حیدر علی اف: مهمانان عزیز، به آذربایجان خوش آمدید. اینجانب از سفر چنین هیأت نمایندگی معتبر و گسترده اتحادیه اروپا به جمهوری آذربایجان تجلیل می کنم. ولی در برابر شما آن قدر کاغذ می بینم که اگر به همه آنها رسیدگی نمائیم، باید سه ساعت صحبت کنیم. شوخی می کنم، هر چه قدر بخواهید، گفتگو می کنیم.

روابط اتحادیه اروپا و جمهوری آذربایجان بر پایه سند همکاریهای منعقده در سال ١۹۹۶ برقرار گردیده است. خیلی خوشحالم که ما زمانی این سند را به امضا رساندیم. مثل اینکه در لوکزامبورگ امضا کردیم. من در آن مراسم شرکت داشتم و همان سند را خودم امضا کردم. همکاریهای ما منبعد نیز توسعه می یابد. همکاریها با اتحادیه اروپا از نظر نتایج مشخص در مقایسه با سایر سازمانهای بین المللی، با نتایج بیشتری همراه میباشد.

هنوز از سالهای ١۹۹٢ و ١۹۹٣ علاقه اتحادیه اروپا نسبت به منطقه ما، قفقاز و آسیای میانه افزایش یافته است. تشکیل برنامه هایی شامل برنامه TASIS، برنامه TRACECA و برنامه INOGEYT واقعاً گواه بر توجه دقیق اتحادیه اروپا به منطقه ما است. ما در اجرای این برنامه ها فعالانه مشارکت می نماییم. وضع جغرافیایی و ژئواستراتژیکی کشورمان چنان است که این برنامه ها بدون آذربایجان قابل اجرا نمیباشد.

در اینجا کارهای بسیاری انجام گرفته است. ما از کمکها و اعتبارات مالی که جهت توسعه برخی رشته های اقتصاد کشورمان در این زمینه از اتحادیه اروپا دریافت کرده ایم، نیز تحسین و تقدیم می کنیم.

در نهایت، همانطور که شما مطلع هستید، ما به اتفاق اتحادیه اروپا کنفرانس بزرگی در آذربایجان در ماه سپتامبر سال ١۹۹۸ برگزار کردیم. مضمون اصلی این کنفرانس مسأله احیای جاده بزرگ تاریخی ابریشم بر اساس برنامه TRASESA بود. اینجانب خیلی خوشوقتم که این کنفرانس در آذربایجان برگزار شد. معتقدم که ما در اینجا موافقتنامه خیلی ضروری منعقد ساختیم. بمنظور احیای جاده قدیم ابریشم یک سازمان تأسیس نمودیم و دبیرخانه آن در آذربایجان واقع میباشد. مدتی قبل ساختمان خوبی را برای همان دبیرخانه تخصیص دادیم و شخص خودم در افتتاح ساختمان حضور یافتم.

ما برنامه احیای جاده بزرگ ابریشم را خیلی جدی می گیریم. معتقدیم که این امر دارای چشم انداز بزرگی است. این مسیر، شرق و غرب، همچنین اروپا و آسیا را متصل کرده و از نظر فاصله نزدیکترین و امن ترین راه به شمار می رود. ولی ما همکاریهای خود با اتحادیه اروپا را تنها در قالب این برنامه در نظر نمی گیریم. شما نمایندگان پارلمان اتحادیه اروپا هستید.

اینجانب خیلی خوشوقتم که روابط کاری فعالی بین پارلمان آذربایجان و پارلمان اتحادیه اروپا برقرار شده و هم دیروز و هم امروز کنفرانس خیلی خوبی در اینجا برگزار گردیده و مسایلی مذاکره شده است. ما این مسایل را برای خود رویداد خیلی ارزشمند می دانیم و نسبت به همکاریهای جمهوری آذربایجان با اتحادیه اروپا امیدهای فراوانی داریم.

همانطور که مطلع هستید، جمهوری آذربایجان در ماه ژانویه امسال بعضویت کامل الحقوق شورای اروپا درآمده است. کشورهای زیادی- ۴٣ کشور عضو شورای اروپا هستند. بمنظور عضویت در آن مدت زیادی آزمایشات بسیاری را طی کردیم. و گاهاً نیز، "معلمان مسئول آزمون" نسبت به ما عادلانه نبودند. ولی به آنها ثابت کردیم که ما شایسته عضویت در شورای اروپا میباشیم. میدانم که اتحادیه اروپا دارای ١۵ عضو است، ولی کشورهای زیادی هم بنوبت ایستاده اند. شروط این سازمان جدی تر است. ما واقعبین هستیم. معتقد به این نیستیم که بزودی موفق به این خواهیم شد. لیکن آذربایجان بعنوان عضو خانواده اروپا، طبیعتاً، مصمم به دستیابی به پیشرفت در این راستا نیز میباشد. فلذا، روابط بین المجالس اهمیت بسزایی دارد. فکر می کنم که شما در طی این دو روز شاهد حقایق امروز آذربایجان هستید. مسلماً، در کشورمان همه چیز طبق خواست ما نیست. ولی در هر حال، جمهوری آذربایجان ظرف چند سال اخیر دارای توسعه اقتصادی میباشد و ما از چشم اندازهای خوبی برخوردار هستیم.

