حیدر علی اف: آقای ویکتور ایوانویچ، میهمانان محترم، خوشحالم که، علیرغم شروع تعطیلات تابستانی تان، باز هم مشغول مسایل بسیار مهمی برای همه ما می شوید. معتقدم که، انتصاب نماینده ویژه خود رییس جمهوری روسیه در امور دریای خزر و مخصوصاً، چنین متخصص نفت با تجربه ای مانند آقای ویکتور ایوانویچ کالیوژنی، این روند را پیش می برد. درست است، گرچه آهسته هم شده، در هر حال، موجب پیشرفت آن میباشد. در مقایسه با اینکه، سابقاً بطور کلی، هیچ پیشرفتی در کار نبود، می توان اینرا نتیجه مثبتی تلقی کرد.

من از شما تشکر می کنم که، به کشورهای حاشیه خزر سفر می کنید و مشغول روشن ساختن موضع هر کشوری هستید. بنظرم، در این مسئله مهمتر از همه، اصل حقوق بین المللی است. با وجود این، هر کشوری دارای موضع و دیدگاههای خود میباشد. فکر می کنم، این امر، موجب آن خواهد شد که، در هر صورت ما در ارتباط با وضعیت حقوقی دریای خزر به نظر واحدی برسیم. ما هم در ملاقاتهای قبلی و هم در ماه ژانویه سال جاری موقع دیدار در اینجا با آقای ولادیمیر ولادیمیرویچ پوتین رییس جمهور روسیه نیز در این مورد گفتگو انجام داده ایم. بعداً ما در شهر سوچی ملاقات کردیم و به چنین اتفاق نظری دست یافتیم که، حل مجموعه مسایل مرتبط با مفهوم وضعیت حقوقی، مشکل است و لذا بنوبه اول باید مسایل بستر دریا را برای بهره برداری از ذخایر معدنی که، در اصل، از خیلی وقت پیش آغاز شده است، حل نمود. فلذا بر این باورم که، ما با تمرکز توجه اصلی مان روی این مسایل و دستیابی به حل صرفاً این قسمت از مسایل، می توانیم به سوی حل سایر مسایل پیش برویم.

خیلی از مسایل بستگی به روسیه دارد. روسیه بزرگترین کشور ساحلی خزر محسوب می شود. این کشور تجارب فراوان و متخصصین بسیار مجربی همچون شما دارد. بنابراین، مسایل زیادی بستگی به شما دارد.

ویکتور کالیوژنی: آقای حیدر علی اف، بخاطر امکان ملاقات مجدد با شما، از جنابعالی سپاسگزارم. ملاقات با شما، نوعی محرکی برای گامهای آتیه مثبت میباشد. زیرا که، ضمن دیدار با رییس جمهور، انگیزه های مشخصی جهت چگونگی پیشروی را دریافت می کنی. بعلاوه، ملاقات با شخصیتی همچون شما که، نه تنها به ابعاد وسیع مسایل، بلکه به ریزترین موارد هم توجه می کنید، فایده مضاعفی دارد، زیرا بدون اینها حل مسایل بزرگ امکانپذیر نیست. به یک کلام، دیدار با شما دو چندان مثمر ثمر است.

بنابراین ما همیشه موقع سفر به این کشور با امید زیادی منتظر این دیدار جهت انجام تبادل نظر پیرامون تمام موضوعات می شویم. من کاملا با شما موافقم که، حل این مساله به درازا می کشد. فکر می کردم که، همه چیز آسانتر است و زودتر حل و فصل می شود، ولی با طول دادن این مساله، در مرحله کنونی تا حدی مشکلاتی برای خود بوجود می آوریم.

