بود. صرفاً پس از این دیدار تحولات جاری در جهت مثبت توسعه پیدا کرده است. جنابعالی با همتای ارمنستانی خود دیدار کرده اید. وزیر امور خارجه کشورتان نیز با وزیر امور خارجه ارمنستان ملاقات نموده است.

من دو هفته قبل در اسلو با سه رئیس مشترک گروه مینسک دیدار و تعدادی از مسایل را مورد مذاکره قرار داده ایم. رئیسان مشترک به من گزارش دادند که شما خواستار افزایش فعالیت و مشارکت فعالانه تر گروه مینسک و بطور کلی، سازمان امنیت و همکاری اروپا در حل مناقشه بوده اید. البته، ما وظیفه خود را کاملاً درک می کنیم. لیکن در عین حال، معتقدیم که، در حل صلح آمیز مناقشه دیدار و گفتگوهای دوجانبه نیز خیلی ضروری میباشد. هم اینجانب و هم سه رئیس مشترک آماده ایم حمایتهای خود را از این مسئله که شما در مورد آن تصمیم گرفته اید، بعمل آوریم.

روز ۲۹ سپتامبر وزرای امور خارجه آذربایجان و ارمنستان در نیویورک دیدار خواهند کرد. ما با وزیر امور خارجه کشورتان به توافق رسیده ایم که، بلافاصله پس از این دیدار تماس تلفنی داشته باشیم و پیرامون روند گفتگو و توافق حاصله به تبادل نظر بپردازیم و ببینیم تا سازمان امنیت و همکاری اروپا از طرف خود چه نوع کمکهایی را می تواند ارایه نماید.

جناب آقای رئیس جمهور، من از دیدار و گفتگوهای انجام شده در ارمنستان خیلی راضی مانده ام. کلاً، در ایروان نسبت به این مذاکرات دوجانبه نظر مثبت دارند. آنها قبول دارند که، بدون مصالحات نمی توان موفق به حل و فصل این مناقشه شد. الگوی همین است که من دیروز هنگام عزیمت به اینجا سه اسیر آذربایجانی را همراه خودم آورده ام. آزادی بدون شرط و یکجانبه آنها حاکی از آن است که طرف ارمنستان تا آغاز نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا آماده آزادسازی همه اسرا است.

جناب آقای رئیس جمهور، بنظرم، برای ادامه گفتگو باید رشته سخن را در اختیار شما قرار دهم. ولی مایلم یک مسأله را نیز مطرح سازم. این هم مسئله دایر شدن دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا در باکو است. ما این مسئله را با وزیر امور خارجه کشورتان مورد بحث و بررسی قرار داده ایم. آذربایجان یکی از اعضای بسیار فعال سازمان امنیت و همکاری اروپا میباشد. ما نسبت به حضور فعالانه آذربایجان در سازمان امنیت و همکاری اروپا خیلی احترام قایل هستیم. به نظر ما، گشایش دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا در باکو بطور کلی در راستای توسعه هر چه بیشتر روابط فی مابین و اجرای طرحهای سازمان امنیت و همکاری اروپا در باکو عمل خواهد کرد.

سفیر ما از طرف سازمان امنیت و همکاری اروپا در آذربایجان خیلی فعالانه کار می کند. در این زمینه تفاهمنامه یی به امضا رسیده است. فعالیتهای ما با این محدود نمی شود. فکر می کنم که، برای گسترش بیش از پیش فعالیتهای ما گشایش دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا در باکو بسیار ضروری میباشد. خیلی متشکرم، جناب آقای رئیس جمهور.

حیدر علی اف: اولاً، من از بابت سلامهای پادشاه نروژ تشکر می کنم و خواهشمندم، سلامها و بهترین آرزوهای اینجانب را نیز به اعلیحضرت پادشاه برسانید.

من سفر رسمی خود در سال ۱۹۹۶ به کشورتان را با کمال رضایت به خاطر دارم. سفر عالی بود. اینجانب بر این باورم که، در نتیجه دیدار و گفتگوهای ما و اسنادی که امضا کردیم، بستر حقوقی روابط آذربایجان و نروژ ایجاد گردید و زمینه های بسیار خوبی جهت توسعه بیش از پیش این روابط فراهم شد.