شما اطلاع یافته اید که مناقشه ارمنستان و آذربایجان تنها مانع همه این امور ما است. به اعتقاد من، همانطوری که آگاهی دارید، در این مناقشه ما مقصر نیستیم. ارمنستان به قصد الحاق بخشی از این سرزمینها- قره باغ کوهستانی به خاک خود این مناقشه را آغاز کرده است. سپس این مناقشه به جنگ خونین تبدیل شده و بدلایل مختلفی نیروهای مسلح ارمنستان موفق به اشغال ٢٠ درصد از سرزمینهای آذربایجان گردیده است. یک میلیون نفر از سرزمینهای اشغالی بزور رانده شده و اکنون سالهای مدیدی است که در شرایط پناهندگی و اکثرشان در چادرها بسر می برند.

طبیعتاً، وجود چنین مناقشه ای در جهان و منطقه قفقاز در قرن ٢١ بخودی خود با تحولات جاری سازگار نیست. ولی متأسفانه، ما در جلب فعال جامعه جهانی به حل صلح آمیز این مناقشه ناکام مانده ایم. آغاز مجدد جنگ نه برای ارمنستان و نه برای آذربایجان فایده ندارد. ولی در عین حال، ما نمی توانیم به اشغال بخشی از سرزمینهای آذربایجان و اخراج شهروندان آذربایجانی از آن مناطق خود و زندگی آنان در شرایط وخیم تحمل کنیم. به همین خاطر، ما در صدد حل صلح آمیز این مسأله هستیم. فکر می کنم، اتحادیه اروپا نیز بایستی در برابر این مسایل اتخاذ موضع نماید و فعالیتهای خود را انجام دهد.

فکر می کنم که، شما با شهر ما هم آشنا شده اید. در هر حال، شهر بدی نیست. بروکسل نیز شهر خوبی است، ولی باکو- آذربایجان هم بد نیست. بفرمایید.

اورسولا اشوایسر (مسئول مشترک کمیته همکاریهای اتحادیه اروپا و پارلمان آذربایجان): جناب رئیس جمهور، اجازه فرمایید، قبل از هر چیزی، بجهت اینکه امروز ما را بحضور پذیرفتید، از طرف هیأت نمایندگی از شما تشکر کنم. از بابت خدماتی که در سازماندهی این ملاقات و تشکیل موفقیت آمیز سفر ما داشتند، از سفیران اتحادیه اروپا در جمهوری آذربایجان نیز بویژه تشکر می کنم. اخیراً آذربایجان روزهای تاریخی خود را طی می کند. تحولات خیلی مهمی در این کشور روی می دهد. جنابعالی درست فرمودید، جمهوری آذربایجان از اوایل امسال بعضویت شورای اروپا درآمده است. این هم رویداد مهمی در زندگی شما بوده است. می دانیم که اخیراً گفتگوهای فعالی برای حل مسالمت آمیز مناقشه قره باغ کوهاتسنی انجام می شود. از مذاکرات شما با رئیس جمهور ارمنستان نیز آگاهی داریم. معتقدیم که خود تداوم گفتگوهای صلح بین رهبران دو کشور این منطقه که هنوز همکاری نمی کنند، نیز رویداد مهمی است و ما از انجام این مذاکرات استقبال می کنیم.

ما طی مدت حضور در آذربایجان با نمایندگان پارلمان کشورتان به گفتگوهای کاری پرداخته ایم. می دانیم و در جریان گفتگوها نیز مطلع شدیم که شما دو مشکل اصلی دارید. اولاً، بدون شک، مسأله قره باغ است. ما آرزو می کنیم که این مناقشه و این مسأله بزودی بطور مسالمت آمیز حل و فصل گردد.

به اعتقاد من، بمنظور حل این مناقشه از راه صلح نیاز فراوانی به شخصیتهای بزرگی همچون جنابعالی وجود دارد. صرفاً در سایه عزم شخصیتهای بزرگ حل این مسأله امکانپذیر است.

ما بر این باوریم که مردم کشورتان کاملاً متوجه است که دولت آذربایجان در آغاز کدام مرحله توسعه قرار دارد. از این لحاظ، ما از آنچه که در آذربایجان دیدیم، با خوشبینی ابراز رضایت کردیم. و شاهد آن شدیم که آذربایجان در آغاز آینده بزرگی میباشد.

