حیدر علی اف: جناب قایارد، خوش آمدید. اینجانب خوشحالم که فرانسه بعنوان رئیس مشترک گروه مینسک فعالیت خود را قدری تقویت بخشیده است. انتصاب شما به این مقام را شادباش می گویم. مایلم اظهار امیدواری کنم که شما تا زمان حل این مسأله متصدی این سمت خواهید بود.

متأسفانه، هم ایالات متحده آمریکا، هم فرانسه و هم روسیه بعنوان رؤسای مشترک گروه مینسک سفیران و نمایندگان خود در این مسأله را زود زود عوض می کنند. ما متوجه دلیل این هستیم- هر کشوری برنامه های خود را دارد و دسپلماتها باید پیشرفت کنند و به سمتهای بالاتری منصوب شوند. ولی چنین تغییر و تحول، مسلماً، بر فعالیتهای ما آثار منفی زیادی دارد. آرزو می کنم، شما مدت زیادی با ما همکاری کنید و این سمت را زودهنگام ترک ننمائید. بفرمایید، آماده شنیدن نظرات شما هستم.

ژان ژاک قایارد: جناب رئیس جمهور، از بابت مهمان نوازی از شما سپاسگزارم. من خوشبختم که امروز در آذربایجان، باکو بسر می برم و در حضور جنابعالی هستم. من بمنظور دیدار با برخی مقامات و آشنایی با اوضاع این کشور و بررسی بعضی از جزئیات آن به آذربایجان سفر کرده ام. جناب رئیس جمهور، من طی مدت حضور در اینجا به اتفاق معاون نخست وزیر آذربایجان در امور آوارگان از منطقه اسکان موقت آوارگان دیدن کردم. عموماً، نظر من این است که این مسأله یکی از مهمترین موضوعات فعالیت ما است، فلذا به این مسأله اهمیت تبستری قایل شده ام.

جناب رئیس جمهور، من همچنین سلامهای دوستانه کشورم را به شما میرسانم. مایلم بیان دارم که جناب ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه و حکومت فرانسه نسبت به این مسأله اهمیت فراوانی قایل هستند، برای همین، همواره این مسأله را مد نظر قرار می دهند. از اینرو، لازم بذکر می دانم که من هم با آن عزم راسخ به آذربایجان سفر کرده ام تا در راستای حل مناقشه همه اقدامات مقتضی را بعمل آورم. قول می دهم که در این راستا هر چیزی که از دستم برآید انجام میدهم.

حناب رئیس جمهور، شما آرزو کردید من مدت زیادی متصدی این سمت باشم. البته، من در این سمت خواهم ماند. ولی از دیگر سو، آرزومندم، مدت طولانی متصدی این مقام نباشم. مایلم به مورد دیگری نیز اشاره کنم. شاید هم گفته های جنابعالی به حق است، ولی شاید این مسأله را نمیشود آنچنان به فرانسه مربوط دانست. زیرا کسی که قبل از من متصدی این سمت بوده، سه سال فعالیت کرده است.

حیدر علی اف: خیلی خوشحالم که دوست من جناب ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه و حکومت این کشور نسبت به آذربایجان، بویژه حل مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان توجه کامل و جدی نشان می دهند. منظور من از اینکه شما مدت زیاد متصدی این پست باشید، این بود که تا پایان این مسأله در این مقام بمانید. ولی ما بیشتر از همه می خواهیم که این مناقشه هر چه زودتر حل و فصل گردد و گروه مینسک نیز به فعالیتهای خود پایان دهد.

متأسفانه، از زمان تأسیس گروه مینسک- از سال ۱۹۹۲ تابحال ظرف هفت سال گذشته هنوز در حل مسالمت آمیز این مسأله به دستاوردهای مورد نظر نرسیده ایم. گفتگوها در جریان است، گروه مینسک فعالیت می نماید و دیدارها برگزار می شود. طی مدت گذشته دو بار- در بوداپست در ماه دسامبر سال ۱۹۹۴ و در لیسبن در ماه دسامبر سال ۱۹۹۶ دو نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا برگزار گردیده است. آنها تصمیماتی را اتخاذ کرده اند، ولی متأسفانه، این تصمیمات اجرا نمی شود و مسأله تاکنون به حل خود نرسیده است.

در جریان سفر جناب ایوانوف وزیر امور خارجه روسیه و جناب کاوانا نماینده ویژه و تازه منصوب رئیس جمهور آمریکا در مسأله قره باغ کوهستانی به جمهوری آذربایجان در ماههای سپتامبر و اکتبر امسال، اینجانب مراتب نارضایتی کشورمان از گروه مینسک، بویژه از رؤسای مشترک را به توجه آنها رساندم. امروز من این نارضایتی را به شما، یعنی فرانسه نیز می رسانم.