در ارتباط با کشورهای حاشیه خزر، شرایط طوری شد که، ما با انجام تبادل نظر، در هر کشوری این سفر را مورد مذاکره قرار می دهیم. طوری شد که، نماینده ایران به کشورمان آمد، از برنامه ها و سفر خود به آذربایجان و ترکمنستان بحث کرد و از ما برای رایزنی و بررسی گامهای آتیه دعوت به ایران نمود. طبعاً، ما این دعوت را پذیرفتیم، به ایران سفر کردیم و نمی توانستیم به باکو نیاییم. برنامه سفرمان به آذربایجان خیلی گسترده بود، ملاقاتهایی در وزارت امور خارجه انجام شد و شرایط در حال شکل گیری در خزر را به حد کافی مفصل مذاکره کردیم. مایلیم به شما گزارش دهیم که، مرحله تازه ای در راهی بسوی نشست سران آغاز می شود. سفر جنابعالی به تهران برای همگان رویداد تاریخی است- بویژه پس از حوادث ۲۳ ژویه- و ما در این مورد صریحاً در ایران گفتیم. در دیدار در مسکو با آقای آهنی نماینده ایران بیان داشتم که، آذربایجان به شایسته ترین نحو از این وضع درآمد و بر شما غلبه کرد و تصمیم سفر جنابعالی هم به آن کشور پیروزی مضاعفی است. طبعاً، برای ما جالب بود بدانیم که، این سفر چگونه ترتیب داده می شود.

ما می خواستیم نظارت خود را اظهار داریم. جناب آقای حیدر علی اف، می خواهم بگویم که، سفرمان به ایران خوب بود. مناسبات کاملا کاری و دوستی ما در حال شکل گیری است. ما کاملا صریحاً اعلام می کنیم که، بین ما موضوعات مخفی وجود ندارد. منظور من این است که- در این باره در مطبوعات هم گفتم- علیرغم چنین اقدامات شان، آنها- نمایندگان ایرانی عمیقاً به این تاسف می کنند و از برخوردتان نسبت به این حادثه راضی هستند. البته، آنها چنین انتظاری نداشتند و موضع و واکنش شما، دیدارتان با آقای آهنی و نظرتان را فقط تؤام با تحیر می پذیرند. من می توانم این مطلب را پوست کنده به شما بگویم که، آنها از چگونگی حل همان قضیه راضی هستند. فلذا اکنون افکار عمومی در ایران تمایل دارد که، پیشرفت در راه حل مساله را آغاز کنند.

البته، همانطور که جنابعالی فرمودید، روسیه و نماینده ویژه آن در حل این مساله نقش بسزایی دارد. بله، من معتقدم که، البته، روسیه جدیت نشان می دهد، در پی راههای مصالحه آمیز است، لیکن چنان مرحله ای رسیده است که، اکنون حرف اصلی را بایستی کاملا بطور جدی آذربایجان بزند. موضع شما باید پاسخی برای خیلی از مسایل مورد حل نشست سران آتیه باشد.

حیدر علی اف: البته، خیلی راضی نیستم که، در شرایط فعلی شما امکانات دیدار من در ایران را بیش از حد ارزیابی می کنید. زیرا که، همه پنج کشور حاشیه خزر بایستی بطور یکسان تلاشهای خود را بکار ببرند و هر کشوری همانند آذربایجان، روسیه و ایران علاقه مند به حل این مساله هستند. ولی آنها علاقه مندند که، این مسئله مطابق با تجارب جهانی و مخصوصاً هم، در انطباق با حقوق بین المللی و بطور عادلانه حل شود. بمنظور اینکه، هر کشوری درست از این زاویه به مساله بنگرد، مسلماً، ما باید همه چیز را مشخص سازیم و به یک دیگر کمک نماییم. چنانچه این اصول در یک کنار بماند و هر کشوری تصمیم و اراده خود را صحیح بداند، در آن صورت، البته، در این مساله دستیابی به تصمیم قطعی سخت خواهد بود. البته، معتقدم که، هدف از سفر من به ایران این نیست، بلکه خیلی وقت است برنامه ریزی شده است. دو- سه سال قبل برنامه ریزی شده و دیگر چند سال است که، در دستور کار قرار دارد، لیکن اجرای آن بهیچ وجه ممکن نمی شد. سفر من حتی پیش از این حادثه نیز، قبل از انتخابات ریاست جمهوری در ایران هم در دستور کار بود. ولی تصمیم گرفته بودم که، انتخابات برگزار شود و رییس جمهور انتخاب گردد. می دانستم که، جناب آقای خاتمی انتخاب خواهد شد و سپس می شد به آن کشور سفر کرد و با اعضای حکومت جدید دیدار و گفتگو نمود.

