جناب سفیر، امروز من به مناسبت یک مساله مهمی شما را دعوت کردم. این مساله هم برای جمهوری آذربایجان دارای اهمیت خیلی مهمی است و هم جهت روابط فیمابین ایالات متحده آمریکا و جمهوری آذربایجان اهمیت بسیار زیادی کسب می کند.

روشن است که، جمهوری آذربایجان از زمان کسب استقلال تاکنون در سیاست خارجی خود تلاش برای توسعه دائم روابط با ایالات متحده آمریکا کرده است و معتقدم که، دستاوردهای خوبی در این زمینه بدست آمده است. ما همواره شاهد این قبیل تلاشها از سوی ایالات متحده آمریکا، مخصوصا حکومت آن هستیم و در آذربایجان ارزش زیادی به این قائلیم.

ولی در عین حال مشهود است که، در سال ۱۹۹۲ یک رأی ناعادلانه توسط کنگره آمریکا نسبت به آذربایجان به تصویب رسیده است. متممی مبنی بر عدم کمک به آذربایجان، به ماده ۹۰۷ "سند حمایت از آزادی" علاوه شده است. به نظر من، موقع تصویب این متمم هم نسبت به آذربایجان بی عدلاتی شده است و تابحال این بی عدالتی باقی ست.

علت تصویب این رأی را چنین توضیح می دهند که، گویا آذربایجان ارمنستان را به محاصره گرفته و بهمین خاطر نسبت به آذربایجان چنین اقدامی تبعیض آمیز بعمل می آید. آذربایجان در بین جمهوری های اتحاد شوروی تنها کشوری است که، از حق دریافت مساعدتی که، از طرف آمریکا در چارچوب "سند حمایت از آزادی" در نظر گرفته شده، سلب گردیده است.

ما بارها در ملاقات مان هم با شما و هم با نمایندگان دولت ایالات متحده آمریکا اعلام کردیم که، چنین مصوبه برعلیه آذربایجان هیچ اساسی ندارد، زیرا که آذربایجان ارمنستان را به محاصره نگرفته است. واقعیت عبارت از آن می باشد که، ارتش ارمنستان بیست درصد اراضی آذربایجان را اشغال کرده و بیش از یک میلیون نفر از مناطق اشغالی، آواره شده اند. بویژه مایلم متذکر شوم که، در نتیجه این اشغال، خط راه آهنی که، آذربایجان را با ارمنستان، نخجوان و قره باغ کوهستانی اتصال می دهد، تحت اشغال می باشد. مسلما، در چنین شرایطی نمی توان در مورد محاصره شدن ارمنستان توسط آذربایجان بحث کرد. بدینوسیله، روند موجود، مخصوصا پس از اتخاذ این تصمیم در سال ۱۹۹۲، نشان می دهد که، خود آذربایجان تحت یک تجاوز بزرگی است. می دانید که، خود آذربایجان دچار محاصره شده است- در سمت شمال خطوط راه آهن و راه دریایی مان از سوی روسیه قطع شده است.

فلذا ما بارها در برابر ارگانهای دولتی ایالات متحده آرمیکا مطرح کردیم تا، این تصمیم ناعادلانه نسبت به آذربایجان لغو گردد.

همانطور که آگاهی دارید، طی سالهای اخیر روابط بین ایالات متحده آمریکا و آذربایجان در جهت خیلی مثبت و بسیار ثمربخش در حال پیشرفت است. ما بعنوان دولت آذربایجان، آمریکا را برای خود مانند کشوری دوست و شریک گرانقدر تلقی می کنیم، بالاخص در زمینه اقتصادی امکان برای همکاری خیلی گسترده فراهم ساخته ایم. حضور شرکتهای بزرگ نفتی ایالات متحده آمریکا در قراردادهای نفتی منعقده در ماه سپتامبر سال ۱۹۹۴ و نوامبر سال ۱۹۹۵، دلالت بر برقراری روابط بسیار نزدیک با ایالات متحده آمریکا دارد.

ما همواره اشاره بر نقش مهم ایالات متحده آمریکا در زمینه حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان نیز می کنیم و خواهان ایفای نقش مهم در این روند توسط ایالات متحده آمریکا هم امروز و هم در آینده، می باشیم. مشهود است که، اقداماتی برای حل این مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان بعمل آوردیم و دو سال قبل پیمان آتش بس حاصل کردیم. یعنی صلح دوستی خودمان و تمایل زندگی در شرایط صلح با ارمنستان را بار دیگر برای جهانیان نشان دادیم. معتقدم که، ظرف این مدت برای کل جهان اثبات کردیم که، آذربایجان کشور صلح دوستی است، خواهان جنگ نیست، طرفدار حل صلح آمیز مناقشه با ارمنستان است و آذربایجان گامهای بسیار جدی در این زمینه برمی دارد. در این صورت، تابحال حکم قانونی داشتن رأیی که، کنگره ایالات متحده آمریکا برعلیه آذربایجان تصویب کرده است، مسلما، باعث نارضایتی زیاد ما و جامعه کشورمان است.

