حیدر علی اف: سفر هر کدام از نمایندگان ترکیه به آذربایجان برای ما حائز اهمیت بسزایی است. سفر اعضای حکومت نیز، طبعاً، روابط بین کشورهایمان، دولتهایمان و حکومتهای مان را هر چه بیشتر توسعه می دهد.

ترکیه کشور بزرگ کشتیرانی است. زیرا، هر طرف ترکیه، می توان گفت، دریا و اقیانوس است. آذربایجان در دریای خزر همواره مشغول کشتیرانی بوده است. ولی خزر، دریای بسته یی است. بعدها از دریای خزر راه خروج از کانال ولگا- دون به دریای سیاه و سایر دریاها وجود داشته است. قسمتی از کشتیهای ما هم نسبت به دریای خزر، بیشتر در خود دریای سیاه و یا دیگر دریاها حرکت می کند. زیرا در اینجا محمولات چندانی جهت حمل این کشتیها وجود ندارد.

کشتیهای آذربایجان از بنادر ترکیه استفاده می کند. فلذا لازم است تا، در این زمینه نیز همکاریهایمان را توسعه دهیم.

رمضان میرزااوغلی: مذاکرات بسیار مفیدی در باکو با آقای عابد شریف اف معاون نخست وزیر آذربایجان در امور همکاریهای کشتیرانی، آقای ضیاء محمداف وزیر حمل و نقل و آقای آیدین بشیراف رئیس اداره کشتیرانی دریای خزر انجام دادیم. ما در مورد استفاده کشتیهای شما از بنادر ما و تعمیرات این کشتیها در کارخانه تعمیر کشتی توزلا استانبول به اتفاق نظر رسیدیم. باکو بندر بسیار مهمی است. اگر شما آرزو کنید، ما می توانیم به امور گسترش آن کمک نماییم. بنظر ما، در این صورت سود کلانی می تواند حاصل هم آذربایجان و هم ترکیه گردد.

ما بعنوان ترکیه، به این نظر جنابعالی اهمیت فوق العاده زیادی قایلیم که، با اینکه دریای خزر حوزه بسته یی است، این دریا از طریق کانال ولگا- دون با همه دنیا راه دارد. تا سال ۱۹۹۴ از این راه استفاده فعالی شده، سپس قدری تضعیف گردیده است. در سالهای آینده ترکیه از دریای خزر سالیانه ۲ میلیون تن گندم، پنبه و فلز حمل خواهد کرد. بستن این راه، مغایر با موازین حقوق بین الملل میباشد. ما پیرامون این مسئله مذاکراتی با روسیه انجام خواهیم داد، تمام کشتیهای روسیه از تنگه های ما در دریای سیاه و دریای مرمر می گذرد، از بنادر ترکیه استفاده می کند، کانال ولگا- دون نیز بایستی بهمان شکل برای کشتیهای همه کشورها، در وهله اول نیز برای کشتیهای مخصوص کشورهای حوزه خزر باز باشد. بستن این مسیر آبی، بی انصافی است. این امر، غیر قابل قبول است. بنابراین ترکیه اقدامات لازم را در این زمینه انجام خواهد داد.

ترکیه خواستار تخلیه فوری مناطق اشغالی آذربایجان و بازگشت آوارگان به خانه و کاشانه های خود میباشد. ما اهمیت زیادی به حفظ تمامیت ارضی آذربایجان می دهیم و آرزومند تحقق این امر از راه صلح هستیم.

همپای همه این موارد، تحکیم و توسعه روابط فرهنگی و اقتصادی بین ترکیه و آذربایجان ضروری است و سیاست جنابعالی در این زمینه، موجب نهایت خشنودی ماست.

حیدر علی اف: راهیابی از دریای خزر به دریای سیاه از طریق کانال ولگا- دون، برای ما اهمیت بسیاری دارد. تا سال ۱۹۹۴ هیچ مشکلی در این زمینه نبوده است. سپس روسیه این رژیم را خیلی سختتر کرد. اکنون روسیه شروطی مطرح می کند.

