Ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν Γκαϊντάρ Αλίγιεφ στην καλλιτεχνική βραδιά αφιερωμένη στον γνωστό Αζερμπαϊτζάνο συνθέτη Αρίφ Μέλικοφ – Κρατικό μουσείο τεχνών του Αζερμπαϊτζάν ονόματος του Ρουστάμ Μουσταφάεφ, 5 Φεβρουαρίου 1995

Αξιότιμε Αρίφ Μέλικοφ, με όλη την καρδιά μου σου δίνω τα συγχαρητήριά μου για τα υπέροχα ενδιαφέροντα δημιουργήματα που μας παρουσιάστηκαν σήμερα, σου εύχομαι υγεία και δημιουργικές επιτυχίες. Τα τελευταία χρόνια η δημοκρατία μας, ο λαός μας περνούν μια δύσκολη περίοδο. Όμως αυτή την περίοδο ο πολιτισμός μας και η τέχνη μας ζουν, εξελίσσονται. Οι ταλαντούχες επιφανείς προσωπικότητες που δημιουργούν την τέχνη μας δείχνουν στον κόσμο τον αζερμπαϊτζάνικο πολιτισμό. Όπου κι αν ήμουν, ως Αζερμπαϊτζάνος ήμουν υπερήφανος για τα επιτεύγματα του λαού μου. Τα επιτεύγματα του λαού μας στον τομέα τέχνης και πολιτισμού αποτελούν την πηγή της υπερηφάνειας για τον κάθε Αζερμπαϊτζάνο που αγαπάει την πατρίδα του, το έθνος του. Ήμουν πάντα υπερήφανος γι` αυτό.

Ο Αρίφ Μέλικοφ είναι ένας επιφανής παράγοντας, καλλιτέχνης αζερμπαϊτζάνικου πολιτισμού, τέχνης, μουσικής. Το μεγαλύτερο μέρος της δημιουργικής του πορείας παρατηρούσα προσωπικά. Πάντα εκτιμούσα υψηλά τα έργα που δημιούργησε ο Αρίφ Μέλικοφ και πάντα ένιωθα πόσο αφοσιωμένος είναι στην τέχνη, ότι ζει με τη δημιουργία πλουτίζοντας με τα δημιουργήματά του τον αζερμπαϊτζάνικο πολιτισμό, τη μουσική. Ο Αρίφ μας έδωσε χαρά και σήμερα, και σήμερα προκάλεσε ενδιαφέρον, μας μάγεψε με το ταλέντο του, με τη μουσική του. Και πάλι του δίνω μέσα από την καρδιά μου τα θερμά συγχαρητήρια για την επιτυχή καλλιτεχνική βραδιά.

Για να δημιουργήσει κανείς το επαγγελματικό μουσικό έργο, το έργο τέχνης αναμφισβήτητα χρειάζεται μεγάλο ταλέντο. Ο Αρίφ Μέλικοφ έχει έμφυτο ταλέντο. Παράλληλα με το έμφυτο ταλέντο η αγάπη γι` αυτό που κάνει, η αφοσίωση και η εργασία με αυταπάρνηση του δίνουν δυνατότητα να δημιουργεί τόσο μεγάλα έργα. Και να μεταφέρει κανείς στους ακροατές τόσο επαγγελματικά, τόσο δύσκολα έργα ίσως είναι πιο δύσκολο απ` το να τα δημιουργήσει κανείς. Σήμερα είδα εδώ πολύ ταλαντούχους εκτελεστές μουσικών έργων. Για μένα σημαντικό γεγονός αποτελεί η εμφάνιση της Φοβζία χανούμ που ήρθε στο Μπακού από μακριά, η αριστοτεχνική εκτέλεση των έργων του Αρίφ Μέλικοφ στο βιολί από τον Ρασούλ Αμπμπάσοφ και η εμφάνιση του συμπατριώτη μας, του νεαρού Αζερμπαϊτζάνου Αράζ Ελσές. Αναμφισβήτητα περισσότερους καλλιτέχνες και τα έργα τους γνωρίζω προσωπικά. Όμως τους σημερινούς εκτελεστές βλέπω πρόσωπο με πρόσωπο για πρώτη φορά. Γι` αυτό μέσα από την καρδιά μου συγχαίρω και αυτούς που εκτέλεσαν σήμερα στο πιάνο και άλλα μουσικά όργανα τα έργα του Αρίφ Μέλικοφ. Ευχαριστώ.

