آثار / سیاست خارجی / آذربایجان- فدراسیون روسیه

گفتگوی حیدر علی اف رئیس جمهوری آذربایجان با آلِکساندر بلوخین سفیر فدراسیون روسیه در آذربایجان - کاخ ریاست جمهوری، ۱۷ دسامبر سال ۱۹۹۹


حیدر علی اف: من از بابت ملاقات مجدد با شما خوشحالم. متأسفم که، این دیدار، در این سمت شما آخرین دیدار است. با وجود این، امید دارم تا، در آینده نیز همکاری خواهیم داشت، بدین معنی که، شما در دوران حضورتان در آذربایجان بعنوان سفیر فدراسیون روسیه کار کمی برای توسعه مناسبات آذربایجان و روسیه و گسترش همکاریهای فی مابین انجام نداده اید. بهمین خاطر من از شما تحسین می کنم.

آلِکساندر بلوخین: جناب آقای حیدر علی اف، از اینکه مرا بحضور پذیرفتید، از شما سپاسگزارم.

ملاقات امروزی، واقعاً ملاقات غیر عادی است. حضور چهار و نیم ساله من در این کشور، در سالنها بحد کافی زیاد دیدار می کردیم و چنان بنظر می رسید که، این، حالت عادی است، ملاقات بعدی هم خواهد بود. لیکن دیدار امروز، در هر حال برای من غم انگیز است. زیرا در مورد اینکه، به چه اندازه و چه کارهایی انجام داده ام، بقول معروف، نباید من قضاوت کنم. ابتدا بایستی شما قضاوت کنید، آذربایجانی ها و دوستان زیاد من که طی چهار و نیم سال گذشته در اینجا بدست آوردم، قضاوت کنند. در هر صورت بنظرم، اینجانب در اینجا- آذربایجان می توانم با وجدان راحت به چشم همه نگاه کنم. زیرا می فهمم که، موقع رفتن از اینجا نگاه نکردن به چشم رئیس جمهور و مردم، فکر می کنم، اشد مجازات می شد. من می گویم که، با وجدان راحت از اینجا می روم، چرا که می دانم، در عرض چهار و نیم سال گذشته در این کشور هر کاری انجام دادم، همواره سعی داشتم تصمیماتی را یابم تا، برای روسیه و آذربایجان متقابلاً مفید واقع گردد.

جناب آقای حیدر علی اف، و آنچه که مربوط به خدمات شخص شما است، شاید هم من نتوانستم اینرا خیلی زیبا تعریف کنم. ولی نه بخاطر اینکه، من شاهد این خدمات نبوده ام و یا بدان ارزش قایل نمی شدم. چه می توان کرد، شاید هم طبع من اینچنین است. ولی امروز این مطلب را می توانم علناً و وجداناً بیان کنم، چرا که از اینجا می روم و کسی هم نمی تواند مرا سرزنش کند که، من در مورد رئیس جمهور سخنانی را بخاطر آن می گویم که، ایشان، کاری کنند. نه خیر، بخاطر این حرف نمی زنم. اینجانب با تمام صمیمیت معتقدم که، این دوران حضور من در آذربایجان، حتماً بعنوان مهمترین دوران پرمسؤلیت و جالبی است. در عرض این چهار و نیم سال جنابعالی بعنوان یک رئیس جمهور و یک انسان، در زندگی من بگونه یی حضور داشته اید؛ انسانی که، اینجانب نه تنها بخاطر سمت خود بعنوان سفیر، بلکه فقط بجهت آن احترام می گذارم که، افراد هر چه هم بگویند، شاهد خدمات بزرگتان برای آذربایجان بوده ام.

من می دیدم، تمام کارهایی که انجام داده اید، در راستای رفاه آذربایجان بوده است. من در برابر این سر تعظیم می کنم و مایلم از صمیم قلب به شما "خیلی متشکرم" بگویم، زیرا کل این چهار و نیم سال برای من مکتبی بزرگ و واقعی بوده است. خیلی خوشحالم که، زمانی مرا صرفاً به آذربایجان فرستاده اند، زندگی باعث آشنایی من با جنابعالی شد و دیدم، معنی سیاستمدار بزرگ چیست.