البته، یکی از مسایل مهم دیدار و گفتگوهایمان در تهران این مسئله خواهد بود. ولی این، مسئله ای است مربوط به پنج کشور نه دو کشور. ما همگان بایستی تشریک مساعی داشته باشیم. دیدار کارشناسان تمام پنج کشور ساحلی خزر در آستانا، برای ۱۸ سپتامبر پیش بینی شده است. می خواستم که، تا آن زمان هر کشوری روی اقدامات امکان پذیر فکر کند. چنانچه کارشناسان در آستانا به هرگونه توافقی دست یابند، در آن صورت سران کشور مشکلی نخواهند داشت. سران کشور می توانند مسایل را میان خود مورد مذاکره قرار دهند، به تبادل نظر بپردازند، بحث کنند، ولی در این مساله مهمتر از همه، این هم، تکرار می کنم، متخصصین و کارشناسانی هستند که، از زاویه مواضع حقوق بین المللی و مواضع تجارب متعارف نسبت به کار می نگرند. به یک کلام، من سعی خواهم کرد. لیکن من امیدهای فراوانی به نشست آستانا در ۱۸ سپتامبر دارم.

ویکتور کالیوژنی: بله، آقای حیدر علی اف. می دانید، چرا از دیدار تهران سخن به میان آوردم؟ آخر، مهمترین امتیاز در اینجا است که، ما با جنابعالی بعنوان فردی که، می تواند یا "بله" یا "خیر" بگوید، و یا می تواند ما را در فعالیت آینده راهنمایی کند، ملاقات می کنیم. ما موقع سفر به ایران، شرایط در آنجا قدری متفاوت می شود. در آنجا ما در سطح وزارت امور خارجه کار می کنیم و به مقام نهایی دسترسی نداریم. و آنچه که، در همان سطح به ما تقدیم می شود، خودمان هم نمی دانیم که، چگونه تقدیم می کنند. فلذا از این لحاظ مشکلات متعددی، حتی شاید هم عدم توافق و اختلاف نظر وجود دارد. از اینکه، شما اشراف کامل به این مساله دارید، با توجه به وضع کنونی مسئله، گفتن در مورد آن برای شما آسان است. می خواستیم که، در این راستا هم چنین باشد.

موافقم که، این تصمیم باید تصمیم پنج کشور باشد و از این نمی توان به جایی فرار کرد، صرف نظر از اینکه، همواره ما را تحریک می کنند تا، سه تایی و یا چهارتایی جمع شویم. من همیشه گفتم که، این دیدار بایستی دیدار پنج کشور حاشیه خزر باشد، در اینجا هیچ گونه مصالحه ای قابل قبول نیست. در واقع، در حال حاضر چهار طرف کار می کنند. ترکمنستان با ما کار نمی کند، گوشه نشین شده است. رییس جمهوری ترکمنستان اجازه برای کار کردن در سطح کارشناسان نمی دهد و گاهاً خودش گوشی تلفن را بر می دارد و به رؤسای جمهور زنگ می زند. آخر، این اقدام، برای فعالیت در سطح گروههای کاری امکان نمی دهد. بنابراین در واقع چهار طرف کار می کنند. این هم کار ما را بغرنج تر می نماید و عامل بازدارنده است، بخاطر آن از ما انتقاد می کنند که، ما حل این مسئله را طول می دهیم. ترکمنستان مایل نیست کار کند، مشاهده می نماید و ظریفتر بگوییم، بیشتر به روند آن مانع تراشی می کند. بدین خاطر می گفتیم که، اکنون به مرحله ضرورت تشکیل نشست رسیده ایم.

حیدر علی اف: بله، نشست ضرورت دارد.

ویکتور کالیوژنی: بله، این نشست بدین جهت لازم است که، مشکل ترکمنستان را هم تا حدی حل خواهد کرد. ما باید به او بگوییم که، اگر در مورد پنج طرف تصمیم گرفته ایم، پس تو هم بایستی شرکت نمایی و اجازه دهی افراد کار کنند. این، تنها درخواست و تا حدی طلب ماست، زیرا این مسؤلیت بر عهده ما میباشد. بهمین خاطر من در مورد همان نقشی که، سفر جنابعالی باید ایفا کند و برای زمینه سازی نشست به ما کمک کند، می گویم.

