آثار / اقتصاد / توسعه اقتصادی اجتماعی

نطق حیدر علی اف رئیس جمهور آذربایجان طی کنفرانس سراسر ملی به مناسبت تقدیم " برنامه دولت مبنی بر کاهش فقر و توسعه اقتصاد" - ٢۵ اکتبر سال ۲۰۰۲


شرکت کنندگان محترم کنفرانس!

خانمها و آقایان محترم!

از صمیم قلب به شما- شرکت کنندگان محترم کنفرانس سراسر ملی به مناسبت مذاکره " برنامه دولت مبنی بر کاهش فقر و توسعه اقتصادی" درود می گویم و آرزوی موفقیت برای کار کنفرانس دارم.

چنین کنفرانس معتبر ملی به مناسبت مسایل کاهش فقر و توسعه اقتصادی دارای اهمیت فراوانی است. زیرا در اثر اقداماتی که، کشورمان پس از کسب استقلال خود به انجام رسانده ایم، موفق به توسعه اقتصاد آذربایجان و بهبود وضعیت رفاه انسانها شده ایم. ولی در عین حال، مساله فقر همچنان بمثابه مشکل بزرگی که، بایستی حل و فصل شود، در پیش رو ما قرار دارد. مسأله فقر طی ده ساله اخیر تبدیل به یک مشکل عموم بشریت در جهان گردیده است. میزان فقر در خیلی از کشورهای دنیا بسیار بالاست. در راه کاهش فقر مبارزه می شود. اخیراً طی کنفرانسی که، توسط سازمان ملل متحد در ایؤهاننسبورگ برگزار شد، مساله کاهش میزان فقر بطور قطعی تبیین گردیده است. وظیفه کاهش دو برابر فقر تا سال ٢٠١۵ در جهان مطرح شده است.

اسباب فقر روشن است. در کشورهای گوناگون دنیا این مساله دلایل مختلفی دارد. در برخی قاره ها کشورهایی هست که، مساله فقر مرتبط با جریانات موجود در جهان طی دوران اخیر، یعنی پس از جنگ جهانی دوم و بالاخص ظرف ده ساله های اخیر می باشد.

اگر منطقه ما را، یعنی کشورهای اروپای شرقی، جمهوری های مستقل کنونی که، قبلا جزو اتحاد جماهیر شوروی بوده است، در نظر بگیریم، در اینجا دلایل فقر کمی متفاوت از جاهای دیگر است، ولی در عین حال کاملا روشن است که، در اثر عقب ماندگی اقتصاد و نتیجتاً عدم اشتغال انسانها و بدینوسیله، فقدان امکانات برای بهبود رفاه آنان بوجود آمده است.

در کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق، روشن است که، پس از فروپاشی اتحاد شوروی جریانات اجتماعی اقتصادی بسیار دشواری موجود بوده و در حال وجود است. در دوران اتحاد شوروی نیز در این کشور همه انسانها بطور یکسان زندگی نمی کردند. اوضاع این جمهوری ها هم مختلف بود. اما، در کل، فقر وجود داشت. شاید هم با نگاه از دید زندگی همگان در یک سطح در آن زمان در سیستم شوروی، فقر و یا ثروتمند بودن انسانها چندان هم نمایان نبود. در کل، فقر در اتحاد شوروی و سیستم سوسیالیستی بعنوان یک مشکل مذاکره نمی شد. یعنی اگر مشکلی هم وجود داشت، وجود آن اعتراف نمی شد.

