حیدر علی اف: جناب رئیس کمیته، میهمانان و دوستان محترمی که از جمهوری خلق چین تشریف آورده اند.

دیروز سفر رسمی جناب لی پن رئیس کمیته دایمی مجلس نمایندگان خلق چین به آذربایجان آغاز شده است. این سفر به دعوت من صورت می گیرد و خوشحالم که جناب لی پن فرصت تحقق دعوت اینجانب را که هنوز در سال ۱۹۹۴ از ایشان بعمل آورده بودم، پیدا کرده است و اکنون در آذربایجان بسر می برد و ما از فرصت تماس با ایشان برخورداریم. جناب لی پن، من مقدم شما و اعضای هیأت نمایندگی را در آذربایجان گرامی می دارم و مراتب خوشحالی فراوان خود را از حضورتان در اینجا اظهار می دارم.

می دانم که دیروز شما در پارلمان ما دیدارهایی را انجام داده اید و کمی فرصت آشنایی با شهرمان را یافته اید. امروز ما در هیأت مختصری گفتگوی بسیار جالبی داشتیم. موضوع بحث عمدتاً مربوط به مناسبات چین و آذربایجان بود، ولی بعلاوه، ما برخی مسایل تاریخی و اوضاع بین المللی معاصر را نیز مورد اشاره قرار دادیم.

چین کشور بزرگ جهان است، دارای فرهنگ تاریخی غنی و تاریخ غنی میباشد و اکنون بعنوان کشوری عظیم از ظرفیتهای بزرگ فکری و اقتصادی برخوردار است و نقش مهمی در مسایل بین المللی ایفا می کند. تأسیس جمهوری خلق چین، رویدادی حائز اهمیت فوق العاده زیادی در مقیاس جهانی بود. جمهوری خلق چین بیش از ۵۰ سال است که موجودیت دارد، توسعه پیدا می کند و بتدریج موفقیتهای هر چه بیشتری بدست می آورد.

آذربایجان کشور مستقل نوپا است. ما استقلال کشورمان را بدلیل فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ بدست آورده ایم و اینرا برای ملت خود رویداد تاریخی میدانیم. ما هم فروپاشی اتحاد شوروی و هم آزادی و استقلال خیلی از ملتهای جزو آن، از جمله ملت آذربایجان را رویداد تاریخی تلقی می کنیم. ما مرحله سازماندهی دولت مستقل را می پیماییم، از راه خود- راه دموکراسی، انجام اصلاحات اقتصادی و استحکام نظام دولتی پیروی می کنیم. اکنون ما دیگر اطمینان داریم که آذربایجان همیشه دولت مستقلی خواهد بود. ما از استقلال دولتی خود همیشه حراست خواهیم نمود و به از دست دادن مجدد آن هرگز اجازه نخواهیم داد.

آذربایجان بعنوان دولت مستقل در راستای برقراری مناسبات خود با تمامی کشورهای جهانی بر اساس شروط صلح دوستی، متقابلاً مفید، همکاری و دوستی تلاش می کند. همچنین ما در این سیاست خود اهمیت فوق العاده زیادی به روابطمان با جمهوری خلق چین قایل هستیم. ما خوشحالیم که چین بمحض اعلام استقلال آذربایجان یکی از اولین کشورهایی است که آنرا برسمیت شناخته است. از آن زمان به بعد مناسبات دیپلماتیک برقرار گردیده است و اکنون آذربایجان در چین و چین در آذربایجان سفارتخانه دارند. امروز ما ساختمان جدید، دقیقتر، نخستین سختمان سفارتخانه چین در آذربایجان را پایه ریزی خواهیم کرد.

طی سالهای اخیر توسعه مناسبات فی مابین سیر صعودی دارد. اینجانب در سال ۱۹۹۴ به دعوت جناب تسزیان تسزمین رئیس جمهوری خلق چین برای سفر رسمی راهی چین شدم. دیدار و گفتگوهای خوبی با جناب تسزیان تسزمین و جناب لی پن مهمان محترم ما که در آن موقع رئیس شورای وزیران، به تعبیر ساده تری، نخست وزیر کشور بود، داشتیم. این دیدار و گفتگوها احساس عمیقی در من جای گذاشت. لیکن خود سفر به چین و آشنایی با زندگی معاصر چین، بویژه انجام اصلاحات با لحاظ منافع ملی و ویژگیهای ملی خود، در من خیلی اثر گذاشت. ما به شانگهای نیز سفر کردیم. و مهمتر اینکه، از دیوار چین دیدن کردیم و من به بالاترین نقطه آن رفتم. می گویند که رفتن به بالاترین نطقه آن به همه میسر نمی شود. خود بعضی از همراهان من هم در نیمه راه ماندند. ولی من برای خودم هدف گذاشتم و بدان دست یافتم.

