جناب آقای رئیس جمهور محترم، مهمانان عزیز رومانیایی، خانمها و آقایان ارجمند.

من به مناسبت رویداد مهمی- امضای اسناد رسمی به شما تبریک می گویم. این اسناد زمینه خوبی برای توسعه هر چه بیشتر دوستی و همکاری بین رومانی و آذربایجان خواهد بود.

اینجانب در ماه ژوئن سال گذشته در جریان سفر رسمی به رومانی به دعوت جناب ایؤن ایلیسکو رئیس جمهور این کشور مسایل زیادی را مورد مذاکره قرار دادیم و برخی از اسناد رسمی را به امضا رساندیم. امروز سفر رسمی جناب آقای ایؤن ایلیسکو رئیس جمهور رومانی به آذربایجان آغاز شده است. ما گفتگوهایی را انجام دادیم، خیلی از مسایل را بطور مفصل بررسی نموده و کمی قبل اسناد بسیار مهم بین دولتی و حکومتی را امضا کردیم. قراردادی در خصوص مناسبات دوستی و همکاری که از سوی من و رئیس جمهور رومانی به امضا رسیده است، از اهمیت تاریخی فراوانی برخوردار میباشد. این نخستین سند بین رومانی و جمهوری آذربایجان مستقل است و زمینه ای برای توسعه بیش از پیش مناسبات دوستی فیمابین و همکاریهای همه جانبه دو کشورو دو ملت میباشد.

اسناد امضا شده از طرف وزیران نیز دارای اهمیت بسزایی است، چرا که قراردادهای منعقده توسط رئیسان جمهور را مشخص می سازد و توسعه می بخشد. بدینوسیله، در مناسبات متقابل میان رومانی و آذربایجان قرارداد- زمینه حقوقی بسیار خوبی ایجاد شده است. این امر نتیجه همکاریهای تاکنون میباشد. این امر گواه بر استقلال، حق حاکمیت و آزادی ملی هم رومانی و هم آذربایجان است. این اسناد از لحاظ توسعه هر چه بیشتر مناسبات دو کشورو دو ملت نیز زمینه خوبی محسوب می شود.

این اسناد برای کشور مستقل آذربایجان از اهمیت خاصی برخوردار است. آذربایجان استقلال دولتی خود را در سال ۱۹۹۱ بدست آورده و طی سالهای گذشته راه خیلی پیچیده ای را جهت استحکام و پیشرفت این استقلال پیموده است. پیچیده بودن این راه ناشی از تجاوز نظامی خارجی، تحولات سیاسی در خود آذربایجان در همان زمان و معضلاتی است که در بخش اقتصادی و اجتماعی با آن مواجه بوده ایم. فلذا، برقراری مناسبات دوستی پایدار و صمیمانه با کشورها برای ما خیلی ضروری است و هر یک از این قبیل اقدامات دلیل بر برقراری استقلال دولتی و تحکیم حق حاکمیت آذربایجان میباشد.

بدین منظور، ما اهمیت زیادی به روابط کشورمان با رومانی قایل هستیم. رویدادی که در اینجا- باکو اتفاق افتاده است، مرحله مهم تاریخی در مناسبات متقابل بین کشورهایمان است.

جناب آقای رئیس جمهور، میهمانان محترم، میتوانم به شما اطمینان دهم که ما بمنظور اجرای عملی کلیه موافقت نامه های حاصله از هیچ اقدامی دریغ نخواهیم کرد. ما اینرا ملاک قرار می دهیم که این اسناد برای توسعه همکاریهای فی مابین شرایط مناسبی و زمینه قراردادی-حقوقی فراهم می سازد. همکاریهای ما باید همه جانبه و چندشاخه ای باشد. جهت تأمین صرفاً یک چنین توسعه همکاریها، ما در آذربایجان از همه امکانات موجود استفاده خواهیم نمود.

جمهوری آذربایجان ارزش زیادی به استقلال دولتی و آزادی ملی خود قایل است. بنابراین، هر گامی که در راستای تقویت این امر برداشته میشود، برای ما اهمیت بسزایی دارد. ما راه سازماندهی نظام دولتی و جامعه قانونمدار، دموکراتیک و متمدن را می پیماییم و در این راه برای اینکه آذربایجان بتواند به سطح کشورهای دموکراتیک پیشرفته ارتقا یابد، تمامی امکانات بالقوه را بکار می بریم. ما اصلاحات اقتصادی انجام می دهیم، اموال و دارایی دولت را بطور گسترده خصوصی سازی می کنیم و در همه رشته ها اصول اقتصاد آزاد را برقرار می سازیم. آذربایجان برای همکاری با همه کشورها باز است. ما تمامی اقدامات لازم را جهت توسعه اقتصاد کشور، بهبود شرایط زندگی مردم و سرازیر شدن سرمایه گذاریهای خارجی به کشورمان انجام می دهیم.

