حیدر علی اف: خیلی خوشحالم که، شما فرصت پیدا نموده حداقل برای چند ساعت از آذربایجان دیدن می کنید. دیروز به من گفتند که، شما در کویت هستید و امکان دارید بیایید برای ملاقات با. من از این بسیار خوشوقت شدم. ولی متأسفانه، دومین بار است که، سفر شما به آذربایجان بسیار کوتاه مدت می شود.

دفعه قبل اینجانب از شما و خانم تان- باهم برای سفر درازمدت به آذربایجان دعوت کرده بودم. اکنون این پیشنهاد دعوت من به قوت خود باقی است. ملاقات امروزمان نیز، یک دیدار خصوصی است. بسیار سپاسگزارم. خوش آمدید!

لری ایقلبرگر: خیلی متشکرم، جناب آقای رئیس جمهور. موقع سفر بعدی آن قدر در آذربایجان خواهم ماند که، آرزو خواهید کرد تا، زودتر بروم.

حیدر علی اف: شما تشریف بیاورید، بگذار باشد.

لری ایقلبرگر: باید منتظر باشم تا، هوا خوب شود.

حیدر علی اف: نه خیر، ما تأمین می کنیم. این، فقط بخاطر سفر غیر منتظره شما است. ولی اگر شما از قبل وقت آنرا تعیین بکنید، ما هوای خوب را تأمین خواهیم کرد.

لری ایقلبرگر: جناب آقای رئیس جمهور، یکی از اهداف اصلی این سفر غیر منتظره من به کشورتان عبارت از آن است که، مایلم به شما بگویم، ما با چه علاقه و تحیّری مدیریت جنابعالی را در جریان نشست اخیر مشاهده می کردیم. باید همچنین عرض کنم که، رسانه های گروهی ایالات متحده آمریکا شخص شما را بیش از حد مورد اشاره قرار دادند. واقعاً هم جنابعالی شایسته این بودید. در حاشیه این نشست گزارشات زیادی پخش شد و شما اطلاعات فوق العاده مفصلی برای افکار عمومی ارایه کردید. با اغتنام از فرصت، از بابت نقش تان در این نشست به شما شادباش می گویم.

تا آنجایی که من متوجه شدم، در جریان این سفرتان دستاوردهای بزرگی در خیلی از مسایل حاصل شده است،- در مورد احداث خطوط لوله و مناسبات شما با همسایگان. مطمئنم که، جناب کلینتون رئیس جمهور محترم نیز نقش شخص جنابعالی را بسیار ارزنده توصیف نموده است. جناب آقای رئیس جمهور، می خواستم بدانم،- آیا خود شما این نشست را چگونه ارزیابی می نمایید؟ آیا نظر جنابعالی هم این است که، این، یک نشست موفقی بود؟

حیدر علی اف: خیلی متشکرم، دوست عزیزم. از بابت سخنان خوشی در مورد من و فعالیتم در این نشست اخیر، قدردانی می کنم.

لری ایقلبرگر: جناب آقای رئیس جمهور، این، سخنان صمیمانه است.

حیدر علی اف: می دانم، شما حرف غیر صمیمانه یی نمی زنید.

لری ایقلبرگر: من دیگر دیپلمات نیستم. بنابراین، حقیقت را درست توی چشم آدم می گویم.

حیدر علی اف: بسیار متشکرم. واقعاً می توان گفت که، این نشست از تمامی نشستهای قبلی سازمان امنیت و همکاری اروپا خیلی فرق می کند. بنوبه اول، هم به لحاظ محتوی و هم اهمیت اسناد مصوب این نشست. چرا که، این اسناد متوجه قرن ۲۱ گردیده و بعنوان اسنادی مانند قانون اساسی قرن ۲۱- زندگی، سازندگی و پیشرفت در چارچوب اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا میباشند.

بیاننامه یی که، اکنون ما آنرا بیاننامه استانبول می نامیم، سند بسیار مهمی است و واقعاً مواد خیلی جدی و مهمی در زمینه تأمین امنیت کشورها، استقرار صلح، توسعه دموکراسی، حفظ حقوق بشر و جلوگیری از تروریسم، تجزیه طلبی، افراطگرایی و سایر موارد از این قبیل هم امروز، هم در آینده نزدیک و البته، هم در آینده دور، در این بیاننامه تبلور یافته است.

سند- بیانیه سیاسی نیز واقعیت امروز را منعکس می سازد، حاوی واقعیت موجود در اروپا و بطور کلی در جهان بوده و مفاد پراهمیتی را جهت حل مسایل موجود در قلمروی سازمان امنیت و همکاری اروپا، در خود جای داده است.