از بابت مهمان نوازی و صمیمیت بسیار عالی نسبت به من در نروژ بار دیگر قدردانی می کنم. به یاد دارم که، ما در شهر اسلو دیدارها و گردشهای خیلی خوبی داشتیم. با کمال میل از موزه تور هیردال، دوست قدیمی من و کشور آذربایجان بازدید کردیم و با ایشان ملاقات نموده و اطلاعات جامع تری راجع به سیاحتهای ایشان دریافت کردیم.

تور هیردال چند بار به آذربایجان سفر کرده و دوست نزدیک ما است. ما وی را خیلی دوست داریم. تقاضا دارم، سلامهای گرم و آرزوهای صمیمانه مرا به جناب تور هیردال برسانید. یکی از ایده های وی عبارت از آن است که ریشه اهل نروژ در آذربایجان است، آنها زمانی در اینجا زیسته و سپس به مناطق کنونی خود کوچ کرده اند. از اینکه جناب تور هیردال یک دانشمند بسیار خردمند و متبحر میباشد، بدون شک و تردید، بایستی نسبت به این نظرات ایشان توجه و دقت نمود.

اینجانب در نروژ شاهد توسعه قوی صنعت نفت طی مدت کوتاهی، شدم. آذربایجان سرزمین کهن نفت خیز است. در اینجا طول سالها و قرنها نفت استخراج شده است. ولی مسئله استخراج نفت از دریا در نروژ ظرف ۲۵- ۳۵ سال بسیار عالی حل و فصل گردیده است. من در شهر استاوانگر، سپس در سکوهای نفتی از نزدیک شاهد این تحولات بوده ام. همه اینها برداشتهای خیلی عالی در من ایجاد نموده است. فلذا، من آنها را با خوشحالی به خاطر دارم. بار دیگر اعلام می دارم که، همکاریهای ما با کشور نروژ در زمینه اقتصادی و سایر زمینه ها منبعد هر چه سریعتر می تواند توسعه پیدا کند. ما طرفدار این هستیم.

مسلماً، روابط سازمان امنیت و همکاری اروپا با آذربایجان نیز چندشاخه ای میباشد. ولی بیشترین توقع ما از سازمان امنیت و همکاری اروپا طی سالهای اخیر، بویژه از سال ۱۹۹۲ تاکنون، مساعدت در حل مسالمت آمیز مناقشه ارمنستان و آذربایجان است. ما همواره با گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا همکاری می کنیم.

طی نشست بوداپست ماه دسامبر سال ۱۹۹۴ و نشست لیسبن ماه دسامبر سال ۱۹۹۶ سازمان امنیت و همکاری اروپا ما تا اندازه ای پیشروی کردیم. اینجانب مایلم بویژه این نکته را یادآور شوم که پس از نشست لیسبن در سال ۱۹۹۷ گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا هر چه بیشتر فعال شد. از آن زمان رهبری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا بر عهده روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه میباشد. در ماههای ژوئن و سپتامبر سال ۱۹۹۷ گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا پیشنهاداتی را بمنظور حل صلح آمیز مناقشه ارایه نمود. ما در ماه ژوئن پیشنهادهای مطرح شده را اصولاً پذیرفتیم. ولی ارمنستان آنرا نپذیرفت. سپس، پیشنهاد ارایه شده در ماه سپتامبر را نیز ما پذیرفتیم، ولی ارمنستان از پذیرفتن آن اجتناب ورزید.

می توان گفت که، ما در آن زمان- در اواخر سال ۱۹۹۷ به حل مسالمت آمیز این مناقشه بر پایه اصول مصوب نشست لیسبن سازمان امنیت و همکاری اروپا خیلی نزدیک شده بودیم. ولی بدلیل موضع گیری غیر سازنده ارمنستان این روند متوقف شد. همانطور که اطلاع دارید، بعد از آن در ارمنستان حکومت تغییر یافت، لِوون تِر- پتروسیان استعفا کرد و انتخابات ریاست جمهوری جدیدی برگزار گردید. بدینوسیله، سال ۱۹۹۸ را می توان بعنوان خلع کامل در فعالیتهای سازمان امنیت و همکاری اروپا، یعنی گروه مینسک ارزیابی کرد.