مسلماً، اعضای هیأت نمایندگی ما سؤالاتی از شما خواهند پرسید. مایلم، ابتدا اعضای این هیأت را به جنابعالی معرفی نمایم. جناب استپانو زاپّالا عضو پارلمان اروپا است. وی نماینده ایتالیا میباشد. عضو کمیته حفظ محیط زیست پارلمان اروپا است. جناب اولیویر دوپوئی نیز از کشور ایتالیا است. او عضو کمیته قانون اساسی پارلمان اروپا که من هم در آن فعالیت دارم، میباشد. خانم ماری- آن ایسلر بگوئین نماینده فرانسه است. او نیز عضو کمیته حفظ محیط زیست میباشد. جناب دمیتروس کولوریانوس نیز نماینده کشور یونان و عضو کمیته کشاورزی پارلمان اروپا است. خیلی خوشحالم که جناب پر گارتون نیز در این هیأت حضور دارد. وی عضو کمیسیون روابط خارجی و حقوق بشر پارلمان اروپا است. همچنین، او مسئول گروه گزارشگران امور قفقاز جنوبی در پارلمان اروپا میباشد. پس از گزارش وی در کمیسیون روابط خارجی و حقوق بشر پارلمان اروپا در باره آذربایجان و قفقاز جنوبی و انجام گفتگوهایی در آنجا، ما در نظر داریم در ماههای سپتامبر و اکتبر امسال مذاکرات عمومی در پارلمان اروپا انجام دهیم.

این مذاکرات در همکاریهای اتحادیه اروپا و جمهوری آذربایجان نقش مهمی را ایفا خواهد کرد. لازم بذکر می دانم که ما از مذاکرات در پاییز امسال توقع زیادی داریم. چرا که سه نماینده اتحادیه اروپا اخیراً به منطقه سفر کرده اند. ما به گزارش نماینده خود از یونان می دانیم که طی هفته های اخیر فعالیتهای فشرده ای در ارتباط با مذاکرات صلح در اینجا صورت گرفته است. بعلاوه، طی دوران اخیر هیأتهای نمایندگی زیادی، از جمله هیأت نمایندگی گسترده اتحادیه اروپا که من هم عضو آن هستم، به آذربایجان سفر کرده اند. بر این باوریم که مسایل زیادی جهت بررسی در مذاکرات پاییز خواهیم داشت.

بنظرم، ما در این سفر به آذربایجان فرصت بررسی زمینه های همکاری در تمامی عرصه ها را بدست آوردیم.

به مذاکراتی پیرامون موضوعات مختلفی پرداختیم. به اعتقاد من، ما با حمایتهای شما می توانیم مرحله جدید همکاریهای خود با آذربایجان را آغاز کنیم.

حیدر علی اف: من چنین متوجه شدم که شما سؤالاتی را خواهید پرسید. برداشت من این است که شما جهت آزمون ما بمنظور همگرایی آذربایجان با اتحادیه اروپا آمده اید. بفرمایید.

اولیویر دوپوئی (عضو پارلمان اروپا از ایتالیا): جناب رئیس جمهور، معتقدم که کاملاً بر عکس خواهد بود. یعنی، لازم به این خواهد بود تا خودتان آزمون بگیرید. زیرا، فعالیتهای اروپا غیر فعال است. امروزه در خود اروپا نیز تحولات همگرایی نیز ضعیف است. متأسفانه، در اروپا- بروکسل همگان اهمیت فراوان کشورتان را درک نمی کنند.

حیدر علی اف: شما در این موضوع کاملاً حق دارید.

اولیویر دوپوئی: برای همین، ما صرفاً از شما، در عین حال از گرجستان بعنوان متفق شما انتظار پیامهای جدیتری داریم. یعنی، پیام عنوان شده به اتحادیه اروپا و بروکسل که در نتیجه آن اعضای این سازمان به اهمیت منطقه شما بهتر پی ببرند. من بر این باورم که خود عضویت در اتحادیه اروپا روند بسیار گسترده ای است. ولی ما هم از آذربایجان و هم گرجستان که متفق شما میباشد، توقع داریم تا حکومتهای شما جهت اقدام به روند و مذاکرات برای عضوت در اتحادیه اروپا رسماً درخوست کنند. فکر می کنم که، اگر از سوی شما و رهبری گرجستان برای آغاز روند طولانی که کشورهایی مانند لهستان و بلغارستان برای عضویت در اتحادیه اروپا پیموده اند، مراجعه شود، در بروکسل اهمیت منطقه شما- جمهوری آذربایجان و گرجستان را می توانند روشنتر درک کنند. در هر حال، این امر می تواند بعنوان یکی از عناصر مهم درک اهمیت منطقه شما باشد. فلذا، شما باید به ما کمی آموزش دهید. ما بایستی از جنابعالی بعضی درسها را بیاموزیم.

