سران محترم کشورها!

رؤسای محترم مجلس!

خانمها و آقایان!

برگزاری ششمین نشست سران کشورهای ترک زبان در آذربایجان، رویداد مهمی در زندگی مردم و دولت مان می باشد.

مراتب قدردانی و سپاسگزاری خود را از جانب مردم آذربایجان از سران دولتها، رؤسای مجالس، اعضای هیات نمایندگی و تمامی میهمانان ابراز می دارم.

با احساس کمال امتنان بیان می کنم که، این اتحادیه طی دوره ای پس از نخستین دیدار سران کشورهای ترک زبان در آنکارا رشد و استحکام یافته و امیدهای فراوانی برای آینده بوجود آورده است. در این سالها روابط میان کشورهای مان در تمامی زمینه ها گسترش یافته و همکاری مان بهره خود را برآورد ساخته است.

اینها نتیجه درخشان دستاورد تاریخی، آزادی ملی و استقلال حکومت می باشد که، توسط ملتهای ما کسب شده است.

با حسن ابتکار جمهوری ترکیه، تورگوت عُزال فقید و جناب سلیمان دمیراَل رئیس جمهور محترم و با اراده و خواست سران کشورهای ترک زبان نشست سران در ماه اکتبر سال ۱۹۹۲ در آنکارا و بیانیه آنکارا بعنوان رویداد تاریخی در زندگی کشورهای مان بوده و امروز فواید خود را می دهد.

بدون شک، هر کشوری و هر یک از سران دارای سهمی در دستاوردهایی که، ظرف سالهای گذشته در چارچوب اتحادیه کشورهای ترک زبان کسب کرده ایم، می باشد. اما با حس قدردانی فراوان ما باید بویژه خدمات جناب سلیمان دمیراِل رییس جمهوری ترکیه را در این زمینه مورد اشاره قرار دهیم. امروز ما بایستی یادآور شویم که، طی این مدت هفت سال ایشان تلاشهای بزرگی جهت موجودیت و رشد اتحادیه کشورهای ترک زبان بکار برده است. سلیمان دمیراَل که، دولتمرد بزرگ، سیاستمدار برجسته و شخصیت معروف در جهان می باشد، نقش ویژه ای در چنین استمرار پرموفقیت فعالیت این اتحادیه ایفا کرده است. بخاطر همه این زحمات، طبعاً، ما همگی باید از ایشان تشکر کنیم.

مراتب سپاسگزاری و قدردانی فراوان خود را از جانب مردم آذربایجان و همه شهروندان آذری بخاطر این کارهای پرارزش و فعالیت مفید، خدمت دوست و برادر عزیزم سلیمان دمیراَل اظهار می دارم.

امروز ششمین نشست باکو بار دیگر نشانگر آن است که، همکاری چند جانبه بین ملتها و کشورهای مان در وهله اول نتایج خوبی را در راه برقراری فرهنگ مشترک، آداب و رسوم، تاریخ و ارزشهای ملی معنوی مان داده و چشمندازهای وسیعی برای آتیه گشوده است.

از این لحاظ، تاسیس سازمان TÜRKSOY با هدف فراگیری و هماهنگی میراث فرهنگی ملی ملتهای مان بعنوان یکی از گامهای مهم را بمنزله رویدادی پرموفقیت تلقی می نمایم.

این نشستها پایه گذار یک رسم نجیب دیگری گردیده است که، عبارت است از جشن گرفتن مراسمهای بیادماندنی سالگرد شخصیتهای نابغه، سرآمدهای فرهنگ ملی و حماسه های ملی مان که، بمثابه مفاخر تمدن بشری محسوب می شوند، و نیز مناسبات مهم و تاریخی در زندگی مردمان ما. جشن گرفتن به اتفاق هم هزارمین سالروز حماسه "ماناس"، ششصد و شصتمین سالگرد امیر تیمور، پانصدمین سالروز محمد فضولی، صد و پنجاهمین سالگرد آبای کونانبایف و افتتاح شهر آستانا پایتخت جدید قزاقستان دلیل بارز بر این است. ما فردا، نهم آوریل هم در مراسمهای تشکیلی به مناسبت هزار و سیصدمین سالگرد داستان " کتاب ده ده گورگود" که، حماسه ملی ملتهای ترک زبان و ثروت عمومی ماست، حضور خواهیم یافت. این سالگرد به تصمیم سازمان UNESCO در کل جهان برگزار می شود.

