جناب حسام الدین جیندوروک رئیس محترم مجلس ترکیه.

نمایندگان محترم مجلس.

وزیران محترم، خانمها و آقایان.

دو روز است که ما در کشور شما، یعنی در کشور خودمان میهمان هستیم. دو روز است که پانصدمین سالگرد تولد محمد فضولی که مشترکات تاریخی و ریشه ای ما (آذربایجان و ترکیه) را بار دیگر به جهانیان نشان داده، به اتفاق هم و باهم جشن می گیریم.

دیروز و امروز در باره محمد فضولی سخنان زیادی ایراد شد. پانصد سال است که محمد فضولی زنده است. پانصد سال است که اخلاف محمد فضولی- ترکها و ملتهای ترک تبار با نشأت از اندیشه ها و ضمن الهام از آثار آن بزرگوار زندگی می کنند و به مرحله کنونی خوشبخت رسیده اند. آثار علمی بزرگی در باره فضولی در ترکیه و آذربایجان نگاشته شده است. شعرا و نویسندگان ما آثار خود را به وی اختصاص داده اند. آهنگ سازان و نقاشان ما بر اساس آثار وی آثار مهمی ایجاد نموده اند. در آذربایجان نمی توان چنان نویسنده و شاعری پیدا کرد که او در مورد فضولی اثری ننویسد. ولی مهمتر از همه اینها آن است که در اوایل قرن حاضر هنوز در آن زمان، زندگی ملت ما در دوران تاریکی که دانش و سواد برای کمتر کسی میسر می شد، عزیر حاجی بیگ اف آهنگ ساز برجسته آذربایجان بر اساس منظومه "لیلی و مجنون" فضولی اولین بار در مشرق زمین و جهان ترک اپرای کلاسیک و حرفه ای- اپرای "لیلی و مجنون" را تدوین نمود.

در سال ١۹٠۹ تاتر اپرا در باکو تأسیس و عزیر حاجی بیگ اف که اولین بار آنرا پایه گذاری کرده، بوسیله اثر خود موسیقی حرفه ای آذربایجان را پایه گذاری نموده است. صد سال است که ما بر این اساس شاهد پیشرفت موسیقی آذربایجان هستیم.

فضولی پانصد سال قبل نیز بعنوان یک ستاره نورافشان درخشیده و اشعات خود را به جهانیان ترویج داد. فضولی نه تنها در شرق، جهان اسلام و جهان ترک، بلکه در کل جهان، از جمله در کشورهای توسعه یافته غربی نیز بسیار شهرت یافته است. ولی فضولی برای مردم آذربایجان، برای ما خیلی عزیز بوده و طی قرن اخیر بویژه درجات عالیه را تسخیر کرده است. امروز می توان با کمال افتخار فراوان بیان داشت که تجلیل مردم و دانشمندان آذربایجان از فضولی و بهره مندی آنها از آثار وی گواه بر آن است که ملت ما به ریشه ها، آداب و رسوم، گذشته، تاریخ، دین و زبان خود چه قدر پایبند میباشد.

مردم آذربایجان در زندگی خود مراحل طولانی و سختی را سپری کرده است. ولی آثار هنری شخصیتهای بزرگ آذربایجان در پیمودن همه سختی ها به مردم کمک کرده است. فضولی در بین اینها جایگاه شایسته ای را بخود اختصاص می دهد.

فضولی شخصیتی بوده که در گذشته نیز ترکها را پیوند داده است. ولی اکنون جهان ترک در قرن بیستم در حالی که تجزیه و تفکیک گردیده، می توان گفت، اکثریت کامل کشورهای ترک زبان (بغیر از ترکیه) موقعی که در قلمروی رژیمهای بیگانه بسر برده اند، فضولی هویت ملی ما را حفظ کرده و به این روزها رسانده است. امروز ما هم در آذربایجان و هم در زادگاه فضولی- کربلا، بغداد، هم در ترکیه- آنکارا ضمن گرامیداشت پانصدمین سالگرد تولد فضولی، دیگر مانند گذشته در حالت پراکنده نیستیم. هم اکنون سایر جمهوری های ترک تبار نیز در کنار جمهوری ترکیه هستند. مایلم سخنی که دوست و برادر عزیزم سلیمان دمیرل همیشه بیان می کند را تکرار کنم که اکنون در کنار پرچم ماه و ستاره دار ترکیه پرچم پنج کشور مستقل ترک قرار دارد. یکی از این پرچمها، پرچم آذربایجان میباشد. پرچم استقلال آذربایجان با حمایت ترکیه به اهتزاز درآمده است.

در دوران تأسیس اولین دولت دموکراتیک مستقل در آذربایجان- در سال ١۹١۸ نیز این امر با حمایت و مساعدت ترکیه صورت گرفته است. در دوران بعدی ما به دلایلی سیاسی و ایدئولوژیکی و وضع موجود در حالی که از ترکیه جدا بودیم، قلب ما همیشه باهم تپیده، آثار فضولی هم در ترکیه و هم در آذربایجان یاد شده است. نه تنها فضولی، بلکه هنرمندان بزرگ ملتهای ما چون فضولی ما را نگذاشتند جدا شویم. یعنی، همواره ما را پیوند داده و در راستای جلوگیری از تلاش نیروهای عامل جدایی ما سعی کرده اند.

