Szanowne Panie! Szanowni Panowie!

Drodzy goście i przyjaciele!

Z całego serca gratuluję Państwu z okazji święta narodowego, czyli pięćsetnej rocznicy urodzin wybitnego poety Azerbejdżanu Mahammada Füzuliego.

Wyrażam wdzięczność delegacjom, działaczom państwowym, osobom publicznym, naukowcom, znawcom sztuki i wszystkim gościom, którzy przyjechali z wielu krajów, żeby uczestniczyć w uroczystych obchodach pięćsetnej rocznicy urodzin Mahammada Füzuliego. Dziękuję za szacunek i zainteresowanie okazane twórczości Füzuliego i Republice Azerbejdżanu.

Od trzech lat rocznicę jego urodzin obchodzono w każdym zakątku Azerbejdżanu i na całym świecie. W ciągu tych trzech lat pięćsetną rocznicę urodzin Mahammada Füzuliego uczczono w każdym mieście i osadzie naszej Republiki i tym samym wyrażono szacunek dla twórczości tego wielkiego poety.

Rocznicę urodzin Füzuliego uroczyście obchodzono nie tylko w Azerbejdżanie, lecz także w wielu innych krajach: w Turcji - w Ankarze, w Rosji - w Moskwie, w Iraku - w Bagdadzie, Karbali, Kirkuku, w Iranie - w Teheranie, w Gruzji, Kazachstanie, Uzbekistanie, Dagestanie - Derbencie, Machaczkale, Paryżu i w głównej siedzibie UNESCO. Uwaga społeczeństwa światowego skupiła się na jego twórczości i spuściźnie, którą szeroko rozpropagowano.

Powziętą przez UNESCO decyzję o zakrojonych na wielką skalę obchodach pięćsetnej rocznicy urodzin Mahammada Füzuliego odbieramy jako wysoką ocenę i szacunek dla naszego narodu, jego kultury i dorobku azerbejdżańskiego poety. Z okazji rocznicy urodzin Füzuliego Dyrektor Generalny UNESCO Federico Mayor przyjechał do Azerbejdżanu, dzisiaj jest z nami i wspólnie obchodzimy tę rocznicę.

W ciągu ostatnich trzech lat w Azerbejdżanie odbywały się wielkie uroczystości z okazji tej rocznicy. Na III Zjeździe Pisarzy Świata Tureckiego twórczość Mahammada Füzuliego i pięćsetna rocznica jego urodzin znalazły się w centrun uwagi. Na VIII Zgromadzeniu Międzynarodowej Organizacji Krajów Tureckojęzycznych TÜRKSOY zostały szeroko omówione dorobek i spuścizna Füzuliego. W Baku odbyło się międzynarodowe sympozjum, podczas którego społeczeństwo Azerbejdżanu jeszcze raz wysoko oceniło jego poezję, która została również zaprezentowana światu.

Będąc wybitnym poetą, naukowcem i filozofem narodu azerbejdżańskiego, Mahammad Füzuli należy jednocześnie do wszystkich tureckojęzycznych narodów utożsamiających się z Turkami, do całego świata tureckiego i muzułmańskiego.

Twórczość, dzieła i spuścizna Mahammada Füzuliego wniosły wielki wkład w kulturę światową i wzbogaciły ją. W ciągu 40 lat swojej działalności stworzył on wielkie utwory, które po 500 latach nadal żyją. Poeta zdobył najwyższe szczyty poezji Azerbejdżanu i Wschodu. Wiersze, poematy, gazele, kasydy i rubajjaty, które wyszły spod jego pióra, od 500 lat moralnie wspierają ludzi.

Mahammad Füzuli w swojej twórczości wnikliwie przeanalizował wiele dziedzin nauki i filozofii, co znalazło odbicie w jego dziełach. Wszystkie jego utwory wzorem literatury pięknej, niosą jednocześnie wielkie idee filozoficzne i myśli naukowe. Przebadał on epokę poprzedzającą jego życie i w swojej twórczości uogólnił zarówno doświadczenie Wschodu, jak i antyczną literaturę grecką, bizantyjską oraz wzory starożytnej literatury hinduskiej. Dzięki syntezie Wschodu i Zachodu jego dzieła cieszyły się wielkim uznaniem w oczach poetów, filozofów i ludzi nauki.