آذربایجان سرشار از منابع طبیی است و دارای ظرفیتهای بزرگ اقتصادی، صنعتی و فکری میباشد. لیکن برای استفاده از همه ظرفیتها در دوران گذر، ما بایستی با سایر کشورها و سازمانهای بین المللی همکاری کنیم و نیازمند سرمایه گذاریهای خارجی هستیم. ما در این راستا حرکت می کنیم و اینرا بعنوان خط راهبردی پیشرفت آذربایجان در بخشهای اقتصادی، سازماندهی نظام دولتی و زندگی سیاسی- اجتماعی می دانیم.

ولی آذربایجان در اجرای این برنامه گسترده با معضلات زیادی مواجه می شود. از بین آنها، بزرگترین مشکل این است که ما متحمل شرایط جنگ هستیم. همانطور که آگاهی دارید، هشت سال قبل جمهوری ارمنستان به قصد الحاق منطقه قره باغ کوهستانی به خود، یعنی با هدف جداسازی آن از آذربایجان و الحاق به ارمنستان دست به تجاوز نظامی علیه کشورمان زده است که این هم مسبب مناقشه نظامی بین ارمنستان و آذربایجان گردیده است. طی هشت سال نبرد و جنگ بوده، خونریزی شده، انسانهای زیادی کشته شده و خسارات مادی و معنوی هنگفتی به کشورمان وارد آمده است. آذربایجان که در معرض تجاوز نظامی قرار گرفته است، بدلایل عینی و خصوصی دچار شرایط وخیمی شده، چرا که بیست درصد از سرزمینهای آن از سوی واحدهای نظامی ارمنستان اشغال گردیده است. از مناطق، شهرها و شهرستانهای اشغالی بیش از یک میلیون شهروند آذربایجانی بزور رانده شده است. آنها در مناطق مختلف کشورمان در شرایط فوق العاده وخیم، اکثرشان در چادرها زندگی می کنند. این افراد همه چیز را، از جمله خویشاوندان خود را از دست داده اند.

با وجود همه این تلفات و خسارتهای مادی و معنوی بزرگی که به آذربایجان وارد آمده است، ما طرفدار حل مسالمت آمیز مناقشه هستیم و همیشه مخالف جنگ، تجاوز نظامی، هرگونه اقدامات تجزیه طلبی و تروریستی در هر نقطه از کره زمین بوده ایم.

آذربایجان موضع صلح اتخاذ کرده است. با توجه به این مهم و ضمن استفاده از امکانات سازمانهای بین المللی، بویژه از امکانات گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا و کشورهای عضو این سازمان و دولتهای بزرگی مانند ایالات متحده آمریکا، روسیه و ترکیه، برای حل صلح آمیز مناقشه تلاش می کنیم.

صرفاً با این هدف، در ماه می سال ۱۹۹۴ ما به توافق رسیدیم و پیمان آتش بس امضا کردیم. حدود دو سال است که عملیاتهای رزمی متوقف شده و خونها ریخته نمی شود. ما در شرایط آشتی هستیم. این نکته بسیار مهمی است که هم آذربایجان و هم ارمنستان به این آشتی عمل می کنند، آن هم بدون هرگونه کمکهای خارجی و بدون حضور قوای حایل نیروهای حافظ صلح. این امر گواه بر آن است که ما قادر به دستیابی به صلح و برطرف نمودن دشمنی و رویارویی هستیم که ظرف مدت مناقشه هشت ساله پدید آمده است. برای همین، ما در راستای رسیدن به صلح فراگیر تلاش می کنیم.

ما با اتخاذ مواضع عملی و تن دادن به مصالحاتی، پیشنهادهای خود را ارایه داده و همچنان ارایه می دهیم. اعلام می دارم که ما به شرایط آتش بس پایبند هستیم و به آغاز مجدد عملیاتهای نظامی از طرف آذربایجان اجازه نخواهیم داد. ما همه اقدامات مقتضی را بعمل خواهیم آورد تا شرایط آتش بس تا زمان امضای پیمان صلح فراگیر حفظ گردد.

