حیدر علی اف: مهمانان محترم، به آذربایجان خوش آمدید. اینجانب مقدم شما را گرامی می دارم و مراتب خوشحالی خود را از دیدار مجدد با شما اظهار می کنم.

ملاقاتهای فی مابین، همیشه موجبات مذاکره روابط آذربایجان و ایالات متحده آمریکا را فراهم میسازد و بویژه، امکان بررسی مسأله حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی را ایجاد می کند.

روابط آمریکا و آذربایجان، بخصوص در زمینه اقتصادی و سیاسی، بنظرم، با موفقیت توسعه می یابد. درست است، در این زمینه نیز مسایل حل نشده وجود دارد. ولی معتقدم که، توسعه روابط در این زمینه، در سطح مطلوبی است. ولی بین ایالات متحده آمریکا و آذربایجان در زمینه حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی،- با توجه به اینکه، ایالات متحده آمریکا یکی از رؤسای مشترک گروه مینسک میباشد و سال ۱۹۹۹ به پایان می رسد،- ما موفق به همکاری در سطح لازم نشده ایم.

در اوایل ماه سپتامبر جناب کاوانو به آذربایجان سفر کرده بود. اینجانب در جریان دیدار با وی نیز متذکر شدم و مجدداً تکرار می کنم که، گروه مینسک بسیار ضعیف فعالیت می کند. ما از گروه مینسک و عملکرد آن، منجمله از کارکرد ایالات متحده آمریکا بعنوان رئیس مشترک گروه مینسک راضی نیستیم. چرا که ظرف این یک سال کار زیادی را می شد انجام داد. ولی اخیراً من احساس می کنم که، برخورد ایالات متحده آمریکا نسبت به این مسأله فعالتر شده است. بویژه از پیام خانم اولبرایت و پیام جناب گور معاون رئیس جمهور به من چنین استنباط کردم که، ایالات متحده آمریکا فعالیت خود را بمنظور حل این مسأله هر چه بیشتر تقویت می کند. این، مایه خوشحالی من است و امید دارم تا، این جدیت بعداً اگر مجدداً خاموش نشود، ما تا حدودی می توانیم پیش برویم.

همانطور که مستحضرید، با میانجیگری خانم اولبرایت در ماه آوریل دیدار خصوصی رئیسان جمهور ارمنستان و آذربایجان در واشنگتن انجام گرفت. این ملاقاتها را ما بعدها نیز ادامه دادیم. دیدارهای وزیران امور خارجه برگزار شد و مخصوصاً، ما هنگام حضور در یالت، وزرای امور خارجه آذربایجان و ارمنستان ملاقات کردند و احساس شد که، می توان به پیشروی هایی دست یافت. سپس باز هم با ابتکار و میانجیگری خانم البرایت، وزیران امور خارجه ارمنستان و آذربایجان مجدداً در نیویورک دیدار کردند. من اینها را مثبت ارزیابی می کنم و مجدداً عرض می کنم که، اینها نشانگر آن است که، علاقه ایالات متحده آمریکا نسبت به حل این مسأله افزایش یافته و برخی اقدامات عملی هم صورت می پذیرد.

آرزو می کنم تا، این فعالیتها بیش از پیش تسریع یابد. مخصوصاً بجهت آنکه، در هیجدهم و نوزدهم ماه بعدی نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در استانبول برگزار خواهد شد. طبیعتاً، ما بایستی با نتایج مشخصی به این نشست برویم.

میدانم که، ایالات متحده آمریکا و سایر کشورها نیز علاقه فراوانی نسبت به دیدارهای خصوصی رؤسای جمهور ارمنستان و آذربایجان دارند. بطور کلی، از آنجایی که من میدانم، جامعه جهانی این ملاقاتهای خصوصی و مستقیم را مثبت ارزیابی می نماید. در آذربایجان نیز اغلب جامعه از این استقبال می کند. زیرا امید دارد تا، در نتیجه این دیدارها می توان به حل مسأله نزدیک شد یا آنرا حل کرد.