ولی جریانات اتفاق افتاده پس از فروپاشی اتحاد شوروی و دستیابی جمهوری ها به استقلال خود، بصورت طبیعی، خود بخود، تا حدی منجر به اختلال اقتصاد، و سپس در کشورهای گوناگون، در سطوح مختلف یا به داغون شدن یا تنزل آن گردیده است. در کشور ما نیز این جریان موجود بوده، همه ما آن را طی کرده ایم. ولی در کشور ما همزمان با جریانات اتفاق افتاده همراه با فروپاشی اتحاد شوروی، تجاوز نظامی ارمنستان که، از همان سال ۱۹۸۸ بر علیه آذربایجان آغاز شده بود، تاثیر بسیار منفی نسبت به اقتصاد کشورمان داشته است. مناقشه و جنگ پس از آن، طبیعتاً، آثار خیلی منفی بر اقتصاد کشورمان وارد آورده است. در سالهای بعدی- سالهای ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۱، طی سالهای ۱۹۹۲ الی ۱۹۹۳ نیز، از یک طرف، مناقشه ارمنستان و آذربایجان، جنگ، در اثر آن طرد انسانها از خانه و کاشانه خود و قرار گرفتن شان در وضعیت آوارگی و مهاجرت اجباری، از دست دادن تمام دار و ندار خود، و از سوی دیگر هم، بحران حکومتی که، طی این سالها در آذربایجان موجود بوده، بحران اقتصادی و اجتماعی، اقتصاد کشورمان را بتدریج در معرض تنزل قرار داد. در سالهای ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۴ این تنزل تا حد نهایی رسیده بود. اقتصاد کشورمان بجای رشد، سالیانه ۲۰ تا ۲۵ درصد رکود داشت. تورم تا سطح بسیار بالایی رسیده بود. طبیعتاً، در چنین شرایطی در اثر توقف فعالیت خیلی از مؤسسات انسانها بیکار مانده بودند. بار دیگر تکرار می کنم، همه اینها و مدام افزایش سیل آوارگان در زمان جنگ، دلایل اصلی پیدایش فقر در کشورمان بوده است.

راههای رفع فقر معلوم است. این، برای کشور ما هم روشن است: ولی در عین حال، سازمانهای بین المللی دنیا، نهادهای مشغول این مسایل، سازمانهای کارشناسی و غیر. همه اینها با انجام تحلیلهای بسیار عمیق و جامع، از سوی دیگر، اسباب پیدایش فقر را مشخص نموده، و از طرف دوم هم، راههای رفع فقر را تشخیص داده اند. همانطور که اشاره کردم، ما خودمان نیز این مساله را در جریان کار روشن کرده ایم. ولی در عین حال، تجربه جهانی، کارهایی که، سازمانهای بین المللی، نهادهای مالی و مقامات ذیربط سازمان ملل متحد در این زمینه کمک جهت رفع فقر در کشورمان در تعیین خط مشی و انجام اقدامات عملی می کند.

برای شما روشن است که، اقتصاد کشور ما، بالاخره، در سالهای ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۶ به تنزل پایان داده شده است و سالیانه، مدام پیشرفت می کند. محورهای پیشرفت مان نیز معلوم است. در وهله اول، این، بمعنای پیروی آذربایجان از راه اقتصاد بازار می باشد. بله، این راه برای ما راه جدیدی است و برای خیلی ها راهی ست بسیار نامفهوم و پیچیده. خیلی از انسانها عادت کرده اند تا، در این شرایط سیستم اقتصادی کار کنند. لذا ما با مشکلات زیادی روبرو شدیم. اما انجام اصلاحات اقتصادی شرط اصلی جهت پیاده کردن اقتصاد بازار بود. ما این اصلاحات را آغاز کردیم، با موفقیت پیاده نموده و اکنون نیز ادامه می دهیم.

در وهله اول انجام اصلاحات ارضی، توزیع زمین به روستائیان در آذربایجان و ایجاد امکانات لازم و ارایه کمک جهت استفاده مفید آنان از زمینهای خود، طبیعتا، بعنوان دلیل اصلی پیدایش تحولات مثبت در زمینه کشاورزی بطور سالیانه بوده است.

اجرای برنامه خصوصی سازی. خصوصی سازی مؤسسات کوچک و متوسط جامه عمل پوشیده و ما برنامه ای جهت اجرای مراحل خصوصی سازی در تمامی زمینه ها ترتیب داده ایم. اقداماتی که، تاکنون در زمینه خصوصی سازی بعمل آمده، نتایج خود را برآورد ساخته است.

آزادسازی اقتصاد نیز بعنوان یکی از شروط اصلی بوده است. ما در اثر همه اینها، همانگونه که یادآور شدم، از سال ١٩٩٦ تاکنون توانستیم به پیشرفتهایی در اقتصاد کشورمان دست یابیم. از آن وقت تاکنون میزان محصول ناخالص داخلی ٦٨ درصد افزایش داشته است. محصولات صنعتی ٢٣ درصد، محصولات کشاورزی ۳۹ درصد، گردش تجاری خارجی ۲/۲ بار رشد یافته است. سطح تورم ۵/۲ درصد تشکیل داده و بالاتر از این نبوده است. پس از سال ۱۹۹۵ تورم می توان گفت، در حد نیست می باشد. در اثر همه اینها ما امکان بهبود حال رفاه مردم را بدست آورده ایم. میزان دستمزد حقوق متوسط طی این سالها ۶/۳ بار ارتقاء یافته است. حقوق بازنشستگی ۴/۳ بار رشد داشته است.