Το σημαντικό είναι το γεγονός ότι αυτή η καλλιτεχνική βραδιά διεξάγεται την ήμερα της γέννησης του μεγάλου μας συνθέτη, της υπερηφάνειας του αζερμπαϊτζάνικου λαού, του αθάνατου Κάρα Καράεφ. Μου φαίνεται ότι ίσως αυτή η βραδιά είναι αφιερωμένη στην ημέρα της γέννησης του Κάρα Καράεφ. Θυμάμαι τη μουσική του με μεγάλο σεβασμό. Με τον Κάρα Καράεφ ήμουν φίλος από παιδικά χρόνια. Ήμασταν πολύ κοντά. Οι ασχολίες μας όμως ήταν πολύ διαφορετικές – εκείνος ήταν συνθέτης, μουσικός, καλλιτέχνης, ενώ εγώ από νεαρός ασχολούμαι με πολιτική. Αλλά πάντα αγαπούσα και εκτιμούσα την τέχνη. Από νεαρός ήμουν θαυμαστής του Κάρα Καράεφ, εκτιμούσα το νου και το ταλέντο του.

Ύστερα κυβερνούσα το Αζερμπαϊτζάν, ο Κάρα Καράεφ ήταν πρόεδρος της Ένωσης συνθετών. Διατηρούσα πολύ στενές επαφές μαζί του, πάντα παρακολουθούσα την δημιουργική του πορεία όχι μόνο γι` αυτό αλλά και επειδή ήταν μεγάλος συνθέτης, καλλιτέχνης. Έκανα ότι μπορούσα για την ευρύτερη αναγνώριση των έργων του. Σήμερα γιορτάζουμε την ημέρα της γέννησης του Κάρα Καράεφ. Θυμάμαι πολύ καλά την 60η του επέτειο. Και αυτή την επέτειο γιορτάσαμε μαζί, συμμετείχα με μεγάλη χαρά. Σήμερα με μεγάλη υπερηφάνεια μπορώ να πω ότι τότε κατόπιν της πρότασής μου ο Κάρα Καράεβ τιμήθηκε με το υψηλότερο βραβείο της Σοβιετικής Ένωσης – με το μετάλλιο «Χρυσό Άστρο». Γιορτάσαμε την επέτειο του Κάρα Καράεβ στο Μπακού. Ύστερα σχεδιάζαμε να την γιορτάσουμε στη Μόσχα, στη μεγάλη αίθουσα του Κρατικού Ωδείου. Εγώ πήγα εκεί γι` αυτό. Δυστυχώς εκείνο το βράδυ η υγεία του Κάρα Καράεφ δεν του επέτρεψε να συμμετέχει στη βραδιά της επετείου. Όμως εγώ με τη μακαρίτισσα σύζυγό μου Ζαρίφα χανούμ συμμετείχαμε σ` αυτή τη βραδιά. Η σύζυγος του Κάρα Καράεφ Τατιάνα χανούμ και τα μέλη της οικογένειάς του επίσης ήταν εκεί. Στη βραδιά συμμετείχαν επίσης οι μεγάλοι παράγοντες του πολιτισμού και της τέχνης της Σοβιετικής Ένωσης. Τη βραδιά της επετείου άνοιξε με εναρκτήρια ομιλία ο Τίχον Χρέννικοφ, πρόεδρος της Ένωσης συνθετών της ΕΣΣΔ. Επίσης ήταν παρόντες ο υπουργός πολιτισμού Πιοτρ Ντέμιτσεβ και οι επικεφαλής του κράτους. Βέβαια, είναι αναμνήσεις.

Δυστυχώς χάσαμε τον Κάρα Καράεφ. Έφυγε από τη ζωή. Ως φίλος, ως άνθρωπος που εκτιμούσε υψηλά το έργο του και ως επικεφαλής της δημοκρατίας έφερνα στους ώμους μου το φέρετρο του Κάρα Καράεβ. Συνήθως δεν έκανα ομιλίες σε πένθιμες συναθροίσεις. Όμως έκανα ομιλία εις μνήμη του Κάρα Καράεβ, δίπλα στον τάφο του. Διάβασα την προσευχή για ανάπαυση της ψυχής του.

