آثار / مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی / پیامها

پیام حیدر علی اف رئیس جمهوری آذربایجان به جناب ویلیام ج. کلینتون رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا- باکو، ۸ فوریه سال ۱۹۹۹


جناب رئیس جمهور محترم.

مایلم مراتب نگرانی عمیق خود را از عدم پیشرفت در حل مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان به شما ابلاغ نمایم که، نقض تمامیت ارضی آذربایجان همچنان ادامه دارد، ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان هنوز هم تحت اشغال نیروهای نظامی ارمنستان می باشد و یک میلیون آذری که، از زادگاه خود بزور رانده شده و در حالت آوارگی بسر می برند، اکنون مدت پنج سال است که، دچار محرومیتهای فراوانی هستند. به قطعنامه های ۸۲۲، ۸۵۳، ۸۷۴ و ۸۸۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد در خصوص خروج بدون هیچ قید و شرط نیروهای نظامی ارمنستان از مناطق اشغالی است، عمل نمی شود.

همچنانکه معلوم است، گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا با هدف حل مسالمت آمیز مناقشه در ماه می سال ۱۹۹۲ تاسیس شده و اختیارات کنفرانس صلح آتیه مشخص گردیده است.

ارمنستان و آذربایجان در این کنفرانس بعنوان طرفین این مناقشه، جوامع آذری و ارمنی نیز طرفین ذی نفع شناخته شده اند. با وجود این، تجاوز جمهوری ارمنستان که، در سال ۱۹۸۸ به خاک آذربایجان آغاز شده است، استمرار یافته و همراه با استان قره باغ کوهستانی متعلق به آذربایجان، هفت منطقه بزرگ دیگر آن هم اشغال گردیده است.

طی هفت سال اخیر تلاشهای زیادی جهت شروع روند مذاکرات ثمربخش در چارچوب گروه مینسک، بکار رفته است. ولی بعلت موضع مخرب جمهوری ارمنستان، این مذاکرات همواره به بن بست رسیده و هیچ نتیجه مثبتی دربر نداشته است.

در سایه کوششهای ما و حمایتهای گروه مینسک از حل مسالمت آمیز مناقشه، در می ماه سال ۱۹۹۴ رژیم آتش بس برقرار گردیده است که، تاکنون نیز تداوم می یابد. مصوبات نشست سران کشورهای عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا در دسامبر سال ۱۹۹۴ در بوداپست راجع به تاسیس نیروهای بین المللی چند ملیتی موظف به تضمین رفع آثار مناقشه مسلحانه با ورود به منطقه پس از امضای موافقت نامه صلح و همچنین تصمیمات اجلاس سران کشورهای عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا در دسامبر سال ۱۹۹۶ در لیسبن مبنی بر تعیین مبانی حقوقی بین المللی جهت حل مناقشه، می تواند بمنزله دستاورد سیاسی بزرگی دارای ضرورت بسی مهم جهت حل عادلانه مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان محسوب گردد. لیکن در اثر کارشکنی های مستمر جمهوری ارمنستان و ناتوانی سازمان امنیت و همکاری اروپا در متقاعد ساختن آن، تصمیمات اجلاسهای مذکور سران اجرا نشده است.

همانطور که معلوم است، در تاریخ اول ژویه سال ۱۹۹۷ رؤسای مشترک گروه مینسک بنمایندگی روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه با استناد به اصول لیسبن، پیش نویس پیمان همه جانبه حاوی دو بخش جهت حل مناقشه - در ارتباط با توقف مناقشه مسلحانه و تعیین وضعیت حقوقی قره باغ کوهستانی، ارایه نمودند. در حالی که، طرف آذربایجانی این پیشنهادات رؤسای مشترک را پذیرفته بود، ارمنستان اعلام کرده است که، بهیچ وجه با همان پیشنهادات موافق نیست. ارمنستان بدلیل عدم تمایل به رسمیت شناختن تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و نیز با بهانه گیری اینکه، تعیین وضعیت حقوقی قره باغ کوهستانی در مرحله اولیه ای که، از گروه مینسک دعوت نشده بود، غیر قابل قبول میباشد، پیشنهادات رؤسای مشترک را مردود دانسته است. در ضمن، شایان ذکر است که، در ۲۰ ژوئن سال ۱۹۹۷ موقع دیدار معروف Denver، رؤسای جمهور روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه طی بیانیه ویژه ی حمایت خود را از این پیشنهادات، اعلام کرده اند.

