آثار / مصاحبه

پاسخ حیدر علی اف رییس جمهوری آذربایجان به سؤالات روزنامه نگاران خارجی و داخلی در هشتمین اجلاس کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی - تهران، ۱۱ دسامبر سال ۱۹۹۷


سؤال: آیا شما انتظار اینرا دارید که، طرف ایرانی با تقسیم خزر به قسمتها موافقت خواهد کرد؟

پاسخ: ببینید، من نمی توانم بگویم که انتظار آنرا دارم یا ندارم. هر کشوری سیاست و منافع خود را دارد. ولی من بدان معتقدم که، در آینده گزینه یی دیگر در برابر تقسیم دریای خزر به قسمتها بمنظور استفاده از منابع انرژی آن وجود ندارد. من بر این باورم که، تمام کشورهای حاشیه خزر بایستی روی این اصل بایستند. چرا؟ نه به این خاطر که، این برای ما مقرون به صرفه است. نه خیر. بلکه این اصل بهترین شرایط را برای استفاده مفید از ذخایر معدنی دریای خزر فراهم می آورد.

سؤال: آیا، بنظر شما امکاناتی جهت عبور خط لوله از ایران برای انتقال نفت آذربایجان هست و بدین منظور چه شرایطی بایستی موجود باشد؟

پاسخ: ما در مورد انتقال خط لوله نفتی خود از خاک ایران، هنوز مذاکراتی انجام نداده ایم. ولی می دانید که، در مورد قسمت آذربایجانی دریای خزر چند قرارداد به امضا رسیده و دورنمایی برای استخراج بیش از انتظار نفت و گاز در آینده فراهم ساخته است. فلذا ممکن است نه یک، بلکه چند خط لوله باشد. زیرا همپای قسمت آذربایجانی، فکر می کنم، در سایر قسمتهای دریای خزر- هم در قسمت قزاقستانی، هم ترکمنستانی و هم در سایر قسمتها امکان استخراج نفت هست. در حالی که، در دریای خزر به این حجم نفت حاصل خواهد شد، اینرا باید به بازارهای جهانی انتقال داد. برای صادرات به بازارهای جهانی نیز راههای گوناگونی،- چنانچه این راهها از نظر اقتصادی و ایمنی مفید واقع شود،- می تواند قابل قبول باشد.

سؤال: آیا جنابعالی در گفتگوی تان با آقای خاتمی به موضوع حمایت ایران از ارمنستان اشاره یی کردید؟

پاسخ: این موضوع همواره مورد نگرانی ماست. ما این مطلب را بارها بیان داشته و مراتب نگرانی خود را پنهان نمی کنیم. چرا که ارمنستان بر علیه خاک آذربایجان تجاوز نظامی کرده، ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان را اشغال نموده و چند سال است که، این سرزمینها را تحت اشغال نگه می دارد. بیش از یک میلیون آواره جنگی اکنون پنج سال است در چادرها بسر می برند. بنابراین، هر کسی که برای ادامه سیاست اشغالگرانه خود به ارمنستان کمک می کند، قطعاً، از طرف ما قابل ستایش نخواهد بود.

برای مثال، مستحضرید که، در اوایل سال جاری گزارشی مبنی بر اعطای اسلحه به ارزش یک میلیارد دلار توسط روسیه به ارمنستان، منتشر شد. این گزارش را هم خود مقامات دولتی روسیه فاش کردند. ما بارها مراتب نگرانی خود را به روسیه اعلام داشته، پیام فرستاده و اعتراض کرده ایم.

ایران برای ما کشوری دوست، همسایه و برادر است. ارتباط بیش از حد تنگاتنگ ایران با ارمنستان و گاهاً بیشتر همه جانبه بودن این روابط در مقایسه با روابط با آذربایجان، مسلماً، موجب نگرانی ماست و ما این مطلب را پیوسته بیان می کنیم.

