دانشمندان محترم.

خانمها و آقایان، دوستان گرامی.

اینجانب امروز پس از مدت طولانی وارد این ساختمان شدم. در گذشته، طی سالهای ۱۹۷۰- ۱۹۸۰ وقتی که من در آذربایجان فعالیت داشتم، بارها به این منزل آمده ام، چرا که در آن زمان شورای عالی آذربایجان در اینجا مستقر بود. در اینجا در جلسات رسمی شرکت می کردم و هر بار در این سالن جوایز دولتی عالی را به شخصیتهای برجسته آذربایجان، فرهنگیان و دانشمندان اعطا می کردم. اکنون خیلی از آنها در قید حیات نیستند. ولی هر بار که من در موزه ها عکسهای آنان را می بینم، این صحنه را بخاطر می آورم. بعداً ما برای شورای عالی آذربایجان ساختمان جدیدی احداث کردیم. اکنون در آن ساختمان مجلس ملی آذربایجان مستقل فعالیت دارد.

در مورد این ساختمان بحثهای زیادی جریان داشت که آنرا به کدام اداره واگذار کنیم. مشتریان، یعنی علاقه مندان به دریافت این ساختمان نیز زیاد بودند. این هم طبیعی است. زیرا، این یک ساختمان تاریخی است و تابحال خیلی خوب مانده و یکی از آثار معماری تاریخی آذربایجان میباشد. ولی به نظر من، ما بایستی این قبیل ساختمانها را فقط در اختیار سازمانهای علمی و فرهنگی قرار دهیم. تحویل چنین ابنیه ها به وزارتخانه ها و یا ادارات دولتی مختلف چندان مناسب نیست. ابنیه های تاریخی  ثروت ملی آذربایجان است. یکی از وزارتخانه ها و یا سازمانهای دولتی می تواند برای خود ساختمان دریافت کند. ولی چنین ساختمانها را هم باید بعنوان آثار معماری حفظ کرد و هم اینکه موقع استفاده از آنها، میبایستی سازمانهای مناسب را در آنجا مستقر ساخت و یا در اختیار آنها قرار داد. برای همین، پس از مباحث زیادی من تصمیم گرفتم این آپارتمان در اختیار بنیاد نسخ خطی ها قرار بگیرد.

همانطور که مطلع هستید، بعضی از افراد حاضر در این مراسم به خاطر می آورند که متأسفانه طول سالیان مدید بنیاد نسخ خطی، یعنی دست نوشته های تاریخی، کتابها و اسناد مربوط به تاریخ  آذربایجان در طبقه اول ساختمان آکادمی علوم واقع بود. و خیلی از آنها هم در آنجا از بین می رفت. فلذا چنین تصمیم گرفتیم و من خیلی خوشحالم که این تصمیم گیری کاملاً برآورده شده است.

اکنون بنیاد نسخ خطی به یک انستیتوی تحقیقات علمی تبدیل گردیده است. همانطور که گفتم، در اینجا کتابهای بسیار کم نظیر و گرانبهای مربوط به تاریخ آذربایجان وجود دارد. خیلی از آنها آثار باستانی آذربایجان هستند. هم اکنون در این انستیتو گروه کاری فعالیت دارد و در حال انجام تحقیقات علمی میباشد. ولی در عین حال بنظرم، افراد شاغل در بخش علمی، و یا ادبیات و هنر آذربایجان و نیز سایر رشته ها از این نسخ خطی استفاده می کنند و منبعد نیز استفاده خواهند کرد.

بعداً یک مشکل هم ایجاد شد و عبارت از آن بود که زمانی حسین جاوید، شاعر، نمایشنامه نویس و فیلسوف بزرگ آذربایجان در این ساختمان زیسته است. تأسیس موزه-خانه حسین جاوید در اتاقهایی که وی در آنجا می زیست، مطرح شد. این مسأله طول سالیان مدیدی در دستور کار بود. ولی متأسفانه، مشکل حل و فصل نمی شد. این مسأله را نیز حل کردیم. اکنون در این ساختمان موزل منزل حسین جاوید تشکیل شده است. او در اینجا زیسته بود. هم اینک من از منزل وی بازدید نمودم و از موزه دیدن بعمل آوردم. وی از سال ۱۹۲۰ تا زمان بازداشت به اتفاق خانواده خود در این ساختمان زیسته است. ما مسأله تأسیس موزه در این مکان را تأمین کردیم. حالا موزه منزل حسین جاوید آماده میباشد.

امروز مصادف با صد و بیستمین سالگرد تولد حسین جاوید است. به این مناسبات من دستور صادر کردم تا سازمانهای مربوطه کشور مراسمهای سالروز تولد حسین جاوید را برگزار کنند. لذا، من صرفاً امروز در مراسم گشایش این موزه شرکت می کنم.

این موزه بسیار جالب است، فوق العاده مورد علاقه است. به نظرم، علاقه مندان به زندگی و فعالیت حسین جاوید می توانند شاهد آثار جالبی در این موزه شوند. همچنین افراد شاغل در بخش تحقیقات علمی می توانند اطلاعات بسیار لازم را برای خود جمع آوری کنند.