هم اکنون آذربایجان ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار ذخایر ارزی دارد. ولی ما هنگام آغاز به کارها در اقتصاد، می توان گفت، یک دلار هم ارز خارجی نداشتیم، هیچ چیزی نداشتیم. همه چیز از هم پاشیده بود. در ارتباط با انجام اصلاحات اقتصادی، ما از اول- از همان سالهای ۱۹۹۴- ۱۹۹۳ مساله جزب سرمایه گذاری های خارجی به آذربایجان را مطرح ساختیم و مدام با انجام تدابیر لازم در این زمینه، به موفقیتهای چشمگیری دست یافتیم. اساس اینها را در مرحله اول، استراتژی نفت آذربایجان تشکیل می داد. در۲۰ سپتامبر سال ۱۹۹۴ قراردادی در اینجا، در کاخ "گلستان" در خصوص بهره برداری مشترکا با خیلی از شرکتهای بزرگ کشورهای غربی از معادن نفتی "آذری"، "چراق" و "گونشلی" واقع در قسمت متعلق به آذربایجان در دریای خزر امضا کردیم که، نام " پیمان قرن" بخود گرفت. و این هم کاملا بحق بود، زیرا آن موقع بار اول بود که، نه تنها در آذربایجان، بلکه کلا، در جهان چنین قراردادی به امضا رسیده بود. ما این قرارداد را مدام اجرا می کنیم. می دانید که، پس از آن ما دیگر قراردادهای زیادی را در ارتباط با استفاده از معادن نفت و گاز امضا کرده و اجرا می نماییم. همه این امور عموماً استراتژی نفت دولت آذربایجان را تشکیل می دهد. استراتژی نفت بمعنای بهره برداری از ثروتهای طبیعی آذربایجان- معادن نفت و گاز کشورمان مشترکاً با شرکتهای نفتی عظیم و با تجربه جهان بمنظور استفاده ثمربخش بنام امروز و آینده مردم می باشد. در سایه این ما دستاوردهای بسیار خوبی کسب کرده ایم.

همچنانکه معلوم است، اکنون نفت حاصل می شود و در دو جهت به بازارهای جهانی صادر می گردد. ما خطوط لوله باکو- نووروسییسک و باکو- سوپسا را احداث کردیم. از نفت صادره هم آذربایجان و هم شرکتهای نفتی که، همراه با ما در این کار مشارکت دارند، اخذ درآمد می کنند. در اثر این، صندوق نفت در آذربایجان تشکیل یافته است. امروز بالغ بر ۶۹۰ میلیون دلار در صندوق نفت جمع آوری شده است که، ثروت بزرگ آذربایجان به شمار می رود. همراه با اصلاحات اقتصادی ما، این امور توسعه اقتصاد کشورمان را تامین کرد و موجب دستیابی به نمودارهای مورد اشاره من شد. بهبود هر چه بهتر وضعیت رفاه مردم کشور مان تامین گردید. دستاوردهای کسب شده تنها عبارت از رشد تولید، توسعه اقتصاد و بهبود حال رفاه انسانها نیست، بلکه منظره اقتصادی آذربایجان تماما عوض شده است.

بعنوان مثال، در اثر اصلاحات اقتصادی ی که، به انجام رسانده ایم، اکنون سهم بخش خصوصی در آذربایجان ۷۰ درصد، از جمله در رشته صنعت ۵۰ درصد تشکیل می دهد. ۹۹ درصد از میزان تولید در بخش کشاورزی مخصوص بخش خصوصی می باشد. در بخش تجاری هم عیناً بهمین میزان است. سهم بخش خصوصی در ساخت و ساز تقریباً ۶۵ درصد می باشد. در حمل و نقل نیز بهمین قدر است. این امور، نتایج بسیار زیبای اصلاحات اقتصادی ما است. بله، تمامی اینها جمعا، باز هم می گویم، نمای اقتصادی آذربایجان را تغییر داده است. در آذربایجان زیرساختار رشد می کند، شهرها آباد می شود. در کشور ما اکنون کارهای ساختمانی گسترده ای- طبعاً، بوسیله بخش خصوصی- در جریان است.