هدف اصلی از برگزاری مشترک این قبیل مراسمهای سالگرد عبارت است از بازگرداندن میراث غنی معنوی ی که، مردمان ما طول قرنها بوجود آورده اند، به نسلهای کنونی و نیز بار دیگر درک اینکه، ما صاحب یک ریشه و یک تاریخ می باشیم. از سوی دیگر، ضمن برگزاری چنین مراسمهای سالگرد، ما نشان می دهیم که، آثار ابن سینا، نظامی، نوایی، یونس اِمره، فضولی، مهدی قلی، محمود قاشقاری، آبای و خیلی از بزرگان ما و داستانهایی جاویدان همچون " کتاب ده ده گورگود"، "ماناس" و "آلپامیش" تنها مخصوص ملتهای ما نیست، بلکه گنجینه فرهنگی عموم بشریت می باشد.

همزمان با پیوندهای تاریخی ناگسستنی، همبود اهداف و وظایف و مسایل مورد حل ما عامل قوی اتحاد کشورها و ملتهای ماست. مایلم تؤام با حس رضایت یادآور شوم که، مناسبات کشورهای ترک زبان طی دوران پس از اولین نشست ما در آنکارا توسعه بیشتری یافته، بازدیدهای زیادی در سطوح عالی فی ما بین، دیدار و گفتگوهای در مجالس بین المللی انجام شده است. موقع این قبیل دیدار و گفتگوها موافقت نامه های مشترک بسیار مهم به امضا رسیده است که، اجرای آن کمک برای استحکام استقلال این کشورها و ارتقای رفاه ملتهای ما خواهد کرد.

مناسبات تنگاتنگ و ارتباط شخصی، دوستی و برادری بین سران کشورهای ترک زبان برقرار شده است که، مساعدت جهت حل مسایل دشوار با مساعی مشترک می نماید. در اثر همین است که، کشورهای ما همکاری موفقیت آمیزی در چارچوب خیلی از طرحهای بین المللی دارند.

امروزه یکی از پروژه های مورد پیوند همه ما، استخراج مواد نیرو زا و ایجاد زیربنای صدور آن به بازارهای جهانی می باشد.

بیانیه آنکارا مصوب ۲۹ اکتبر ۱۹۹۸ در ارتباط با احداث خط لوله صادرات اصلی باکو- تفلیس- جیحان که، الگوی درخشان همکاری بین المللی است و نیز قرارداد تاریخی استانبول که، حدوداً یک سال بعد موقع آخرین نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا به امضا رسید، بعنوان مهمترین مراحل از لحاظ رشد آینده کشورهای ما، امنیت و شکوفایی منطقه و سرانجام همگرایی با سیستم اقتصادی جهان، پیشرفت و آینده پرسعادت ملتهای مان به شمار می رود. سند منعقده در خصوص خط لوله سراسر خزر حین نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا هم از اهمیت فراوانی برخوردار است.

تردیدی نیست که، بهره برداری از ذخایر نفتی ضمن ارایه سود اقتصادی، در عین حال برتری های سیاسی بزرگی برای ملتهای ما ببار می آورد. استخراج مشترک منابع انرژی و ساخت خطوط لوله نفت و گاز جهت ورود به بازارهای جهانی موجب پیوند منافع کشورهای ما با کشورهای پیشرفته جهان گردیده و تامینگر امنیت، ثبات و پیشرفت منطقه خواهد بود.

لازم است که، بویژه به پروژه TRASECA و طرحهای بازسازی جاده بزرگ ابریشم که، نقش مهمی در رشد اقتصاد کشورهای ما دارند، اشاره کنیم. ما ضمن اجرای طرح TRASECA و تحقق کریدور حمل و نقل اروپا- قفقاز- آسیا، هم امکان برای توسعه اقتصادی و اشتغال زایی ایجاد می نماییم و هم اینکه کمک برای نزدیکی و ثروتمند شدن مردمان ما کرده و شرایط صلح و ثبات در این منطقه را تقویت می دهیم.

کنفرانس بین المللی ی که، در تاریخ ۷ الی ۸ سپتامبر ۱۹۹۸ با حمایت اتحادیه اروپا و با حضور ۳۲ کشور و ۱۵ سازمان بین المللی جهان به مناسبت بازسازی جاده بزرگ ابریشم در باکو برگزار شد، اهمیت بسزایی داشته است. برقراری جاده بزرگ ابریشم و تحقق پروژه ،TRASECA سهم ارزنده ی در ارتقای سطح رفاه زندگی مردمان ما در اثر عملی سازی این کریدور حمل و نقل که، از منطقه اتحادیه اروپا از طریق قفقاز و دریای خزر تا آسیای میانه خواهد رسید- شرق را با غرب، اروپا را نیز با آسیا پیوند خواهد داد، ادا خواهد کرد. در تحقق این طرح نیز کشورهای ترک زبان نقش کلیدی ایفا می نمایند.