بعداً، در ماه نوامبر سال ۱۹۹۸ گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا ناگهان و بطور غیر منتظره پیشنهاد تازه یی ارایه نمود و این هم باعث نهایت تشنج در روند مذاکرات گردید. یعنی به ما پیشنهاد کردند که بمنظور حل صلح آمیز مناقشه ارمنستان- آذربایجان ما بایستی اصل "دولت عمومی" در آذربایجان را بپذیریم تا، در خاک کشور آذربایجان یک دولت مانند قره باغ کوهستانی تأسیس شود و بدین ترتیب، گویا تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حفظ خواهد شد.

بدیهی است که، ما نمی توانستیم این پیشنهاد را بپذیریم و طبیعتاً، از آن امتناع ورزیدیم. ولی متأسفانه، از آن پس گروه مینسک، می توان گفت، فعالیتهای خود را متوقف ساخت. چنین تصوری در ما ایجاد شد که، برای مثال، در سال ۱۹۹۷ گروه مینسک یک پیشنهاد ارایه کرد و آذربایجان با آن موافقت بعمل آورد، لیکن ارمنستان موافقت ننمود. بعلت عدم موافقت ارمنستان، سپس پیشنهاد دوم مطرح گردید، آذربایجان موافقت خود را اعلام داشت، ولی باز هم ارمنستان آنرا قبول نکرد. گروه مینسک بار سوم چنان پیشنهادی را ارایه نمود که آذربایجان نمی توانست با آن موافقت کند. از سوی دیگر، همان پیشنهاد را تقریباً پس از یک سال وقفه در کار خود ارایه داد. چنین استنباط شد که بدلیل عدم موافقت آذربایجان با این پیشنهاد، گروه مینسک فعالیتهای خود را متوقف ساخت.

می توان به این نتیجه رسید که گروه مینسک رویکرد یکجانبه ای نسبت به این مسئله دارد و با آذربایجان برخورد ناعادلانه می نماید. وقتی پیشنهاد مورد تأیید ما از طرف ارمنستان پذیرفته نمی شود، گروه مینسک اینرا عادی می داند، ولی در صورتی که ارمنستان پیشنهاد غیر قابل قبول مارا می پذیرد، اینرا برای ما غیر عادی تلقی می کند، لیکن اگر پیشنهادی را که ما با آن موافق نیستیم و ارمنستان آنرا می پذیرد، غیر نرمال قلمداد می نماید.

اکنون یک سال است که از ما انتقاد می کنند که به چه دلیل ما فرمول "دولت عمومی" را نمی پذیریم و گروه مینسک پیشنهاد جدیدی را ارایه نمی دهد. ولی وقتی که ارمنستان از پیشنهادات گروه مینسک امتناع می ورزد، چیزی به این کشور نمی گفتند و فکر می کردند که میبایست پیشنهاد جدیدی را ارایه نمود. فلذا اینجانب معتقدم که، فعالیتهای گروه مینسک بعد از سال ۱۹۹۷ بسیار ضعیف است. در ماه نوامبر سال ۱۹۹۸ پس از پیشنهاد فرمول "دولت عمومی" به آذربایجان، گروه مینسک موضع گیری غیر عادلانه در برابر آذربایجان اتخاذ کرده است که این هم موجب نگرانی ما میباشد.

سفیر ویژه رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در امور مناقشه ارمنستان و آذربایجان در اوایل ماه سپتامبر به آذربایجان سفر کرده بود. دو روز پس از آن نیز وزیر امور خارجه روسیه به آذربایجان آمده بود. من در باره این موضوع به گفتگوهای صریح، روشن و اصولی هم با نماینده آمریکا و هم با نماینده روسیه پرداختم. این مذاکرات در آستانه نشست آنها با شما در اسلو صورت گرفته بود. من به آنها گفتم که شما در اسلو به رئیس سازمان امنیت و همکاری اروپا ابلاغ نمایید که ما نمی توانیم این پیشنهاد "دولت عمومی" را بپذیریم. ما از گروه مینسک توقع داریم تا آنها برای هر دو طرف پیشنهاد جدید و مناسبی را ارایه دهند.

گروه مینسک سعی دارد فعالیتهای ضعیف و یا بی فعالیتی خود در سال ۱۹۹۹ را تا حدودی با این توجیه کند که بین رئیسان جمهور آذربایجان و ارمنستان مذاکرات مستقیم آغاز شده است. بهمین منظور آنها منتظر این بودند که این روند گفتگوها کدام پیامدهایی را بهمراه خواهد داشت. و سپس ما به هر توافقی که برسیم، آنها موافق آن بوده و یا آنرا مورد مذاکره قرار خواهند داد.