حیدر علی اف: تشکر می کنم، مهمان گرامی. اینجانب خوشوقتم که شما نسبت به منطقه ما، بویژه آذربایجان و دوست ما کشور همسایه گرجستان تا این اندازه اهمیت قایل هستید.

من با نظرات شما موافق هستم که بروکسل و اتحادیه اروپا اهمیت منطقه ما و کشورهایمان- آذربایجان و گرجستان برای اروپا را هنوز تابحال کاملاً درک نکرده اند.

ولی راستش، در باره اتحادیه اروپا چنین تصوری وجود دارد که کشورها سالهای مدیدی در راستای عضویت در اتحادیه اروپا تلاش می کنند، ولی موفق به این نمی شوند.

هنگام عضویت جمهوری آذربایجان در شورای اروپا به حدی ما را به آن و به این سو کشیدند که حالا احتیاط می کنیم. برای همین جرأت نمی کنیم. ولی بعد از این بیانیه شما، البته، ما هم هر چه بیشتر جرأت پیدا خواهیم کرد.

من نمی توانم بگویم که آذربایجان و یا گرجستان می توانند برای اتحادیه اروپا الگو باشند یا درس بدهند. چرا که پیشرفته ترین کشورهای اروپایی عضو این اتحادیه میباشند. ما هنوز در مرحله توسعه بسر می بریم. ولی نسبت به آینده خوشبین هسیتم. از اینرو، من این رهنمودهای شما را با کمال میل می پذیرم. متشکرم.

دمیتریوس کولوریانوس (عضو پارلمان اروپا از یونان): ما همگان در مکانی بنام کره زمین زندگی می کنیم. قرن ٢١ نه بعنوان پایان ایدئولوژی ها، بلکه بمثابه پایان حکم جزمی آغاز شد. اروپا نه تنها یک نقشه، بلکه یک ایده و مضمون ایدئولوژی ها است و بمعنی فرهنگ سراسر اروپایی میباشد. ما هم نمایندگان منتخب ملتهای اروپایی هستیم. ما بسیار مصمم به ترویج ایده، فرهنگ و ایدئولوژی سراسر اروپایی به کل جهان میباشیم. ما نمی خواهیم قربانی جغرافی ها باشیم. بنابراین، کاملاً مطمئن باشید که از هیچ اقدامی برای ترویج ایدئولوژی و فرهنگ اروپایی در کشورتان و منطقه شما نیز دریغ نخواهیم کرد.

حیدر علی اف: سپاسگزارم. من با نظرات شما موافقم. بین ما و شما تفاوتهای زیادی وجود دارد و آن هم اینکه ما در قرن ٢٠ طول ۷٠ سال در تحت تأثیر ایدئولوژی شوروی زندگی کرده ایم. در کشورهای شما نیز ایدئولوژیهای زیادی حاکم بوده است. کشورهای شما نیز مراحل زیادی را پشت سر گذاشته اند. برای مثال، جنگ جهانی دوم، ایدئولوژی فاشیسم هم در آلمان، هم در ایتالیا و هم در سایر کشورهای اروپایی حکمفرما بود. این هم ایدئولوژی مخصوص کشورهای شما بود. یعنی ما و شما ایئولوژیهای خاص خود را داشته ایم. ولی شما پس از جنگ جهانی دوم بزودی از این ایدئولوژیها رهایی پیدا کردید. اروپا و کشورهای شما بعد از جنگ جهانی دوم راه طولانی را پیموده و به پیشرفتهای چشمگیری دست یافته اند.

ولی ما فقط ١٠ سال قبل از رژیم شوروی رهایی یافته ایم. این سالها نیز برای ما آسان و راحت نبوده است. فلذا، شما، طبیعتاً، در این زمینه ها دارای عزم راسختر از ما هستید. آرزوی ما برای ورود به خانواده اروپا نیز صرفاً بمنظور نزدیکی هر چه بیشتر و سریعتر به ارزشهای اروپایی میباشد. لیکن این امر نه تنها برای ما، بلکه برای شما- اروپا نیز فواید زیادی در پی خواهد داشت.

معتقدم که، عضویت کشورهایی مانند آذربایجان در اتحادیه اروپا، موجب غنای معنوی و عرفی اروپا خواهد گردید. تحولات امروز آذربایجان عبارت از ترکیب ارزشهای ملی اروپا و شرق میباشد. به اعتقاد من، ارزشهای اروپایی با ادغام مسایل فوق، هر چه غنی تر خواهد شد. بهمین خاطر، ما همکاری می کنیم. شما هم باید به ما کمک کنید. زیرا گامهای شما در سالهای ١۹۴۵ و ١۹۴۶ را ما اکنون- در پایان قرن ٢٠ و آغاز قرن ٢١ بر می داریم. طبیعتاً، ما سریعتر از شما این راه را خواهیم پیمود. زیرا در غیر اینصورت، ما نمی توانیم به شما برسیم. ولی با وجود این، کمکهای شما برای ما خیلی لازم است.

