خانمها و آقایان محترم!

میهمانان و دوستان عزیز!

به مناسبت عید ملی- پانصدمین سالگرد تولد محمد فضولی شاعر بزرگ آذربایجان، صمیمانه به شما تبریک می گویم.

از هیات نمایندگان، دولتمردان، شخصیتهای اجتماعی و علمی، فرهنگیان کشورهای مختلف و همه میهمانانی که، برای شرکت در مراسمهای پانصدمین سالگرد تولد محمد فضولی به کشورمان آمده اند، به جهت احترام و علاقه شان نسبت به فعالیت خلاقه فضولی و جمهوری آذربایجان، تشکر و قدردانی می کنم.

پانصدمین سالگرد تولد محمد فضولی مدت سه سال است که، هر گوشه ی از آذربایجان را تسخیر کرده و دنیا را می گردد. طی مدت این سه سال به مناسبت پانصدمین سالروز تولد محمد فضولی در جمهوری آذربایجان، در هر یک از نقاط آن- در هر شهر، منطقه و گوشه آن مراسمهای بزرگ با شکوهی برگزار گردیده و نسبت به فعالیت خلاقه این شاعر بزرگ مراتب احترام و ارادت اظهار شده است.

سال جشن تولد محمد فضولی نه تنها در آذربایجان، بلکه در اکثر کشورهای جهان شکوهمندانه برگزار گردیده است. مراسمهای با شکوهی به مناسبت پانصدمین سالگرد تولد محمد فضولی در ترکیه- آنکارا، روسیه- مسکو، عراق- بغداد، کربلا و کرکوک، ایران- تهران، گرجستان، قزاقستان، ازبکستان، داغستان، دربند، ماخاچ قلعه، پاریس و دفتر مرکزی سازمان یونسکو، برگزار شده است. فعالیت خلاقه محمد فضولی و میراث وی بطور گسترده تبلیغ گردیده و به آگاهی همه جهانیان رسانده شده است.

تشکل یونسکو سازمان ملل متحد با اخذ تصمیم مبنی بر برگزاری پانصدمین سالگرد تولد محمد فضولی در سطح جهان، به مردم کشورمان، فرهنگ ما و محمد فضولی ارج نهاده و مورد احترام قرار داده است. جناب فدریکو مایور رئیس محترم کل سازمان یونسکو به مناسبت پانصدمین سالگرد تولد محمد فضولی در آذربایجان حضور دارد، امروز همراه با ماست و مراسم سالگرد را به اتفاق ما جشن می گیرد.

در آذربایجان اقدامات بزرگی طی سه سال اخیر مربوط به پانصدمین سال جشن تولد محمد فضولی انجام گرفته است. در سومین کنگره نویسندگان جهان ترک فعالیت خلاقه محمد فضولی و پانصدمین سالگرد تولد او مورد توجه قرار گرفته است. در هشتمین همایش سازمان بین المللی کشورهای ترک زبان "TÜRKSOY" فعالیت خلاقه محمد فضولی و میراث وی مد توجه بوده است. در باکو سمپوزیوم بین المللی برگزار شده است. فعالیت خلاقه محمد فضولی، طی این روزها بار دیگر هم در برابر افکار عمومی آذربایجان اعتلا یافته و هم برای جهانیان به نمایش گذاشته شده است.

محمد فضولی ضمن اینکه شاعر بزرگ، دانشمند و فیلسوف مردم آذربایجان است، درعین حال متعلق به همه ملتهای ترک زبان و ترک تبارو کل جهان ترک و اسلام می باشد.