هنگامی که در ماه آوریل ما به اتفاق شما در واشنگتن بسر می بردیم، با مشارکت چند کشور دیگر و سرپرستی وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا نشست رؤسای جمهور کشورهای قفقاز جنوبی- گرجستان، ارمنستان و آذربایجان برگزار گردید. من هم مانند شما، آن نشست را حائز اهمیت میدانم.

در آن روزها گفتگوی مستقیمی بین کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان و رئیس جمهوری آذربایجان نیز در واشنگتن صورت گرفت. همان دیدار نیز حائز اهمیت واقع گردید و ما آنرا ادامه می دهیم. بعد از آن دو بار در ژنو و یک بار هم در شهر یالت ملاقات نمودیم. نظر من این است که این دیدار و گفتگوها در راستای حل صلح آمیز مسئله عمل می کند. ما می توانیم هم دیگر را هر چه بهتر درک کنیم و هر چه روشن تر یک دیگر را در جریان مشکلات هم قرار دهیم. ولی مسئله رسیدن به توافق خیلی سخت است. نه بخاطر اینکه ما خواهان این نیستیم. من احساس می کنم که، طرف ارمنستانی نیز خواستار این میباشد. ولی طرف ارمنستانی طرفدار حل این مسئله از طریق اعطای وضعیت استقلال و یا یک نظام نزدیک به آن برای قره باغ کوهستانی است. برای همین، ما در نتیجه این دیدارها نمی توانیم پیشروی کنیم.

بله، ما- هم رئیس جمهور ارمنستان و هم اینجانب اعلام داشته ایم که، بمنظور حل مسئله حتماً بایستی تن به مصالحاتی داد. با وجود اینکه پس از دیدار با رئیس جمهور ارمنستان در ژنو بیانات من در مورد اقدام به مصالحات از سوی احزاب مخالف آذربایجان بشدت مورد انتقاد قرار می گیرد و به این اعتراض می شود،- اینجانب بار دیگر به شما می گویم که، ما حتماً بایستی تن به انعطافهایی دهیم. در غیر این صورت نمی توانیم مسئله را حل و فصل نماییم.

مصالحات نیز یک حدی دارد. این مصالحات نباید چنان باشد که منافع کشورمان، بقول معروف، لطمه بخورد. معتقدم که، این دیدارهای ما در آینده نیز می تواند استمرار یابد و در راستای حل مسئله عمل کند.

لیکن در عین حال، این امر بمعنی عقب نشینی کامل گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا نیست. ما- دو رئیس جمهور فقط بدان جهت این دیدارها را بعمل آورده ایم تا هم از این وسیله و هم از سایر ابزارها استفاده نماییم. ولی متأسفانه، از بابت این دیدارهای ما گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا روش دفع الوقت را اختیار کرده است- گویا این دیدارها نتایجی را بهمراه خواهد داشت و سپس شما، فقط اینرا توجیه خواهید نمود. ما موافق این روش نیستیم. من به توجه شما نیز می رسانم- گروه مینسک باید پیشنهاد جدید و مناسب برای هر دو طرف را ارایه دهد. من این مطلب را با نگرانی کامل بیان می دارم. مسئله بقدری طول کشیده است که قرار است در تاریخ ۱۷ یا ۱۸ نوامبر نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در استانبول برگزار شود. موجب نهایت نگرانی و ناراحتی ما است که در نشست استانبول سازمان امنیت و همکاری اروپا چه تصمیماتی اتخاذ خواهد گردید.