دمیتریوس کولوریانوس: جناب رئیس جمهور، آن نوشیدنی ها را که در حالت مخلوط می نوشند، لذیذتر می شود.

حیدر علی اف: من موافق این هستم.

دمیتریوس کولوریانوس: در مسابقه دومیدانی مهم نیست که چه کسی قبل از همه شروع به دویدن کند، بلکه مهم این است که چه کسی پیش از همه به مقصد برسد.

حیدر علی اف: درست است، ولی در عین حال، اگر کسی مسابقه را یک ساعت قبل آغاز کرده، دیگری هر چه قدر قوی هم باشد، نمی تواند به او برسد. اما در مورد نوشیدنی ها با شما موافق هستم. من در ایتالیا اینرا خیلی آزمایش کرده ام. در یونان نیز نوشیدنی های زیادی وجود دارد. البته، سفیر یونان هنوز مرا به این کشور دعوت نکرده است. ولی می دانم که در یونان نیز نوشیدنی های خوبی هست.

مرکوریوس کارافوتیاس (سفیر یونان در باکو): حضریوناننجا خوشحال خواهیم شد. ما از این احساس افتخار می کنیم.

حیدر علی اف: می دانم. تشکر می کنم.

خانم ماری- آن ایسلر بگوئین (عضو پارلمان اروپا از فرانسه): جناب رئیس جمهور، اگر اجازه فرمایید، من به زبان فرانسوی سخن ایراد کنم.

جناب رئیس جمهور، دومین بار است که ما افتخار سفر به آذربایجان و دیدار با شما را داریم. برای همین، از جنابعالی سپاسگزارم. در همان ملاقاتهای قبلی نیز با شما به توافق رسیدیم و چنین پیشنهادی را مطرح ساختیم که یک اساسنامه مربوط به محیط زیست منطقه ای را در آذربایجان تأیید کنیم.

جناب رئیس جمهور، ما راجع به این مسأله با محافل مختلف مذاکراتی را انجام و به تبادل نظر پرداخته ایم. بطور کلی، ما پیرامون مسایل محیط زیست منطقه قفقاز جنوبی و آلوده شدن محیط زیست گفتگوی مفصلی داشته ایم. بنظرم، این امر پاسخگوی منافع همه ما می شد که واقعاً ما به تشکیل چنین مرکزی موفق شویم.

جناب رئیس جمهور، گرچه در آن زمان ما ضمن گفتگو با شما در این باره، جنابعالی پاسخ قطعی ندادید، ولی نسبت به این موضوع علاقه زیادی ابراز کردید. بزرگواری شما همچنین در آن بود که فقط ما فقط پس از چند روز از همان ملاقات و مراجعت به بروکسل مطلع شدیم که جنابعالی اساسنامه یادشده را به تأیید رسانده اید.

جناب رئیس جمهور، بهمین خاطر من از طرف همه کارکنانی که اکنون در آن دفتر- مرکز اشتغال بکار دارند، از جنالبعالی نهایت تشکر را می کنم. مایلم به استحضار شما برسانم که امروزه در تفلیس چنین مرکزی پیگیر مسایل محیط زیست و آلوده شدن آن فعالیت دارد. با اغتنام از فرصت دیدار با جنابعالی تقاضا می کنم که شاید نسبت به گشایش دفتر این مرکز در آذربایجان، یعنی در باکو نیز رضایت فرمایید. به نظر من، مسایل زیست محیطی و آلوده شدن محیط زیست برای آذربایجان نیز اهمیت بسزایی دارد و بهتر می شد تا ما هم به اتفاق شما در این زمینه فعال باشیم. عموماً، برنامه های خاصی را تهیه و کمکهای فنی لازم را ارایه بدهیم. به اعتقاد من، بدینوسیله ما به نتایج خوبی دست پیدا خواهیم کرد.

جناب رئیس جمهور، در آن زمان شما بیان کردید، کلاً، جمهوری آذربایجان مسأله تأیید برنامه های منطقه ای را فقط پس از حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان می تواند مورد رسیدگی قرار بدهد، یعنی می تواند چنین اقدامی را انجام دهد. ولی ما بار دیگر شاهد بزرگواری شما شدیم. چرا که در زندگی و عصر حاضر چنان مسایلی پیش می آیند که شاید عاجلتر و ضروریتر هستند. از اینرو، جنابعالی برغم عدم حل این مسأله سیاسی، با چنین اقدامی، برنامه و اساسنامه مزبور را به تأیید رساندید.