موقعی که با شما همکاری می کردم، سعی به انجام کار مفیدی برای روسیه و آذربایجان کرده، در عین حال، می دیدم، شما چطور کار می کنید. این، واقعاً هم زندگی شایسته یی برای هر فردی است. سخنان مایاکووسکی را حتماً بیاد دارید: "جوانی که فکر می کند، تشکیل زندگی را از چه کسی بیاموزد". من با بیان سخنان مایاکووسکی به شکل دیگر، چنین می گفتم: "بدون اینکه یک لحظه هم به این فکر کند، از آقای علی اف می آموخت". جناب آقای حیدر علی اف، شما واقعاً سیاستمدار بزرگ و انسان واقعی هستید. از گفتن این شرم نمی کنم و چنین گفتن، مایه خوشحالی من است، زیرا اکنون کسی مرا بخاطر تملق گویی مقصر نخواهد دانست- چرا که از اینجا می روم.

جناب آقای حیدر علی اف، خیلی متشکرم. امیدوارم تا، در هیجدهم دسامبر هنوز من فرصت دیدار با ساکنان باکو را خواهم داشت. بسیار امید دارم که، همان روز جنابعالی ضمن تشریف فرمایی به تئاتر کمدی موسیقی، به ما افتخار خواهید داد. اینجانب امکان خداحافظی با ساکنان و شهر باکو را خواهم داشت. نمی دانم، یِسِنین موقع خداحافظی با باکو چه فکر می کرد، ولی حتماً، احساسات شبیه این داشته است. بجهت اینکه، باکو، جزوی از زندگی و حافظه من است. سرنوشت آینده من هر طور که باشد، حذف این دوره از زندگی و حافظه ام، امکان ناپذیر است.

باید بگویم که، این، دوران ویژه یی از زندگی من است. بهمین خاطر احترام فراوانی نسبت به جنابعالی دارم، زیرا این تقاضاهایی که از شما کردم و دایره وسیع از افراد مشخص هم میهنان من تا برخی مسایل سیاسی داشت، بدون توجه نمانده است. بهر حال، با درخواست هایی که به شما مراجعه کردم، بدون پاسخ نمانده است. این امر، برای هر سفیر مهم میباشد. چرا که اگر سؤالات سفیر بدون پاسخ می ماند، این به معنی این است که، مسئله یی را تا آخر نمی سنجد. به یک کلام، در سایه جنابعالی، من امکان داشتم تا، از عهده وظایف محوله بر من از سوی رئیس جمهور فدراسیون روسیه و کلاً، از طرف کشورم، برآیم.

خیلی متشکرم، جناب آقای حیدر علی اف.

حیدر علی اف: معتقدم که، شما طی مدت بیش از چهار سال حضورتان بعنوان سفیر فدراسیون روسیه در آذربایجان کار کمی برای توسعه مناسبات روسیه و آذربایجان انجام نداده اید. همچنین می توانم بگویم که، شما بشایستگی نمایندگی کشورتان را بعهده داشته، بطور شایسته حافظ منافع آن بوده و بعنوان سفیر فدراسیون روسیه، وظایف محوله را بشایستگی انجام داده اید.

روسیه کشور بزرگی است. بودن سفیر روسیه در کشوری، افتخار بزرگی است. بخصوص در کشوری همچون آذربایجان که، بلحاظ مساحت خود شاید هم چندان بزرگ نباشد، ولی دارای روابط تاریخی تنگاتنگی با روسیه و صاحب ویژگیهای منحصر بخودو حایز اهمیت در منطقه قفقاز و نه تنها در قفقاز. فلذا به اعتقاد من، شما می توانید با سرافرازی به مسکو باز گردید.

در مورد کار مشترکمان نیز، شاید هم کار کردن برای شما صرفاً بخاطر آن سخت نبود که، در آذربایجان سیاست دولت و بعنوان رئیس جمهوری آذربایجان سیاست من همیشه و امروز هم، در راستای تقویت و توسعه روابط با روسیه در زمینه های سیاسی، اقتصادی، انسانی، فرهنگی و علمی و در تمامی زمینه ها قرار گرفته است.

این کار، چندان ساده هم نیست، بدین معنی که، آذربایجان نیز همانند سایر کشورهای شوروی سابق، با جدایی از قسمت اعظم اتحاد شوروی که، روسیه در آن همیشه جایگاه بخصوصی داشته، به استقلال خود رسیده است.

ما در قرنهای ۱۹ و ۲۰ همراه با روسیه بوده ایم. مخصوصاً، از بدو سالهای ۱۹۲۰ قرن حاضر، یعنی از زمانی که، جزو اتحاد شوروی بوده و ارتباط تنگاتنگی داشته ایم. بهمین خاطر اکنون جدا شدن از روسیه، برای آذربایجان و بنظرم، سایر کشورهای مشابه و تشکیل زندگی مستقلانه، تأمین سیاست داخلی و خارجی خود و همزمان با این، حفظ و تحکیم مناسبات خود با روسیه، چندان مسئله آسانی نیست.