Swoimi utworami Mahammad Füzuli wzniósł sobie niezniszczalny pomnik, który od 500 lat żyje w duszy narodu i w sercu każdego obywatela Republiki Azerbejdżanu. To pomnik duchowy, przetrwał on wszystkie burze, zawieruchy, wstrząsy, wojny, bitwy i walki, i nadal stoi, z każdym dniem się wywyższa i zdobywa szczyty. Dzisiaj, w dniu święta narodowego złożyliśmy kwiaty pod pomnikiem Mahammada Füzuliego stojącym na Placu Füzuliego w stolicy Azerbejdżanu, Baku. Lecz wyrzeźbiony przez niego pomnik duchowy jest w sercach każdego z nas i przetrwa wieki, a przyszłe pokolenia będą również piastowały go w duszy.

Przeanalizowawszy historyczną drogę, którą przeszły narody, Mahammad Füzuli w swojej twórczości zobrazował bardzo głębokie myśli filozoficzne i wartości ogólnoludzkie. Wnikając w procesy społeczno-polityczne zachodzące w jego epoce i w życie ludzi, pozostawił wiekopomne sentencje oraz nieprzemijające pouczenia. Wszystkie jego utwory służą wysławianiu relacji międzyludzkich, pozytywnych cech ludzi oraz wyrażaniu sprzeciwu i nienawiści wobec negatywnych zjawisk w społeczeństwie.

W swoich dziełach opiewał on miłość, wierność i zaufanie. Mistrz poetyckiego słowa wzywał ludzi do bycia wiernymi rodzicom, ojczyźnie, ziemi, miłości i swoim wzniosłym uczuciom. Zarówno 500 lat temu, jak i dzisiaj wszystko to pozostaje dla ludzi najważniejszymi wartościami, których najbardziej potrzebują.

Odzwierciadlając realia historyczne swojej epoki i czerpiąc energię ze swojego środowiska, Mahammad Füzuli stworzył dzieła, które przeznaczył dla dalekiej przyszłości. Dlatego zabytki literackie zostawione przez niego mają swój urok po 500 latach i tak samo urzekają mimo upływu stuleci i tysiącleci.

Mahammad Füzuli tworzył po persku i arabsku - w językach, które funkcjonowały w tamtych czasach. Ale najważniejszym dla nas jest to, że poeta napisał większość swoich dzieł po turecku, czyli w dzisiejszym języku azerbejdżańskim. Jest to czynnikiem wyróżniającym go spośród szeregu poetów i naukowców, którzy żyli, pisali, utożsamiali się z narodem azerbejdżańskim przed i po nim. Poemat "Lejla i Medżnun" Füzuliego, dywan wierszy, ułożony przez niego po turecku, dzisiaj bez trudu czytamy i rozumiemy po azerbejdżańsku. Otóż jedną z największych jego zasług było uwiecznienie języka tureckiego i języka ojczystego oraz podniesienie jego rangi, pomimo złożonych procesów zachodzących w tamtej epoce.

Przyszło mu żyć w okresie wielkich i skomplikowanych wojen. Był ich świadkiem i na własne oczy widział ile ciosów zadają ludziom i społeczeństwu różne konflikty i wynikająca z nich wrogość. Wobec tego jedną z myśli przewodnich w dziełach Füzuliego jest protest przeciw przemocy i uciskowi. Poeta wzywał do przebaczenia, pokoju, przyjaźni i życzliwości, wysławiał te wartości w ludziach i społeczeństwie.

Mahammad Füzuli, tak jak jego dzisiejsi potomkowie, był człowiekiem przyjaznym i szlachetnym, i w swoich dziełach ciągle propagował te cechy.

Twórczość poety wywarła wielki wpływ na wszystkie generacje, które przyszły po nim. W ciągu wieków, jedno pokolenie po drugim poeci, pisarze i naukowcy starali się odwzorować jego styl. To też jest jedna z wielkich zasług spuścizny Füzuliego dla ludzkości i naszych narodów.