از این جهت، برگزاری این مراسم بزرگ در اینجا ظرف دو روز اخیر تنها یک مراسم پرشکوهی نیست. بلکه این امر دارای اهمیت تاریخی، معنوی، ملی و می توان گفت، سیاسی میباشد. امروز ما با کمال خوشحالی فراوانی روزهای یادبود فضولی را در ترکیه اختتام می دهیم. ولی این مراسم به پایان نمی رسد، بلکه بسیاری از نمایندگان هیأت همراه ما در اینجا کنفرانسها و همایشهای علمی برگزار و در آن شرکت خواهند کرد و روزهای یادبود فضولی ادامه خواهد یافت.

بنظرم، همانطور که ما در قالب هیأت گسترده ای به ترکیه سفر کردیم، مسلماً، هیأت گسترده ای از ترکیه نیز به آذربایجان مسافرت خواهد کرد. زیرا اگر چنین هیأت گسترده ای از جمعیت هفت میلیونی آذربایجان به ترکیه سفر کرده است، از ترکیه نیز بیش از آن برادران ما جهت شرکت در مراسم سالگرد تولد فضولی به باکو سفر خواهد کرد.

اکنون شرایط ما سخت و دشوار است. دوران سختی را می پیماییم. ولی قلب ما بسیار باز است. شهروندان محترم و ارزشمند ترکیه، شما همیشه در قلب ما هستید. ما آماده ایم شما را در دل خود هم در جشن فضولی و هم در همه اعیاد مورد پذیرایی و استقبال قرار دهیم. مطمئنم که شما این دعوت ما را خواهید پذیرفت. روزهای فضولی در آذربایجان ادامه و خاتمه خواهد یافت و در ایجاد فرصتهای زیادی برای آینده ما مؤثر واقع خواهد گردید.

تجلیل فراوان از خلاقیت فضولی ظرف دو روز اخیر، در عین حال احترام و مهمان نوازی از هیأت دولت آذربایجان هم مایه خوشحالی ما است و هم موجب احساس نهایت تشکر می شود. ما از طرفی اینرا طبیعی می دانیم. چرا که ما دوست و برادر هستیم. یک ملت هستیم و با یکدیگر پیوست ناگسستنی داریم. در عین حال، این احترام را بمثابه مراقبت و توجه فراوان مردم ترکیه، جمهوری ترکیه و دولت ترکیه نسبت به آذربایجان تلقی می کنیم. بطور کلی، یادبود فضولی نه تنها تجلیل از شخصیت و خلاقیت فضولی، بلکه رویداد مهمی است که برای وحدت و نزدیکی دو ملت و برداشتن گامهای یکسان با عزم راسخ در آینده شرایط فراهم می سازد. از اینرو، من این جشن را به همه برادران ترک و شهروندان ترکیه شادباش می گویم. از بابت مهمان نوازی گرم و احترام از ما سپاسگزارم. بجهت چنین ارزش عالی از خلاقیت فضولی در ترکیه محبتهای خود را اظهار می دارم.

مسلماً، برگزاری این مراسم در نتیجه احترام، توجه و مراقبت دولت ترکیه صورت گرفته است. حضور دوست و برادر عزیز ما جناب سلیمان دمیرل رئیس جمهور محترم ترکیه در این مراسم، سخنرانی مفصل وی در مورده فضولی، بنظرم، برای ترکیه و آذربایجان و کل جهان ترک رخداد مهمی است.

امروز تشکیل چنین مراسم گسترده ای در مجلس ملی ترکیه و برگزاری چنین مراسم یادبود فضولی نشانه توجه و احترام پارلمان ترکیه و دوست و برادرمان جناب حسام الدین جیندوروک رئیس مجلس ترکیه نسبت به این رویداد و دوستی ترکیه- آذربایجان میباشد.

ببینید، امروز من به برادرم جناب حسام الدین گفتم، اینجانب در ماه فوریه امسال در جریان سفر رسمی به ترکیه بعنوان رئیس جمهور آذربایجان فرصت خطاب به نمایندگان مجلس ترکیه را بدست آوردم. من در برابر نمایندگان مجلس ملی ترکیه با هیجان زیادی سخنرانی کردم. من احساسات خود را امروز به جناب حسام الدین جیندوروک گفتم. من در عنفوان کودکی و جوانی احترام و محبت زیادی نسبت به ترکیه داشتم. اکنون ممکن است، چنان رازی نیست که فاش کنم، در آن زمانها من با استفاده از لغت و کتابهای درسی زبان ترکی را می آموختم. همچنین می توانم این مطلب را نیز صریحاً بگویم که چند سالی نزد معلمی زبان ترکی را می آموختم. تاریخ ترکیه و آثار شعرای ترک را مطالعه می کردم. در جوانی- حالا افراد همسن من شاید به خاطر داشته باشند. برای مثال، رُمان "چالی قوشو" رشاد نوری گلتکین همه ما را مفتون ساخته بود. اخیراً اثر "چالی قوشو" مجدداً مطرح شد و بر اساس آن فیلم سرایل جالبی ساخته شد. این فیلم نه تنها در کشورهای ترک زبان، بلکه در روسیه نیز معروفیت زیادی یافت. ولی من آنرا در سن ١٣- ١۴ سالگی مطالعه کرده بودم و مرا بسیار مجذوب خود ساخت.