من و کوچاریان پس از این دیدار بیان داشتیم که، بمنظور حل مسأله بایستی به مصالحاتی تن داد. این هم حقیقت است. اگر مصالحات نباشد، حل مسأله امکان ناپذیر خواهد بود.

ولی در آذربایجان نیروهای مخالف نسبت به این امر نظر بسیار منفی دارند. معتقدند که، هیچ گونه گذشت و انعطافی قابل قبول نیست. ولی این کار مربوط به خودشان است. نظر من این است که، چنانچه این دیدارهای ما نتایج مثبتی بهمراه داشته باشد، طبعاً، در جامعه آذربایجانی همه اینها با کمال میل مورد قبول واقع خواهد شد.

بدینوسیله، اکنون ما در مرحله یی قرار داریم که، می توانیم به هرگونه پیشرفتی دست یابیم. بهمین خاطر، البته که، باید در مورد راهکارهای حل این مسأله گفتگو و رایزنی کرد. گمان می کنم که، شما می توانید نظرات خود را راجع به آن اظهار دارید. بفرمایید.

استیوِن سیستانویچ: بسیار متشکرم، جناب آقای رئیس جمهور. از دیدار مجدد با شما خیلی خوشحالم. ابتدا مایلم سلامهای جناب کلینتون رئیس جمهور و خانم البرایت وزیر امور خارجه را خدمت شما برسانم.

... جناب آقای رییس جمهور، شما به سطح مطلوب مناسبات آمریکا- آذربایجان اشاره فرمودید و ما با نظر جنابعالی موافقیم. از بدو سفر شما در سال ۱۹۹۷ به واشنگتن، این روابط توسعه و گسترش یافته و به سطح بالاتری رسیده است. این مناسبات به مبانی محکم منافع عمومی اتکاء دارد. منافع عمومی ما نیز بخشهای مختلف را تحت پوشش قرار می دهد که، می توان شامل استخراج نفت و یا دیپلوماسی نیز کرد.

همانطور که مستحضرید، ایالات متحده از تلاشهای کشورهای این منطقه مبتنی بر ایجاد نهادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی معاصر و تحکیم استقلال خود، بهر طریق حمایت می کند. دوره فعلی برای مناسبات فی مابین پراهمیت است. همانطور که معلوم است، یک ماه بعد نشست سران سازمان امنیت و همکاری اروپا در استانبول برگزار خواهد شد. ما باهم کار می کنیم و امیدواریم که، دستاوردهای حاصله در مناسبات فی مابین، در این نشست تبلور خواهد گردید.

با لحاظ بخش انرژی، همانند شما، ما هم نهایت علاقه را داریم تا، کار احداث خط لوله باکو- جیهان روی مبانی استوار قرار گیرد. از آنجایی که میدانم، جنابعالی در جریان دیدار این هفته با جناب دمیرال رئیس جمهور ترکیه بیان داشتید که، این، دستاورد عظیم در منطقه میباشد.

ما هم امید داریم که، در نشست استانبول فعالیتهای مربوط به مسأله سلاحهای متعارف در اروپا به پایان خواهد رسید و قراردادی منعقد خواهد شد. این امر، مطابق منافع ایالات متحده و آذربایجان است.

البته که، ما روی مسأله دیپلماتیک مشکل قره باغ کوهستانی نیز کار می کنیم. بعنوان رئیسان مشترک گروه مینسک، ما بسیار تمایل داریم تا، جامعه بین الملل راه حل این مناقشه را پیدا کند و بتواند فعالیتهای سریعی در راستای حل آن انجام دهد. البته، ما همچنین خوشحالیم که، جنابعالی از افزایش جدیت گروه مینسک رضایت دارید. به خاطر دارم، جنابعالی در دیدار ماه آوریل با خانم البرایت وزیر امور خارجه، گروه مینسک و ایالات متحده را به تقویت فعالیتهای خود فرا خوانده بودید. ضمن اظهار رضایت از افزایش جدیت گروه مینسک، مایلیم مراتب خشنودی خود را از بابت توان تشکیل گفتگوی مستقیم شما با رهبری ارمنستان نیز ابراز داشته باشیم.

