Zaświadczenie historyczne do dokumentu "Słowo wstępne i przemowa końcowa Prezydenta Republiki Azerbejdżanu, Dowódcy naczelnego Hajdara Alijewa na ceremonii wręczenia rodzicom, członkom rodziny Bohaterów Narodowych, wojowników, którzy brali udział i zostali męczennikami w obronie Xocalı od wroga medalu "Złota Gwiazda" i orderu "Sztandar Azerbejdżanu" (Baku, 26 lutego 1999 roku)"


Nocą z 25 na 26 lutego 1992 roku ormiańskie formacje zbrojne przy bezpośrednim udziale dyslokowanego wówczas w górno karabaskim mieście Xankendi (czyt. Chankendi) i należącego do byłego ZSRR 366. Pułku, w którym również służbę odbywali żołnierze narodowości ormiańskiej, z 5 kierunków zaatakowały miasto Xocalı, w którym żyli Azerbejdżanie. Do tego czasu przez ponad 4 miesiące miasto to było otoczone przez ormiańskie siły zbrojne, a jego ludność bardzo cierpiała z powodu braku pomocy medycznej i żywności.

Podczas ataku miasto Xocalı zostało całkowicie zniszczone i spalone za pomocą ciężkiej techniki wojskowej, należącej do Pułku 366. Nieuzbrojona ludność cywilna została poddana potwornej masakrze ze strony ormiańskich formacji zbrojnych: dzieci, kobiety, staruszkowie, chorzy - wszyscy zostali zgładzeni. Wskutek tej agresji ponad 600 tysięcy Azerbejdżan zostało męczennikami, około 500 osób - inwalidami, około 1300 ludności cywilnej - kobiety, staruszkowie, dzieci, wszyscy, którzy zostali wzięci do niewoli, byli poddawani niesamowitym torturom i przemocy fizycznej. W taki sposób w końcu XX wieku dokonano kolejnego historycznego przestępstwa wobec ludzkości - ludobójstwa Azerbejdżan z Xocalı.

Zgodnie z prawem międzynarodowym ludobójstwo stoi w jednym rzędzie z agresją, przestępstwami przeciw ludzkości, zbrodniami wojennymi, terroryzmem międzynarodowym i należy do grupy najcięższych przestępstw wymierzonych przeciw pokojowi i bezpieczeństwu ludzkości. W międzynarodowym prawie karnym ludobójstwo ocenia się jako szczególnie niebezpieczne przestępstwo międzynarodowe. Konwencja o zapobieganiu ludobójstwu i środkach karnych przeciw temu przestępstwu uchwalona przez rezolucję 260 (III) dnia 9 grudnia 1948 roku przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych dała podstawy prawne dla odpowiednich działań. Zgodnie z tą konwencją za ludobójstwo uznawane są następujące działania: wymierzone w całkowite lub częściowe wyniszczenie dowolnej narodowości, grupy rasowej, etnicznej albo religijnej; zabójstwo członków wymienionych grup; zadanie im ciężkich uszkodzeń ciała albo doprowadzenie do rozstroju umysłowego; przedsiębranie miar skierowanych specjalnie na fizyczną zagładę całej grupy albo jej części; odebranie siłą dzieci jednej grupie ludzi i przekazanie ich innej.

24 lutego 1994 roku Parlament Republiki Azerbejdżanu uchwalił specjalne postanowienie o tragedii w Xocalı. W postanowieniu tym przewidziano ogłoszenie 26 lutego - dniem żałoby narodowej w związku z ludobójstwem z Xocalı. Od tego momentu co roku na terenie republiki 26 lutego o 17:00 ogłasza się minutą ciszy.

26 lutego 1999 roku prezydent Azerbejdżanu, dowódca naczelny sił zbrojnych Hajdar Alijew wręczył medal "Złota gwiazda" i order "Sztandar Azerbejdżanu" rodzicom, członkom rodzin bohaterów narodowych, żołnierzom, którzy zostali męczennikami i wyróżnionym w udziale w obronie Xocalı. Przemawiając na ceremonii, prezydent scharakteryzował ludobójstwo z Xocalı jako jedno z najstraszniejszych tragedii XX wieku.
 

Zaświadczenie historyczne sporządzono 19 kwietnia 2005 roku