حیدر علی اف: متشکرم، سرکار خانم محترم. این نظرات شما خیلی مهم است. اکنون مسأله حفظ محیط زیست برای کل بشر بعنوان اهم مسایل میباشد.

از جمله، جمهوری آذربایجان به این نیاز فراوانی دارد. در اینجا هم مسأله حفظ محیط زیست در آذربایجان و هم رودهای کور و آراز که ابتدای آن از ترکیه آغاز و ضمن عبور از خاک گرجستان و ارمنستان به آذربایجان می رسد، در همان کشورها خیلی آلوده می شود. ما هم از آب این رودخانه ها در تأمین آب مردم استفاده می نماییم. هم اینکه، در بخش کشاورزی به این آبها نیاز فراوانی داریم. اینجانب تا برقراری صلح با ارمنستان مخالف هرگونه همکاریها با این کشور در تمامی زمینه میباشم. ولی آماده همکاری در این زمینه هستم. هنوز در گذشته، در زمان اتحاد شوروی ارمنستان رود آراز را که از خاک این کشور می گذرد، بسیار آلوده می کرد. در خاک ارمنستان به تعداد محدود معادن طلا پیدا شده بود. بمنظور شستشوی فلز حاصله از همان معادن، کارخانه ای در کنار رود آراز احداث کرده بودند. زیرا در جریان این نیاز به آب زیادی هست و همان آب موقع شستشوی فلز به آلوده ترین آب تبدیل می شود.

از آنجایی که در آن زمان ما جزو یک دولت بودیم، اینجانب تلاشهای زیادی را بکار گرفتم. شورای وزیران اتحاد شوروی در این مسأله دخالت کرد و اقداماتی را به انجام رساندیم. ولی حالا من نمی دانم که در آنجا چه می گذرد. لیکن در صورت همکاری و برگزاری بازرسی های متقابل، می توانیم مسایل زیادی را حل و فصل نماییم.

و یا مسأله آلوده شدن دریای خزر... این دریای متعلق به ۵ کشور ساحلی میباشد. از اینکه تاکنون هیچگونه قراردادی هم در زمینه محیط زیست و هم استخراج نفت و گاز بین این کشورها منعقد نشده، همه این کشورها از بخش متعبق به خود آبهای آلوده را به دریا می ریزند. در عین حال، ماهی های این دریا که در جهان کم یاب هستند، در معرض خطر از بین رفتن قرار دارند.

من می دانم که خاویار ماهی را در غرب خیلی دوست دارند. اما چنانچه کارها طبق این روال پیش برود و از این کارها جلوگیری ننمائیم، پس از ۵- ۶ سال خاویار ماهی نخواهد ماند. فلذا این یک مسأله مهمی است. اکنون این مسأله مشکل شماره یک در برابر کل بشر میباشد. هرگونه اساسنامه ای را که می خواهید، من امضا می کنم. ولی بایستی کار عملی انجام داد. اما باید یک مرکز مبتکری تشکیل گردد. ما در آذربایجان این مرکزی را حتماً تشکیل خواهیم داد. لیکن، دفتر تفلیس، دفتر آذربایجان و دفاتر سایر مناطق- بایستی فعالیتهای همه این مراکز هماهنگ شود.

چنانچه اتحادیه اروپا بطور مشخص و عملاً پیگیر این مسأله باشد، این بزرگترین خدمات اتحادیه اروپا در تاریخ بشری خواهد بود.

پر گارتون (عضو پارلمان اروپا از سوئد): جناب رئیس جمهور، من با همکارانم کاملاً موافقم که این منطقه برای ما از اهمیت خاصی برخوردار میباشد. همچنین با این نظر شما موافق هستم که منطقه شما در اروپا کاملاً شناخته نشده است. برای همین، من در گزارشی که برای اتحادیه اروپا و پارلمان اروپا تهیه خواهم کرد، به اهمیت فراوان این منطقه توجه ویژه ای خواهم داشت.

بیشترین اطلاعاتی که در باره این منطقه در اروپا رایج شده، مناقشه ای است که از زمان طولانی در این منطقه ادامه دارد، ولی متأسفانه، به صلح پایدار نینجامیده و بسیار پیچیده میباشد. ما همچنین اطلاع داریم که اخیراً شخص جنابعالی کوششهای زیادی را بکار می برید، دیدارهای متعددی با رئیس جمهور ارمنستان بمنظور حل صلح آمیز این مناقشه انجام شده و دیدار اخیرتان در فلوریدا برگزار گردید. تا آنجا که ما خبر داریم، انتظار می رود، ملاقات بعدی با رئیس جمهور ارمنستان جهت ادامه مذاکرات صلح در ژنو برگزار شود.