و در مورد گروه کاری نیز، مایلم عرض کنم که، با همه طرفها به توافق رسیده ایم که، قبل از نشست ۱۸ سپتامبر ما بمنظور تهیه و تدوین تمام اسناد در قالب دو جانبه به تبادل گروههای کاری خواهیم پرداخت. برای اینکه، طی مدت ۱۸ الی ۲۰ سپتامبر اتلاف بیهوده وقت برای متقاعد ساختن و اختلافات نکنیم، یعنی همه مسایل را از قبل آماده ساخته و هرگونه اختلافات جزئی را برای وقت دیگر موکول نماییم. دیگر ما از دیدگاه جدیدی نسبت به نشست گروههای کاری می نگریم. صراحتاً بگویم، هنوز هم ترکمنستان ما را نگران می کند. فکر می کنم، موضع آنها به حد کافی انعطاف پذیر و سازنده نیست. می فهمم، هر کسی حق دارد نظر خود را داشته باشد و ما بایستی به این حقوق احترام بگذاریم، لیکن این نظر باید منطقی و روشن باشد. زیرا، تجربه بین المللی نیز آن را تأیید می کند. ولی وقتی اظهاراتی می شود که، آذربایجان باید فعالیت خود را در معادن نفتی "آذری"، "چراغ" و "گونشلی" متوقف سازد، این، دیگر، صحبت جدی نیست. یعنی چه، باید متوقف نماید؟ آخر، این پروژه، می توان گفت، هفت سال است اجرا می یابد و دیگر، نتایجی در دست هست.

موقع گفتگوی اخیر با آقای ولادیمیر ولادیمیراویچ پوتین ضمن اشاره مخصوصی به این مساله، آقای نیازاف گفت که، اگر ما حتی این مساله را حل نکنیم، ولی بتوانیم به توقیف فعالیت در منطقه مورد اختلاف دست یابیم، دیگر خود این موفقیت خواهد بود. مایلم به شما بگویم که، روسیه از چنین دیدگاهی حمایت نمی کند، زیرا ما خودمان هم با قزاقستان مسایل مورد اختلافی داریم. این است که، نمی توان روند زندگی را متوقف کرد. چنانچه ترکمنستان مساله وضعیت حقوقی را حتی فعالتر از روسیه حل می کرد، پس می شد مدت حل مشکل را برای مثال، تا تاریخ اول ژانویه تعیین کرد، ما هم بایستی آن را تا اول ژانویه حل نماییم. در آن صورت می شد در مورد تأخیر روند حل حرف زد.

اگر معلوم نیست مساله وضعیت خزر چه زمانی حل می شود، پس این باعث اختلاف نظر گوناگون و مناسبات غیر جدی خواهد شد. بنابراین ما سند مربوطه را تدوین می نماییم. نظر شخصی من این است که، ما بایستی مسایل مورد اختلاف را مطابق منطق حل کنیم، بین خود مذاکره نماییم و بدینوسیله، به کار ثمربخش آتیه تحرک بخشیم. من اطمینان کامل دارم و از آقای ولادیمیر پوتین درخواست خواهم کرد که، برای ما هم مثل دانشجویان باید وقت تعیین کرد. ما باید مشخص نماییم که، به مساله وضعیت حقوقی، برای مثال در چه مدتی، یعنی در نیمه اول سال ۲۰۰۲ باید نقطه بگذاریم. و همه ما این کار را می کنیم. چنانچه تعیین مدت نشود، آن را هر کسی بخواست خود طول خواهد داد. آخر، موافقت نامه بین روسیه و آذربایجان در همان لحظه آخر امضا شده، زیرا تعیین مدت شده بود و نمی شد آن را نقض کرد. ما از نظر روانی آماده این هستیم و در این آهنگ زندگی می کنیم. لذا میخواستم اینرا از شما هم خواهش کنم. رییس جمهوری قزاقستان نیز این مساله را موقع گفتگو با ولادیمیر پوتین مطرح ساخت. ما باید تعیین مدت کنیم و سپس بگونه دیگری اقدام به تسریع کارمان خواهیم نمود. بهمین خاطر من این مطلب را از ولادیمیر پوتین هم تقاضا خواهم کرد.