پس از نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در لیسبن در سال ۱۹۹۶ علاوه بر روسیه، آمریکا و فرانسه نیز عهده دار ریاست مشترک گروه مینسک شدند. این امر امیدهای زیادی در ما، در کشور و دولت ما ایجاد کرده بود. چرا که تا آن زمان فقط روسیه به تنهایی پیگیر این مسایل بود. پیوستن آمریکا و فرانسه به ریاست مشترک نیز صرفاً با ابتکار جمهوری آذربایجان صورت گرفت. ما معتقد بودیم که همپای روسیه، قدرتهای بزرگی مانند ایالات متحده آمریکا و فرانسه بعنوان کشورهای با نفوذ جهان و جامعه بین المللی با مساعی مشترک موفق به حل این مسأله خواهند شد. متأسفانه، این عملی نشد. سه سال گذشت. پس از یک هفته- در تاریخ ۱۸ نوامبر امسال نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در استانبول برگزار خواهد گردید. ما بدون هیچگونه پیشرفتی در حل این مناقشه به آن نشست می رویم.

همانطور که مطلع هستید، پس از نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا، رؤسای مشترک گروه مینسک در سال ۱۹۹۷ بمنظور حل مسالمت آمیز مناقشه سه پیشنهاد ارایه داده اند. جمهوری آذربایجان از پیشنهاد اول و دوم حمایت کرد، ولی ارمنستان از اینها امتناع ورزید. می توان گفت که، گروه مینسک در سال ۱۹۹۸ هیچگونه فعالیتی انجام نداد. فقط در ماه نوامبر سال ۱۹۹۸، یعنی چند سال قبل پیشنهاد تازه ای را ارایه داد که این مناقشه بر پایه اصل "دولت عمومی" حل و فصل گردد. ولی ما این پیشنهاد را نپذیرفتیم. این بار ارمنستان پیشنهاد اخیر را پذیرفت. ما نمی توانستیم این پیشنهاد را قبول کنیم. چرا که بموجب آن، قرار بود در قلمروی دولت آذربایجان دومین دولت ارمنی در نمونه قره باغ برقرار شود. ارمنستان نیز این پیشنهاد را بدین خاطرپذیرفت که کاملاً متضمن منافع آن بود. ولی گروه مینسک بایستی پیشنهادهای متضمن منافع هر دو طرف را مطرح سازد.

ما از گروه مینسک درخواست کردیم پیشنهاد تازه ای ارایه دهد. ولی یک سال گذشته، ولی هیچ خبری از پیشنهاد جدیدی نیست. لذا، ما حق داریم اعتراض کنیم. همانطور که آگاهی دارید، فقط آذربایجان از این مناقشه ضرر دیده است. ۲٠ درصد از سرزمینهای آذربایجان از طرف نیروهای نظامی ارمنستان اشغال گردیده و تابحال تحت اشغال میباشد. بیش از یک میلیون آذربایجانی از سرزمینهای اشغالی بیرون رانده شده اند. آنها 6-7 سال است که در شرایط اسفناکی و اکثرشان در چادرها بسر می برند.

اینجانب خیلی متشکرم که شما با آوارگان دیدار و از شرایط آنان بازدید کردید. همانطور که مشاهده کردید، انسان نمی تواند ۶-۷ سال در چنین شرایطی زندگی کند. ولی شرایط آوارگان ساکن باکو در مقایسه با پناهندگان ساکن مناطق تا حدودی و نسبتاً بهتر است. ساکنان همان چادرها نیز خیلی رنج می برند.

از دیشب در باکو باران می بارد. در تمامی مناطق دیگر آذربایجان باران می بارد، سپس برف خواهد بارید. تصور کنید، پناهندگانی که در چادرها بسر می برند، چه قدر رنج می برند. چادر آنها را از باران محفوظ نمی کند. آنها از چادرها به خیابان آسفالت نمی روند، بلکه به ناچار از روی خاک گل آلود حرکت می کنند. بهر حال، من با اشاره به این موضوع مایل نیستم مسأله را بطور مفصل بیان کنم. فکر می کنم که چیزهایی در ذهن شما متصور میشود.

به خاطر دارم، شش سال است که نمایندگان خارجی با سفر به آذربایجان ضمن بازدید از شرایط آوارگان بسیار وحشت زده و افسرده می شوند. ولی جامعه جهانی، از جمله رؤسای مشترک گروه مینسک نسبت به این مسأله بی اعتنا هستند. فلذا، اینجانب بیان می دارم که همه سختی ها و فشار این مناقشه بر دوش آذربایجان می افتد. طبیعتاً، آذربایجان خواهان این است که این مناقشه بزودی به پایان برسد، سرزمینهای اشغالی آزاد شود، آوارگان و جنگ زدگان ساکن چادرها و سایر اماکن به خانه و کاشانه خویش باز گردند. ملاحظه کنید که در سرزمینهای اشغالی همه چیز ویران شده است. تصور کنید که آنها پس از بازگشت به مناطق خود نیز هنوز چند سال رنج خواهند برد.