جناب رئیس جمهور، من در مورد این گفتگوهای متعدد صلح – گزارشات زیادی هم راجع به دیدارهای مستقیم شما با رئیس جمهور ارمنستان و هم بطور کلی، در باره صلح مطالعه می کنم. از این گزارشات چنین برداشت می شود که نسبت به حل مسالمت آمیز مناقشه بسیار خوشبین هستند. حتی چنین نظراتی هم ابراز می شود که جنابعالی و رئیس جمهور ارمنستان برای دستیابی به صلح خیلی نزدیک شده اید. همپای این، چنین برداشتی نیز وجود دارد که به اتفاق رئیس جمهور ارمنستان هر چه قدر به صلح نزدیک هم شوید، گروههای جدی و قوی معترض به آن فعال هستند. آنها می توانند نسبت به اجرای این روند صلح و حصول هرگونه توافقنامه محتمل اعتراض کنند. بدینوسیله، می توانند شما و رئیس جمهور ارمنستان را در تنگنا قرار دهند. مسلماً، من نمی خواهم که جنابعالی پیرامون جزئیات مفصل گفتگوهای صلح صحبت کنید. می دانم که اینها دیدار و گفتگوهای محرمانه است. ولی معتقدم که اگر جنابعالبی در خصوص دیدارها با رئیس جمهور ارمنستان، بطور کلی، شرایط کنونی روند صلح اطلاع دهید، این امر موجب آن خواهد شد تا ما هر چه تمامتر به وضع موجود پی ببریم.

حیدر علی اف: ببینید، من در ابتدای این ملاقات بیان داشتم که این مناقشه نه از طرف جمهوری آذربایجان، بلکه توسط ارمنستان آغاز گردیده است. در نتیجه، ارمنستان هم قره باغ کوهستانی و هم سایر مناطق حومه آن- ٢٠ درصد از سرزمینهای آذربایجان را اشغال کرده است. و ساکنان این سرزمینها را با توسل به زور از زاد و بوم خویش بیرون رانده است. در جریان جنگ و نبردها خیلی خونریزی شده است. در ماه می سال ١۹۹۴ ما پیمان آتش بس امضا کردیم. از آن زمان تابحال، بیش از ۷ سال است که ما در شرایط آتش بس بسر می بریم. همچنین لازم بذکر میدانم که بین ما نیروهای مسلح سایر کشورها مستقر نیستند. آتش بس از سوی ما، یعنی آذربایجان و ارمنستان حفظ می شود. ما در طول این هفت سال در راستای حل صلح آمیز مسأله با میانجیگری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا گفتگوهایی را انجام می دهیم. سرانجام، از سال ١۹۹۹ دیدارهای مستقیم رؤسای جمهور ارمنستان و آذربایجان برگزار می گردد و مذاکرات انجام می شود. دیدار اخیر با حضور نمایندگان آمریکایی، روسی و فرانسوی رؤسای مشترک گروه مینسک در ایالات متحده، در فلوریدا برگزار شد.

ما حین آغاز گفتگوها با رئیس جمهور ارمنستان به این اتفاق نظر دست یافتیم که بمنظور دستیابی به صلح بایستی به مصالحات متقابل تن داد. اگر چنین توافقی حاصل شد و ما به این دست نیافته ایم، پس، ما نتوانستیم مشخص سازیم که کدام طرف باید بیشتر انعطاف پذیر باشد. ارمنستان با استفاده از برتری خود- یعنی سرزمینهای آذربایجان را اشغال کرده، نیروهای مسلح این کشور در آن سرزمینها مستقر شده و مردم آذربایجان از زاد و بوم خویش رانده شده،- شروط بسیار سختی را مطرح می کند. البته، آذربایجان هم نمی تواند با این شروط موافق باشد. فلذا، ما تاکنون در حل این مسأله ناکام مانده ایم.

در پایان سال ١۹۹۹ ما در مورد یک مسأله به توافق نزدیک شده بودیم. ولی بعداً ارمنستان از آن منصرف شد. از اینکه مسأله به این قدر به طول انجامید و مردم آذربایجان و بیش از یک میلیون جنگزده آذربایجانی در شرایط خیلی وخیم بسر می برند، طبیعتاً، باعث افزایش نگرانی جامعه ما می شود.

سرزمینهای ارمنستان اشغال نگردیده و مردم آن بیرون رانده نشده است. البته، بعضی از ارامنه با مهاجرت از آذربایجان، برای ارمنستان مشکلاتی ایجاد کردند. ولی ضرر اصلی به آذربایجان وارد آمده است. از اینرو، باید این امر را مد نظر قرار داد.

ولی مورد توجه قرار نمی گیرد و مسأله بطول می انجامد. نارضایتی های فراوانی در آذربایجان نیز بتدریج افزایش می یابد. جو آغاز مجدد جنگ و آزادسازی سرزمینهای اشغالی از راه جنگ در مردم بیشتر می شود.