طی این سالها کمکهای مادی و مالی توسط ایالات متحده آمریکا به کشورهای شوروی سابق که، اکنون دوره انتقالی را طی می کنند، از جمله مساعدت کلان مادی و مالی به ارمنستان ارایه می شود. ولی آذربایجان از حق دریافت همه این کمکها سلب شده است. این بی عدالتی نسبت به ما هیچ اساسی ندارد و من بارها این را بیان کردم. مخصوصا در حالی که، در سالهای اخیر روابط همکاری و دوستی نزدیک بین ایالات متحده آمریکا و آذربایجان وجود دارد، عدم رفع این بی عدالتی، باعث خیلی تعجب می باشد.

بنده حین ملاقات با جناب بیل کلینتون رئیس جمهور آمریکا در سپتامبر سال ۱۹۹۴ و اکتبر سال ۱۹۹۵ در شهر نیو یورک، دراین مورد با او صحبت کردم و نظرات خود را به جناب رئیس جمهور ابلاغ کردم. در همان گفتگوهای ما، جناب بیل کلینتون به من گفت که، خود وی نیز مخالف تصویب چنین رأیی بوده و امروز هم مخالف همان تصمیم گیری است. لیکن متاسفانه، اقدامات لازم برای لغو چنین مصوبه ای انجام نگرفته و تدابیر مورد نیاز بعمل نیامده است. در سال گذشته جناب ویلسون عضو کنگره پیشنهادی در مورد تغییر این ماده مطرح ساخته بود و این پیشنهاد تصویب شده است. ما این دگرگونی کوچک را هم برای خودمان یک دستاورد جدید دانستیم و بهمین منظور برای جناب بیل کلینتون، جناب گینگریچ سرپرست اتاق نمایندگان، جناب ویلسون عضو کنگره و به دیگران نامه تشکر فرستادم. مع الاسف، این تغییر مانند تغییر ماند و هیچ نتیجه عملی از آن حاصل نشد. ما انتظار داشتیم تا، اگر لغو متمم ۹۰۷ تماما ممکن نیست، شاید اقدام تازه ای انجام خواهد شد تا، یک تصمیم گسترده تری نسبت به این تغییر ماده، به تصویب رسد. ولی بجای این، متمم جناب پورتر عضو کنگره پیش آمده است. متمم پورتر بجای کمک به آذربایجان، ضربه جدیدی به آن می زند. تمامیت ارضی آذربایجان را زیر خطر قرار می دهد، نه تنها به آذربایجان سود نمی آورد، بلکه برعکس، خیلی زیان می زند.

بعد از پدید آمدن "متمم پورتر" ما در این باره به شما نیز مراجعه کردیم، به سفیرمان در واشنگتن دستور دادیم تا، گفتگوهایی با محافل لازم انجام دهد تا، از تصویب "متمم پورتر" جلوگیری شود. متاسفانه، نتوانستیم به این موفق شویم. من نمی دانم، گزارشات گوناگونی به ما می رسد. ولی از گزارشی که امروز به من رسید، به نظر می رسد که، "متمم پورتر" توسط اتاق نمایندگان کنگره تایید گردیده است. این، باعث نگرانی ماست. افکار عمومی ما هم خیلی نگران هستند. مسلما، در حالی که، ما روابط دوستی با ایالات متحده آمریکا داریم، تصویب این متمم را نمی فهمیم. شاید هم من تا حدی می فهمم، ولی جامعه و مردم ما این را قابل قبول نمی دانند.

ما می دانیم که، در ایالات متحده آمریکا پارلمان و کنگره وابسته به رئیس جمهور و یا حکومت نیست، قدرت تاثیرشان بر این، چندان زیاد نیست، کنگره برخی اوقات چنین تصمیماتی اتخاذ می کند. ولی من صریحا به شما اعلام می کنم، جامعه کشور ما ایالات متحده آمریکا را مانند یک دولت بزرگ تلقی می کند. انسانها قبول ندارند که، رئیس جمهور مخالف این تصمیم است، ولی کس دیگری اخذ تصمیم می کند. اما تصمیم متخذه به آذربایجان زیان می زند، باعث ضرر به روابط آذربایجان و ایالات متحده آمریکا است، در آذربایجان ضرب المثلی هست: دوستی خاله خرسه کردن. این، تقریبا اینچنین واقع شده است. ما تلاش کردیم تا، متمم یادشده لغو شود، ولی در عوض، اوضاع را دشوارتر کرده اند.

باز هم تکرار می کنم، چنانچه هر تصمیم متخذه و یا هر اقدامی- صرف نظر از اینکه، چه کسی آن را به تایید رسانده است- اگر عادلانه باشد، اعتراض به آن ممکن نیست. لیکن قبول تصمیم گیری ناعادلانه، امکانپذیر نیست. فلذا امروز من مراتب نارضایتی آذربایجان را در این مورد به شما و بوسیله شما، به دولت ایالات متحده آمریکا اظهار می دارم. مایلم بیان کنم که، ما هرگز نمی توانیم موافق اینگونه متممی باشیم. این متمم، به ضرر آذربایجان می باشد و تا حدودی، تمامیت ارضی آذربایجان را زیر سؤال قرار می دهد. کلا، این مورد، مانع جدی ی در راه حل صلح آمیز مناقشه آذربایجان و ارمنستان بر سر مساله قره باغ کوهستانی است.