مایه خوشحالی است که، ساختمانهای مسکونی احداث می گردد. این ساختمانها بمنظور بهبود زندگی افراد و شرایط منزل آنان سخته می شود. این هم تجارت بزرگی است که، در سالهای اخیر در آذربایجان استقبال از آن می کنیم.

تمامی اینها، یادآور می شوم که، نتیجه کارهایی است که، انجام می دهیم و این سخنان من و ارقامی که، برای شما ذکر کردم، وضعیت کنونی آذربایجان را به نمایش می گذارد.

ولی همزمان با این، در آذربایجان هنوز فقر موجود می باشد. رفع فقر بعنوان یکی از وظایف اصلی برای ما محسوب می گردد. از نتایج روشهای بررسی توسط سازمانهای بین المللی چنین بدست می آید که، ۴۷ درصد از مردم در وضعیت فقر بسر می برند. بنابراین، وظیفه ما منبعد ضمن انجام امور عبارت از تقویت مبارزه، کاهش فقر و در آینده کاملا لغو فقر در آذربایجان می باشد. بهمین منظور بنده در ماه مارس سال ۲۰۰۱ فرمان ترتیب برنامه دولت مبنی بر کاهش فقر و توسعه اقتصاد را صادر کرده و کمیسیون رسمی تشکیل داده ام. ریاست کمیسیون را آقای آرتور راسی زاده نخست وزیر کشور برعهده و سعی دارد وظایف در پیشرو این کمیسیون را انجام دهد. در اثر اقدامات وی برنامه ای دایر بر کاهش فقر و توسعه اقتصاد تنظیم گردیده است. این برنامه با مشارکت، مشاورت و مساعدت سازمانهای بین المللی ی که، در اینجا نمایندگان آنها حضور دارند، تهیه شده است.

ما این برنامه را مطالعه کردیم و امروز هم مورد مذاکره کنفرانس ملی قرار می گیرد. طی این برنامه که، اکنون در این مورد گزارش خواهد شد، محورهای اصلی ذکر می شود. این برنامه از طریق تسریع و تکمیل کارهایی که، تاکنون انجام داده ایم، قابل اجرا خواهد بود. یعنی اقتصاد بازار میبایستی بتدریج توسعه یابد و گسترش کند و تمامی رشته های اقتصاد آذربایجان را تحت پوشش قرار دهد. اصلاحات اقتصادی باید در همه زمینه ها انجام پذیرد. همزمان با رشته اقتصاد، اصلاحات در زمینه تحصیلات و بهداشت نیز از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد. حالیه ما بجایی رسیده ایم که، ضمن تداوم حتمی اصلاحات اقتصادی، باید انجام سریع اصلاحات در زمینه تحصیلات و بهداشت را تامین سازیم.

سرمایه گذاری های خارجی هم باید جزب شود. در حال حاضر سرمایه گذاری های خارجی در کشور ما بطور سالانه افزایش می یابد. پیش بینی می شود تا، طی سالهای بعدی نیز میلیاردها دلار در اقتصاد آذربایجان سرمایه گذاری خارجی شود. طرحهای مختلفی در کشورمان با استفاده مفید از تجربه جهانی و مساعدت و وامهای نهادهای بین المللی مالی- بانک جهانی، صندوق بین المللی ارز، بانک توسعه اسلامی، بانک آسیا و سایر بانکها اجرا خواهد یافت. اکنون ما قدرت بالقوه اقتصاد را بحرکت درآورده ایم. اما میبایست طرحهای جدیدی جهت رفع بیکاری، اشتغال زایی پیاده شود. این قبیل طرحها در وزارت توسعه اقتصادی کشورمان وجود دارد. وزیر توسعه اقتصادی در این خصوص گزارش خواهد داد. بنابر گزارشاتی که، به من داده شده است، طی این طرحها در نظر گرفته می شود تا، مبلغ ۳ میلیارد دلار در آذربایجان سرمایه گذاری شود که، تحقق این هم به وسیله کمکهای کشورها و سازمانهای مددکار امکان پذیر خواهد بود.