در تاریخ ۱۹ سپتامبر سال ۱۹۹۷ رؤسای مشترک گروه مینسک پیشنهاد جدیدی مبنی بر حل مرحله ای این مناقشه بعنوان دومین پیشنهاد پس از نشست لیسبن، مطرح کردند. بنابر این پیشنهاد، در مرحله اولیه به استثنای ناحیه لاچین، مسایل آزاد سازی ۶ منطقه اشغالی واقع در خارج از محدوده های رسمی خودمختاری سابق قره باغ کوهستانی آذربایجان، اجرای عملیاتهای سازمان امنیت و همکاری اروپا در راستای حفاظت از صلح، تامین بازگشت آوارگان به مناطق آزاد شده و همچنین برقراری خطوط ارتباطی ضروری برای فعالیت حیاتی ارمنستان و قره باغ کوهستانی تحت اشغال آن که، بر اثر جنگ از بین رفته است، پیش بینی می شد.

بعد از این، در مرحله دوم طرفین موظف بودند تا، بدنبال رفع آثار مناقشه مسلحانه، مشغول تعیین وضعیت حقوقی قره باغ کوهستانی بعنوان بخش جدایی ناپذیر جمهوری آذربایجان و انجام اقداماتی جهت امنیت آن منطقه گردند.

در ۱۰ اکتبر سال ۱۹۹۷ آذربایجان و ارمنستان توافق کردند تا، جریان مذاکرات را بر پایه پیشنهادات مورخه ۱۹ سپتامبر سال ۱۹۹۷ در سطح رؤسای جمهور دو کشور استمرار دهند که، این هم امیدی به موفقیت روند گفتگوها برای دستیابی به حل عادلانه این مناقشه را فراهم می ساخت. لیکن بعدا بعلت استعفای لوون تر- پتروسیان رئیس جمهور ارمنستان و سختگیری در موضع مقامات جدید ارمنستان، ادامه مذاکرات براساس این اصول عادلانه، از بین رفت.

نمایندگان رؤسای مشترک گروه مینسک پس از وقفه طولانی، ظاهرا، با قصد برقراری مجدد روند مذاکرات، در تاریخ ۹ نوامبر سال ۱۹۹۷ سومین پیشنهاد خود را که، موجب ناامیدی طرف آذربایجانی میباشد و امکانی برای ادامه گفتگوها فراهم نساخته بود، ارایه کردند. این پیشنهاد بر ایده " دولت عمومی" که، سابقه یی در جهانی وجود نداشت، استناد می نمود و چیزی غیر از عقب نشینی از موضع قبلی ناشی از تصمیمات و اصول مصوب در دو نشست سازمان امنیت و همکاری اروپاَ، نبود. این پیشنهادات، در واقع منطقه قره باغ کوهستانی را بعنوان واحد ارضی رسمی بشکل جمهوری جدا می کرد و در چارچوب "دولت عمومی"، وضعیت حقوقی مساوی با آذربایجان به آن اعطا می کرد. همچنین استناد به لزوم تاسیس این"دولت عمومی" در چارچوب مرزهای شناخته شده آذربایجان در جامعه بین المللی، نه تنها تضمینی برای حق حاکمیت و تمامیت ارضی آذربایجان فراهم ننموده، بلکه دراصل، موجب نقض آن می شود.

بعقیده من، اقدامات نسنجیده میانجیگران، مسلماً، آسیب جدی بر روند حل مناقشه وارد ساخته و آن را بتأخیر انداخته است. این هم موجبات نگرانی شدید ما را بوجود می آورد، و مخصوصا بدان جهت که، همانطور که ما بارها اعلام کردیم، فدراسیون روسیه با شدت تمام به تسلیحات نظامی جمهوری ارمنستان ادامه می دهد. ارسال جتهای میگ-۲۹ و موشکهای س- ۳۰۰ متعلق به روسیه به ارمنستان بدنبال تحویل سلاحهای غیرقانونی روسی به ارزش یک میلیارد دلار به آن کشور، گواه واضح بر این می باشد.

بعقیده من، چنانچه رؤسای مشترک گروه مینسک قاطعیت نشان ندهند و اقدامات فعال از طرف مقامات ایالات متحده آمریکا، روسیه و فرانسه صورت نپذیرد، دستیابی به حل عادلانه مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان امکان پذیر نخواهد بود. پایبندی به سه اصل نشست لیسبن که، توسط ۵۳ کشور جهان رأی مثبت بدان داده شده است، دارای اهمیت ویژه ی است.

جناب رئیس جمهور، با توجه به این مراتب، اینجانب به دلیل اینکه، ریاست مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا نیزهستید، به شما مراجعه نموده و مصرانه خواهشمند است، فعالیت شخصی و کار اداره سیاست خارجی کشور تان را جهت حل هر چه سریعتر بر مبنای اصول نشست لیسبن این مناقشه که، بتدریج طولانی شده و منبع خطر جدی برای صلح و ثبات در اروپا محسوب می شود، تقویت بخشید.

با احترام،

حیدر علی اف

رئیس جمهور آذربایجان