از آن زمان، از سال ۱۹۹۴ مناسبات ما فعالتر بوده است. امروزه ما موضع همکاریهای همه جانبه، بخصوص همکاریهای اقتصادی را اتخاذ نموده ایم. ولی همپای این، بدون شک، ما در مسایل اصولی شامل حقوق بین الملل نیز از هم دیگر حمایت می کنیم. یکی از این اصول، اصل غیر قابل قبول بودن نقض تمامیت ارضی و مصونیت مرزهای هر کشوری است. صرفاً در این اصل مهم بین المللی هم چین و هم آذربایجان مشکلات جدی دارند. این مشکل، در چین مسأله تایوان است، جناب لی پن، همانطور که برای شما بطور مفصل توضیح دادم، آذربایجان نیز از سال ۱۹۸۸ از تجاوز ارمنستان- تجاوزی که با هدف الحاق منطقه قره باغ کوهستانی جزوی از خاک کشورمان به خود آغاز کرده است، رنج می برد.

این تجاوز منجر به جنگ شده و تمامیت ارضی آذربایجان نقض گردیده است، ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان تحت اشغال ارتش ارمنستان قرار دارد و یک میلیون آذربایجانی از مناطق مسکونی خود اخراج شده و آنها در سراسر آذربایجان سکنی یافته اند و اکثرشان در شرایط بسیار وخیمی در چادرها بسر می برند.

ما در کلیه سازمانهای بین المللی و تمامی اسناد دارای جنبه بین المللی از تمامیت ارضی جمهوری خلق چین حمایت می کنیم، تعلق کامل تایوان به جمهوری خلق چین و حق جمهوری خلق چین بر سرزمین خود را برسمیت می شناسیم. من با احساس نهایت تشکر از شما مجدداً بیان می دارم که چین، جمهوری خلق چین از تمامیت ارضی آذربایجان و مصونیت مرزهای آن، یعنی در مناقشه ارمنستان با آذربایجان کاملاً از آذربایجان حمایت میکند. ما متشکریم که شما از این اصل همواره حمایت می نمایید و بدینوسیله، در برقراری مجدد تمامیت ارضی خودمان، آزادسازی سرزمینهای اشغالی از نیروهای مسلح ارمنستان، بازگرداندن آوارگان به مناطق مسکونی خود و دستیابی آذربایجان به غیر قابل قبول بودن مصونیت مرزهای خود که از طرف سازمان ملل متحد مشخص گردیده است، به ما کمک می کنید.

اینجانب مجدداً به شما خیرمقدم می گویم و رشته سخن را به شما می دهم.

لی پن: جناب آقای رئیس جمهور، از بابت این دعوت، دعوت شخصی جنابعالی و پارلمان جمهوری آذربایجان برای سفر به کشور آذربایجان تشکر می کنم. ما با همکاران خود نهایت رضایت خاطر داریم که فرصت آمدن به اینجا و دیدن آذربایجان جدید را بدست آورده ایم.

در سال ۱۹۹۱ بدنبال فروپاشی اتحاد شوروی چین بلا فاصله استقلال آذربایجان را برسمیت شناخت و اقدام به برقراری روابط دیپلوماتیک با آن کرد. از آن زمان مناسبات دوجانبه کاملاً موفق توسعه پیدا می کند. در سال ۱۹۹۴ جناب علی اف برای سفر رسمی به چین آمد، با تسزیان تسزمین رئیس جمهوری خلق چین تعداد اسناد مهمی را امضا کرد و از آن به بعد مناسبات دوجانبه فی مابین توسعه بیشتری پیدا میکند.

طی گفتگوهایی در چارچوب محدود که قدری پیش پایان یافت، ما پیرامون مسایل زیادی با شما به تبادل نظر پرداختیم و اکنون من مایلم سه بند زیر را مورد تأکید قرار دهم. اولاً، چین آماده است منبعد نیز مناسبات همکاریهای دوستانه را در همه زمینه ها- سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و سایر زمینه ها توسعه دهد. ما معتقدیم که آذربایجان نه تنها دارای موقعیت جغرافیایی مهمی، بلکه صاحب منابع نفت و گاز غنی نیز میباشد. فلذا اقتصاد آذربایجان از چشم اندازهای فوق العاده بزرگی برخوردار است.

دوماً، چین در جامعه بین المللی به جای جهان تک قطبی، شکل گیری دنیای چندقطبی را مطرح می سازد. ما بر این باوریم که این امر برای توسعه صلح در کل جهان مفیدتر و ثمربخشتر است.

سوماً، چین اعتقاد دارد که هر ملت و هر دولتی برای خود حق انتخاب راه توسعه، ایدئولوژی و دین را دارا میباشد. سایر کشورها حق دخالت در این ندارند. اکنون در دنیای معاصر ادعا می کنند که حقوق بشر نسبت به حق حاکمیت مسلم دولت برتری دارد. ما معتقد هستیم که این ادعا کاملاً اشتباه است. زیرا بهانه یی برای دخالت برخی دولتها در امور سایر کشورها می شد.