اینجانب بر این باورم که، این امر باید باعث نگرانی شما بعنوان رئیس سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز باشد. زیرا این طولانی ترین مناقشه بین مناقشات موجود در جهان میباشد. این مناقشه چنین شرایطی را فراهم آورده است که ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان اشغال گردیده، تمامیت ارضی کشورمان نقض شده، بیش از یک میلیون آذربایجانی بزور از خانه و کاشانه خود رانده شده و در چادرها زندگی می کنند. شما گفتید که با آنها ملاقات نموده اید. ولی متأسفم که، فقط با آوارگان ساکن شهر باکو دیدار کرده اید. چنانچه شاهد شرایط جنگ زدگانی که در چادرها سکنه یافته اند، می شدید، بیشتر متأثر می گردیدید. زندگی بیش از هفت سال در چادرها خیلی سخت است. اینرا فقط آذربایجانی ها می توانند تحمل و دوام بیاورند. شما اظهار می دارید که، در ارمنستان نیز آوارگان وجود دارد. یکسان کردن اینها اصلاً درست نیست. زیرا آوارگان در ارمنستان قسمت کمی از ارامنه هستند که در مناطق مختلف آذربایجان زیسته و در نتیجه این مناقشه از اینجا رفته اند. در کشورمان آوارگان- آذربایجانی هایی هستند که قبلاً در ارمنستان زندگی کرده و در سال ۱۹۸۸ با توسل به زور از آنجا رانده شده اند. آنها در چادرها بسر نمی برند، بلکه در مناطق معینی مستقر کرده ایم. ولی افرادی که از ۲۰ درصد از سرزمینهای اشغالی طرد شده اند، هم اکنون در چادرها بسر می برند. فلذا همتا دانستن اینکه هم در ارمنستان و هم در آذرابیجان آوارگان وجود دارد،- اشتباه بزرگی است.

بطور کلی، اینجانب بسیار متأسفم که، سازمانهای بین المللی، از جمله خود سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز اغلب وضع ناشی از مناقشه ارمنستان و آذربایجان را یکسان می دانند. ولی واقعیت اینطور نیست. اولاً، مناقشه از طرف ارمنستان آغاز شده، زیرا به قره باغ کوهستانی بعنوان جزوی از سرزمین آذرابیجان ادعای ارضی کرده و قصد تصاحب آنرا داشته است. پس، مسبب این مناقشه ارمنستان است. ثانیاً، پس از اشغال قره باغ کوهستانی از سوی نیروهای مسلح ارمنستان و اخراج تمامی آذربایجانی ها با توسل به زور از آنجا، این نیروها هفت ناحیه حومه قره باغ کوهستانی را که صرفاً آذربایجانی ها در آن زندگی می کردند، را نیز اشغال کرده و ساکنان آن مناطق را از زاد و بوم خویش بیرون رانده اند.

در سرزمینهای اشغالی ما بیش از ۷۰۰ منطقه مسکونی- شهر، روستا و قصبه تخریب و ویران شده است. بیمارستانها، منازل مسکونی، مدارس، کتابخانه ها، فرهنگ سراها، نیروگاههای برقی، پلها و غیره- همه چیز که برای زندگی و فعالیت انسانها طول سالها و شاید هم قرنها ایجاد شده، از بین رفته است. هیچ کدام از این موارد در ارمنستان اتفاق نیافتاده است. ما حتی یک متر از خاک ارمنستان را هم اشغال نکرده ایم. هم اکنون آنها عملاً قره باغ کوهستانی را به تصرف خود درآورده اند، حتی در آنجا نیز چنین ویرانی موجود نیست.

اینجانب می توانم به خیلی از موارد دیگری نیز اشاره کنم. ولی این گفته های من هم دلیلی بر آن است که به توجه شما برسانم: نباید ارزیابی یکسانی از ارمنستان و آذربایجان ارایه داد. همچنین تأسف می خورم که، یک چنین نظری در سازمانهای بین المللی، از جمله در سازمان امنیت و همکاری اروپا حکمفرما است.

از گفتگوهای خود با کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان چنین برداشت کردم که، آنها واقعاً خواستار حل مسالمت آمیز مسئله میباشند. ولی شروط خیلی سنگینی را مطرح می سازند. شما از تحویل سه اسیر به شما جهت انتقال به آذربایجان خبر از حسن نظر آنها یاد نمودید. من از شما متشکرم که، سه شهروند آذربایجانی در قید اسارت را همراه خود به آذربایجان آورده اید. ولی در این مسئله نیز بایستی واقع بین بود. پیشنهاد ما و بطور کلی، پیشنهاد سازمانهای بین المللی عبارت از تبادل تمامی اسیران میباشد.