حیدر علی اف: من موافقم. حتی صرف نظر از اینکه، نشست گروه کاری در ۱۸ سپتامبر چه پیامدهایی خواهد داشت، رضایت می دهم که، ما بایستی نشست سران را برگزار کنیم. زیرا، حتی اگر ما در این نشست به توافقی هم نرسیم، خیلی از موضوعات را روشن ساخته و کار خود را ادامه خواهیم داد. من موافق این هستم. پیشنهاد شما صحیح است.

ویکتور کالیوژنی: جناب آقای حیدر علی اف، می خواستم از یک مورد دیگری هم بحث کنم. اکنون صحبتهای زیادی پیرامون موکول کردن برگزاری این نشست به وقت دیگری در جریان است. ما در هر جا می گوییم که، برگزاری آن به وقت دیگری موکول نشده است. زمان برگزاری آن هم هنوز مشخص نیست. می گویم که، حال نه آغاز و نه پایان فصل پاییز است. اکنون نمی توان سفره عیدی باز کرد و آن را با گفتگوهای کاری پر کرد. گذشته از این، با توجه به اینکه، در هر حال، عشق آباد بعنوان محل برگزاری نشست باقی مانده و با لحاظ این، ما در سطح کاری فکر می کنیم که، چگونه آقای نیازاف را واداریم تا، وی مساله هماهنگی مدت نشست را طول ندهد. زیرا این کار را بایستی شخص وی انجام دهد و این مسئله را به درازا نکشد. در غیر این صورت، موضع وی در حاله یی از ابهام قرار می گیرد. او، می تواند مسئله را طول دهد. ولی من فکر می کنم که، یکی از رؤسای جمهور، بعنوان مثال، آقای پوتین و یا کس دیگری زنگ می زند و می گوید که، بیایید ملاقات کنیم. لذا از شما درخواست داشتم که، اگر ممکن باشد، موقع گفتگو با آقای خاتمی رییس جمهوری ایران بگویید که، وی با ملاحظه برخی نکات ریز مناسبات با ترکمنستان، آمادگی خود را به این نشست اعلام نماید. از شما خواهشی داشتیم که، از این نکات استفاده شود.

حیدر علی اف: من این کار را حتماً می کنم. ولی توافق عمومی در مورد نشست نبوده است. رییس جمهور ترکمنستان بیان کرده بود که، نشست سران در تاریخ ۲۷ اکتبر در عشق آباد برگزار خواهد شد. ولی در همان روز وی دهمین سالگرد استقلال ترکمنستان را جشن می گیرد. خوب، آیا ما به برگزاری نشست خواهیم آمد یا اینکه، جهت باهم جشن گرفتن دهمین سالروز استقلال آن کشور جمع خواهیم شد؟ قرقیزستان دهمین سالگرد استقلال خود را جشن گرفت و اوکراین هم همین طور. سفارت اوکراین به مناسبت این عید امروز در اینجا برنامه ای دارد. بزودی ازبکستان و سپس هم قزاقستان جشن خواهند گرفت. ما در ۱۸ اکتبر جشن خواهیم گرفت. اگر ما از رؤسای جمهور سایر کشورها برای شرکت در عید ملی مان دعوت بعمل آوریم و در عین حال، برنامه دیگری بگذاریم، چطور می شود؟ من نمی دانم، دیگران چگونه برگزار می کنند، لیکن ما این برنامه را بدون تجملات برگزار خواهیم کرد. البته، انجام گفتگوها در چنین شرایطی، چندان مناسب نیست. بنابراین می گویم که، ترکمنستان نشست سران را اصولاً بطور یک جانبه تعیین کرده بود و خودش هم بصورت یک جانبه به وقت دیگری موکول نموده است. البته، این جور چیزها را می توان تحمل کرد، ولی نه به شکل بی پایان.