ما شنیدیم که، جنابعالی در مورد شرایط امروز و نشست استانبول کلمه "پیشروی" را به کار بردید. ما بی صبرانه منتظریم تا، نظرات شما را مبنی بر نتایج کلی حاصله در مناسبات ارمنستان و آذربایجان بشنویم. زیرا این امر، البته، آزمایش جدی برای خود مسأله امکان دستیابی به توافق میباشد. مسلماً، جامعه بین الملل و گروه مینسک می تواند نسبت به کسب توافق کمک کند، ولی برای دستیابی به خود توافق، مسؤلیت بعهده طرفین می افتد. همانطور که جنابعالی کمی قبل فرمودید، نتایج توافق و مطابقت آن با منافع این کشورها، آزمایشی برای آن خواهد بود.

با اجازه شما، در پایان سخنانم این مطلب را هم عرض کنم که، علیرغم گسترش زیاد روابط آمریکا و آذربایجان طی دو سال اخیر، هنوز ظرفیتهای بزرگی جهت توسعه بیش از پیش آن وجود دارد. پروژه هایی که، اکنون روی آن کار می کنیم و در ماه آینده نیز کار خواهیم کرد، زمینه ساز همکاریهای هر چه گسترده تری خواهد بود.

از اینکه ما را بحضور پذیرفتید و اجازه فرمودید نتایج همکاریهای فی ما بین در خیلی از رشته ها را مورد تحلیل قرار دهیم، مجدداً از شما سپاسگزاری می کنم.

حیدر علی اف: متشکرم. شما به مسأله باکو- جیهان اشاره کردید. مایلم عرض کنم که، ما طی ماههای اخیر روی این مسأله خیلی فشرده کار کرده ایم. هیأت نمایندگی ما هم با حکومت ترکیه و هم با شرکتهای عضو کنسرسیوم، از جمله با شرکتهای آمریکایی همکاری می کند. اظهار داشتید که، در این مسأله مشکلات زیادی پدید آمده بود. آن هم عبارت از آن بود که، شرکتهای عضو کنسرسیوم در آن سالها چندان تمایل به احداث خط لوله باکو- جیهان نداشتند.

یک سال قبل- در ۲۹ اکتبر سال گذشته ما در آنکارا بیانیه یی در مورد این خط لوله امضا کردیم. آن بیانیه را جناب ریچاردسون وزیر نیرو ایالات متحده آمریکا نیز به امضا رساند. ظرف یک سال گذشته ما بسیار فشرده کار کردیم. یعنی موضع آذربایجان در این مسأله تغییر ناپذیر است و برخی موانع مطرح شده از سوی کنسرسیوم مزبور- شرکت بین المللی عملیاتی آذربایجان مبنی بر اینکه، گویا هزینه این خط لوله زیاد است و سایر موارد،- ما سعی کردیم به آنها ثابت کنیم که، این نظرشان درست نیست.