اراضی هر کشوری مقدس و مصون میباشد. ما ضمن استناد به این موضع، از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت می کنیم. اخیراً بیانیه وزارت امور خارجه چین منتشر شده است. در آن گفته می شود که چین انتخابات غیر قانونی در قره باغ کوهستانی را برسمیت نمی شناسد. البته، ما همچنین امید داریم که مناقشه قره باغ کوهستانی می تواند مطابق با قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد حل و فصل گردد. هم اکنون جنابعالی بیان فرمودید که خیلی از قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد اجرا نمی شود.

امروز ما با شما در مراسم جشن پی ریزی ساختمان سفارتخانه چین در آذربایجان شرکت خواهیم کرد. این امر، نشانه دیگری از توسعه آینده روابط دوجانبه ما است. مجدداً خیلی متشکرم. هم اینک سلامهای گرم تسزیان تسزمین رئیس جمهوری خلق چین را به جنابعالی رساندم.

حیدر علی اف: تشکر می کنم، جناب لی پن. بجهت سخنان ارزشمند شما سپاسگزارم. در موارد زیادی مواضع ما مطابق هم است. اینجانب مایل نیستم آنها را مورد بررسی قرار دهم. از بابت اینکه سلامهای جناب تسزیان تسزمین را به من تقدیم کردید، از شما قدردانی می کنم. خواهشمندم، سلامهای گرم و صمیمانه مرا نیز تقدیم جناب تسزیان نموده به اطلاع ایشان برسانید که اکنون من منتظر سفر ایشان به آذربایجان هستم. شما به قول خود عمل کردید و تشریف آوردید، ولی ایشان هنوز بدهکار هستند. بایستی ایشان دین خود را بجا آورند. دیدارمان با شما در آذربایجان، ملاقات من با همه شما در پکن و سفر جناب تسزیان تسزمین رئیس جمهور محترم به اینجا، در راستای گسترش بیش از پیش روابط آذربایجان و چین عمل خواهد کرد.

شما کاملاً حق دارید که عدم دخالت کشورها در امور یک دیگر عمده ترین اصل حقوق بین الملل میباشد و هیچ کسی حق دخالت در امور یک دیگر را ندارد. شما کاملاً درست می فرمایید که هر ملتی و هر کشوری راهی را که باید بپیماید، خودش بر می گزیند و کسی نباید از کنار برای این ملت راهی را بزور تحمیل کند. ما این قبیل دیدگاههای عمومی زیادی داریم و بایستی از هر لحاظ از هم دیگر حمایت کنیم و مناسباتمان را توسعه بخشیم. امکانات زیادی برای توسعه روابط اقتصادی داریم. شما به وجود منابع بزرگ نفت و گاز در آذربایجان اشاره کردید، این منابع واقعاً موجود است. ولی وسیله بسیار مهم توسعه هر چه بیشتر دوستی ما عبارت از احیای جاده بزرگ تاریخی ابریشم است.

احیای جاده بزرگ ابریشم، برنامه عظیم قرن ۲۱ میباشد و این برنامه بدون مشارکت چین غیر قابل اجرا است. زیرا ما ضمن بحث از جاده ابریشم می دانیم که ابریشم از دوران خیلی قدیم از چین آورده می شد، پس، این راه از شرق تا غرب توسط چین باز شده بود. چین با تولید ابریشم، آنرا با راه طولانی به اروپا انتقال می داد. بدین ترتیب، جاده ابریشم ایجاد شده بود. به یک کلام، ما به آن دوران قدیم باز خواهیم گشت و اکنون مناسبات خود را در شرایط جدیدی توسعه خواهیم داد و این برنامه را باهم اجرا خواهیم نمود.

جناب لی پن، در پایان سخنانم مایلم بگویم که شما اولین بار نیست که در آذربایجان حضور دارید. شما در دوران تحصیل به کشورمان سفر کرده، در ساخت نیروگاه برق آبی مینگه چویر شرکت نموده اید و خاطرات بسیار خوبی دارید. اکنون سفر شما به اینجا را ساکنان مینگه چویر با علاقه زیادی پیگیری می کنند و به شما سلام می رسانند. فکر می کنم که شما فرصت دیدار با نمایندگان آنها و گفتگوی مفصلی پیرامون این موضوع را خواهید داشت.

لی پن: امروز پس از نهار ما با آنها ملاقات خواهیم کرد.

حیدر علی اف: متشکرم. مایلم کتابی در مورد دیدارهایمان در چین- کتاب "آذربایجان و چین: دوستی مرزها را می گذرد" را شکوهمندانه به شما تقدیم کنم. کتاب به زبان آذربایجانی است. در اینجا مطالب خیلی زیادی، از جمله مطالبی راجع به دیدار ما با شما در پکن جای گرفته است. اگر اعتراضی ندارید، مایلم نمونه هایی از این کتاب را در اختیار اعضای هیأت نمایندگی شما نیز قرار بدهم.

لی پن: تشکر می کنم. ما هم برای شما هدیه یی آورده ایم.