نطق حیدر علی اف رئیس جمهوری آذربایجان در دیدار سران کشورهای حاشیه خزر - ٢۴ آوریل سال ٢۰۰٢
جناب ساپارمراد آتایویچ!
سران محترم کشورها!
خانمها و آقایان!
خدمت جناب ساپارمراد آتایویچ نیازاف رئیس جمهوری ترکمنستان، جناب سید محمد خاتمی رئیس جمهوری اسلامی ایران، جناب نورسلطان آبیشویچ نازاربای اف رئیس جمهوری قزاقستان و جناب ولادیمر ولادیمیراویچ پوتین رئیس جمهوری فدراسیون روسیه درود می گویم.
از جناب ساپارمراد آتایویچ بخاطر تشکیل دیدار سران کشورهای حاشیه خزر، میهمان نوازی مهربان و پذیرش صمیمی، قدردانی می کنم.
تا این دوران اخیر دریای خزر میدان فعالیت اتحاد جماهیر شوروی بوده است. پس از فروپاشی اتحاد شوروی کشورهای مستقل حاشیه خزر ضمن تداوم تجربه تشکل یافته در دریای خزر، اقدامات محیط زیستی، اقتصادی و علمی فنی ضروری را اجرا می نمایند. لیکن ضرورت حفظ ویژگیهای کمیاب دریای خزر و حراست از خصایص و منابع منحصر بخود آن، وظیفه همکاری ثمربخشتر میان تمامی کشورهای حاشیه خزر را مطرح می سازد.
بدین منظور، دیدار سران کشورهای حاشیه خزر در عشق آباد دارای اهمیت بسزایی است. ابتکار جناب ساپارمراد نیازاف رئیس جمهوری ترکمنستان شایسته حمایت کامل و مورد پسند می باشد. بنظرم، این دیدار سران بعنوان آغاز همکاری نزدیکتری بین کشورهای حاشیه خزر در دریای خزر قرار خواهد گرفت.
در شرایط جدید ضرورت تعیین رژیم حقوقی دریای خزر پیش آمده است. کشورهای مان اقدامات زیادی در این راستا انجام داده اند. گروههای کارشناسی در سطح معاونین وزرای امور خارجه کشورهای حاشیه خزر کار بزرگی به انجام رسانده اند. ملاقاتهای بسیاری بطور دوجانبه در سطح وزیران امور خارجه، رؤسای حکومت و سران کشورها برگزار گردیده است. به اعتقاد من، جهت مذاکره مساله مهمی همچون رژیم حقوقی دریای خزر و اتخاذ تصمیم در این مورد تجربه خوبی کسب شده و بستر مورد نیاز فراهم گردیده است.
یادآوری این نقطه را لازم می دانم که، اتحاد جماهیر شوروی ضمن داشتن انحصار در حوزه دریای خزر، طی ده ساله ها بصورت فعالانه مشغول فراگیری منابع معدنی دریای خزر، اکتشاف و بهره برداری از معادن نفت و گاز در دریا گردیده است. این کار را وزارت صنعت نفت و گاز شوروی در پایگاه سازمانهای صنعت نفت و مؤسسات پژوهشی آذربایجان انجام می داد.
شایان ذکر است، اکتشاف و بهره برداری از همه منابع نفت و گاز در دریای خزر، توسط نفتگران آذربایجانی تحقق می یافت. آنها از سالهای ۴۰ (میلادی) قرن گذشته به بعد مشغول این کار بوده اند. نفتگران، دانشمندان و زمین شناسان آذری سهم ارزنده ای به فراگیری ساختار زمین شناسی کل پهنه دریای خزر، جستجو و اکتشاف معادن نفت و گاز در این دریا داده اند.
در سال ۱٩۴٩ نفتگران کشورمان اقدام به استخراج نفت و گاز در معدن "نفت داشلاری" واقع در فاصله ای ١۰۰ کیلومتر از سواحل آذربایجان در دریای خزر نمودند. استفاده از مواد خام هیدروکربور دریای خزر بشیوه صنعتی، از همین موقع آغاز گردیده است. از سال ۱٩۴٩ به بعد نفتگران آذربایجانی بظرفیت ۴٨۰ میلیون تن نفت و ٣٣٧ میلیارد متر مکعب گاز از دریای خزر استخراج کرده اند.
ضمن اینکه، طی سالهای استقلال، آذربایجان فعالانه مشغول بهره برداری از منابع معدنی دریای خزر می باشد، سرمایه های خارجی را جزب این کار نموده است. تمامی این کارها در داخل قسمت آذربایجانی دریای خزر انجام می پذیرد. بخشهای متعلق به کشورهای حاشیه خزر وابسته به اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۷۰ توسط وزارت صنعت نفت شوروی مشخص گردیده است. ضمنا، تقسیم دریای خزر به قسمتها ما بین کشورهای حاشیه خزر اتحاد شوروی، بر پایه اصل خط متوسط و حقوق بین المللی تعیین شده است.
در عین حال ما کار ثمربخشی با تمامی کشورهای حاشیه خزر دائر بر تعیین رژیم حقوقی دریای خزر انجام می دهیم. در اثر این، موافقت نامه هایی ما بین فدراسیون روسیه و کشور قزاقستان راجع به اصول همکاری در دریای خزر و تقسیم قعر این دریا، به امضا رسیده است. عمده این توافق نامه ها شامل اصول مورد قبول همگان در سابقه جهانی مبنی بر تقسیم چنین مخازن آب بین کشورهای مشخص و متقابل از طریق اجرای شیوه خط متوسط مساوی دور، می باشد.
امید داریم که، امروز ما می توانیم امکانات دستیابی به توافق میان کشورهای حاشیه خزر را مشخص سازیم.
فقدان رژیم حقوقی نباید مانع استمرار استفاده کشورهای ساحلی از حقوق حقه خود در ارتباط با خزر گردد و نمی تواند دلیلی بر توقف امور در زمینه بهره برداری و استفاده از منابع طبیعی دریای خزر در قسمتهای مربوطه تشکل یافته آن شود.
حل مساله رژیم حقوقی دریای خزر بین کشورهای ساحلی آن بایستی در جو احترام به حق حاکمیت آنان و همکاری متقابلا مفید، از طریق مسالمت آمیز و مذاکرات صورت پذیرد. استفاده از هرگونه اشکال و شیوه های اعمال فشار و تهدید ضمن توسل به زور در مناسبات میان کشورهای ساحلی، غیر قابل قبول
می باشد.
دریای خزر باید دریای حسن همجواری و همکاری متقابلا مفید کشورهای حاشیه خزر باشد و بعنوان دریای صلح و امنیت واقع گردد.
از توجه تان سپاسگزارم.