فعالیت خلاقه و آثار محمد فضولی و میراث وی، سهم ارزنده ی برای تمدن جهانی اعطا نموده و آن را غنی ساخته است. محمد فضولی در دوران خلاقیت ۴۰ ساله خود آثار عظیمی که، ۵۰۰ سال مدام جاویدان مانده، آفریده است. وی، به اوج شعر آذربایجان و شعر شرق رسیده و اشعاری که، سروده است، شعر، منظومه، غزلها، قصیده ها و رباعی های او ۵۰۰ سال است که، برای انسانها روحیه قوی معنوی می بخشد. در فعالیت خلاقه محمد فضولی خیلی از رشته های علم و فلسفه بطور گسترده تحلیل گردیده و در آثار وی منعکس شده است. همه آثار او ضمن اینکه نمونه شعر، منظومه و ادبیات می باشد، درعین حال ایده های بزرگ فلسفی و اندیشه های علمی بهمراه دارد. محمد فضولی دوران قبل از خود را بطور وسیع تحلیل کرده و هم آثار شرق تا دوران او و هم نمونه های ادبیات یونان باستان، هم ادبیات قدیم رم و هند را در آثار خود گرد آورده و در فعالیت خلاقه خود بعنوان نتیجه ترکیب شرق و غرب، به اوج شعر، علم و فلسفه دست یافته است.

محمد فضولی با آثار و خلاقیت خود مجسمه خلل ناپذیری برای خویش ساخته است. این مجسمه ۵۰۰ سال است که، در قلوب انسانها است و در دل تک تک شهروندان کشور آذربایجان جای یافته است. این، یک مجسمه معنوی است. این مجسمه ضمن مقابله بر همه طوفانها، بادها، زلزله ها و تمامی جنگها و نبردها، موجودیت دارد و با اعتلای روزافزون، بلندی ها را تسخیر می کند. امروز ما در این روز عید جلوی مجسمه محمد فضولی واقع در میدان فضولی در باکو- پایتخت آذربایجان رفتیم و تاج گلی به پای مجسمه وی نثار کردیم. ولی مجسمه معنوی ی که، توسط خود وی بنا شده است، در دل تک تک ماست. او، جاویدان خواهد بود و در قلب نسلهای آینده نیز زنده خواهد ماند.

محمد فضولی ضمن تحلیل راه تاریخی ی که، ملتها پیموده اند، اندیشه و ارزشهای فلسفی کلی بشری والایی را در آثار خود منعکس ساخته است. وی، با تحلیل جریانات اجتماعی سیاسی دوران خود، جامعه بشری و زندگی انسان، برای جامعه نظرات فناناپذیری گفته و توصیه های جاویدانارزه نموده است. همه آثار وی عبارت از ستودن جامعه بشری، برخورد انسانها با یک دیگر و همه جهات مثبت در انسانها و نیز اعتراض و اظهار تنفر نسبت به جهات منفی در انسانها و جامعه، بوده است.

در آثار محمد فضولی عشق، محبت و مهر انسانها و برخورد متقابل انسانها و وفاداری، توصیف شده است. محمد فضولی در همه آثار خود انسانها را به وفاداری نسبت به پدر و مادر، میهن، سرزمین، عشق، محبت و به احساسات والای خود دعوت کرده است که، همه اینها همانند ۵۰۰ سال قبل، امروز هم برای انسانها بعنوان ضروری ترین صفات معنوی والایی تلقی می گردد.

محمد فضولی ضمن تشریح زندگی دوران خود و اخذ نیرو از محیط خود، آثار خود را برای آینده دور در نظر گرفته است. و بهمین خاطر آثار فضولی ۵۰۰ سال است که زنده است و از این پس نیز طی صدساله ها و هزارساله ها زنده خواهد ماند.

محمد فضولی به زبانهای عربی و فارسی حاکم در آن زمان، نوشته است. ولی مهمترین جهت برای ما عبارت از آن است که، محمد فضولی بیشترین آثار خود را به زبان ترکی، به زبان آذری امروز نوشته است. این همان عاملی است که، محمد فضولی را از دیگر شعرا و دانشمندان مخصوص مردم ما که، قبل از و بعد از دوران وی زیسته و آثاری بوجود آورده اند، ممتاز می نماید. ما داستان منظوم "لیلی و مجنون" فضولی را و دیوانی که، وی به زبان ترکی نوشته است، امروز هم در زبان خود به راحتی می خوانیم و می فهمیم. بدینوسیله، یکی از بزرگترین خدمات محمد فضولی، برغم جریانات سخت دوران خود و پس از خود، عبارت از حفظ زبان ترکی، زبان مادری و اعتلای آن بود.