طی ۲۵ روز اخیر هیأت کاملی از نمایندگان ما در آنکارا با حکومت و شرکتهای ترکیه همکاریهای فشرده یی داشته است. در نتیجه، چنین نظری مطرح شده است که، خط لوله یی که از خاک ترکیه عبور می کند، توسط شرکت ترکیه یی احداث خواهد شد و تا حدودی ریسکی را که در آنجا وجود دارد، آنها بر عهده خود می گیرند. زیرا کنسرسیوم به گزارش ترکیه مبتنی بر اینکه، ساخت خط باکو- جیهان ۴/۲ میلیارد دلار هزینه بهمراه خواهد داشت، باور نمی کرد. فلذا اینها شرط گذاشتند که، اگر موقع پایان ساخت و ساز هزینه مرقوم بیشتر از آن باشد، آن قسمت اضافه را بایستی ترکیه بعهده خود بگیرد. ابتدا ترکیه با این موافق شد، ولی بعداً پیشنهادی ارایه نمود که، چنانچه قیمت خط لوله شامل اراضی ترکیه بیشتر باشد، یعنی ریسک را آنها بر عهده خود می گیرند. ریسک خط لوله یی را که از خاک آذربایجان و گرجستان می گذرد، این کنسرسیوم- شرکتها بعهده بگیرند. یعنی از جمله، آذربایجان باید متعهد آن باشد. چرا که گرجستان در اینجا سهمی ندارد. لیکن درآمدهای این کنسرسیوم، هم سود آنان و هم آذربایجان محسوب می شود. تقریباً از مبلغ ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار، میزان ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار آن بر عهده ترکیه می افتد و مابقی یک میلیارد نیز بعهده طرف آذربایجان و گرجستان میباشد. شرکتها به این اعتراض می کردند.

معتقدم که، موضع ایالات متحده آمریکا و شخص جناب بیل کلینتون رئیس جمهور محترم در این باره نیز موجب برخورد جدیتر شرکتها با این مسأله شد.

روز هیجدهم ماه جاری موقع حضور جناب سلیمان دمیرال رئیس جمهور محترم ترکیه در اینجا، ما این مسأله را مفصلاً مورد مذاکره قرار دادیم. سرانجام، ما به ایشان قول دادیم و بیان داشتیم که، ما- آذربایجان تعهد می کنیم تا، با شرکتها گفتگو کنیم و این ریسکها بر عهده شرکتها باشد. ما این مذاکرات را انجام دادیم. امروز جناب جان براؤن مسؤل شرکت "بی- پی آموکو" به من نامه یی ارسال کرده است که، آنها با این پیشنهاد موافق هستند. بدین ترتیب، این مسأله سخت را ما حل کردیم. طبیعتاً، ممکن است در این باره قرارداد و توافق نامه نهایی در استانبول به امضا رسد.

شما هم نظرات خود را راجع به گسترش روابط اقتصادی ایالات متحده آمریکا و آذربایجان ابراز کردید. مسلماً، در این زمینه نیز منابع بزرگی هست و بایستی از آن استفاده کرد.

اخیراً اینجانب رئیس شرکت "موتورولا" را- می دانید که شرکت بزرگی در آمریکا است- در اینجا بحضور پذیرفته بودم. آنها در اینجا بعضی مشکلاتی با وزارت ارتباطات دارند. من قول دادم که، اینها را حل می کنم و برای آنان شرایط بهتری در اینجا فراهم ساخته و اقداماتی جهت گسترش فعالیت شان ایجاد خواهم کرد.

یعنی مشکلات در اینجا را هر چه قدر سخت هم باشد، می توان برطرف ساخت. ولی در مسأله مناقشه ارمنستان- آذربایجان گروه مینسک و رؤسای مشترک آن- دولتهای بزرگی چون ایالات متحده آمریکا و فرانسه فعالیت می کنند. شما هم هر بار می گویید که، ما به شما کمک می کنیم، ولی خودتان به توافق برسید. چنانکه مستحضرید، رسیدن به توافق هم خیلی مشکل است. زیرا ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان اشغال گردیده و متجاوز از یک میلیون پناهنده جنگی در چادرها بسر می برند.

دو روز پیش در اینجا کل روز باران بارید. ما در این اتاقها هم کمی احساس سردی کردیم. ولی من فکر می کردم که، آن افراد زیر چادرها چطور زندگی می کنند. ما هر چه قدر هم تدابیری انجام بدهیم، زندگی در زیر چادرها هم در زمستان و هم در تابستان سخت است. بهمین خاطر ما بایستی این مسایل را بطور جدی مورد مذاکره قرار دهیم و من هم مایلم با شما مذاکره کنیم.

روزنامه "آذربایجان" مورخه ۲۲ اکتبر سال ۱۹۹۹

© aliyev-heritage.org