برای مثال، آقای ولادیمیر پوتین بعنوان رییس شورای سران کشورهای جامعه مشترک المنافع برای عملی شدن دیدار در سوچی با یکایک ما رایزنی کرده بود. اولاً، این مسئله در جریان آخرین دیدار در مسکو مورد مذاکره قرار گرفته بود و سپس آقای یاروف نماینده وی به همه کشورهای همسود رفت و هماهنگ کرد، همه ما برای همان روز رضایت دادیم و ملاقات کردیم. لذا معتقدم که، باید در این مساله نیز برابری کامل باشد. نه اینکه، من برای امروز تعیین می کنم و همه شما بایستی جمع شوید و بیایید. هر کشوری، هر رییس جمهوری برنامه و کارهای خود را دارد. بنابراین، در اینجا نیز باید تفاهم متقابل باشد. تکرار می کنم، من مایل نیستم هر گونه ابتکاری ارایه دهم. اگر ترکمنستان تمایل دارد این نشست سران را در عشق آباد برگزار نماید و شما هم مخالف این نیستید، من آماده ام به عشق آباد بروم. ولی این کار، بایستی بین پنج کشور بصورت خیلی دقیق هماهنگ گردد. من این نظرات را در تهران، در ملاقات با رییس جمهوری ایران، قطعاً اظهار خواهم داشت.

ویکتور کالیوژنی: تشکر می کنم، جناب آقای حیدر علی اف. درست در جریان گفتگو با پوتین، آقای نیازاف اظهار تردید کرده بود که، حیدر علی اف به عشق آباد نخواهد آمد. پوتین در جواب وی گفت: شما با آقای خاتمی هماهنگ کنید، من هم با آقای حیدر علی اف صحبت می کنم. ما تردیدی به آنچه که، الان گفتید، نداشتیم. زیرا، آذربایجان از همه بیشتر علاقه مند به حل هر چه سریعتر مساله خزر می باشد. به خاطر نظرات تان از شما متشکرم. ما در هر جا خواهیم گفت که، حیدر علی اف موضوع حضور خود را شخصاً تایید نموده است.

حیدر علی اف: آقای ویکتور ایوانویچ، بنظر می سرد، انسانها در مورد دیگران همانطور که، خودشان می اندیشند، فکر می کنند. اعلام می نمایم که، این دیدار پنج گانه در هر جا برگزار شود، من جزو آن هستم.

شاید وی دلایلی برای این بیانات دارد. زیرا در سال ۱۹۹۸ موقع برگزاری کنفرانس بین المللی جاده ابریشم در باکو، در حالی که، نمایندگانی از ۳۲ کشور، منجمله ۹ رییس جمهور به اینجا آمده بود و ۱۴-۱۵ سازمان بین المللی حضور داشت، بین آنها فقط از ترکمنستان نه تنها رییس جمهور، حتی هیات نمایندگی هم نبود. ولی عیبی ندارد، ما بدون این هم کار را روبراه کردیم. البته، من هرگز چنین موضعی اتخاذ نکرده ام. جایی که همه لازم بدانند، من در آنجا حضور خواهم داشت.

ویکتور کالیوژنی: بدین خاطر از شما متشکرم، جناب آقای حیدر علی اف. می خواستم در باره یک موردی هم بگویم. از آنجایی که، موقع مذاکره وضعیت خزر هر کشوری نظر خود را داراست، طبعاً، اختلاف نظر هم هست. در مساله حل وضعیت خزر بین روسیه و آذربایجان و قزاقستان نقاط اشتراک مثبتی بحد کافی هست. می دانید که، جنوب نشینان خزر کمی طور دیگر برخورد می کند. بنظر ما، مواضع آنها در قبال وضعیت خزر به بن بست رسیده است. من اینرا با سخنان غیر دیپلوماتیک اظهار داشتم و بخاطر این از من انتقاد می کنند. در دیپلوماسی نباید گفت "وضعیت بن بست". البته، ما در هر حال به دنبال تصمیمات و راههای مصالحه آمیز هستیم. بنابراین از شما خواهشی داشتیم که، برغم اینکه، آذربایجان و روسیه موضع خود را دارند که، این موضع تزلزل ناپذیر است و روسیه از این بیانیه و اصول تثبیت شده در آن عدول نخواهد کرد، جستجوی راه مصالحه آمیز را منتفی ندانید. می خواستیم که، جنابعالی به گروه خود دستور دهید تا، آنها در مورد چگونگی حل گزینهجنوب هر روز بیاندیشند.