سؤال: آیا اکنون این مساله در چارچوب همبستگی اسلامی، مرتفع خواهد شد؟

پاسخ: این مسئله مذاکره نمی شود. ولی به احتمال قوی، هشتمین اجلاس سازمان کنفرانس اسلامی قطعنامه یی در مورد تجاوز ارمنستان به خاک آذربایجان صادر خواهد نمود.

سؤال: آیا مسئله بی نتیجه بودن فعالیت رؤسای مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا را در نشست کپنهاگ چگونه مطرح خواهید ساخت؟

پاسخ: من چنین فکر نمی کنم که، بی نتیجه است. سازمان امنیت و همکاری اروپا پیشنهادهای اخیر خود را ارایه کرده و ما آنرا پذیرفته ایم. مقامات ارمنستان، یعنی رییس جمهوری آن هم این پیشنهادات را قبول کرده است. رؤسای مشترک گروه مینسک به ما اعلام کرده اند که، قره باغ کوهستانی هنوز اینرا نپذیرفته است. آنها نیز با قره باغ کوهستانی کار می کنند تا، اینرا قبول کند، زیرا برای قره باغ کوهستانی هم پیشنهادی بهتر از آن نخواهد بود. فلذا فکر می کنم، آنها کار خود را انجام خواهند داد و تلاشهای رؤسای مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا بی نتیجه نیست.

سؤال: جناب آقای رییس جمهور، آیا شما پیشنهادات اخیر آقای الچیبیگ را چگونه ارزیابی می کنید؟

پاسخ: من پیشنهاد چندان معقولی از آقای الچیبیگ نشنیده ام. به این خاطر، کدام یک از پیشنهادات آخرین است و کدام یک اولین، من آنها را نمی دانم.

سؤال: در جلسه حزب آذربایجان نوین در مورد اینکه، اولین گام از طرف مخالفین برداشته شود، سخن به میان آمد. آیا، این چگونه گامی می تواند باشد؟

پاسخ: ببینید، این موضوع را کمی طور دیگر جلوه داده اند که، گویا اولین گام. من چنین بیان نکرده ام. فقط گفتم که، در هر کشوری دموکراتیک باید جناح مخالف وجود داشته باشد. وجود دموکراسی، آزادی بیان و سیستم چندحزبی، منوط به حضور مخالفین میباشد. وجود مخالفین حتمی است. در عین حال گفته ام که، مخالفین بایستی فرهنگ مخالف بودن را در خود پرورش دهد. در دنیا هیچ چیزی از آسمان نمی افتد. همه چیز را انسانها و جامعه بوجود می آورند. دموکراسی را نیز زمانی انسانها بوجود آورده و توسعه می دهند، پیشرفته ترین کشورها آنرا همواره توسعه می بخشند.

در آذربایجان دموکراسی نوپاست، یعنی پنج- شش سال دارد. کشور دموکراتیک مان هم نوپا است و جبهه مخالفین در جامعه آذربایجان نیز جوان میباشد. مسلماً، گاهاً یک جوان از دانش و تجربه چندانی برخوردار نمی شود. ولی اگر واقعاً هم مایل است جایگاه خود را احراز کند،- بعنوان مثال، منظور من هم دولت است و هم مخالفین،- باید از تجارب جهانی استفاده نماید، با توجه به ویژگیهای داخلی خود توسعه و تکمیل یابد. من اینرا هم به دولت و هم به مخالفین اطلاق می کنم. ما بعنوان دولت این کار را انجام می دهیم. لیکن من بر این باورم که، مخالفین در سطح سالهای ۱۹۹۰- ۱۹۸۹ مانده است و نتوانسته بالاتر از آن ارتقا یابد و پیشرفت نماید، تمدن و تجارب جهانی مخالفین را در خود پرورش دهد، مناسبات حکومت و مخالفین چیست- نتوانسته هم تجربه و هم فرهنگ اینرا بیاموزد. می دانید، این، یک فرهنگ و علم است. آنها در صورت ناتوانی در تحقق این امر، به اقدامات غیر قانونی دست می زنند و کارهای مختلفی بد را انجام می دهند، بهمین خاطر بعضی اوقات رنج می کشند. من نمی خواهم چنین باشد. اینجانب بخاطر آن نگفتم که، مخالفین گام اول را بردارند. بیان کردم که، مخالفین بایستی فرهنگ حکومت و مخالفین را در خود تربیت دهد. ما هم سعی می کنیم این کار را انجام دهیم و می دهیم. اگر من این سخنان را می گویم، پس، ما توانستیم این امر را تا حدی در خود تربیت بدهیم. مخالفین باید مناسبات خود را با حکومت در سطح عادی، تجارب و تمدن جهانی برقرار سازد. در آذربایجان دوران مخالفین تظاهرات، اسلحه و زور گذشته است. مستحضرید که، ما آنها را برطرف کردیم. چنانچه توجه کنید، فکر می کنم، موافق می شوید که، بزرگترین دستاورد ما طی این سالها عبارت از آن میباشد که، جامعه آذربایجان را از این ویژگیها و خصایص بدی که، بیشترین ضرر را به ملت و کشور آذربایجان می زد، رهایی بخشیدیم.