Πάντα φρόντιζα αυτή την οικογένεια. Εργαζόμενος στη Μόσχα επικοινωνούσα τηλεφωνικά με την Τατιάνα χανούμ. Όμως γνωρίζετε ότι ύστερα βρέθηκα σε «εξορία», ο ίδιος είχα ανάγκη την φροντίδα. Γι` αυτό οι επαφές μας διακόπηκαν.

Το λέω διότι σήμερα είναι ημέρα της γέννησης του Κάρα Καράεφ. Όταν εργαζόμουν στη Μόσχα το έλεγα σε πιο υψηλούς κύκλους και θέλω να το τονίσω και πάλι ότι ο Κάρα Καράεφ ήταν ένας από τους πιο ευφυείς συνθέτες της σύγχρονης εποχής. Τότε μετρούσαμε όλα σε εκτάσεις της Σοβιετικής Ένωσης. Όπως το αντιλαμβανόμουν εγώ, τότε στη Σοβιετική Ένωση μετά το Ντμίτρι Σοστακόβιτς τη δεύτερη θέση κατείχε ο Κάρα Καράεβ. Ο Κάρα Καράεφ ήταν μαθητής του Σοστακόβιτς. Επαναλαμβάνω ήταν πηγή μεγάλης υπερηφάνειας για μας.

Η αζερμπαϊτζάνικη μουσική, ειδικά η επαγγελματική, έχει μεγάλη ιστορία. Η μουσική σχολή που δημιουργήθηκε από τον Ουζείρ Γκαντζιμπέκοφ στο Αζερμπαϊτζάν ήταν τέτοια μετά την οποία ο λαός μας χάρισε στον κόσμο πολλούς επιφανείς συνθέτες, μουσικούς, παράγοντες του πολιτισμού. Είναι ο Κάρα Καράεφ, Φικρέτ Αμίροφ, Νιάζι, Ντζέβντετ Γκαντζίεφ, Αφρασιάμπ Μπανταλμπέιλι και άλλοι, καθώς και ο μαθητής αυτής της σχολής ο επιφανής καλλιτέχνης Αρίφ Μέλικοφ.

Αναμφισβήτητα ο καθένας συνθέτει τη μουσική στο δικό του είδος. Η μουσική του Αρίφ είναι επαγγελματική, κλασσική. Η αζερμπαϊτζάνικη κλασσική επαγγελματική μουσική – αυτά τα έργα που δημιουργήθηκαν από τους δικούς μας συνθέτες αποτελούν, μπορούμε να πούμε, τα υποδείγματα της πρώτης επαγγελματικής κλασσικής μουσικής στην Ανατολή και εδώ το Αζερμπαϊτζάν κατέχει την πρώτη θέση. Οι ιδρυτές αυτή της σχολής ήταν οι ευφυείς Ουζείρ Γκαντζιμπέκοφ και ο Μουσλίμ Μαγκομάεφ.

Τότε – τη δεκαετία του 20, του 30 και ακόμη και του 40 σε μερικές ανατολικές χώρες που ανήκαν στη Σοβιετική Ένωση συνέθεταν τα έργα του οι συνθέτες άλλων εθνικοτήτων. Στο Αζερμπαϊτζάν εργαζόταν ο μεγάλος συνθέτης Γκλιέρ ο οποίος συνέθεσε την όπερα για τη ζωή του Αζερμπαϊτζάν. Στις χώρες της Μέσης Ασίας ο Γκλιέρ και άλλοι συνέθεταν γι` εκείνους τους λαούς τα επαγγελματικά μουσικά έργα. Στο Αζερμπαϊτζάν τις αρχές του αιώνα η μουσική σχολή που ιδρύθηκε από τον Ουζείρ Γκαντζιμπέκοφ ανέτρεψε μεγάλους συνθέτες. Η δραστηριότητα αυτής της σχολής συνεχίζεται και τώρα. Ελπίζω ότι στο μέλλον θα δούμε και πάλι ανάμεσά μας μεγάλους συνθέτες. Και ο Αρίφ Μέλικοφ και πριν και σήμερα κατέχει μια ιδιαίτερη θέση.