ولی ارمنستان به این رعایت نمی کند. ما افرادی را که قبلاً به اسارت افتاده و فهرست و اسامی مشخصی دارند و تعدادشان بیش از ۸۰۰ نفر است، نمی گوییم. سپس مقامات بلند پایه برخی کشورها اظهار داشتند که هیچ کدام از آنها زنده نیست و همه شان را کشته اند. ولی بنا به اطلاعاتی که در دست سازمانهای بین المللی وجود دارد، هم اکنون ۱۵ اسیر آذربایجانی در ارمنستان بسر می برند. ولی در دست ما ۴ نفر است، من این مطلب را صریحاً به شما بیان می دارم و امروز آماده تبادل همه اسرا هستیم. پس چرا آنها فقط سه اسیر را تحویل داده اند؟ اگر، واقعاً، بقول معروف، مایل به چنین اقدامی بوده اند، پس از اصول سازمانهای بین المللی و اصول سازمان امنیت و همکاری اروپا مراعات می کردند، همه ۱۵ اسیر را تحویل می دادند و ما هم ۴ اسیر را تحویل می دادیم. در این مسئله نیز باید واقعگرا بود.

اینجانب می توانم توضیح بیشتری در این باره ارایه دهم. زیرا دلمان می سوزد، شما بدانید. اگر در کشورمان یک میلیون آذربایجانی در چادرها بسر می برند، هیچ کدام از ما نمی توانیم راحت زندگی کنیم. ولی بمنظور رهایی از اینها نیز نمی توانیم قسمتی از سرزمینهای خود را به ارمنستان هدیه نیم. برای همین، - مجدداً تکرار می کنم-، میبایستی در حل مسئله عادلانه برخورد کرد.

ضمن بیان این مطالب به شما، در عین حال مایلم مراتب خوشبینی خود را ابراز دارم. خوشبینی من هم ناشی از آن میباشد که ما خواهان حل صلح آمیز مسئله هستیم. ارمنستان نیز چنین اعلام می کند. بیش از پنج سال است که به شرایط آتش بس رعایت می کنیم. من اعلام می کنم که ما از طرف آذربایجان به آغاز مجدد جنگ اجازه نخواهیم داد. برغم اینکه بعضی از نیروهای داخلی بدلیل این موضع گیری از ما انتقاد می کردند. ولی من اظهار می دارم- پنج سال پیش برقراری صلح را رویداد مهمی تلقی می نمایم و تا زمان حل مسالمت آمیز این مسئله به حفظ شرایط آتش بس پایبند خواهیم بود. براساس مذاکرات من با رئیس جمهور ارمنستان، سه روز قبل وزیران دفاع آذربایجان و ارمنستان در منطقه مرزی به دیدار و گفتگو پرداختند و در مورد چند مسئله برای تقویت شرایط آتش بس به توافق رسیدند.

همچنین من بدان جهت خوشبین هستم که نهاد معتبری همچون سازمان امنیت و همکاری اروپا و گروه مینسک وابسته به آن و دولتهای بزرگی بعنوان رهبران گروه مینسک- روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه از این پس نباید ادامه این وضع را تحمل کنند. لذا ما بر این باوریم که بایستی در آینده نزدیک، یعنی تا پایان ماه سپتامبر و در ماه اکتبر تا نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا پیشنهاد جدیدی را ارایه کرد و در نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا یک تصمیم مؤثری را اتخاذ نمود. ما آرزوی اینرا داریم و با همین آرزوها من به شما مراجعه می کنم.

شما راجع به همکاریهای سفیر اشتودمان با ما در زمینه همکاری سازمان امنیت و همکاری اروپا با آذربایجان نیز اشاره نمودید. این همکاریها واقعاً بسیار ثمربخش است و ما از این تجلیل می کنیم. در مورد دایر شدن دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا در اینجا نیز، وزیر امور خارجه ما بدلیل یک مسئله اینرا به شما توضیح داده است. این، یک مسئله ناچیزی است که باز هم مربوط به قره باغ کوهستانی است، نه مربوط به سایر مسایل. ولی من بعنوان رئیس جمهوری آذربایجان به شما بیان می دارم که آماده گشایش دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا در آذربایجان هستم.

فکر می کنم که، گفته های من موجب آشنایی هر چه بیشتر شما با شرایط موجود کشور خواهد بود.

کنوت وولِّبِک: خیلی متشکرم، جناب آقای رئیس جمهور. شما اطلاعات عمیقی را در اختیار من قرار دادید. قبل از هر چیزی، من از لحن سخنان جنابعالی خیلی خوشم آمد، چرا که شما با لحن خوشبینی سخن گفتید. این سخنان بار دیگر مؤید اطلاعات و خبری که در ایروان دریافت نمودیم، میباشد. کلاً، بنظرم، منبعد وظایف زیادی در برابر سازمان امنیت و همکاری اروپا قرار دارد.