جناب پورتر عضو کنگره به چه کسی خدمت می کند، به چه دلیل این کار را می کند- من نمی توانم این را بررسی کنم، چون این کار من نیست. ولی نظر من این است که، کنگره ایالات متحده آمریکا، چنان ارگان محترم و معتبری است که، باید به اقدامات غیر عادلانه راه ندهد. بار دیگر تکرار می کنم، این مساله، همپای محافل رسمی ما، در افکار عمومی مان نیز باعث نارضایتی بزرگی شده است. تقاضا دارم تا، این سخنان مرا به حکومت خود، مقامات کشورتان، از جمله به جناب بیل کلینتون رئیس جمهور محترم برسانید. ما نمی توانیم با چنین متممی موافقت نماییم. به من می گویند که، این متمم پس از تایید اتاق نمایندگان، توسط سنا هم تصویب خواهد شد. خواهشمندم، بوسیله سنا و یا به طرق دیگر، از تایید چنین متممی جلوگیری بعمل آید. من از شما دعوت کردم تا، این سخنان را به جناب عالی ابلاغ نمایم.

علیرغم اصلاحیه بر ماده ۹۰۷، از ایالات متحده آمریکا بابت مساعدت به آذربایجان تشکر می کنم. ولی معنای سیاست شخص من و کلا سیاست ما تنها عبارت از آن نیست که، اصلاحیه بر ماده ۹۰۷ را برطرف نماییم تا، به ما کمک کنید. ما تابحال بدون این کمکها زندگی کرده، از این پس نیز زندگی می کنیم. ده برابر بیشتر کمکهایی که برای ما می کنید، در اختیار ارمنستان قرار می دهید. ما به این هم تحمل می کنیم. اما آنچه که موجب نگرانی ماست، بی عدالتی است. اعتراض من هم به علت تبعیض نسبت به آذربایجان است. ما نمی توانیم متحمل این باشیم. عیب ندارد، بدون کمک هم زندگی خواهیم کرد.

اخیرا روابط دوستانه و همکاری اقتصادی عالی ی که، میان آذربایجان و ایالات متحده آمریکا برقرار شده است، مؤید آن است که، نباید نسبت به ما چنین بی عدالتی و تبعیض کرد. در این مساله موضعگیری شخص شما برای ما روشن است. بنده همچنین ارزش زیادی قائلم که، موضعگیری جناب عالی در این مورد، واقعگرایانه است و با ما اتافق نظر دارید. این، باعث دلجویی ماست. ولی عدم حل مساله، ما را نگران می کند.

ما از نقش نظام دولتی ایالات متحده آمریکا تاکنون در جهت حفظ دموکراسی نیز، تجلیل می نماییم. مسلما، نظام دولتی آمریکا، کار خود آن است و ما نمی توانیم در این مورد چیزی بگوییم. ولی چنانچه این نظام دولتی، همانطور که گفتید، مشکلاتی در سیاست خارجی ایجاد می کند و این قبیل تصمیمات ناعادلانه اتخاذ می نماید، قطعا، این را هم نمی توان عادی تلقی کرد. ولی باز هم تکرار می کنم، این، کار ما نیست، مربوط به شماست. ما فقط خواهان این هستیم که، قطع نظر از نوع نظام دولتی، نسبت به آذربایجان بی عدالتی نباشد. ما کارهای زیادی برای رفع مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان انجام دادیم. تمایل و آرزوی خود را هم برای ایفای نقش فعال توسط ایالات متحده آمریکا نیز در حل این مساله، مکررا اعلام کرده ایم. فلذا همه اینها اکنون دلیلی برای رفع اصلاحیه ای که، در مورد آذربایجان به ماده ۹۰۷ اعمال شده است، می باشد. اگر این بعمل نمی آید، پس، اکنون هم بی عدالتی است. اگر این کار انجام نمی شود، در آن صورت حداقل بدتر از آن هم نباشد. ولی بار دیگر تکرار می کنم، متمم پورتر بجای اینکه، وضع موجود را تا حدودی بهبود بخشد، برای ما دشوارتر می سازد. شکی ندارم و کاملا مطمئنم که، شما از این پس نیز در این زمینه با ما همکاری خواهید کرد و برای حل این مسایل مان تلاش خواهید نمود. اطمینان دارم که، در مراحل بعدی که، اشاره بر آن کردید، از تصویب "متمم پورتر" جلوگیری بعمل خواهد آمد. من در این باره امروز به جناب بیل کلینتون، جناب گینگریچ و جناب آلبرت گور، نامه هم فرستادم. آرزومندم تا، در نتیجه همکاری و مساعی مشترک مان با شما جلوی تایید این متمم گرفته شود و ضربه تازه ای به آذربایجان زده نشود. اطمینان دارم که، می توانیم این کار را باهم انجام دهیم.

© aliyev-heritage.org