حوادثی که، در ارتباط با قره باغ کوهستانی از سال ۱۹۸۸ به بعد اتفاق افتاده و سپس تبدیل به مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان گردیده و حوادث ۲۰ ژانویه سال ۱۹۹۰، تأثیر بسیار منفی در نگرش اقشار مختلف مردم آذربایجان نسبت به نظام شوروی، اتحاد شوروی و حکومت داشته است. بعضی ها امروز هم روسیه را با اتحاد شوروی سابق یکی می شمرند. بنابراین، همان زخمهایی که، در بسیاری موارد به سؤاستفاده از آن سعی گردیده و امروز هم سعی می شود، همواره بمنزله مشکل بزرگی در راه برقراری مناسبات فی مابین بوده است. این امر، نشان می دهد که، انجام همان کار به چه اندازه سخت است. ولی من بعنوان یک رئیس جمهور، هرگز از خط مشی اصولی خود صرف نظر نکرده ام.

ممکن است، در سیاست خارجی ما چیزی به خوش کسانی در روسیه نیامده و امروز هم نمی آید. لیکن معتقد نیستم که، این مورد، اهمیت دولتی دارد. بلکه بر عکس، این امر، نتیجه قضاوت و نظرات شخصی است. ولی خط راهبردی اصلی عبارت از این است که، آذربایجان هم امروز و هم در آینده بایستی مناسبات صمیمانه و روابط مشارکت حسنه یی را با روسیه دارا باشد.

ما در آذربایجان اهمیت بیشتری به مناسبات با روسیه قایل بوده و هستیم. منبعد نیز چنین خواهد بود، بخصوص در سیاست من. ظرفیتهای همکاری عظیمی بین آذربایجان و روسیه وجود دارد. شما ظرف چهار و نیم سال فعالیت خود در اینجا حتماً احساس کرده اید که، مردم ما احترام فراوانی به روسیه، فرهنگ و زبان روسی قایل هستند.

... آذربایجان در سراسر شرق اسلامی الگو است، در اینجا کشوری همتای آذربایجان نیست که، طرز زندگی لائیک به این زودی درآن پیدایش یابد و بزودی به حالت زندگی کل مردم و جامعه تبدیل گردد.

اکنون- در شرایطی که ما کشور مستقلی هستیم، طبیعتاً، اهمیت زیادی به ارزشها و آداب ملی، فرهنگ ملی و دین خود قایلیم. همزمان با این، برای آذربایجان بعنوان کشوری لائیک و دولتی دارای پیوندهای تنگاتنگی با اروپا، این ارتباط صرفاً بوسیله روسیه و فرهنگ روسی عملی شده است. مهمترین هدف ما، تأمین توسعه ملتمان بر اساس ارزشهای عموم بشری است. ارزشهای عموم بشری نیز، هم ارزشهای ملی ماست، هم ارزشهای اروپایی و هم روسی است و این ارزشها بصورت هماهنگ ماهیت اصلی حیات آذربایجان را تشکیل می دهند.

... اخیراً در مطبوعات روسیه تبلیغ می شود که، ارمنستان بین کشورهای مشترک المنافع و در قفقاز جنوبی مهمترین متفق روسیه میباشد.

این کار به خود شما مربوط می شود. در صورتی که، در ارمنستان تمامی مدارس روس زبان بسته شده و قانون در مورد اینکه، همه بایستی فقط به زبان ارمنی آموزش ببینند و این کشور، بهترین و استراتژیکترین متحد اصلی شما است، چه می گویم، همینطور هم باشد. اکنون آذربایجان به دلایل نامشخصی جزو متحدان استراتژیک روسیه قرار ندارد. ولی ببینید، در آذربایجان چه قدر افراد در مدارس روس زبان تحصیل می کنند، آن هم، اکثرشان آذربایجانی هستند. در مدارس عالی کشورمان بخش روسی ابقا شده است. مثالهای زیادی از این قبیل می توان آورد. مایلم بگویم که، این احساسات ریشه یافته است، هرگز از بین نخواهد رفت و روابط بین آذربایجان و روسیه همیشه بمنزله مناسبات حسنه، صمیمانه و بهترین خواهد بود. مجدداً تکرار می کنم، این امر، محور راهبردی در سیاست خارجی ماست و ما خواهان همین هستیم.

