خانمها و آقایان محترم.

از بابت اینکه امروز مرا به این کانون مطبوعاتی و مرکز خبرنگاران دعوت کرده اید، تشکر می کنم.

همانطور که اطلاع دارید، اینجانب روز اول ژویه به دعوت حکومت جمهوری فدرال آلمان برای سفر رسمی به این کشور آمده ام. این نخستین سفر رسمی رئیس جمهوری آذربایجان به آلمان میباشد.

از بامداد دیروز در اینجا- آلمان دیدار و مذاکرات ما آغاز شده است. من با جناب رومان هرسوگ رئیس جمهور فدرال آلمان، جناب هلموت کول صدر اعظم و سایر مقامات آلمانی، در عین حال با مسئولین و نمایندگان پارلمان این کشور ملاقات کرده ام. دیدار و مذاکرات بسیار مفصلی داشته ایم. معتقدم که در نتیجه این دیدار و گفتگوها کارهای مفیدی برای توسعه روابط آذربایجان و آلمان انجام داده ایم.

جمهوری آذربایجان کشور مستقل نوپا است، پنجمین سال استقلال خود را طی می کند و بعنوان دولت مستقلی مصمم به اخذ جایگاه شایسته خود در جامعه جهانی است. بهمین منظور، جمهوری آذربایجان با تمامی کشورهای جهانی روابط دوجانبه و متقابلاً مفیدی را برقرار می سازد.

در بین این کشورها جمهوری فدرال آلمان از اهمیت بسزایی برای آذربایجان برخوردار میباشد. از آنجایی که آلمان در زمینه اقتصاد به دستاوردهای چشمگیری دست یافته، کشور و دولت دموکراتیک و جامعه دموکراتیک میباشد، جایگاه برجسته ای را در سیاست و اقتصاد جهانی بخود اختصاص می دهد و یکی از دولتهای بزرگ دنیا است، آذربایجان به مناسبات و روابط با آلمان توجه شایانی قایل است. طی سالهای اخیر این روابط برقرار گردیده و ما در راستای توسعه آن تلاش کرده ایم. هدف من از سفر به آلمان، ارتقای هر چه بیشتر سطح این روابط و انجام اقدامات جدیدی جهت تعمیق، گسترش و پیشرفت بیش از پیش آن میباشد.

معتقدم که در گفتگوهای دیروز با مقامات دولتی و محافل رسمی آلمان زمینه خوبی برای توسعه روابط آذربایجان و آلمان فراهم شده است. اینجانب مایلم مراتب رضایت خاطر خود را از این دیدار و گفتگوها اعلام و اظهار می دارم که مهمان نوازی، توجه و مراقبت عالی از ما- من و هیأت همراه بعمل می آید. از بابت این از مردم آلمان و حکومت آلمان سپاسگزارم.

در مذاکراتی که انجام داده ایم، مسئله گسترش روابط اقتصادی و تسریع هر چه بیشتر همکاریهای اقتصادی در اولویت قرار دارد. امکانات بزرگی در این زمینه وجود دارد و ما سعی می کنیم که از این امکانات نهایت بهره را ببریم. بامداد امروز در شهر کلن- مرکز اقتصادی و صنعتی کشور با نمایندگان متعدد کارفرمایی، نمایندگان و رهبران شرکتهای آلمانی دیدار نموده ام. بنظرم، در این نشست توانسته ام زمینه های همکاریهای آلمان و آذربایجان را بطور جامع تشریح کنم.

همانطور که مطلع هستید، آذربایجان جزو اروپا میباشد، در تقاطع اروپا و آسیا واقع است و آذربایجان از موقعیت ژئوسیاسی بسیار مهمی برخوردار میباشد. منابع طبیعی کشورمان، موضع آن در قفقاز و اینکه در امتداد اتصال راههای اروپا و آسیا قرار دارد، بطور کلی، علاقه کشورهای اروپایی را جلب می کند، از جمله، همه اینها برای آلمان نیز جالب است. گمان می کنم که دیدارهای انجام شده تاکنون توسط ما و مذاکراتی که برای امروز و فردا پیش بینی شده است، موجب بسط و گسترش روابط آذربایجان و آلمان، بویژه روابط اقتصادی خواهد بود. ما طرفدار ارتقای هر چه بیشتر این همکاریها هستیم.

من از شما متشکرم و آماده پاسخ دادن به سؤالات شما هستم.