طبیعتاً، مخالفین ما از این استفاده می کنند. از هر سو از ما انتقاد می کنند. حتی ما را متهم می کنند که به چه دلیل تابحال این مناقشه را حل و فصل نمی کنید. بیایید، جنگ را آغاز کنیم و برویم سرزمینهای خود را از اشغالگران آزاد نماییم. این هم به برخی از اقشار جامعه سرایت می کند. برای همین، یک وضع مخاطره آمیزی پدید آمده است. از مطبوعات معلوم می شود که در ارمنستان نیز برخی نیروها حتی با کوچکترین مصالحه ارمنستان موافق نیستند. بهمین خاطر، وضع موجود چنین است.

چنانچه ما واقعاً به مصالحات متوازن دست پیدا کنیم، اجرای آن باز هم خیلی سخت خواهد بود. ولی برای اجرای توافق حاصله در آن می توان مبارزه کرد. در غیر اینصورت، پس من هم بعنوان رئیس جمهور،- برغم اینکه مردم امیدهای زیادی به من دارند و احترام زیادی قایل می شوند،- در این وضع هیچ کاری را نمی توانم انجام دهم و انجام هم نمی دهم. بنابراین، عامل جنگ بتدریج افزایش خواهد یافت.

لذا، اینجانب از رؤسای مشترک گروه مینسک شامل دولتهای قدرتمند جهان- روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه- دارای قدرت نفوذ بر ارمنستان همیشه درخواست می کنم که از امکانات خود استفاده نمایند. آنها هم بیان می کنند، هر دو رئیس جمهور که به هر توافقی برسند، ما از آن حمایت خواهیم کرد.

در یک چنین شرایطی، پس چرا در سال ١۹۹٢ سازمان امنیت و همکاری اروپا تأسیس گردید؟ در این حال، به چه دلیل سه کشور بزرگ- فرانسه، آمریکا و روسیه عهده دار این وظیفه می شدند؟

بهمین خاطر، وضع بسیار پیچیده ای پدید آمده است. در هر حال، منظور من از بیان این مسایل این نیست که چنین تصوری در شما ایجاد کنم که همه فرصتها پایان یافته است. بلکه من با دادن پاسخ به سؤال شما شرایط موجود را به توجه میرسانم. ولی معتقدم که بمنظور حل صلح آمیز مسأله بایستی منبعد نیز تلاش کرد.

پر گارتون: عذر می خواهم، مایلم یک سؤال دیگری نیز بپرسم. آیا بعلاوه اقداماتی که در راستای حمایت از تلاشهای شما برای برقراری صلح تابحال انجام داده ایم، توقع چه اقداماتی را از اتحادیه اروپا دارید؟

حیدر علی اف: ما اقدامات مقتضی را بعمل آورده ایم. شما به ما کمک کنید که صلح برقرار گردد. تمامیت ارضی آذربایجان احیا شود. سرزمینهای اشغالی از طرف ارتش ارمنستان آزاد شود و یک میلیون آذربایجانی به خانه و کاشانه خود باز گردند. با وجود اینکه در مناطق اشغالی متعلق به آوارگان همه چیز ویران گردیده و از بین رفته است. ولی آنها، فقط خواستار بازگشت به سرزمینهای خود میباشند. خواست من از شما این است.

اورسولا اشوایسر: متشکرم، جناب رئیس جمهور. معتقدم که امروز ما مذاکرات و گفتگوهای مثمر ثمر را انجام دادیم. برای ما فوق العاده مهم بود که ارزیابی وضع کنونی موجود را مستقیماً از جنابعالی بشنویم و با چگونگی ارزیابی وقایع موجود توسط شما آشنا شویم. بعد از این، ما بین خود مذاکرات بیشتری انجام خواهیم داد. گفتگوهای بیشتری در باره اینکه بمنظور انجام تلاشها و خواسته های شما کدام اقداماتی را می توانیم انجام بدهیم، بعمل خواهیم آورد.

من خیلی خوشحالم که گزارش جناب گارتون بسیار مفصل خواهد بود. بدینوسیله، این گزارش نه تنها برای پارلمان اروپا و اتحادیه اروپا تهیه خواهد شد، بلکه در ابلاغ وضع موجود برای جهانیان نقش مهمی را ایفا خواهد کرد. از شما سپاسگزارم.

حیدر علی اف: جناب گارتون، من به سؤال اصلی شما در مورد اینکه: آیا اتحادیه اروپا در این مسأله چه نوع کمکهایی را می تواند ارایه دهد؟ پاسخ دادم. خواهشمندم، به این مسأله توجه جدی مبذول نمایید. متشکرم.

© aliyev-heritage.org