همپای این، ما نمی توانیم از این پس نیز به شرایط فعلی و وضع اشغال سرزمینهای کشورمان تحمل کنیم. از اینرو، برای امضای پیمان صلح فراگیر تلاش می کنیم. بدین منظور، شروطی را مطرح می کنیم و این شروط کاملا مطابق با موازین حقوق بین الملل است و عبارت از آن میباشد که جهت دستیابی به صلح فراگیر بایستی تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان احیا و تضمین شود، تمامیت ارضی آذربایجان بعنوان اصل مهم موازین حقوق بین الملل بایستی از طرف همگان برسمیت شناخته شود، نیروهای اشغالگر از مناطق اشغالی خارج شوند، ساکنان سرزمینهای اشغالی به زاد و بوم خویش باز گردند و بین ارمنستان و آذربایجان صلح پایدار برقرار گردد. در اینصورت، ما ضرورت تأمین نیاز طرف ارمنی را هم در نظر می گیریم و آماده ایم بر اساس شروط خود و در قالب قلمروی دولت آذربایجان به قره باغ کوهستانی نظام خودمختاری عالی اعطا کنیم و در قلمروی جمهوری آذربایجان امنیت اهالی ارمنی تبار قره باغ کوهستانی را بطور کامل تضمین کنیم. ما بر اساس این اصول، صلح پایدار و دارزمدت را پیشنهاد می کنیم. این اصول کاملاً مطابق با موازین حقوق بین الملل و هم منافع آذربایجان و هم ارمنستان و اهالی ارمنی تبار قره باغ کوهستانی میباشد. اینها اصول عادلانه یی میباشند.

امیدوارم که مذاکراتی که نمایندگان ارمنستان و آذربایجان در حال حاضر با میانجیگری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا در مسکو انجام می دهند و نیز تلاشهای جناب بیل کلینتون رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا و جناب بوریس یلتسین رئیس جمهور روسیه می تواند نتایج مثبتی، یعنی هم پیمان صلح و هم خود صلح را بدنبال داشته باشد. ما خواهان این هستیم و روی این مواضع محکم ایستاده ایم.

آذربایجان در سیاست خارجی خود به صلح و امنیت در کل جهان و همکاری دوجانبه و متقابلاً مفید با همه کشورها تأکید می کند. ما در فعالیتهای کلیه سازمانهای بین المللی از نزدیک شرکت می کنیم و از موضع همکاری، حسن همجواری و حل تمامی مسایل مورد اختلاف و مناقشات بطور مسالمت آمیز پیروی می کنیم، ما مخالف اعمال زور در حل اختلافات بین دولتها بوده و همچنین مخالف آن هستیم و معتقدیم که باید از طریق گفتگوها و بر اساس برابری حل و فصل گردد. در جهان هیچ کسی نباید اصول و اراده خود را بزور به دیگری تحمیل نماید. هیچ کشوری نبایستی حقوق و منافع سایر کشورها را نقض کند. با توجه به این، ما در قالب جامعه کشورهای مشترک المنافع، سازمان ملل متحد، با سازمان امنیت و همکاری اروپا و همه سازمانهای بین المللی دیگر همکاری می کنیم.

همکاریهای آذربایجان و رومانی، مناسبات برقرار شده و اسناد منعقده بین کشورهایمان، گواه اطمینان بخشی بر این نگته است که آذربایجان و رومانی صرفاً چنین موضعی را اتخاذ نموده اند. جناب آقای رئیس جمهور، مایلم به شما و مهمانان رومانیایی و همه حضار اطمینان می دهم که ما این اصول را منبعد نیز در فعالیتهای عملی خود و در مناسبات بین المللی ملاک قرار خواهیم داد. از توجهتان سپاسگزارم.

سؤال: جناب آقای ایلیسکو، پس از عزیمت شما از ارمنستان خبرگزاری Snark اطلاع داد که شما برسمیت شناخته شدن "استقلال قره باغ کوهستانی" از سوی رومانی را اصولاً امکانپذیر دانسته اید. آیا می توانید این خبر را شرح دهید؟

ی. ایلیسکو: من نمیدانم این خبر چگونه تفسیر شده، ولی من چنین چیزی را نگفته ام. از من در این باره پرسیدند، پاسخ دادم که این مسئله سرنوشت سازی است. مسأله دستیابی و یا عدم دستیابی قره باغ کوهستانی به استقلال، به عملکرد سیاسی مربوط میشود. اکنون مسئله بصورت کاملا متفات مطرح می گردد و ما بیان کردیم که تلاشهایی را که در زمینه حل مسالمت آمیز مناقشات مطابق با اصول مناسبات بین المللی بین کشورهای مستقل صورت می گیرد با نهایت دقت پیگیری می کنیم. من بغیر از آن چیز دیگری نگفته ام.