ما در ماه آوریل سال گذشته در جلسه با شکوهی به مناسبت پنجاهمین سالگرد پیمان اتلانتیک شمالی (NATO) در واشنگتن پایتخت ایالات متحده آمریکا شرکت کردیم. در همان موقع کنفرانسی با ابتکار سناتور جناب سِم براؤنبَک در سنای ایالات متحده آمریکا و با حضور سران کشورهای جاده ابریشم، نمایندگان بلند پایه دولت ایالات متحده آمریکا و اعضای کنگره برگزار شد. این کنفرانس وحدت اهداف ما و عزم مان برای حضور فعالانه در احیای مجدد جاده بزرگ ابریشم و توسعه همکاری فی مابین را بار دیگر به تایید رساند.

پایان قرن ۲۰ تؤام با حوادثی که، چهره ژئو سیاسی جهان را تغییر داده، بیادماندنی است. ملتهای ما با کسب استقلال خود و انتخاب راه پیشرفت دموکراتیک و پیروی از آن، صفحات جدیدی در تاریخ ما گشوده اند.

لیکن درعین حال، خطر تجزیه طلبی، تروریسم و افراطگرایی دینی در جهان چندان تقلیل نگردیده، بلکه برعکس، افزایش یافته است. درست بر اثر تجاوز نظامی ارمنستان مناقشه نظامی ارمنستان و آذربایجان بوجود آمده است. ۲۰ درصد از سرزمین آذربایجان تحت اشغال ارتش ارمنستان است، متجاوز از یک میلیون آذری هنوز هم آواره است و در شرایط دشوار در شهرکهای چادری بسر می برند. طرف آذربایجان مدام با اجرای سیاست صلح دوستانه تلاش برای حل عادلانه این مناقشه مطابق با موازین بین المللی، آزاد سازی مناطق اشغالی و بازگشت آوارگان به زادگاه خود می کند.

در ماه مه ۱۹۹۴ دستیابی به پیمان آتش بس با ارمنستان گردیده و رعایت به آن می شود. گروه مینسک وابسته به سازمان امنیت و همکاری اروپا، رؤسای مشترک آن - روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه کاملاً سعی دارند تا این مساله از طریق مسالمت آمیز حل و فصل گردد. ولی عدم رعایت ارمنستان به موازین حقوق بین المللی و اتخاذ موضعگیری غیر عملی، موانعی برای حل مساله ایجاد می نماید.

ملاقاتهایی طی دوران اخیر میان رؤسای جمهور ارمنستان و آذربایجان با هدف دستیابی به پیشرفت در حل مناقشه، برگزار شده است. ضرورت مصالحات متقابل جهت دستیابی به صلح اعلام شده است. ولی حوادث تروریستی ی که، در ماه اکتبر در ارمنستان اتفاق افتاده است و اوضاع داخلی موجود در آن اجازه برای ادامه این مذاکرات نمی دهد.

اطمینان داریم که، مذاکرات صلح تداوم خواهد یافت و ما موفق به حل عادلانه مساله، برقراری تمامیت ارضی آذربایجان و بازگشت آوارگان به مناطق خود خواهیم شد.

تجاوز نظامی ارمنستان برعلیه آذربایجان منجر به وارد آمدن صدمات بزرگی نسبت به ملت مان گردیده است. ما تمام تلاش خود را جهت رفع این مناقشه بکار می بریم. اما همانطور که آگاهی دارید، خطر موجود از بین نرفته است. جلوی هر گونه تجاوز نظامی بایستی بموقع گرفته شود و جامعه جهانی اقدامات قطعی جهت رفع این قبیل خطرات انجام دهد. همه باید نتیجه گیری درستی از وضعیت موجود نمایند. جامعه جهانی و نیز اتحادیه کشورهای ترک زبان باید فعالیت مشترک ثمربخش جهت جلوگیری از جدایی خواهی، تروریسم و افراطگرایان دینی انجام دهند.

جمهوری آذربایجان طی نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در استانبول پیشنهاد تصویب پیمان امنیت و همکاری در قفقاز را مطرح ساخت. ما از پیام جناب سلیمان دمیراَل رئیس جمهور محترم ترکیه به سران ۱۲ تن از کشورهای جهان در مورد تشکیل پیمان قفقاز که، موجبات برقراری ثبات و صلح در منطقه را فراهم خواهد آورد، استقبال می کنیم. ما باید بمنظور اجرای این پیشنهادات تشریک مساعی نماییم. بدینوسیله ما می توانیم جلوی خطرات احتمالی را بگیریم.

سران محترم کشورها!

رؤسای محترم مجالس!

خانمها و آقایان!

بار دیگر در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان خدمت تان خیر مقدم عرض می نمایم و برای شخص شما و ملتهای تان آرزوی سعادت و رفاه دارم. اطمینان دارم که، ملاقاتهای ما دارای اهمیت فراوانی ست که، سهم ارزنده ی جهت تقویت دوستی و برادری ما و توسعه هر چه بیشتر روابط چند جانبه بین کشورها و ملتهای ترک زبان ادا می کند.