Το μπαλέτο «Θρύλος για την αγάπη» του Αρίφ ανεβάζεται στα επαγγελματικά θέατρα όπερας και μπαλέτου όλου του κόσμου. Τέτοια έργα που γύρισαν όλο τον κόσμο είναι λίγα, είναι σπάνιο φαινόμενο. Ο Αρίφ μου θύμισε μόλις τώρα ότι το 1986 μάλλον έλαβε χώρα μια μεγάλη εκδήλωση στο τέλος της οποίας λόγω ξεκινήματος νέας σεζόν στο Θέατρο Μπολσόι προβλήθηκε το μπαλέτο του Αρίφ Μέλικοφ «Θρύλος για την αγάπη» με σκηνοθεσία του Γιούρι Γκριγκορόβιτς. Τότε ήταν παρόντες οι επικεφαλής της Σοβιετικής Ένωσης. Ανάμεσά τους ήμουν και εγώ. Η ομάδα των επικεφαλής της τεράστιας Σοβιετικής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και εγώ, ήμασταν καθισμένοι στο θεωρείο του Θεάτρου Μπολσόι. Φανταστείτε πόσο χαρούμενος ήμουν ότι στη Μόσχα, στο κέντρο της Ρωσίας, στη σκηνή του Θεάτρου Μπολσόι που έχει πλούσια ιστορία, σε μια τόσο σημαντική εκδήλωση, κατά το ξεκίνημα νέας θεατρικής σεζόν προβάλλεται το έργο «Θρύλος για την αγάπη» του Αρίφ Μέλικοφ. Και χαιρόμουν, και απόλαυσα και ήμουν υπερήφανος. Καθόμασταν δίπλα – οι επικεφαλής του κράτους κατ` επανάληψη γύριζαν σε μένα και μου έδιναν συγχαρητήρια. Μοιραζόμουν την χαρά μου μ` αυτούς. Μετά την ολοκλήρωση της παράστασης τον Αρίφ Μέλικοφ μαζί με τον Γιούρι Γκριγκορόβτις προσκλήθηκαν στη σκηνή. Τους χειροκροτούσαμε και του έδωσα θερμά μου συγχαρητήρια. Τέτοιες αναμνήσεις είναι πολλές.

Ο Αρίφ διηγήθηκε για τις συναντήσεις μας αλλά δεν ανέφερε ένα ενδιαφέρον γεγονός. Πάντα έδινα μεγάλη προσοχή στους καλλιτέχνες, μουσικούς. Θυμάμαι όταν τους συναντούσα και συζητούσα μαζί τους αισθανόμουν ότι οι σχέσεις τους είναι τεταμένες. Προσπαθούσα να το εξαλείψω. Όταν ένας απ` αυτούς ερχόταν σε μένα του έλεγα ότι είχε έρθει ο τάδε και έλεγε τα καλύτερα για σένα. Και όταν ερχόταν ο άλλος του έλεγα το ίδιο. Ξέρετε ότι οι ταλαντούχοι άνθρωποι είναι πάντα παράξενοι. Είναι ασυνήθιστοι, αν ήταν συνηθισμένοι δεν θα ήταν ταλαντούχοι. Το κάθε ταλέντο έχει τις ιδιαιτερότητές του. Ένας τέτοιος πολιτικός όπως εγώ, ο επικεφαλής της δημοκρατίας πρέπει να έχει τη δικιά του προσέγγιση στον καθένα. Πρέπει να προσπαθούμε να διατηρούμε καλές και φιλικές σχέσεις. Και εγώ προσπαθούσα. Μαζευόμασταν, καθόμασταν και συζητούσαμε επανειλημμένα.