من از این بابت گفته ام. در این صورت، مخالفین یک جبهه متمدنی خواهند بود و درک خواهند نمود که، با حکومت چگونه بایستی برخورد کرد. و حکومت هم با مشاهده اینکه، مخالفین به این سطح رسیده اند، مسلماً، نظرات قابل قبول، صمیمانه، مطابق با منافع ملی، ولی در عین حال مخالف را ارزیابی خواهد کرد. برای مثال، اکنون من به اکثر نظرات آنها حتی اعتنایی نمی کنم. زیرا می بینم که، در پشت پرده آن چه مقاصدی هست. لیکن اگر ببینم که، نظرات آنان واقعاً درد منافع ملی، ملت، کشور و دولت پشت نهفته است، در آن صورت نظر هر کسی برای ما حائز اهمیت خواهد بود.

سؤال: شما با آقای نیازاف رییس جمهور ترکمنستان دیدار کردید و حتماً، در مورد معادن نفتی مورد اختلاف در خزر بحث شد. در این مورد چه می توانید بگویید، آیا مسئله را حل و فصل کردید؟

پاسخ: بله، من با آقای نیازاف رییس جمهور ترکمنستان ملاقات کردم. ما همسایه هستیم و مشکلاتمان زیاد است. ما بویژه با استفاده از حضور در سازمانها و مجامع بین المللی، زود زود ملاقات می نماییم. دیروز هم چنین امکانی شد و من با وی دیدار کردم. ما برخی مسایل مربوط به مناسبات دوجانبه، از جمله پیرامون اختلاف ساختگی که، بین ترکمنستان و آذربایجان ایجاد شده است، را مورد مذاکره قرار دادیم. در حالی که، چنین مساله یی پدید آمده و اکنون تبدیل به موضوع اختلاف شده است، ما- دو رییس جمهور موافقت کردیم تا، گروه کاری مشترک ترکمنستان و آذربایجان را تشکیل بدهیم. این گروه، مسایل مورد اختلافی را که، توسط ترکمنستان و آذربایجان مطرح می شود، بررسی کند و سپس نظرات قطعی و پیشنهادات خود را تقدیم مذاکره ما نماید. ما چنین تصمیمی گرفته و من سرپرستی این کار را به وزیر امور خارجه واگذار کرده ام.

سؤال: آیا نتایج کار همان کمیسیون می تواند اساسی برای حل مساله وضعیت خزر در مورد پنج کشور ساحلی باشد؟

پاسخ: ببینید، وضعیت خزر بجهت آن حل نشده است که، بین ترکمنستان و آذربایجان اختلاف وجود داشت. لازم بذکر است که، مسئله در مورد وضعیت خزر اولین بار در پاییز سال ۱۹۹۴- پس از انعقاد قرارداد موسوم به "قرارداد قرن" توسط آذربایجان و خیلی از شرکتهای خارجی مطرح گردیده است. سپس در محافل برخی کشورها مساله یی در باره ضرورت تعیین وضعیت خزر مطرح ساختند. یعنی این، مساله کهنه است. و آنچه که مربوط به ادعاهای ترکمنستان میباشد، این ادعاها اخیراً، در تابستان سال جاری پیش آمده است.