دورانی که محمد فضولی زیسته، دورانی بسی دشوار و دوران جنگهای بزرگ بوده است. وی، شاهد این جنگها بوده و با چشمان خود دیده است که، جنگ، خصومت و مناقشات مختلف به انسان و جامعه چه قدر ضربه می زند. فلذا یکی از انگیزه ها ی اصلی آثار فضولی، اعتراض نسبت به زورگویی، ظلم و جنگ می باشد. او، انسانها را به آشتی، صلح، دوستی و مهربانی دعوت کرده و این صفات در انسانها و جامعه را در آثار خود ستوده است.

فضولی همانند نوادگان امروزی خود، یک فرد خیرخواه بوده و نیکخواهی و صلح دوستی را همواره در آثار خود تبلیغ نموده است.

محمد فضولی بویسله آثار خود تاثیر زیادی به همه نسلهای بعد از خود، داشته است. در طول قرنها و طی نسلها شعرا، نویسندگان و دانشمندان اشعار زیادی نوشته و سروده اند. و خیلی ها نیز سعی به تکرار آن کرده اند که، این هم یکی از خدمات بزرگ فعالیت خلاقه محمد فضولی در برابر بشر و ملتهای ماست.

اندیشه های ناشی از آثار محمد فضولی، موجب پیدایش آثار بزرگ جدیدی در فرهنگ و ادبایت مردم کشورما، سایر ملتهای ترک زبان و امت اسلامی شده است. مایلم امروز با حس افتخار فراوان بگویم که، نظامی گنجوی شاعر بزرگ مردم آذربایجان برای بار اول براساس افسانه معروف شرق باستانی، منظومه جاویدان "لیلی و مجنون" خود را به عرصه ظهور آورده است. این، در قرن ۱۲ اتفاق افتاده است. در قرن ۱۵ محمد فضولی برپایه همان حماسه، داستان منظوم خود "لیلی و مجنون" را بوجود آورده است. آثار ادبی وقف لیلی و مجنون، در جهان زیادند. در قرون وسطی صدها چنین اثر بوجود آمده است. ولی ما معتقدیم که، منظومه "لیلی و مجنون" محمد فضولی معنای فلسفی آن حماسه را به بالاترین اوج رسانده است.

در آغاز قرن ۲۰ عزیر حاجی بیگ اف آهنگساز بزرگ آذربایجان براساس منظومه محمد فضولی اولین اثر اپرا در شرق اسلامی - اپرای "لیلی و مجنون" را بوجود آورده است. و این هم بسیار خودویژه است که، در قرن ۱۲ نظامی گنجوی اولین منظومه را در این موضوع بوجود آورده، در قرن ۱۶ محمد فضولی داستان منظوم "لیلی و مجنون" را اعتلا بخشیده و در اوایل قرن ۲۰ عزیر حاجی بیگ اف براساس این منظومه اولین اثر اپرا آذربایجان را نوشته است. ۹۰ سال است که، اپرای "لیلی و مجنون" از صحنه اپرا آذربایجان نمی رود. این اپرا ظرف مدت ۹۰ سال همه جهان را سیر کرده است. فعالیت خلاقه فضولی و عزیر حاجی بیگ اف را برای جهانیان به نمایش گذاشته، شعر و موسیقی مردم آذربایجان را به بالاترین اوج رسانیده است.

در قرن حاضر نویسندگان، شعرا، آهنگسازان، نقاشان و مجسمه سازان آذربایجان با استفاده از ایده های وقف آثار محمد فضولی و ناشی از آثار او، آثار زیبایی به عرصه ظهور آورده اند. سمفونی "لیلی و مجنون" قارا قارایف، کانتاتا (اثر موسیقی) "فضولی" جهانگیر جهانگیراف و دیگر آثار، می تواند مثال بر این باشد.

بنابرین، محمد فضولی بوسیله فعالیت خلاقه و آثار خود تاکنون زنده مانده، حالا نیز زنده است و ، بوسیله آثار خود که، به همه ما الهام و روحیه معنوی می بخشد، برای فعالیت خلاقه شعرا، نویسندگان، آهنگسازان، نقاشها و هیکل تراشهای نسلهای آینده موضوعات و ایده های عالی ارایه داده و الهام بخشیده و جهت اعتلای پیشه آنان به اوج پیشرفت، کمک کرده است. همه اینها بعنوان محتوا و معنای فعالیت خلاقه محمد فضولی و میراثی که، وی در اختیار نسلهای آتی قرار داده است، می باشد و بمنزله ستایش از آن است.