... هر کشور مستقلی مایل است با تمامی کشورها روابط برقرار سازد و هر کشوری منافع خود را دارد. منافع آذربایجان قبل از هر چیزی، منافع اقتصادی است، همچنین منافعی است که در راستای توسعه ملت خود بر مبنای ارزشهای عموم بشری قرار گرفته است. همپای این، آذربایجان صرف نظر از هر چیزی، مدام با روسیه دوست خواهد بود، این دوستی را رشد خواهد داد و همکاریهای فی مابین را توسعه خواهد بخشید. بنظرم، در صورتی که روسیه بتواند ثبات در قفقاز شمالی را تأمین سازد، امکانات بیشتر فراهم خواهد شد. بطوری که، اوضاع بوجود آمده در قفقاز شمالی، روابط اقتصادی موجود را به حد کافی محدود می سازد. اطمینان دارم که، روسیه موفق به تأمین ثبات در قفقاز شمالی خواهد بود و از حق حاکمیت مسلم و تمامیت ارضی خود حراست خواهد نمود. تردیدی در این نیست. از این پس مناسبات بین کشورهایمان هر چه بیشتر توسعه خواهد یافت.

مایلم عرض کنم که، طول همه این مدت افزون بر کل چهار سال در کلیه این موارد، شما خدماتی دارید. می دانم که، شما بعنوان یک سفیر ضمن دفاع از منافع کشور خود و حراست از منافع روسیه، همواره در جو توسعه بیش از پیش روابط بین روسیه و آذربایجان فعالیت داشته اید. من اینرا می دانم، شاهد این بودم و امروز این مطلب را صریحاً اعلام می دارم.

می دانم که، جنابعالی برای از بین رفتن اطلاعات ناصحیح و یا نظرات دروغین در محافل مختلف فدراسیون روسیه کارهای زیادی انجام داده اید. من اینرا می دانم. می دانم که، شما سعی کرده اید. ما مدام در راستای تحکیم و توسعه روابط با روسیه تلاش کرده و می کنیم. شما نیز بعنوان سفیر روسیه، برای سریع بودن این توسعه از هر دو طرف، کوشش نموده و همه اقدامات ممکن را بعمل آورده و از هیچ اقدامی دریغ نکرده اید.

از این لحاظ، از فعالیت شما بعنوان سفیر روسیه در آذربایجان تجلیل می کنم. شما بشایستگی حفاظت از منافع کشورتان را انجام داده اید. این امر، خیلی ضروری و مهمترین شرط است. بودن نماینده شایسته دولت خود و در عین حال، توان توسعه مناسبات با کشور مورد فعالیت، وظیفه عمده سفیر است. ولی چندان هم همه موفق به انجام این وظیفه نمی شوند. معتقدم که، جنابعالی با موفقیت از عهده این وظیفه برآمدید. بهمین خاطر شما در جامعه ما نفوذ زیادی بدست آوردید و نسبت به شما برخورد صمیمانه یی هست. به اعتقاد من، شما بوسیله کارهای خود آثار خوبی در اینجا برجای می گذارید. اگر از عملکرد شما برای فدراسیون روسیه سخن بگوییم، باید گفت که، جنابعالی مجتمع زیبایی برای سفارت- هم ساختمان و هم منازل مسکونی احداث کردید، آن هم در بهترین قسمت شهر باکو. این، باعث خوشحالی من است، زیرا می خواهم تا، شرایط لازم برای فعالیت ثمربخش هر سفارتخانه خارجی در اینجا فراهم گردد، در عین حال، هر ساختمان سفارت به شهر و کشورمان زیبایی بخشد. آنچه که شما بنا کردید، به شهرمان آرایش می دهد، شرایط عالی برای کارتان ایجاد می سازد. نمی دانم، سفیران روسیه در سایر کشورهای مشترک المنافع از این کارهای شما انجام می دهند یا نه، اگر کسی هم از این قبیل کارها انجام داده است، فرقی ندارد، الگوی شما، بهترین نمونه است.

خوشحالم که، شما از این سمت خود به مقام بالاتری در حکومت روسیه ارتقا پیدا می کنید. اینکه، کسی از سمت سفیر به مقام بالاتری در حکومت منصوب گردد، مورد کم سابقه یی است. من از این خشنود هستم. به همین مناسبت به شما شادباش می گویم. امیدوارم تا، جنابعالی پس از آغاز فعالیت در سمت جدید نیز، مثل قبل با آذربایجان ارتباط برقرار خواهید ساخت و از اینکه، آگاهی بهتری نسبت به دیگران در مورد اوضاع واقعی کشورمان دارید، در سمت جدید نیز سعی خواهید کرد تا، روابط بین روسیه و آذربایجان توسعه یابد، موارد منفی که عمداً از سوی نیروهای مختلف دارای نگرش خصمانه یی نسبت به مناسبات روسیه و آذربایجان ایجاد می شود، بتدریج مرتفع گردد. زیرا شما از اوضاع واقعی در آذربایجان از همه بهتر آگاهی دارید. فلذا من از بابت این خرسندم.