آیدین بشیراف: ما سه ماه پیش به عنوان رئیس حکومت روسیه تلگرام فرستاده ایم. بعد از این آنها برای عبور کشتیها بر اساس زمانبندی ویژه با ذکر اسامی این کشتی ها اجازه دادند که، این هم سالانه از ۱۰ کشتی بیشتر نیست. در دریای خزر ایران جمعاً ۴ و ترکمنستان ۳ کشتی باری دارد. لیکن این کشتیها نمی توانند به دریای سیاه بیایند. قزاقستان هنوز تانکرهای باری ندارد، مایلند خریداری کنند. روسیه ۶ فروند کشتی باری را از بندر آستارخان در اختیار داغستان قرار داده است. اکنون آنها سرگرم حمل ۱۰۰ هزار تن آهن خریداری شده از اوکراین به ایران هستند. این محمولات فقط بوسیله کشتیهای روسیه حمل می شود. به کشتیهای ما محموله نمی دهند.

رمضان میرزااوغلی: از تنگه های ترکیه و استانبول که، ۱۰ میلیون انسان در آن شهر زندگی می کند، تانکرهای ۱۵۰ هزار تنی عبور می کند. ما هیچ اعتراضی به این نداریم. ولی بهمان شکل بایستی کشتیهای مخصوص ترکیه نیز وارد دریای خزر شود. باید در این مسئله عادلانه برخورد کرد. این امر نمی تواند یکطرفه باشد. ما طالب این خواهیم شد و با آنها گفتگو انجام خواهیم داد. این کار را باید کشورهای حوزه خزر- آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان نیز انجام دهند.

حیدر علی اف: کشورهای دیگر کشتی ندارند و ۹۰ درصد کشتیها در خزر متعلق به آذربایجان میباشد. محمولات توسط کشتیهای آذربایجان حمل شده است. یعنی کشتیرانی، عمدتاً، در آذربایجان بوده است. حتی در آستارخان نیز چندان وجود نداشته است.

اکنون شرایط عوض شده است. کشورهای همسایه نیز کشتی می خرند. ولی چه قدر باید کشتی خریداری کنند تا، ناوگان شان به تعداد کشتیهای آذربایجان برسد. ما اعتراضی به این نداریم که، کشتیهای آنها هم حمل بار کنند. همگان بایستی از کانال ولگا- دون استفاه نمایند. نباید در این امر محدودیت گذاشت.

از بابت تبریکهایتان به مناسبت رفراندوم از شما خیلی متشکرم. این، اقدام بسیار مهمی بود. چرا که ما تغییرات در قانون اساسی خود را فقط از طریق همه پرسی انجام می دهیم. این کار را نمی توانیم در مجلس ملی انجام دهیم. رفراندوم را برگزار کردیم و مردم هم از ما حمایت کرد. مسایل مورد مطرح در همه پرسی را حل کردیم. من هم از این خیلی خوشحالم. بار دیگر مردم نظر و اعتماد خود را نسبت به حکومت آذربایجان نشان داد.

آنچه که مربوط به مسئله قره باغ کوهستانی است، ترکیه همیشه در این کار همراه با ماست. ما هم سعی داریم تا، مناقشه را از راه صلح حل و فصل نماییم. سرزمینهای اشغالی آزاد شود. بیش از یک میلیون نفر از هم میهنان ما در حالت پناهندگی بسر می برند، آنها به زاد و بوم خویش باز گردند. تمامیت ارضی آذربایجان احیا شود. ما بطور جدی مشغول این کار هستیم. مستحضرید که، من در ۱۴ اگوست در مرز ارمنستان- آذربایجان، در منطقه نخجوان با آقای کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان ملاقات کردم. ما ۴ ساعت صحبت کردیم و گفتگوهایی انجام دادیم. بایستی مذاکرات را ادامه داد. حل صلح آمیز مناقشه چندان آسان نیست، ولی ممکن است. ما این گفتگوها را انجام می دهیم و منبعد نیز ادامه خواهیم داد. هم اینجانب و هم ملت ما خوشحال است که، ترکیه در این مسایل از موضع آذربایجان دفاع می کند، همراه با ماست و حمایت از آذربایجان بعمل می آورد. بنابراین ما همیشه مراتب قدردانی خود را از ترکیه اظهار می داریم.

روزنامه "آذربایجان"، ۲۹ اوت سال ۲۰۰۲ آن

© aliyev-heritage.org