جناب آقای رئیس جمهور، شما هم چالشهای پیش رو و هم مشکلات و موانع محتمل در آینده را بسیار واقع بینانه مورد اشاره قرار دادید. ولی مهمتر آنکه، ما آمادگی خود را برای رفع این مشکلات اعلام کردیم. جناب آقای رئیس جمهور، من متأسفم از اینکه برداشتهایی مبنی بر اینکه ما موضع یکطرفه اتخاذ کرده ایم، وجود دارد. ما سعی بر این داریم تا از موضع هیچ طرفی حمایت نکنیم و این نقش خود را تداوم ببخشیم.

اینجانب کمی قبل در سخنان خود در این باره متذکر شدم و مایلم بار دیگر تکرار نمایم که، پس از نشست ۲۹ سپتامبر وزیران امور خارجه در نیویورک در نظر دارم با وزرای هر دو کشور به گفتگو بپردازم. سپس مصمم به دیدار با رؤسای مشترک گروه مینسک هستم تا شیوه های ارایه کمک به حل مسئله را مورد بحث و بررسی قرار دهیم. بنظرم، چنین رویکرد ما نسبت به کار موجب آن خواهد شد تا با همین تحرک به نشست استانبول نزدیک شویم.

جناب آقای رئیس جمهور، فکر می کنم که، چنین روند تحولات، در عین حال در توسعه اقتصادی منطقه نیز تأثیر مثبتی خواهد داشت. بعقیده من، از اینرو مجمع همکاریهای قفقاز وسیله بسیار خوبی است و در راستای همکاریهای اقتصادی و رشد در منطقه عمل خواهد کرد.

نظرات جنابعالی در مورد اسرای نظامی را استماع کردم. چنین تصوری در من وجود دارد که تا نشست استانبول حکومت ارمنستان همه اسیران نظامی را آزاد خواهد کرد. فکر می کنم، آرزوی هر دو طرف چنین خواهد بود.

از بابت موافقت با دایر شدن دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا در باکو از شما تشکر می کنم. البته، مشکلات واقعی را خوب درک می کنم. لازم بذکر می دانم که، حکومت ارمنستان نیز در رابطه با دایر شدن دفتر مشکلاتی را مطرح ساخت. لیکن ما موفق به رفع این مسایل و تأسیس همان دفتر در ایروان شدیم. به اعتقاد من، ضمن همکاری با وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان مسایل فنی را مرتفع ساخته و بزودی دفتر مذکور را در باکو دایر خواهیم نمود.

جناب آقای رئیس جمهور، در پایان سخنانم مایلم از طرف کل هیأت نمایندگی از شما سپاسگزاری کنم. باید بگویم که، من منطقه را با نظرات غیر واقعگرایانه ترک نمی کنم. اینجانب کاملاً خوشبین هستم و فکر می کنم که، در نتیجه مساعی مشترک ما به کسانی که از مناقشه رنج می برند، یاری خواهیم نمود و برای بهبود شرایط آنان همگی تلاش خواهیم کرد. جناب آقای رئیس جمهور، مایلم به شما اطمینان دهم که، سازمان امنیت و همکاری اروپا از نزدیک پیگیر مسئله خواهد بود و بمنظور ارایه کمک از هیچ اقدامی دریغ نخواهد کرد. متشکرم.

حیدر علی اف: مایلم در مورد چند مسئله اظهار نظر کنم. اولاً، شما از مجمع قفقاز نام بردید. یک هفته پیش نماینده ویژه ایالات متحده آمریکا نظرات خود را راجع به این مطلب ارایه داد. می خواهم تا شما بدانید که این امر برای ما قابل قبول نیست. در حالی که هم اکنون ما در مناقشه نظامی با ارمنستان هستیم، نمی توانیم به برگزاری مجمع قفقاز بصورت پیشنهاد شده رضایت بدهیم. اینجانب پس از اینکه نماینده آمریکا را بحضور پذیرفتم، بلا فاصله به آقای ادؤارد شواردنادزه رئیس جمهور گرجستان تلفن کردم و نظرات خود را بیان داشتم. وی هم با نظرات من موافقت کرد. لذا می خواهم تا، شما نظرات ما در مورد این مطلب را بشکل درست و صحیح بدانید.