از سوی دیگر می توان گفت که، بنظر می رسد، کار کردن در آذربایجان طوری است که، سفیر از اینجا به مقام بالاتر منصوب می شود. من از این خوشحالم. در کارهایتان برای شما آرزوی توفیقات روزافزون و سلامتی دارم. امید دارم که، شما روابط دوستانه خود را با ما قطع نخواهید کرد- منظور من، روابط با حکومت و دولت ما و دوستانی که در اینجا بدست آوردید، میباشد. هر موقع از شما بعنوان مهمان به آذربایجان دعوت میکنم. بین شما و ما همپای مناسبات رسمی، مناسبات خصوصی حسنه یی نیز ایجاد شده است. من این را هم ارزنده توصیف می نمایم. هر موقع که خواستید، به آذربایجان مهمان بیایید. ما با شما ارتباط برقرار خواهیم ساخت، امیدوارم، شما هم چنین عمل خواهید کرد.

آلِکساندر بلوخین: سخنان جنابعالی مانند مرهم به جان آدم می چسبد. زیرا شنیدن تجلیل از کار خود توسط رئیس جمهور کشوری که، بعنوان سفیر دولت خود در آن کار می کنی، شاید هم بهترین چیز برای سفیر است.

جنابعالی ضمن سخن از روابط روسیه و آذربایجان و اشاره به مسایل در این زمینه و موارد منفی و خوب، متوجه شدم که، جهات خوب بمراتب بیشتر است. به نظر من، چنانچه روسیه و آذربایجان ضمن برقراری مناسبات خویش، تمامی جهات خوبی را که، طی ۲۰۰ سال گذشته بین ما موجود بوده است، حفظ کنند، این امر، رهن مناسبات متقابلاً حسنه برای آینده خواهد بود.

البته، حل همه مسایل امکانپذیر نشد، لیکن فکر می کنم، اکنون سطح روابط بین روسیه و آذربایجان بسی عالی است. بویژه دیدار جنابعالی با آقای ولادیمر پوتین، برای من الهام بخش است، اینجانب می دانم که، ایشان نظر مثبت به این ملاقات دارند. باید عرض کنم که، این عامل می تواند زمینه بسیار مطلوب دیگری جهت ارتقای مناسبات بین کشورهایمان به سطح بالاتر، باشد.

اگر اکنون جانشینم مرا استماع می کرد، اینجانب برای وی آرزو می کردم تا، تمامی جهات مثبت، حتی موارد جزیی را نیز حفظ کند، زیرا مناسبات بزرگ و دوستی بزرگ از این گونه موارد پدید می آید.

...با اغتنام از فرصت، مایلم از بابت پذیرش صمیمانه شما، بخاطر کمک این شهر به من هم در کار و هم دلجویی در لحظات سخت، از جنابعالی و تمام ساکنان باکو تشکر کنم. مطمئنم که، بدل دوستی میان ملتهای روسیه و آذربایجان، اصلاً وجود ندارد. اطمینان قطعی دارم، با اینکه برخی نیروهای سیاسی و افرادی تلاش زیاد برای مانع تراشی به این دوستی می کنند، کوشش های آنان ناکام خواهد ماند. بر این باورم که، چنانچه حسن نیت باشد، ما موفق به حل همه مشکلات خواهیم شد.

حیدر علی اف: اینجانب نیز مایلم گفتگوی بسیار مفید من با جناب ولادیمیر پوتین رئیس حکومت روسیه را خاطرنشان سازم. من از ملاقات و گفتگو با ایشان نهایت رضایت خاطر را داشتم. در ضمن، صحبت ما خیلی طول کشید. شاید هم دیدار حاضر، یکی از ملاقاتهای مهم من با نمایندگان مقامات دولت روسیه میباشد. بهمین خاطر معتقدم که، این دیدار اهمیت جدی برای توسعه روابط فی مابین خواهد داشت.

روزنامه "آذربایجان" مورخ ۱۸ دسامبر سال ۱۹۹۹