سؤال: جناب آقای رئیس جمهور، شما در مذاکرات خود بیان می کنید که حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان یکی از مسایل بسیار سخت میباشد و سازمانها و نهادهای بین المللی می توانند در این کار کمک کنند. آیا منظور شما از این کمکها چیست و نظرتان راجع به چشم انداز حل این مسئله سخت چیست؟

حیدر علی اف: بله، مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی مسئله سختی است. این مناقشه هشت سال قبل، در سال ۱۹۸۸ آغاز شده است و می توانم بگویم که بین مناقشات موجود در جهان، هم مناقشه طولانی و هم پیچیده ای است. این مناقشه در نتیجه تجاوز نظامی ارمنستان به آذربایجان شروع شده است. ارمنستان به قصد تصرف منطقه قره باغ کوهستانی مخصوص آذربایجان، به تجاوز نظامی دست زده و بر اثر آن، نبردها آغاز شده است. در نتیجه این نبردها، بدلایلی نیروهای مسلح ارمنستان موفق به اشغال بیست درصد از سرزمینهای آذربایجان گردیده است. از این مناطق بیش از یک میلیون شهروند آذربایجانی بیرون رانده شده، از زاد و بوم خویش بزور اخراج گردیده و در سایر مناطق آذربایجان در شرایط وخیم، پناهندگی و اکثرشان در چادرها بسر می برند.

در نتیجه این مناقشه خسارات زیادی به آذربایجان وارد آمده، کشورمان متحمل تلفات بزرگی شده، انسانها کشته شده اند. همه چیز در سرزمینهای اشغالی فعلی که مردم آذربایجان طول قرنها ایجاد ساخته است- منازل مسکونی، آثار باستانی، مؤسسات تولیدی- کارخانجات، نیروگاههای برقی، همچنین بیمارستانها، مدارس و کانونهای فرهنگی از بین برده شده و تخریب گشته است. با وجود همه این خسارات و تلفات، جمهوری آذربایجان و دولت آن طرفدار حل مسالمت آمیز مناقشه میباشد. بهمین خاطر، دو سال پیش در خصوص توقف عملیاتهای نظامی و آتش بین ارمنستان و آذربایجان پیمان آتش بس حاصل گردیده است. دو سال است که آتش نیست و ما در شرایط آتش بس زندگی می کنیم. ولی در عین حال، صلح فراگیر نیز برقرار نشده است.

ما خواهان صلح هستیم، طرفدار آغاز مجدد نبردها و آتش نیستیم. فلذا، بمنظور دستیابی به صلح، از طرف خود گامهای بسیار جدی و عملی بر می داریم. شما گفتید، من هم تأیید کردم که حل و فصل این مسئله دشوار است. ولی برای حل این مسئله فقط شروطی وجود دارد. این شروط هم عبارت از آن است که ارتش ارمنستان بایستی سرزمینهای اشغالی آذربایجان را ترک کند و تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و مصونیت مرزهایی که از سوی سازمانهای بین المللی برسمیت شناخته شده است، تأمین شود. در این صورت، دولت آذربایجان امنیت ارامنه مقیم قره باغ کوهستانی- در آنجا بالغ بر صد هزار ارمنی زندگی می کنند- را تعهد می کند، در عین حال، آماده است بالاترین نظام خودمختاری موجود در سابقه جهانی روز را در قلمروی جمهوری آذربایجان به قره باغ کوهستانی اعطا نماید.

این شروط ساده و عادلانه است. اگر در حالی که این شروط وجود دارد و این مسئله تاکنون به حل خود نمی رسد، پس طرف ارمنستانی مانع این می شود. متأسفانه، طرف ارمنستانی موضع ناعادلانه ای در برابر این مسئله اتخاذ کرده است. می خواهد قره باغ کوهستانی را مستقل کند، یعنی برای آن نظام "استقلال دولتی" اعطا نماید. ولی اینجانب اعلام می دارم که اعطای وضعیت "استقلال دولتی" برای قره باغ کوهستانی هرگز مقدور نیست. حفظ تمامیت ارضی آذربایجان ناشی از موازین حقوق بین الملل میباشد. هر کشوری موظف است تمامیت ارضی خود را حفظ کند. لیکن در شرایط کنونی، حل مسئله، مسلماً، به تأخیر می افتد.

گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا پیگیر مسئله است. گروه مینسک به مذاکرات زیادی می پردازد، دیدارهایی انجام می دهد. ما همه این پیشنهادهای خود را به گروه مینسک ارایه می دهیم. ولی گمان می کنم که گروه مینسک نیز برای حل عادلانه این مسئله هنوز در اتخاذ تصمیم لازم ناکام مانده است. تقویت فعالیتهای گروه مینسک لازم است، ما خواستار این هستیم. در عین حال، دولتهای بزرگ جهانی نیز- کشورهایی که عضو گروه مینسک هستند و نیستند، باید بر تلاشهای خود جهت حل این مسئله بیفزایند. آلمان نیز بعنوان یکی از کشورهای عضو گروه مینسک در حل این مسئله می تواند کارهای مؤثری بعمل آورد. امیدوارم که این مسئله از راه صلح حل و فصل خواهد گردید. ما باز هم و باز هم خواهان صلح هستیم، خواستار حل مسالمت آمیز مسئله میباشیم.

سؤال: جناب آقای رئیس جمهور، شما از سازماندهی نظام دولتی قانونمدار و دموکراتیک در آذربایجان بحث کردید. ولی به عقیده ناظران انتخابات در کشورتان، انتخابات در آذربایجان در شرایط دموکراتیک برگزار نشده، احزاب مخالف ممنوع گردیده، همه روزنامه بسته شده و خبرنگاران در زندانها بسر می برند. آیا در یک چنین کشوری چطور می توان از دموکراسی سخن گفت؟

حیدر علی اف: فکر می کنم که سؤال جناب مانوچاریان از موضع بسیار مغرضانه وی نسبت به آذربایجان حکایت دارد. اولاً، می خواهم به توجه شما برسانم که همه سخنان جناب مانوچاریان دروغ است و هیچ کدام واقعیت ندارد. بنظرم، وی همه این دروغها را از خود می بافد.

ولی واقعیت عبارت از این است: در آذربایجان بیش از ۳۰ حزب به ثبت رسیده است. این احزاب آزادانه فعالیت می کنند و اکثر آنها احزاب مخالف هستند. انتخابات پارلمانی ماه نوامبر سال گذشته هم بر اساس سیستم ماژوریتار و هم تناسب برگزار می گردید و در آن انتخابات ۸ حزب سیاسی شرکت داشتند. در نتیجه این انتخابات، نمایندگان جناح مخالف مجلس هم بر اساس سیستم تناسب، یعنی با فهرست احزاب و هم بر پایه سیستم اکثریت برگزار شده است. هم اکنون نمایندگان ۸ حزب در پارلمان آذربایجان حضور دارند. بعضی از نمایندگان مجلس، اعضای احزاب مخالف آشتی ناپذیر هستند.

در آذربایجان چندگرایی سیاسی و آزادی مطبوعات کاملاًَ تأمین شده است. من نمی توانم شمار دقیق روزنامه ها را بگویم، بیشتر از چند صد روزنامه منتشر می شود. ببینید، می گویند که ۵۶۰ روزنامه انتشار می یابد. اکثریت قریب به اتفاق آنها روزنامه های متعلق به احزاب مخالف و سازمانهای سیاسی است. هیچ سانسوری اعمال نمی گردد. هر خبرنگاری هر چه می خواهد، می نویسد. منجمله، از حکومت آذربایجان نیز بطور جدی انتقاد می شود و در مقالات گاهاً افرادی مثل جناب مانوچاریان، به حکومت تهمت و افترا می نویسند. من همه این موارد را عادی می دانم. سؤال جناب مانوچاریان را هم، بطور کلی، بعنوان یک سؤال عادی می پذیرم، اگر که دروغ نمی گفت. اینجانب صریحاً اعلام می دارم که در زندانهای آذربایجان حتی یک خبرنگار در بازداشت نیست. چند سال پیش بعضی از خبرنگاران جوان بعلت حقارت در نوشته های خود به عنوان رئیس جمهوری آذربایجان بازداشت شده بودند. سپس آنها به من مراجعه کرده بودند که آنها را عفو کنم. بعد از اینکه من از این اطلاع یافتم، آنها را بخشودم و از زندان آزاد شدند.