Idee zawarte w jego dziełach przyczyniły się do powstawania coraz wspanialszych utworów w kulturze i literaturze narodu azerbejdżańskiego oraz innych tureckojęzycznych i należących do świata muzułmańskiego narodów. Dziś z wielkim poczuciem dumy chcę powiedzieć, że wybitny poeta Azerbejdżanu Nizami Gancavi jako pierwszy na podstawie słynnej legendy średniowiecznego Wschodu stworzył swój nieśmiertelny poemat "Lejla i Medżnun". Miało to miejsce w XII wieku. W wieku XVI Mahammad Füzuli na podstawie tej samej legendy napisał swoje arcydzieło. Na świecie jest dużo wiecznych poematów, poświęconych tym dwojgu zakochanym. Setki takich dzieł zostało ułożonych w średniowieczu. Ale my uważamy, że poemat "Lejla i Medżnun" Mahammada Füzuliego nadał wielką wartość filozoficznemu sensowi tej legendy.

Na początku XX wieku wielki kompozytor Azerbejdżanu Üzeyir Hacıbayov na podstawie poematu Füzuliego skomponował pierwszą na muzułmańskim Wschodzie operę, "Lejla i Medżnun". Znamiennie jest, że w XII wieku Nizami Gancavi napisał pierwszy poemat o tej tematyce, w XVI wieku Mahammad Füzuli uwiecznił "Lejla i Medżnun", tchnąwszy w niego nowe życie, a na początku XX wieku Üzeyir Hacıbayov powrócił do tego dzieła i stworzył swoją pierwszą operę, która od 90 lat nie schodzi ze sceny i została wystawiona na całym świecie. Dzięki tej operze twórczość Füzuliego i Üzeyira Hacıbayova jest znana wszędzie - uświetniła poezję i muzykę narodu azerbejdżańskiego.

W naszym wieku pisarze, poeci, kompozytorzy, malarze i rzeźbiarze azerbejdżańscy, natchnieni ideami Mahammada Füzuliego, stworzyli wspaniałe utwory. Symfonia "Lejla i Medżnun" Qary Qarayeva i kantata "Füzuli" Cahangira Cahangirova są tego najlepszymi przykładami.

Tak więc poeta żyje nadal dzięki swojej twórczości i pozostawionym dziełom, które także teraz inspirują nas, wspierają i dają nam pokarm duchowy. Poeci, pisarze, kompozytorzy, malarze i rzeźbiarze następnych pokoleń, czerpiąc z nich piękne tematy i pomysły, wznieśli się na wyżyny sztuki. Wszystko to wynika z treści i znaczenia spuścizny Füzuliego zostawionej dla potomnych, a także ich wysokiej oceny.

Od tego czasu minęło 500 lat. Nie jest przypadkiem, że większość jego dzieł przetrwała do dziś. Ale jego dorobek do tej pory nie został zbadany na gruncie nauki i opisany teoretycznie, przeanalizowany i rozpropagowany.

Po raz pierwszy w ciągu 500 lat z takim dużym rozmachem obchodzono rocznicę urodzin Mahammada Füzuliego i na takim poziomie uczczono jego pamięć. To jest szacunek niniejszego pokolenia, Republiki Azerbejdżanu i narodu azerbejdżańskiego dla swojej kultury, historii i wybitnych osobowości. Jednakże to dopiero początek badania i propagowania jego twórczości. Uważam, że spuścizna poety jest taką ogromna, że trzeba jeszcze dużo zrobić, by wniknąć w jej głębię, przyswoić i poznać myśli i wskazówki zawarte w jej najgłębszych warstwach. Mam nadzieję, że uroczystości jubileuszowe pięćsetlecia otworzą drzwi przed badaniami naukowo-teoretycznymi i propagowaniem twórczości Füzuliego także i w przyszłości.

Chcę wyrazić pewność, że przyszłe pokolenia nie zapomną uroczystości poświęconych pięćsetnej rocznicy urodzin wielkiego poety i jeszcze nieraz wykażą podobną inicjatywę.

Nasz naród zawsze odczuwał głęboką wdzięczność wobec twórczości i dzieł Mahammada Füzuliego. Ale nigdy wcześniej nie mogliśmy do tego stopnia objąć jego spuścizny. Jest to związane z uzyskaniem przez naród azerbejdżański wolności i niepodległości państwowej. Teraz w swoim niezawisłym państwie i kraju swobodniej, bardziej prawidłowo oceniamy swoją historię, duchowe i narodowe wartości oraz tradycję, nie obawiając się niczego, możemy je propagować.