سؤال: جناب ایلیسکو، به نظر شما، مناقشه قره باغ کوهستانی بر اساس کدام اصول قابل حل و فصل است؟

ی. ایلیسکو: بر اساس اصولی که جناب آقای حیدر علی اف رئیس جمهور محترم متذکر شده اند. بر اساس حق حاکمیت و استقلا کشورهای همسایه.

سؤال: جناب آقای علی اف، اخیراً اِدؤارد شواردنادزه رئیس جمهور گرجستان تشکیل اجلاس خارج از نوبت جامعه کشورهای همسود برای مذاکره تصمیم پارلمان روسیه مبنی بر لغو موافقت نامه های بِلووِژسک را پیشنهاد نموده است. نظر شما نسبت به این پیشنهاد چیست؟

حیدر علی اف: از پیشنهاد جناب شواردنادزه خبر ندارم و راجع به این موضوع نشنیده ام. ببینید، به این نوع سؤالات بوسیله رسانه ها پاسخ نمی دهند. اگر چنین ابتکاری باشد و بطور رسمی اعلام شود، در آنصورت من اظهار نظر می کنم.

سؤال: رومانی چگونه می تواند در حل مسئله قره باغ کوهستانی مشارکت کند؟ نقش آن در این روند عبارت از چه چیزی خواهد بود؟

ی. ایلیسکو: امکانات رومانی خیلی کم است. ما فقط به این شکل می توانیم کمک کنیم که با نیروی هر چه تمامتر برای حمایت از ابتکاراتی که دولتها و سازمانهای بین المللی ذیربط بمنظور کمک به این روند صلح ارایه می دهند، تلاش نماییم. ما کاملاً موافق اصولی هستیم که جناب حیدر علی اف رئیس جمهور محترم یادآور شدند. مبنای این اصول را حل مسالمت آمیز این مسئله تشکیل میدهد. بدیهی است که راه حل نظامی برای آن وجود ندارد.

سؤال: رومانی دارای مشکلات شبیه مشکلات آذربایجان است. در شرایط فعلی موضوع بحث منطقه ترانسیلوانیا است. در ارتباط با این مسئله می خواهیم نظر شما را در مورد تجزیه طلبی و مسئله قره باغ کوهستانی جویا شویم.

ی. ایلیسکو: نظر من این است که ترانسیلوانیا متعلق به مجارستان نیست، بلکه سرزمین کهن رومانی میباشد. در آنجا اجداد ما زیسته اند. قبل از پیدایش امپراتوری روم، در آن منطقه اجداد ما- دولت داک ها موجود بوده است. مرکز سیاسی این دولت در ترانسیلوانیا بود. مجارها در اروپا فقط هزار سال ظاهر شده اند. ولی اجداد ما هزاران سال در آن سرزمین زندگی کرده اند. در دوران اشغال ترانسیلوانیا از طرف اتریش و امپراطوری اتریش- مجارستان، رومانی ها همیشه اکثر اهالی ترانسیلوانیا را تشکیل داده اند و مجارها در اقلیت بوده اند.

پس از جنگ جهانی اول، اکثر اهالی ترانسیلوانیا، یعنی رومانیایی ها بر اساس اصل تعیین سرنوشت ملتها توسط خودشان، تصمیم گرفتند با سایر مناطق متحد شوند و در یک دولت ملی- دولت رومانی در کنار هم زندگی کنند. این رویداد در سال ۱۹۱۸اتفاق افتاده است. در سال ۱۹۴۰ بر اساس پیمان مولوتوف- ریبِّنتروپ، اتحاد شوروی اقدام به اشغال بِسّارابیا- خاک رومانی نمود، به دستور هیتلر و موسّولینی نیمی از منطقه ترانسیلوانیا به مجارستان واگذار گردید. بعد از جنگ جهانی دوم، ترانسیلوانیا مجدداً جزو قلمروی رومانی قرار گرفت. در آنجا مجارها نیز زندگی می کنند. ولی آنها در اقلیت هستند. جمعیت کشور رومانی ۲۳ میلیون نفر است که ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از آنها مجارها میباشند. اهالی ترانسیلوانیا بیش از ۹ میلیون نفر است. بدینوسیله، طبق همه شاخصها، مجارها اقلیت، یعنی ۷ درصد از جمعیت رومانی را تشکیل می دهند. لیکن آنها اتباع رومانی هستند و از تمامی حقوق شهروندی و سیاسی برخوردار میباشند، در پارلمان رومانی و ادارات محلی حضور دارند و دارای مدارس خود هستند. در آنجا مسأله حق حاکمیت هرگز نمی تواند مطرح شود.