در ماه آوریل یک خبرنگار ترکیه یی در باکو زندانی شده بود. وی نه بعلت اینکه خبرنگار بود، بلکه بعلت همدستی با مجرمین، بازداشت شده بود. ولی با وجود اینکه وی، واقعاً مرتکب جنایت شده بود، پس از مراجعه نمایندگان ولایت ایغدیر ترکیه به من، او را هم عفو کردم، از زندان آزاد شد و به میهن خود- ترکیه باز گشت.

در آذربایجان واقعاً نظام دولتی دموکراتیک سازماندهی می شود و حقوق بشر حفظ می گردد. یک سوم از مفاد اولین قانون اساسی دموکراتیک کشورمان که در ماه نوامبر سال گذشته مورد تصویب قرار گرفته است، به حفظ حقوق بشر تأکید می کند. اینجانب به سؤالات شما نه با سخنان کلی، بلکه بوسیله شواهد و دلایل پاسخ دادم. ولی در عین حال، از اینکه این سؤال را از من پرسیدید، تشکر می کنم. زیرا این باعث شد تا من در مورد تحولات دموکراتیک در آذربایجان به ارایه اطلاعات مفصلی برای خبرنگاران حاضر در اینجا بپردازم.

سؤال: در ارتباط با حل مناقشه قره باغ کوهستانی تلاشهای میانجیگری بعمل آمده است. آیا جنابعالی کمکهای مقامات کنونی روسیه به این کار را چگونه ارزیابی می کنید و مسکو برای عادی سازی اوضاع موجود، دیگر کدام اقداماتی را می تواند انجام دهد؟

حیدر علی اف: واقعاً طی هشت سال دولتها و نهادهای سیاسی مختلفی برای حل مسالمت آمیز مسئله نقش میانجیگری داشته اند. بدون شک، هر ابتکار میانجیگری در مراحلی در راستای حل این مسئله عمل کرده است. ولی، دستیابی کامل به حل مسئله مقدور نبوده است.

اینجانب یادآور شدم که اکنو نبیش از چهار سال است که گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا مستقیماً پیگیر حل این مسئله است. از ماه دسامبر سال ۱۹۹۴ دو کشور- روسیه و فنلاند عهده دار ریاست مشترک گروه مینسک هستند. بغیر از قالب گروه مینسک، دولت روسیه ابتکارات میانجیگری مستقلانه ای را نیز بعمل آورده است. در عین حال، کشورهای بزرگ جهانی- ایالات متحده آمریکا، ترکیه و سایر کشورها نیز بطور مستقلانه ابتکاراتی داشته اند و پیشنهادات میانجیگری ارایه داده اند. روسیه و جناب رویس یلتسین رئیس جمهور این کشور این مسئله را چند بار با من مذاکره نموده و بارها اعلام داشته است که منبعد نیز ابتکارات و تلاشهای لازم را بمنظور حل مسئله بکار خواهند گرفت.

ایالات متحده آمریکا نیز در این زمینه ابتکاراتی بعمل می آورد. با جناب بیل کلینتون رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا نیز در این باره دیدار و گفتگوهایی انجام داده ام.

اگر برای سؤالتان پاسخ دقیق می خواهید، روسیه چه کارهایی می تواند در این زمینه انجام دهد،- پاسخ می دهم که خیلی کارها می تواند انجام دهد و در حل این مسئله بسیار تأثیرگذار باشد. پس از انتخابات ریاست جمهوری در روسیه، این کشور شاید به این مسئله بطور فعالتر خواهد پیوست.

خبرگزاری "ریا نووستی": من هم می خواهم از شما سؤالی بپرسم: آیا کدام اطلاعاتی را در مورد انتخابات ریاست جمهوری در روسیه در دست دارید؟

خبرنگار: بنظرم، انتخابات بطور آرام برگزار می شود.

حیدر علی اف: آرام برگزار می شود؟ خیلی عالی.

سؤال: جناب آقای رئیس جمهور، می توانید بگویید که در جریان مذاکرات در آلمان دقیقاً چه قراردادهایی را منعقد ساخته اید؟

حیدر علی اف: در جریان سفر ماه دسامبر سال گذشته جناب کینکِل وزیر امور خارجه آلمان و معاون صدر اعظم به آذربایجان قراردادهایی بین آلمان و آذربایجان به امضا رسیده است. دیروز هم نمایندگان آذربایجانی با جناب کینکل و وزیر اقتصاد چند قرارداد امضا کرده اند. همه این قراردادها مربوط به حل مسایل اقتصادی آذربایجان و آلمان گردیده است. معتقدم که این اسناد زمینه های حقوقی و قراردادی خوبی را جهت همکاریهای اقتصادی ما فراهم می آورد.