از آن زمان ۵۰۰ سال گذشته است. در عرض این قرنها و این سالها محمد فضولی دائما زنده مانده است. تصادفی نیست که، بیشتر آثار او، تا به امروز رسیده است. ولی محمد فضولی از حیث علمی و نظری تابحال مورد بررسی قرار نگرفته، تحلیل و تحقیق نشده و تبلیغ نگردیده است.

در عرض این ۵۰۰ سال بار اول است که، سال جشن محمد فضولی و خاطره وی در یک چنین سطح عالی و اینگونه گسترده برگزار و یاد می شود. این، احترام و ارادتی است توسط کشور معاصر ما آذربایجان، نسل کنونی و مردم جمهوری آذربایجان نسبت به فرهنگ، تاریخ و شخصیتهای بزرگ خود. لیکن این، ابتدای تحقیق و تبلیغ فعالیت خلاقه محمد فضولی می باشد. به اعتقاد من، فعالیت خلاقه محمد فضولی و میراث او چنان دریایی است که، هنوز باید کارهای زیادی جهت نفوذ به اعماق آن، اخذ و فراگیری نظرات و توصیه های در آن لایه های عمیق، انجام پذیرد. بنظرم، برنامه های مختص پانصدمین سال جشن، راههای بزرگی برای تحقیق و تبلیغ فعالیت خلاقه محمد فضولی از حیث علمی نظری در آینده نیز، می گشاید.

اطمینان دارم که، نسلهای آینده مراسمهای پانصدمین سال جشن فضولی را فراموش نخواهند کرد و این ابتکار را هر چه بیشتر اعتلا خواهند داد.

حس احترام و سپاس در مردم ما نسبت به فعالیت خلاقه و آثار محمد فضولی، همیشه موجود بوده است. ولی آثار و کار خلاقه محمد فضولی را ما در گذشته هرگز مثل حالا نتوانسته بودیم درک نماییم که، اینها هم مرتبط با دستیابی مردم آذربایجان به آزادی ملی و استقلال کشور خود می باشد. اکنون ما در کشور خود آزادانه و صحیحتر می توانیم به تاریخ ، ارزشهای معنوی ملی و سنن مان ارج گذاریم و آنها را بدون هیچ هراسی، ترویج نماییم.

سال جشن محمد فضولی را ما در یک مرحله دشواری از حیات مردم و کشورمان برگزار می کنیم. همانطور که آگاهی دارید، هشت سال قبل از سوی ارمنستان برعلیه جمهوری آذربایجان تجاوز نظامی شده است که، براثر آن قسمتی از اراضی، یعنی بیست درصد مناطق کشور به تصرف ارتش ارمنستان رسیده، متجاوز از یک میلیون نفر از هم میهنان ما از خانه و کاشانه خود بزور کوچانده شده و بعنوان آوارگان جنگی در چادرها بسر می برند. تمامیت ارضی آذربایجان نقض شده و آسیب جدی ی به دولتمداری ملی و تمامیت ارضی آن وارد آمده است. همزمان با این، آذربایجان در آستانه کسب استقلال خود و پس از دستیابی به استقلالیت کشورش، دوران جریانات بزرگ سیاسی اجتماعی و اقتصادی اجتماعی را سپری می کند. طی این دوره، حوادث بسیار خطرناکی در حیات آذربایجان و رخدادهای وحشتناکی برای نظام دولتی و فرهنگ ملی آذربایجان نیز، واقع شده است. همه اینها موجب آشوب حیات سیاسی اجتماعی و فرهنگی آذربایجان گردیده و مشکلات عدیده ی بوجود آورده است. در ضمن، آذربایجان پس از کسب استقلال خود، نظام دولتی دموکراتیک، قانونمند و لائیک در کشور تشکیل شده است. در کشورمان جریانات دموکراتیک توسعه می یابد و اصلاحات اقتصادی انجام می پذیرد. ما دولت تازه ی تشکیل می دهیم، جامعه دموکراتیک جدیدی شکل می دهیم و اشکال اقتصادی تازه ی ایجاد می نماییم. همه اینها، جریانات بسیار پیچیده ی و درعین حال خیلی دشواری هستند.