مطلب دوم شامل مسئله اسرا است. شما بیان می دارید که ارمنی ها تا نشست استانبول تمامی اسیران نظامی را تحویل خواهند داد. من هم به شما گفتم، مجدداً تکرار می کنم: در آذربایجان ۴ اسیر ارمنی بسر می برد. حالا من به وزیر امنیت ملی دستور می دهم که ظرف ۵ روز همه این اسیران را به ارمنستان تحویل دهد. در آذربایجان اسیران نخواهد بود. شما هم سعی کنید تا همه اسرای آذربایجانی در ارمنستان بزودی به آذربایجان تحویل داده شود.

مطلب سوم، مسئله دایر شدن دفتر است. اینجانب به وزیر امور خارجه دستور می دهم که تمام موانع را برطرف نماید و تا زمانی که شما باکو را ترک می کنید، در مورد دایر شدن دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا در آذربایجان تصمیم گیری شود.

کنوت وولِّبِک: نسبت به تحویل اسرا از طرف ارمنستان چندان اطمینان ندارم، ولی امیدوارم که آزاد خواهند کرد. خیلی متشکرم، جناب آقای رئیس جمهور، آزادسازی اسیران از طرف شما یک اقدام تحسین برانگیز میباشد. من این مسئله را به وزیر امور خارجه ارمنستان ابلاغ خواهم نمود و از وی تقاضا خواهم کرد تا آنها نیز چنین اقدام کنند.

حیدر علی اف: اگر مایلید، شما یک نفر از نمایندگان خود را اختصاص دهید تا اسیران را به ارمنستان ببرد. ببینیم تا سایر اسرای ما را می تواند بیاورد.

کنوت وولِّبِک: جناب آقای رئیس جمهور، پیشنهاد دارم که این کار را از طریق سازمان تبادل اسرا انجام دهیم.

حیدر علی اف: ولی شما سه تن از اسیران را همراه خود به اینجا آوردید. چنانچه ابتدا به اینجا می آمدید، ما چهار اسیر را هم به شما تحویل می دادیم و در اینجا هیچ اسیری نمی ماند. این، بهتر می شد.

کنوت وولِّبِک: آقای کاسپیرشیک در اینجا خواهد ماند.

حیدر علی اف: آیا اسیران را در اختیار آقای کاسپیرشیک قرار خواهیم داد؟ اگر صلاح می دانید، به آقای کاسپیرشیک تحویل بدهیم.

کنوت وولِّبِک: تشکر می کنم. آقای کاسپیرشیک در اینجا خواهد ماند.

جناب آقای رئیس جمهور، نمی دانم مراتب خوشبینی خود را چگونه اظهار دارم، ولی در چند لحظه این احساس خوشبینی من ناگهان بمراتب بیشتر شد. خیلی سپاسگزارم، جناب آقای رئیس جمهور، این اقدام بزرگی است از طرف شما و البته، در ارمنستان نیز مورد نهایت استقبال قرار خواهد گرفت. قبل از هر چیزی، مورد ستایش قرار خواهد گرفت و در وهله اول نشانه رویکرد و همکاریهای جنابعالی با سازمان امنیت و همکاری اروپا میباشد. ما خواهان این هستیم که همکاریهای ما به این شکل استمرار پیدا کند. این امر، همچنین، نشانگر عزم راسخ شما برای رفع چالش مشخصی- مسئله قره باغ کوهستانی میباشد.

جناب آقای رئیس جمهور، وزیر امور خارجه کشورتان از من برای انجام سفر به آذربایجان دعوت بعمل آورده است. واقعاً، من آماده سفر به آذربایجان هستم. این سفر را خیلی به تأخیر نمی اندازم و در صورت دستیابی به پیشرفتهایی در مسئله قره باغ کوهستانی، با کمال میل خواهم آمد و از طرف سازمان امنیت و همکاری اروپا از هیچ کمکی دریغ نخواهیم کرد.

حیدر علی اف: بفرمایید، تشریف بیاورید، خیلی خوشحال خواهم بود. من هم از شما دعوت می کنم. خواهش دیگری دارید؟ سپاسگزارم.

روزنامه آذربایجان مورخ ۱۹ سپتامبر سال ۱۹۹۹

© aliyev-heritage.org