نه تنها رمان "چالی وشو"، بلکه ما در آن زمان آثار شعرا و نویسندگان بزرگ ترکیه را فرا می گرفتیم. آثار عبدالحق حامد، توفیق فکرت و دیگران در سالهای مدرسه متوسطه جزو کتب درسی ادبیات بود. تصویر این نویسندگان و شاعران بزرگ ترکیه جزو دروس ادبیات حالا نیز جلوی چشم من مجسم است. یعنی من در دوران جوانی که این هم طبیعی است و هیچ چیز غیر طبیعی وجود ندارد، یک احساساتی است که از ته دل و قلب من نشأت می گیرد، نسبت به ترکیه علاقه و اشتیاق فراوانی داشتم. هنگام خواندن مقالاتی در روزنامه ها و مجلات در باره مجلس ملی ترکیه همیشه آنرا بعنوان یک مجلس ملی با عظمتی تصور و فکر می کردم که این مجلس ملی ترکیه چه قدر کارهای مهمی را انجام می دهد.

گذشت زمان ایجاب کرد تا من فرصت سخنرانی در برابر نمایندگان مجلس ترکیه را بدست آوردم. به ترکیه و نمایندگان پارلمان خطاب کردم. این امر برای ما افتخار بزرگی میباشد. من اینرا هرگز فراموش نخواهم کرد. سخنانی که در آن روز در قلب من بود، همه آنرا با هیجان زیاد به دوستان و برادرانم گفتم.

ما امروز مجدداً در مجلس ملی ترکیه حضور یافتیم. جناب حسام الدین به من گفت که بیش از ۸٠ نفر از نمایندگان مجلس ترکیه همراه ما در این تالار حضور دارند. هم سالگرد تولد فضولی را گرامی می داریم و هم برای تقویت هر چه بیشتر دوستی میان ترکیه- آذربایجان تلاشهای همه جانبه انجام می دهیم. این رویدادها واقعیت و حقایق روز است. خداوند را شاکریم که ما به این روزها رسیدیم و شاهد این روزها شدیم. من می توانم به شما بگویم که در آذربایجان افراد بسیاری با حسرت این روزها زندگی کردند، ولی این روزها را ندیدند. در آذربایجان این قبیل افراد زیاد بودند- افراد بسیار شایسته ای و کسانی که می خواستند شاهد دوستی ملتهای ما باشند.

وقتی که ما بین ترکیه و آذربایجان پل حسرت، پل امید را می ساختیم، نیز من این احساسات را داشتم. من در آن زمان در نخجوان می زیستم. سرنوشت من چنین شد که من در نخجوان به دنیا آمدم و یک راه طولانی پیمودم، به مسکو رفتم. سپس، ناگزیر در زادگاه خود زندگی کردم. برای من این هم یک دوران خوبی است. برای اینکه در ساخت پل حسرت که طول قرنها بین ترکیه و آذربایجان انتظار می رفت، مشارکت نمودم، به ساخت این پل نظارت کردم و به اتفاق جناب سلیمان دمیرال فرزند بزرگ ترکیه، نمایندگان مجلس و وزیران ترکیه پل حسرت و امید را افتتاح کردیم.

باید متذکر شوم که در آذربایجان افرادی بودند که با این حسرت زندگی می کردند. خیلی از آنها بدون فرصت دیدن این روزها چشم از جهان بستند. ولی ما خوشبخت هستیم که به این روزها رسیدیم. ما شاهد دوستی و برابر بودن ترکیه و آذربایجان می شویم و در راستای تقویت هر چه بیشتر این دوستی فعالیت می نمائیم. امروز در تالار مجلس ملی ترکیه به اتفاق نمایندگان مجلس دوستی ترکیه- آذربایجان را جشن می گیریم. جشن هنر فضولی را برگزار می کنیم.

اینجانب به مناسبت برگزاری این جشن ها، جشن یادبود فضولی به شما تبریک می گویم و به شما اطمینان می دهم که دوستان و برادران ترک من، مردم آذربایجان همواره برای تقویت این دوستی تلاش خواهد کرد، این دوستی تزلزل ناپذیر و جاویدان خواهد بود و نسلهای آینده شاهد ثمره بهتر این دوستی و برادری خواهند شد. بار دیگر به شما شادباش می گویم، برای همه شما سلامتی و سعادت آرزو می کنم. سپاسگزارم.

ترجمه شده از روزنامه "آذربایجان" مورخ ۴ نوامبر ۱۹۹۴

© aliyev-heritage.org