در یک چنین شرایط و دوره، فعالیت خلاقه محمد فضولی به ما الهام می بخشد. کار خلاقه محمد فضولی همیشه احساسات منیت ملی را در مردم مان پرورش داده و مردم ما را در روحیه درک و حفظ منیت ملی خود، تربیت کرده است. آثار محمد فضولی بعنوان یکی از مهمترین عواملی است که، در جریان مبارزه مردم ما در راه آزادی ملی، روند تشکیل نظام جدید و دولت دموکراتیک و قانونمند در کشورمان، به ما کمک کرده است. ما افتخار می کنیم که، مردم ما صاحب چنین فرهنگ کهن و غنی است. ما مفتخریم که، مردم کشورمان بوسیله شخصیتهای بزرگ خود ارزشهای معنوی ملی آذربایجان را همواره حفظ کرده، غنی ساخته و امروز آن را به قسمتی از ارزشهای عموم بشریت تبدیل نموده است. ما افتخار می کنیم که، شاعر، دانشمند و فیلسوف بزرگی همچون محمد فضولی داریم.

تردیدی نیست که، مراسمهای پانصدمین سال جشن محمد فضولی حیات معنوی مردم ما را غنی تر می سازد، الهام بیشتری به آن می بخشد و آن را در روحیه میهن پرستی و وفاداری به میهن و سرزمین تربیت می کند و همه ما را برای احیای تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و آزادسازی مناطق اشغالی و اعتلای جمهوری آذربایجان، بسیج می سازد. ما هم امروز و هم در آینده در حیات خود و در کارمان با استفاده از ارزشهای معنوی که، محمد فضولی بوجود آورده است، مردم کشورمان را به آینده ی پرسعادت خواهیم برد.

بنده اطمینان دارم که، این مراسمهای سال جشن و این عید بزرگ، مردم مان را بیش از پیش متحد خواهد ساخت و همبستگی آن را هرچه بیشتر فراهم خواهد کرد. محمد فضولی انسانها را به دوستی و مهربانی دعوت کرده است. محمد فضولی ضمن مدح عشق، محبت و ارزشهای معنوی پاک و احساسات والا در انسانها، آنها را به اتحاد، همپیوستگی، دوستی و مهر فراخوانده است. امروز این نظرات محمد فضولی، برای ما از همه چیز ضروری تر است. ما بمنظور انتقال کشورمان را از این مرحله دشوار، برقراری مجدد تمامیت ارضی آن، آزادسازی مناطق اشغالی مان، توسعه جریانات دموکراتیک در کشورمان و اخذ کشورما جایگاه شایسته خود در جامعه جهانی و هدایت کشور به پیش، میبایست اتحاد و همبستگی در داخل مان را استحکام بخشیم.

با حس خرسندی می توانم بگویم که، سالهای اخیر بعنوان سالهای تحکیم قدرت دولت آذربایجان بوده است. سالهای اخیر بمنزله سالهای ثبات اوضاع سیاسی اجتماعی در داخل آذربایجان بوده است. سالهای اخیر بعنوان سالهای نزدیکی مناسبات متقابل انسانها بوده است. ما این ارزشها را بعنوان دستاوردهای خود تلقی می کنیم. ولی درعین حال اینها را بمنزله اقدامات اولیه جهت آینده کشور می دانیم و امید دارم که، فعالیت خلاقه محمد فضولی، پندهای او و سهم ارزنده و میراث وی، موجب آن خواهد شد تا ما در این راه با موفقیت گام برداریم.

درود باد بر شعر، افتخار باد بر فضولی، افتخار باد به آثار فضولی! زنده باد بر فرهنگ، زنده باد بر شعر!

زنده باد جمهوری آذربایجان مستقل!

© aliyev-heritage.org