سؤال: جناب آقای رئیس جمهور، در دیدار شما با صدر اعظم کدام مسایلی که برای آذربایجان برتری دارد، مورد بررسی قرار گرفته است؟

حیدر علی اف: دیروز مذاکرات من با جناب هلموت کول از اول تا آخر به مسایل مبرم اختصاص یافته است. زیرا هیچ مسئله ای که اولویت ندارد، مورد مذاکره قرار نگرفته است. بدون شک و تردید، توجه و گفتگوی اصلی ما در مذاکرات به توسعه روابط اقتصادی معطوف شده بود.

شرکتها و کنسرنهای آلمانی هنوز در آذربایجان فعالیت ضعیفی دارند. در عین حال، دیروز و امروز هم متذکر شدیم که شرکتهای "زیمنس" و "مانِسمان" آلمان از اوایل قرن بیستم در آذربایجان فعالیت کرده اند. اکنون فرصتهای گسترده ای برای فعالیت کارفرمایان و شرکتهای آلمانی در آذربایجان فراهم شده است، بویژه، در بخش صنعت نفت، فلزسازی، انرژی، ماشین سازی و صنعت شیمی و در سایر رشته های دیگر. ما این مسایل را با جناب هلموت کول مذاکره نمودیم و به این اتفاق نظر رسیدیم که ضمن ارایه لوایح مشخصی، صدر اعظم از اجرای این پروژه ها حمایت خواهد کرد.

با صدر اعظم محترم پیرامون بزرگراه حمل و نقلی سراسری قفقاز نیز به تبادل نظر جامع پرداختیم. اکنون چهار کشور- ازبکستان، ترکمنستان، گرجستان و آذربایجان برای تشکیل چنین آزادراه موافقت نامه ای را امضا کرده است. بزرگراه سراسری قفقاز آسیای میانه و مرکزی را با اروپا متصل می کند و از آسیای میانه، دریای خزر، آذربایجان، گرجستان تا دریای سیاه، از آنجا هم تا اروپا، بخصوص از طریق رود دونای به آلمان وصل می شود. این هم بعنوان مسئله برتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

مسلماً، مسئله حل صلح آمیز مناقشه ارمنستان و آذربایجان اصل گفتگوهای ما بود. منطقه قفقاز، کشورهای واقع در آن و روابط آلمان با آنها نیز بعنوان مسایل برتر مذاکره شده است. همانطور که می بینید، مسئله غیر مبرم وجود ندارد.

سؤال: جناب آقای رئیس جمهور، مایلم در مورد روسیه سؤالی را بپرسم. آیا از بیماری بوریس یلتسین رئیس جمهور روسیه نگران هستید؟

حیدر علی اف: نمی دانم، بوریس یلتسین مریض شده یا نه. به نظر من، مریض نشده است. اگر مریض می شد، در مسکو دکتران و خدمات پزشکی عالی وجود دارد. زمانی، من طی سالیان طولانی در مسکو زندگی و کار کرده ام. می دانم که پزشکان و خدمات طبی در آنجا در سطح بسیار عالی است. چنانچه بوریس یلتسین مریض شود، حتماً کمکهای لازم به او ارایه خواهد شد و نیازی به نگرانی من نیست.

سؤال: جناب آقای رئیس جمهور، ما می دانیم که در آذربایجان دموکراسی توسعه می یابد، ولی کسانی هم هستند که با اسم حزب اسلامی بر ضد استقلال کشور فعالیت می کنند. آیا نظر جنابعالی نسبت به این موضوع چیست؟

حیدر علی اف: فکر می کنم، بایستی در همه کشورها دموکراسی برقرار شود. تحولات طی سالهای اخیر گواه بر این است. ولی کسی نمی تواند استقلال ما را از دستمان بگیرد، از بابت این نگران نباشید.

از توجهتان سپاسگزارم.

کتاب "حیدر علی اف: استقلال ما ابدی است" (سخنرانی ها، بیانیه ها، مصاحبه ها، پیامها، مراجعات و فرامین)- آذرنشر، باکو- ۱۹۹۸، ص. ۵۵- ۶۲.

© aliyev-heritage.org