بعلت همه این مسایل ما از چنین بی فعالیتی گروه مینسک ناراضی هستیم. فکر می کنم، در نشست قریب الوقوع سازمان امنیت و همکاری اروپا در استانبول بایستی گامی به سوی جلو برداشته شود. من با جناب ژاک شیراک رئیس جمهور محترم فرانسه پیرامون این موضوع چند بار گفتگو کرده ام. اخیراً هم من با او تماس تلفنی داشتم. اینجانب احساس میکنم که جناب ژاک شیراک برای حل این مسأله کاملاً صمیمانه تلاش می کند. موضع گیری وی در این مسأله برای ما حائز اهمیت میباشد. ولی ما نیاز به نتایج عملی داریم. این هم بیشتر وابسته به فعالیتهای رؤسای مشترک گروه مینسک و نمایندگان آنها میباشد. فلذا من امیدوارم که گروه مینسک با این انتصاب شما فعالیتهای خود را هر چه بیشتر افزایش و تقویت خواهد داد.

ژان ژاک قایارد: جناب رئیس جمهور، لازم بذکر می دانم که فعالیتهای گروه مینسک شاید چندان ضعیف نبوده است. آنها دو پیشنهاد ارایه داده اند. منظور من این است که همه این پیشنهادات هم اکنون در دستور کار قرار دارد. ولی یک مورد دیگر هم هست. از مدتی پیش، علاوه بر این مسأله، گفتگوهای مستقیم جنابعالی و رئیس جمهور ارمنستان آغاز شده است. بدین منظور، ما این اصل را ملاک عمل قرار دادیم که مذاکرات شما موجب آغاز مجدد فعالیت گروه مینسک شود، یعنی شاید هم بتواند در راستای طرح اصول توافق شده عمل کند.

ما به این نتیجه میرسیم، از یک چنین نظری حمایت می کنیم که توافق حاصله وقتی پایدار خواهد بود که بر پایه اصول اساسی بین رهبران هر دو کشور استوار باشد. با توجه به همه این مسایل، مایلم یادآور شوم که گروه مینسک و رؤسای مشترک آن برای از سرگیری فعالیتهای خود، برقراری روابط بین طرفین، آشنایی با مواضع آنان و مساعدت در حل این مسأله باز هم آمادگی دارند.

البته، ما متوجه هستیم که حل فوری این مسأله برای همگان لازم است. زیرا متوجه هستیم که این امر هم از لحاظ انسانی و هم سیاسی یک مسأله تاخیر ناپذیر میباشد.

جناب رئیس جمهور، با اجازه شما، مایلم از جنابعالی یک سؤال بپرسم. برای من خیلی جالب است و می خواهم بدانم که اکنون جنابعالی با آغاز چنین گفتگوها با رئیس جمهور ارمنستان روند منطقی این پروسه را چگونه می بینید؟

حیدر علی اف: بله، از ماه آوریل امسال، رؤسای جمهور آذربایجان و ارمنستان چند بار دیدار مستقیم انجام داده و بمنظور حل مناقشه مسایل مورد نظر را بررسی کرده اند. این دیدارها مثمرثمر است. اینجانب معتقدم که برگزاری این دیدارها می تواند در راستای حل هر چه سریعتر مسأله عمل کند. هم رئیس جمهور ارمنستان و هم رئیس جمهوری آذربایجان پس از این دیدار و گفتگوها بیان داشتند که مصالحات متقابل لازم است. همپای سایر مسایل، نتایج اصلی این دیدارها عبارت از آن میباشد که هر دو طرف متوجه هستند و اعلام می دارند که در صورت عدم مصالحات متقابل، حل مناقشه امکانپذیر نیست. من امروز هم این نظر را تأیید می کنم.

ولی در عین حال، اینجانب معتقدم که دیدارهای مستقیم ما نبایستی موجب قطع فعالیت گروه مینسک می شد. چرا که، در هر حال این مسأله در نهایت باید در قالب گروه مینسک و با مساعی مشترک رؤسای مشترک گروه مینسک- ایالات متحده آمریکا، روسیه و فرانسه حل و فصل گردد. یعنی، نظر من این است که این دیدار و گفتگوهای رؤسای جمهور نباید باعث قطع فعالیت گروه مینسک می شد، بلکه این امور باید همزمان صورت می گرفت و شاید هم می توانست نتایج بهتری در پی داشته باشد. مسایلی که رؤسای جمهور در مورد آن توافق نداشتند، شاید از طریق گروه مینسک قابل هماهنگی بود. از این لحاظ، من بر این باورم که این کارها میبایستی بصورت مجموع انجام گیرد. امروز نیز معتقد به این هستم.

ژان ژاک قایارد: جناب رئیس جمهور، پس، جنابعالی ارتباط عملی بین این دو فعالیت همزمان را چگونه می بینید؟

حیدر علی اف: خیلی روشن می بینم. گروه مینسک نمی بایست فعالیتهای خود را متوقف می ساخت، بلکه پیگیر این امور می شد، اطلاعاتی را از ما دریافت می کرد و در این مسأله مشارکت می نمود.

ژان ژاک قایارد: جناب رئیس جمهور، من چنین متوجه شدم که دعوت می کنید، هر سه رئیس مشترک گروه مینسک هر چه سریعتر بیایند و با شما دیدار کنند.

حیدر علی اف: بله.

ژان ژاک قایارد: خیلی متشکرم.

حیدر علی اف: سپاسگزارم.

ترجمه شده از روزنامه "آذربایجان" مورخ ۱۰ نوامبر ۱۹۹۹.

© aliyev-heritage.org