Το 1973 αποφάσισα να τους προσκαλέσω το Σάββατο στο Ζαγκουλμπά, ένα παραθαλάσσιο κρατικό εξοχικό για να περάσω μια μέρα μαζί τους. Τους προσκάλεσα. Οι μακαρίτες Κάρα Καράεφ, Φικρέτ Αμίροφ, Νιάζι, Αφρασιγιάμπ Μπαλμπέιλι, Ντζαχανγκίρ Ντζαχανγκίροφ, Σουλτάν Γκαντζιμπέκοφ ήρθαν με τις συζύγους τους. Ο Τόφικ Κουλίεφ, ο Αρίφ Μέλικοφ επίσης ήταν εκεί. Όλη την ημέρα συζητούσαμε, μιλάγαμε για τη μουσική. Θυμάμαι ότι ο Τόφικ Κουλίεφ και ο Νιάζι έπαιξαν πιάνο υπέροχα. Συζητούσαμε πολύ. Πιστεύω ότι ήταν μεγάλη συνάντηση. Κατόπιν αυτής της συνάντησης οι σχέσεις καλυτέρεψαν αρκετά. Εμφανίστηκαν και καλά δημιουργήματα. Μπορώ να σας πω ότι το μπαλέτο «Χίλιες και μια νύχτες» του μακαρίτη Φικρέτ Αμίροφ είναι υπέροχο δημιούργημα και καρπός εκείνης της εποχής. Όπως και τα έργα του Κάρα Καράεφ που συντέθηκαν αργότερα.

Εγώ με τον Αρίφ Μέλικοφ συναντιόμασταν και μετά απ\' αυτό. Ότι ήταν και ζωγράφος το γνώριζα 7-8 χρόνια πριν απ` αυτό. Αλλά δεν έδειχνε σε μένα τα έργα του. Πρόσφατα όταν με επισκέφτηκε είπε ότι θα μου δείξει αυτά τα έργα. Τώρα τα είδα και κατάλαβα ότι έχει μεγάλο ταλέντο όχι μόνο στον τομέα μουσικής αλλά και σ` αυτόν τον τομέα. Συγχαίρω τον Αρίφ και γι` αυτό.

Να συνθέτει κανείς τη μουσική, ειδικά συμφωνικά επαγγελματικά έργα αυτή τη δύσκολη περίοδο δεν είναι εύκολο. Ο Αρίφ το καταφέρνει. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του κοιμάται λίγο, που δεν πρέπει κανείς να το κάνει, και εργάζεται πολύ. Αυτό χρειάζεται για το λαό μας. Ο Αρίφ παρουσίασε πρόσφατα την Έβδομη συμφωνία. Ο πολύ φίλος μου, ο καθηγητής Ιχσάν Ντογκραμάντζι, είναι άνθρωπος που νοιάζεται πολύ για την αζερμπαϊτζάνικη μουσική. Παρουσίαζε στη Μπίλκεντ την τελετή λόγω πρώτης εκτέλεσης της Έβδομης συμφωνίας του Αρίφ Μέλικοφ και την παρουσίαζε υπέροχα. Του δίνω τα συγχαρητήριά μου. Προσκάλεσα τον Ιχσάν Ντογκραμάντζι το Μάρτιο στο Αζερμπαϊτζάν, θα συναντηθούμε. Μάλλον σ` αυτή τη συνάντηση ο Αρίφ Μέλικοφ θα παρουσιάσει καινούριο έργο.

Ο Αρίφ Μέλικοφ είναι μεγάλος εθνικός θησαυρός του Αζερμπαϊτζάν. Το λέω χωρίς καμιά υπερβολή, με μεγάλη αποφασιστικότητα, πρέπει να τον προσέχουμε και να τον προστατεύουμε. Έχει πολλές ικανότητες. Ο Αρίφ πρέπει να δημιουργεί και στο εξής. Αναμφισβήτητα ζει και ο ίδιος μ` αυτές τις σκέψεις και τα συναισθήματα. Η σημερινή μας συνάντηση, αυτή η καλλιτεχνική βραδιά χωρίς αμφιβολίες θα τον εμπνεύσουν ακόμη περισσότερο και θα δημιουργήσει καινούρια έργα.

Δίνω τα συγχαρητήρια γι` αυτή τη βραδιά και στους θαυμαστές του Αρίφ Μέλικοφ που μαζεύτηκαν σήμερα σ` αυτή την αίθουσα. Σας χαιρετώ όλους, σας εύχομαι ευτυχία. Αρίφ, πάλι σου δίνω τα συγχαρητήριά μου, σου εύχομαι επιτυχίες.