شخص اینجانب خیلی خوشبختم که، از طرف ملت و دولت آذربایجان و آذربایجان مستقل بیاننامه استانبول را امضا کردم. این امر، بار دیگر نشان داد که، آذربایجان یک دولتی مستقل و صاحب حقوق متساوی با کشورهای جهان میباشد. اصلی ترین اهمیت این بیاننامه برای ما همچنین عبارت از آن است که، تمامیت ارضی و حفظ استقلال دولتها طی مفاد بسیار جدی در آن سند مورد تأکید قرار گرفته است.

مجدداً تکرار می کنم، همانطور که مستحضرید، سازمان امنیت و همکاری اروپا ۲۵ سال قبل نخستین بیاننامه را در هلزینکی تصویب کرده است. سپس- در سال ۱۹۹۰ بیاننامه پاریس به تصویب رسیده است. اکنون نیز- در سال ۱۹۹۹ بیاننامه استانبول تصویب گردیده است. ولی حین تصویب بیاننامه پاریس، تعداد کشورهای عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا این قدر نبود. بعد از آن، در جهان تحولات عمده یی رخ داد: پیمان ورشو منحل شد، اتحاد شوروی فرو پاشید، ۱۵ جمهوری جزو اتحاد شوروی استقلال خود را اعلام کردند. در کشورهای اروپای شرقی عضو پیمان ورشو نیز تحولات بسیار جدی اتفاق افتاد. حتی سه کشوری که، دورانی در پیمان ورشو عضویت داشتند، اکنون عضو ناتو هستند. همه اینها نتایج مثبتی است که، در یک تاریخ و زمان کوتاه مدتی در جهان روی داده است. من افتخار می کنم که، اکنون آذربایجان نیز جزو این اتحادیه میباشد. آذربایجان بعنوان دولت مستقل، حرف خود را می زند، نظر خود را بیان می دارد و تلاش می کند آرزوهایش را بجا آورد.

بنظر من، یکی دیگر از ویژگیهای آن نشست این است که، از نشستهای قبلی که من در آنها حضور داشتم، از نظر سازماندهی و کلاً، به لحاظ محتوی بالاتر بود.

اینجانب در سال ۱۹۹۴ در نشست بوداپست و در سال ۱۹۹۶ در نشست لیسبن شرکت داشته ام. بدون تردید، هر کدام از آنها در تاریخ جایگاه خاصی دارد. لیکن نشست استانبول اسناد مهمتری را به تصویب رسانده و بعلاوه این، نشست مزبور، آخرین نشست در پایان قرن ۲۰ میباشد و بعد از این، نشست دیگری در قرن ۲۰ برگزار نخواهد شد. جمهوری ترکیه و دوستان ما، همچنین کمیته تشکیلاتی این نشست در آنجا امور سازمانی را بسیار عالی انجام داده بودند و شرایط کار هم خوب بود. زیرا "کاخ چراغان" با همه امکانات خود جایگاه خیلی ارزشمندی برای برگزاری چنین نشستی میباشد.

ما بر خلاف خیلی از کشورهای دیگر، یک کار تاریخی بزرگی را در حاشیه این نشست به انجام رساندیم. این هم سرانجام، مراسم انعقاد قرارداد خط لوله نفتی باکو- جیهان، یعنی پروژه احداث آن بود. ما طی پنج سال با سپری کردن راههای خیلی پرفراز و نشیب، به این روز رسیدیم.

طبیعتاً، نقش آذربایجان در آن فوق العاده مهم است. چرا که، اولاً، نفت، متعلق به آذربایجان است. دوماً، چنانچه آذربایجان در سال ۱۹۹۴ قرارداد عظیمی را همچون "قرارداد قرن" امضا نمی کرد، البته که، مسأله استخراج و صدور آن نفت به بازارهای جهانی هم امروز مطرح نمی شد. سوماً، بدون شک، ظرف مدت این پنج سال مانع تراشی های بزرگی در برابر تحقق ساخت این خط لوله نفتی بعمل می آوردند و فشارهای زیادی از خارج به ما وارد می شد. بعضی ها هم سعی داشتند ثابت کنند که، این پروژه از نظر اقتصادی مثمر ثمر نمی باشد. برخی ها اطلاعاتی پخش می کردند که، گویا در دریای خزر به این حجم زیاد منابع نفتی وجود ندارد، فلذا نیازی به احداث چنین خط لوله پرهزینه یی نیست. متأسفانه، این قبیل مقالات در بعضی از روزنامه های ایالات متحده آمریکا نیز منتشر می گردید.

ولی ما به جهانیان ثابت کردیم که، در دریای خزر منابع عظیم نفتی وجود دارد و مخصوصاً، در قسمت متعلق به آذربایجان دریای خزر منابع نفتی هست که، مشخص شده و مورد بهره برداری و استخراج قرار می گیرد و بمنظور صدور آن، چنین خط لوله نفتی خیلی لازم و ضروری است.