Obchodzimy jubileusz Mahammada Füzuliego będąc na ciężkim etapie życia naszego narodu i republiki. Jak Państwo wiedzą osiem lat temu Armenia dokonała zbrojnej agresji przeciwko Republice Azerbejdżanu, w wyniku której część, a mianowicie 20% ziem Azerbejdżanu znajduje się pod okupacją ormiańskich formacji wojskowych. Z zagarniętych ziem wypędzono ponad milion naszych rodaków, którzy jako uchodźcy żyją w namiotach. Integralność terytorialna Azerbejdżanu została naruszona, wymierzono wielki cios w jego państwowość narodową i nietykalność granic.

Jednocześnie w przededniu uzyskania swojej niepodległości państwowej oraz po tym historycznym wydarzeniu Azerbejdżan przeżywał okres złożonych procesów społeczno-politycznych oraz społeczno-gospodarczych. Wówczas w życiu naszego kraju miały miejsce wydarzenia bardzo niebezpieczne i groźne dla państwowości republiki oraz kultury narodowej. Wszystko to zatruło życie społeczno-polityczne i kulturalne Azerbejdżanu i stworzyło ogromne trudności. Po proklamowaniu niepodległości zbudowaliśmy demokratyczne, praworządne i świeckie państwo. W naszej republice rozwija się demokracja i przeprowadzane są reformy gospodarcze. Budujemy nowe państwo, formujemy nowe demokratyczne społeczeństwo i tworzymy nowe formy gospodarki.

W takim czasie twórczość Mahammada Füzuliego inspiruje nas i dodaje otuchy. Jego spuścizna zawsze była obecna w wychowywaniu naszego narodu, w uświadamianiu mu i obronie jego godności narodowej. Dzieła Füzuliego były największymi bodźcami, które pomagały nam w walce o wolność narodową oraz w procesie tworzenia demokratycznego i praworządnego państwa. Jesteśmy dumni z tego, że nasz naród ma tak dawną i bogatą kulturę, a dzięki wybitnym osobowościom zachował swoje duchowe i narodowe wartości, wzbogacił je i dzisiaj stały się one częścią wartości ogólnoludzkich. Jesteśmy dumni, że mamy takiego wielkiego poetę, wybitnego naukowca i filozofa, jak Mahammad Füzuli.

Nie ulega wątpliwości, że obchody 500. rocznicy urodzin Mahammada Füzuliego jeszcze bardziej wzbogacą duchowe życie naszego narodu, dodadzą mu sił, wychowają w duchu patriotyzmu i wierności ziemi ojczystej oraz zmobilizują nas do przywrócenia integralności terytorialnej Azerbejdżanu, wyzwolenia okupowanych ziem i uświetnienia naszej republiki. Dzisiaj, jak i w przyszłości, korzystając w swoim życiu i pracy z duchowych wartości opiewanych przez Mahammada Füzuliego, zapewnimy naszemu narodowi szczęśliwe jutro.

Jestem pewny, że uroczystości jubileuszowe i to wielkie święto zespolą nasz naród. Mahammad Füzuli wzywał ludzi do przyjaźni i życzliwości. Wysławiając miłość, moralność i wzniosłe uczucia, apelował on do ludzi o jedność i serdeczność. Dziś właśnie te jego myśli są dla nas najważniejsze. By wyprowadzić nasz kraj z tego ciężkiego etapu, przywrócić integralność terytorialną Azerbejdżanu, wyzwolić okupowane ziemie, kontynuować procesy demokratyczne w państwie, posuwać się naprzód, a także by nasz kraj zajął godne miejsce we wspólnocie światowej, musimy wzmocnić naszą solidarność.

Z uczuciem zadowolenia mogę powiedzieć, że w ostatnich latach umocniła się pozycja Azerbejdżanu i ustabilizowała się sytuacja społeczno-polityczna wewnątrz kraju. W ostatnich latach relacje międzyludzkie stały się bardziej przyjazne i rozwinęły się. Oceniamy to jako nasze osiągnięcie. Ale jednocześnie odbieramy to też jako li tylko pierwszy krok w kierunku świetlanej przyszłości republiki. Mam nadzieję, że twórczość Mahammada Füzuliego, jego pouczenia i wkład w literaturę pomogą nam pomyślnie pokonywać tę drogę.

Chwała poezji, chwała Füzuliemu i jego twórczości! Niech żyje nauka, kultura i literatura!