در هیچ جای دنیا- نه در اروپا و نه در ماورای قفقاز صرفاً دولت ملی وجود ندارد. موضوع بر سر حقوق بشر و حیات دموکراتیک دولت است. کشورهایی هستند که در آن بحثی از اقلیتهای ملی نمی شود. برای مثال، در فرانسه فقط یک مفهوم- مفهوم شهروند وجود دارد. حتی اگر وی سیاه پوستی که از سنگال و یا عربی که از کشور مغرب مهاجرت کرده باشد، اهل فرانسه محسوب می شود، در پاسپورت او نیز چنین نوشته می شود. در سایر کشورهای اروپایی شرایط تاریخی دیگری ایجاد شده است، بهمین خاطر آنها سیاستی را در زمینه حقوق اقلیتهای ملی اجرا می کنند. در منطقه شما نیز مسایل پیچیده ای در مناسبات بین ملتها وجود دارد. هر کشوری دارای تجارب تاریخی خود میباشد.

ما مخالف تجزیه طلبی و تبعیض هستیم، بدلیل اینکه این فاجعه بزرگی است. انسانهایی که طول قرنها در کنار هم زیسته و علیه تجاوزهای خارجی باهم مبارزه کرده اند، اکنون نمی توانند در یک جا زندگی کنند. من بر این باورم که، فقط توسعه دموکراتیک هر کشوری می تواند موجب عادی سازی مناسبات بشر دوستی بین انسانها گردد. در کشور ما هم ملیگرایان، تندروها، تجزیه طلبان و طرفداران تبعیض هستند که قصد دارند به پاکسازی قومی دست بزنند، مردم را به مجارها و رومانی ها تقسیم کنند. ولی اهداف آنها تحقق ناپذیر است. در کشورمان صدهزاران نفر هستند که با سایر ملتها ازدواج کرده اند. فرزندان آنها از چه ملتی هستند؟ حتماً، در کشور شما نیز چنین مواردی هست.

حیدر علی اف: جناب آقای رئیس جمهور، به استحضار شما برسانم که در باکو حدوداً ۵۰- ۶۰ هزار زن ارمنی زندگی می کنند. شوهران آنها آذربایجانی هستند.

ی. ایلیسکو: به یک کلام، حیات، زندگی در شرایط مناسبات متعارف انسانی را به ما یاد خواهد داد.

سؤال: جناب ایلیسکو، پروژه کریدور حمل و نقلی بین رومانی و آذربایجان جهت وصل مناطق دریای سیاه و و دریای خزر چه موقع به وقوع خواهد پیوست؟

ی. ایلیسکو: ما با ترکیه دارای ارتباطات دریایی دایم هستیم. هم در تفلیس و هم در باکو به توافق رسیدیم که این خطی را که از سامسون و ترابزون تا سواحل گرجستان می رسد، طول بخشیم. راه دریای سیاه را می توان از طریق راه آهن آذربایجان تا گرجستان نیز طول داد. شما با ترکمنستان تجارب خصوصی دارید. فلذا، امتداد این مسیر را میتوان از طریق دریای خزر نیز طول داد.

ما به توافق رسیدیم که تا پایان سال جاری خطوط حمل و نقلی را تا بندر پوتی و باتوم برسانیم.

سؤال: سؤال من به هر دو رئیس جمهور است. آیا آذربایجان و رومانی در زمینه صنعت نفت همکاری خواهند نمود و این همکاری تنها به حمل و نقل نفت محدود نخواهد شد که؟

ی. ایلیسکو: بین کشورهایمان سابقه همکاری در بخش صنایع نفتی و تولید ماشین آلات مربوطه آن وجود دارد. جناب آقای علی اف رئیس جمهور محترم در این باره اظهار نظر کردند. لیکن، اکنون همکاریهای ما بایستی در شرایط جدید و با لحاظ حقایق سیاسی، ایجاد گردد. ما باید این همکاریها را بر اساس اقتصاد آزاد مدرنیزه نماییم.

حیدر علی اف: من با نظرات جناب ایلیسکو کاملاً موافق هستم. ما واقعاً از تجارب فراوانی در زمینه همکاریها در بخش نفت برخوردار هستیم. ولی، در شرایط جدید فرصتهای بیشتری در این راستا فراهم شده است و ما در جهت استفاده از آنها تلاش خواهیم کرد.

کتاب "حیدر علی اف: استقلال ما ابدی است"

(سخنرانی ها، بیانیه ها، پیامها و مصاحبات) - جلد ۶، ص. ۲۵

© aliyev-heritage.org