اینجانب پس از امضای اسناد در آنجا، طی سخنرانی خود گفتم و امروز هم مایلم تکرار کنم: مسلماً، ما- جمهوری ترکیه و آذربایجان کارهای زیادی در این باره انجام دادیم. گرجستان هم برای عبور این خط لوله از خاک خود، بدون شک، شرایط لازم را فراهم ساخت. اما ایالات متحده آمریکا و شخص جناب بیل کلینتون رئیس جمهور آن در انعقاد قرارداد این خط لوله نفتی نقش ویژه و فعالیت بخصوصی دارد.

من در استانبول هم بیان کردم، امروز هم می گویم و فردا هم خواهم گفت که، اگر ایالات متحده آمریکا به این اندازه توجه و مراقبت نسبت به منطقه ما نداشت و حمایت قطعی آن در امضای "قرارداد قرن" نبود و در تلاشهای ما جهت تشکیل خط لوله باکو- جیهان پشتیبانی و مساعدت خود را بعمل نمی آورد، بویژه چنانچه نظر مساعد و کمکهای مستقیم شخص جناب بیل کلینتون رئیس جمهور آمریکا نبود، ما نمی توانستیم موفق به این شویم. بهمین خاطر، نشست استانبول بعلاوه مسایل خود، با امضای قرارداد احداث خط لوله باکو- جیهان که، رویداد بزرگی برای ما- آذربایجان، ترکیه، گرجستان و همچنین، معتقدم که، برای ایالات متحده آمریکا میباشد، اعتلاء بیشتر یافت.

سرانجام، در مورد صدور گاز ترکمنستان نیز به ترکیه و غرب سندی امضا شد و ما- آذربایجان هم آنرا امضا کردیم. این هم دستاورد بزرگی است. چنانکه مستحضرید، برخی کشورها، از جمله ترکمنستان چندان موضع پایداری نسبت به اجرای این پروژه اتخاذ نمی کرد. ولی ما از اول حمایت خود را از این اعلام کردیم. باز هم نظر مساعد و کمک ایالات متحده آمریکا در این مسأله و همچنین راهنمایی های لازم آن به رهبری ترکمنستان، موجب امضای سندی راجع به این طرح شد.

درست است، اکنون در نتیجه کارهای صورت گرفته معلوم می شود که، در آذربایجان همپای منابع نفتی عظیم، منابع بزرگ گاز هم وجود دارد. چند سال بعد ما ناگزیر به صدور آن خواهیم شد. بنابراین می توانیم از این خط لوله گاز در زمان لازم استفاده نماییم. این هم برای ما بسیار مهم است.

بدین ترتیب، معتقدم که، این نشست بار دیگر سیاست ایالات متحده آمریکا هم در زمینه روابط بین دولتی، هم استقرار صلح و تأمین امنیت و توسعه دموکراسی و در عین حال، سیاست آن در مورد منطقه قفقاز جنوبی، حوضه دریای خزر و کشورهای آسیای مرکزی را به تأیید رساند. بنظرم، به جهانیان نشان داد که، این سیاست چه قدر صحیح و درست است. لذا اینجانب به شما- ایالات متحده آمریکا و حکومت آن تبریک می گویم. من این مراتب تهنیت خود را در استانوبل به جناب بیل کلینتون اظهار داشتم. ولی مجدداً عرض می کنم، به شما هم شادباش می گویم. این، دستاورد مشترک ماست.

لری ایقلبرگر: جناب آقای رئیس جمهور، این، چنان دستاوردی است که، بدون رهبری و مدیریت شما دستیابی بدان امکان ناپذیر بود. بخصوص در رابطه با این خطوط لوله. جنابعالی به حق یادآور شدید که، نظرات و اختلافات پیرامون این خط لوله سالها است که ادامه دارد. بدون تردید، اگر چنین خط لوله اصلی احداث نمی شد، صادرات نفت در این منطقه خیلی سخت بود و شاید هم اصلاً امکان ناپذیر بود. این هم برای خود شما- آینده آذربایجان هم چندان اهمیت کمی ندارد.

مایلم عرض کنم که، مسلماً، این نشست- نشست موفقی بوده است. ولی مایلم مجدداً متذکر شوم که، بدون رهبری جنابعالی حرفی از موفقیت آمیز بودن این نشست، بخصوص امضای موافقت نامه یی در مورد خط لوله و اجرای آن و از این دستاورد در میان نبود. مایلم بار دیگر به استحضار برسانم که، از بابت این رویداد مهم مسلماً لازم است هم به شما و هم جناب بیل کلینتون تبریک گفت. تلاشهای بزرگی بکار گرفته شده است. ولی صرفاً کوششهای جنابعالی پیشگاه همه آنها بوده است.

حیدر علی اف: خیلی متشکرم. سپاسگزارم.

روزنامه "آذربایجان" مورخ ۲۳ نوامبر سال ۱۹۹۹

© aliyev-heritage.org