ما تاکنون خودمان ضمن اقدام به کار بهمراه سازمانهای گوناگون، برنامه دولت را هم در دستور کار افکار عمومی کشورمان و این کنفرانس قرار داده، و هم اینکه آن را به اتفاق سازمانهای بین المللی که، در تهیه و تدوین آن همراه با ما فعالیت داشته اند، مذاکره می کنیم. همراه با سرمایه گذاری هایی که، تاکنون جزب بخش نفتی و غیر نفتی گردیده است، اجرای طرحهای جدید- بار دیگر تکرار می کنم، این پروژه ها به اتفاق مراکز بین المللی مالی مورد بررسی قرار گرفته است- و کارهایی که، در جهت جزب سرمایه گذاری به انجام خواهیم رساند، تامینگر کاهش فقر خواهد شد. لذا ما مایلیم این مسایل را امروز به اتفاق هم مذاکره کنیم.

بنده خیلی خوشحالم که، نمایندگان تمامی سازمانهای بین المللی مدعو در کنفرانس حضور یافته اند. اطمینان دارم که، آنها خدمات خود را سرانجام جهت تهیه کامل برنامه ما و اجرای آن در آینده ارایه خواهند داد.

ضمن ختم سخنرانی خود مایلم بگویم که، آذربایجان با خروج از شرایط دشوار در اوایل سالهای ۱۹۹۰، مدام پیشرفت کرده و بعد از سال ۲۰۰۰ این پیشرفت سرعت بیشتری داشته است و کشورمان پیش می رود. آینده درخشانی در انتظار هم اقتصاد کشورمان و هم وضعیت مردم است. ما این را بر پایه اموری که، تابحال انجام دادیم، تامین کرده ایم و کارهایی که، در آینده عملی خواهیم ساخت، مکمل همه این کارها خواهد بود. درآمدهای کلانی از بخش نفتی پیش بینی می شود. این، ثروت ملی آذربایجان است. در ضروری ترین زمینه های آذربایجان می توان از این ثروت استفاده کرد. ولی بخش اعظم آن ضمن جمع آوری در صندوق نفت، برای نسلهای آینده نگهداری خواهد شد.

همانگونه که آگاهی دارید، از صندوق نفت تابحال، برای بار اول، بنده مبلغ ۷۶ میلیون دلار بمنظور بهبود وضعیت اجتماعی آوارگان و احداث منازل مسکونی برای آنان اختصاص داده ام. بودجه دولت اکنون توسط مجلس ملی بررسی می شود. وجوه معینی نیز برای جبران کسر بودجه تخصیص خواهد یافت. اما درآمد صندوق نفت کشورمان افزایش خواهد یافت و طی چند سال آینده میلیاردها دلار پول در آنجا جمع آوری خواهد گردید.

ولی این، بهیچ وجه نباید ما را مطمئن سازد. این، ضامن وضعیت اقتصادی آذربایجان می باشد.

اما در عین حال، امکانات بسیار زیادی در بخش غیر نفتی آذربایجان داریم. امکانات بزرگی در بخش آزاد و سایر رشته های اقتصاد غیر نفتی هست. استفاده از تمامی این امکانات و نتیجتاً تامین توسعه اقتصاد و بهبود حال رفاه مردم وظیفه ماست. مایلم به شما بگویم که، بدین منظور امکانات واقعی ما فراهم شده است. ما در اثر کارهایی که، تابحال انجام داده ایم، هم به موفقیتهای چشمگیری دست یافته و هم پایه بسیار محکمی برای نسلهای آتی ایجاد کرده ایم. چنانچه ما در سالهای ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵، می توان گفت، در جای خالی، در شرایط اقتصاد از هم پاشیده اقدام به تامین پیشرفت آذربایجان کردیم، می دانید که، اکنون بر روی پایه بزرگی قرار داریم. این پایه نیز استقلال و آزادی امروز آذربایجان، تشکیل نظام دولتی مستقل، دموکراتیک، لائیک و قانونمند توسط آذربایجان است و قانون اساسی آن می باشد. بار دیگر تکرار می کنم، اکنون آذربایجان اقتصاد قدرتمندی دارد. ما بر روی این پایه محکم قرار داریم و از اینجا بسوی آینده حرکت می کنیم. و در این راه یکی از وظایف اصلی ما، کاهش فقر است. فکر می کنم، این مساله در مذاکرات امروزی منعکس خواهد شد و بالاخره، برنامه دولت تایید و اجرا خواهد گردید.

سپاسگزارم.