روزنامه نگار: بنظر من، در ماه می.

حیدر علی اف: نه خیر، مایلم بدانید،- در ماه می موقع حضور من در اجلاس سازمان اکو در عشق آباد، این مسئله اصلاً در کار نبود. من در آنجا دو روز ماندم و با رییس جمهور آقای نیازاف دیدار کردم. کسی از من این سؤال را نکرد. رییس جمهور ترکمنستان هم در این باره چیزی بمن نگفت. این مساله بعداً، در اوایل ماه ژویه، آن هم برای ما غیر منتظره مطرح شد. ما تاکنون نیز تؤام با شک متوجه هستیم که، این مورد به چه دلیل مطرح شده است. در هر صورت مطرح شده است.

مسئله مربوط به وضعیت خزر سه سال است که، مذاکره می گردد، ولی اختلاف با ترکنستان شش ماه است که، پدید آمده. این مسایل ربطی بهم دیگر ندارد.

سؤال: آیا پس به چه علت پدید آمده است؟

پاسخ: اینرا باید از ترکمنستان سؤال کرد.

سؤال: متن سخنرانی جنابعالی در این نشست، منتشر شده است و طبعاً، قسمت زیادی از آن به مناقشه با ارمنستان بر سر قره باغ اختصاص یافته است. آیا اصولاً شما در نشست سران، از کشورهای اسلامی انتظار همبستگی یا اقدامات جدی تری دارید؟ در سخنرانی شما همچنین تاکید می شود که، ارمنستان برای کشورهای منطقه منبع خطر میباشد که، این هم به معنی تشریح گسترده تر مفهوم تقویت ارمنستان از لحاظ نظامی است.

پاسخ: اینجانب بدین خاطر این موضوع را بیان داشته ام که، ارمنستان بطور غیر قانونی و مخفی از روسیه به ارزش بیش از یک میلیارد دلار اسلحه، جنگ افزار و وسایل نظامی دریافت کرده و در تاریخ ۲۹ ماه اوت قرارداد دوستی، همکاری و همیاری بین روسیه و ارمنستان به امضا رسیده و بعضی از مواد آن قرارداد به همکاری نظامی تنگاتنگ اشاره دارد. قطعاً، این مورد، باعث نگرانی ماست و ما مراتب نگرانی خود را پنهان نمی سازیم. من در این مورد طی نشست سران کشورهای مشترک المنافع در شهر کیشینوف بیان داشته ام، به آقای بوریس نیکولایویچ یلتسین رییس جمهور روسیه در این باره پیام فرستاده و یادداشت رسمی تسلیم روسیه کرده ایم. ما تا زمانی که، مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان حل و فصل نگردد، به این بندهای قرارداد روسیه و ارمنستان اعتراض می نماییم. زیرا در شرایطی که، این مناقشه موجود است، ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان از طرف ارتش ارمنستان اشغال گردیده و روسیه به اتفاق ایالات متحده آمریکا و فرانسه به بعنوان رئیس مشترک گروه مینسک، مشغول حل مناقشه از طریق صلح آمیز میباشد، امضای قرارداد همکاری نظامی در مورد ارسال اسلحه توسط روسیه به ارمنستان و غیره، کاملاً غیر عادی است. ما نمی توانیم نسبت به این بی اعتنا بمانیم و از بابت این نگران نباشیم. دلایلش هم اینها است.

و در مورد توقع من از این نشست هم، پیش نویس قطعنامه حاوی برخی مواد مبنی بر محکومیت تجاوز ارمنستان به خاک آذربایجان و مطالب اخراج فوری ارتش ارمنستان از مناطق اشغالی آذربایجان میباشد.