ما یاد قربانیان تبعید سیاسی را گرامی می داریم. آنها زمانی در معرض تبعید قرار گرفتند، زندگی خود را از دست دادند، مشکلات و محرومیتهای خیلی زیادی در خانواده های آنها ایجاد شده است. بله، متأسفانه بجای تشکر از این افراد، آنها را مورد تبعیدهای سیاسی قرار دادند. ما در آذربایجان برای احیای خدمات شایسته تقریباً همه قربانیان تبعید سیاسی تلاش کرده و تلاش می کنیم. در مورد خیلی از آنها کتابهایی نوشته شده، مجسمه های یادبود احداث گردیده و این کار در آینده نیز ادامه خواهد یافت.

حسین جاوید نیز یکی از قربانیان سیاسی است و هم خود وی و هم خانواده اش دچار محرومیتهای شده اند. ولی نه تنها افراد مختلف، بلکه متأسفانه مردم کشورمان نیز در معرض آن قرار گرفته است. تبعید سیاسی تنها عبارت از آن نبوده که شخصیتهای مختلفی را بازداشت نموده، آثارشان را ممنوع، افراد را تیرباران کرده، به قتل رسانده و یا تبعید کرده اند و آنها زندگی خود را در تبعید از دست داده اند. بلکه بطور کلی، همه مردم ما دچار تبعید شده است. تبعید مردم آذربایجان از سالهای ۱۹۲۰ بطور مرحله ای تا پایان سالهای ۱۹۵۰ ادامه یافته است.

ولی همزمان با این، تاریخ و فرهنگ آذربایجان نیز متحمل تبعید سیاسی گردیده و هویت ملی ما نیز دچار تبعید شده است. زیرا در دوران اتحاد شوروی سعی می کردند تاریخ، گذشته و آداب و رسوم ملی کشورمان را فقط با ایدئولوژی کمونیست و نظام سوسیالیستی شوروی منطبق سازند. بدیهی است، در جریان چنین تحولاتی تاریخ واقعی، ثروتهای ملی و معنوی ما یا باید از بین می رفت و یا به فراموشی سپرده می شد. این تاریخ ما است. ما هرگز نباید اینرا فراموش کنیم. باید از این حوادث نتیجه بگیریم تا ملت ما هرگز دچار چنین مصیبتهایی نشود. مخصوصاً بعلت آنکه اکنون مردم کشورمان آزاد شده است. ما استقلال کشورمان را بدست آورده ایم و یازده سال است که در کشور مستقل زندگی می کنیم.

اینجانب بارها اعلام کردم و امروز هم بیان می دارم که استقلال ما جاویدان است. و منبعد نیز جاویدان خواهد بود. ولی این هم بستگی به ما دارد. بستگی به نسلهای امروز و آینده و همه ما دارد. امروز ما با نیروی هر چه تمامتر تلاش می کنیم و باید هم تلاش کنیم. بایستی برای نسلهای آینده نیز الگو ایجاد کنیم و میراث بزرگی را از خود برای آنها به ارث بگذاریم.

یکی از ارزشهای تاریخی و معنوی و آثار بزرگ آذربایجان که دچار تبعید شده بوده، حماسه «دده قورقود» است.

ما بهنگام بزرگداشت هزار و سیصدمین سالگرد آن این مسأله را مورد تحلیل قرار دادیم و در باره این موضوع صحبت کردیم. مقالات و کتابها نوشته شد که آذربایجانی ها را چگونه از حماسه «دده قورقود» محروم کردند. پس از جنگ جهانی دوم در جریان تحولات موجود در اتحاد شوروی، از جمله در آذربایجان، در سال ۱۹۵۰ برای جعل و تحریف کامل آثار تاریخی ما کوشش کردند و موفق به این شدند. ولی ما «کتاب دده قورقود» را به ملت آذربایجان بازگرداندیم. هزار و سیصدمین سالگرد این حماسه را در مقیاس بین المللی برگزار کردیم و به جهانیان نشان دادیم که ملت ما دارای چنین تاریخ کهن و چنین اثر تاریخی میباشد.

ما در آن موقع طی روزهای مراسم گرامیداشت مایل به دریافت رونوشت نسخه حماسه «ده ده قورقود» در زبان آذربایجانی از کتابخانه درزدن (Drezden) بودیم. این نسخه به دست ما رسیده است. اینجانب مایلم آنرا به شما تقدیم کنم. معتقدم که برای امروز و آینده آذربایجان یکی از بزرگترین دستاوردها است که ما داستان «دده قورقود» را از تبعید نجات دادیم و مجدداً در اختیار مردم قرار دادیم. سرانجام، ما تصویر دست نوشته آن را که در کتابخانه درزدن آلمان حفظ می شد به آذربایجان آوردیم. من این نسخه را به انستیتوی نسخ خطی تسلیم می کنم.

اینجانب از دیدار با شما خوشوقتم. مجدداً برای همه شما آرزوی سلامتی و توفیقات روزافزون را دارم. سپاسگزارم.

ترجمه شده از روزنامه «آذربایجان» مورخ ۲۵ اکتبر سال ۲۰۰۲

© aliyev-heritage.org