زیرا اگر حل یکباره این مساله ممکن نبوده است، نظر من این است که، راه حل گام به گام آن منتفی نیست. چرا؟ بخاطر اینکه، ما به تماسهای دوجنابه پرداخته ایم. اکنون ایران بدین خاطر از ما انتقاد می کند. می گویند که، شما بدون ما با آذربایجان سند امضا کردید. می گویم که، آخر، ما نمی توانیم شما و ترکمنستان را به آنچه که نمی خواهید، متقاعد سازیم. فلذا ما فعالیت دوطرفه را شروع کرده ایم. زندگی به روال خود پیشرفت می کند، توسعه اقتصادی کشورها نیز گسترش دارد و توقف این روند امکانپذیر نیست. بنابراین، گزینه گام به گام، بنظرم، ممکن است و دیگر، ما در باره مصالحات فکر می کنیم. ما هم گزینه های حل مصالحه آمیز مساله مربوط به بخش جنوب را داریم. چنین متوجه شدم که، امکان اظهار نظر خود را در مورد موضوعی که، مایل به فاش کردن آن نبودم، خواهم داشت. لیکن می خواستم که، مسؤلان شما در خصوص مصالحات بیاندیشند.

حیدر علی اف: آقای ویکتور ایوانویچ، می دانید، جامعه ما کلمه "مصالحه" را دوست ندارد. زیرا ما سعی داریم مشکل مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان را حل و فصل نماییم. می دانید که، ارمنستان ۲۰ درصد از سرزمینهای ما را اشغال کرده است. یک میلیون نفر از هم میهنان مان از آنجا بیرون رانده شده و در چادرها بسر می برند و تمامیت ارضی آذربایجان نقض گردیده است. رؤسای مشترک هستند- روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه. گروه مینسک وجود دارد و ۱۲ کشور عضو آن می باشند. این گروه توسط سازمان امنیت و همکاری اروپا تاسیس شده است. ما در نشست سران، در سازمانهای بین المللی- هم در سازمان امنیت و همکاری اروپا و هم در سازمان ملل متحد- سخت بر سر مواضع اصولی این سازمانها ایستاده ایم- مصونیت مرزها و تمامیت ارضی هر کشوری- این، اصل بنیادی است. ولی ارمنستان این اصول را زیر پا گذاشته است.

طی دو سال اخیر ملاقاتهایی بین رؤسای جمهور آذربایجان و ارمنستان بمنظور یافتن مصالحه انجام می گیرد. البته، در هر کاری مصالحه ممکن است، لیکن باید عادلانه باشد. مصالحه نبایستی مربوط به یک طرف باشد، بلکه باید دو طرف را در نظر بگیرد. اگر فقط یک طرف تن به مصالحه می دهد، این، دیگر، مصالحه نیست، گذشت است. بنابراین بیش از دو سال است که، وقتی ما "مصالحه، مصالحه" می گوییم، مردم ما نمی خواهد این کلمه را بشنود. این کلمه ما را بیزار کرده است. ولی شما یک جبهه مصالحه دیگری علاوه می نمایید، باز می کنید.

البته، من شما را از نظرتان منصرف نمی کنم. لیکن در عین حال این مساله باید بسیار دقیق مطالعه شود.

ویکتور کالیوژنی: کاملاً درست است. من در اینجا با روزنامه نگاران مصاحبه داشتم و گفتم که، مصالحه نباید نه به منافع اقتصادی و نه سیاسی هیچ کشوری خلل بیاورد. ولی در هر صورت، جستجو هست. مایلم درست در این راستا و در مورد مسایل امنیتی که، در دیدار تهران در باره آن بحث شد، چند کلمه به مخصوصاً به شما بگویم. امیدوارم که، سفر جنابعالی به ایران و گفتگوهای مورد نظر تان با آقای خاتمی، در راستای تسریع حل این مسایل خواهد بود.

© aliyev-heritage.org