Ομιλία του Γκαϊντάρ Αλίγιεφ στη συνέλευση της 21ης Ιανουαρίου 1990 στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν στη Μόσχα αφιερωμένη στην τραγωδία της 20ης Ιανουαρίου 1990

Αξιότιμοι σύντροφοι, κυρίες και κύριοι!

Όπως γνωρίζετε επί πολλά χρόνια ήμουν επικεφαλής του κομματικού οργανισμού του Αζερμπαϊτζάν, εκλέχτηκα μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, εργαζόμουν ως πρώτος αναπληρωτής του Προέδρου του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΣΣΔ. Πάνω από δύο χρόνια είμαι συνταξιούχος, πέρασα έμφραγμα και λόγω της νόσου βγήκα στη σύνταξη. Από το Δεκέμβριο 1982 έφυγα από το Αζερμπαϊτζάν . Σήμερα για πρώτη φορά πέρασα το κατώφλι της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Αζερμπαϊτζάνικης ΣΣΔ στη Μόσχα. Εδώ με οδήγησε η τραγωδία που συνέβη στο Αζερμπαϊτζάν. Το έμαθα χτες το πρωί και φυσικά δεν μπόρεσα να μείνω αδιάφορος. Ήρθα εδώ για να εκφράσω εδώ στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία που αποτελεί ένα μικρό νησάκι της αζερμπαϊτζάνικης γης στη Μόσχα τα συλλυπητήριά μου σε όλον τον αζερμπαϊτζάνικο λαό σχετικά με την τραγωδία που προκάλεσε μεγάλα θύματα. Δεύτερον, θέλω να εκφράσω τη στάση μου γι’ αυτό το ζήτημα. Παρακαλώ το Μόνιμο αντιπρόσωπο του Αζερμπαϊτζάν στη Μόσχα το Ζοχράμπ Ιμπραγκίμοβ να μεταβιβάσει τα λόγια μου, τη βαθιά μου θλίψη και ειλικρινά συλλυπητήρια στον αζερμπαϊτζάνικο λαό. Δυστυχώς αυτή τη στιγμή δεν έχω κάποια άλλη δυνατότητα.

Όσο αφορά τα γεγονότα που συνέβησαν στο Αζερμπαϊτζάν τα θεωρώ άνομα, αντιδημοκρατικά και αντίθετα στις αρχές του ουμανισμού και της οικοδόμηση στη χώρα μας του κράτους δικαίου. Υπάρχουν οι συγκεκριμένες αιτίες της κατάστασης που διαμορφώθηκε στο Αζερμπαϊτζάν. Δεν θέλω να επικεντρώνομαι στις λεπτομέρειες, θα έπαιρνε πολύ χρόνο. Κατά τη διάρκεια των δύο ετών συνεχίζεται η διεθνής σύγκρουση μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας η οποία προέκυψε λόγω των γεγονότων στο Ναγκόρνι Καραμπάχ και γύρω του. Τα δύο χρόνια είναι αρκετός χρόνος για να διευθετήσουν αυτό το ζήτημα οι επικεφαλής του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, να βάλουν το τέλος στο πόλεμο, στις διεθνείς συγκρούσεις και να δημιουργήσουν τις συνθήκες για την ελεύθερη ζωή του κάθε ανθρώπου ανεξάρτητα από την εθνικότητά του στην κοινή μας Ένωση των ΣΣΔ.

Όμως πιστεύω ότι μέσα σ’ αυτά τα δύο χρόνια δεν ελήφθησαν αρκετά μέτρα σ’ αυτή την κατεύθυνση. Αν στην αρχή των προβλημάτων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ είχαν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα, πάνω απ’ όλα από τους κομματικούς πολιτικούς επικεφαλής της χώρας δεν θα παρατηρούσαμε σήμερα την κλιμάκωση της έντασης και των απωλειών που υπάρχουν και από τις δύο πλευρές μέσα σ’ αυτά τα δύο χρόνια και εκείνης της στρατιωτικής ενέργειας που επιχειρήθηκε τη νύχτα από τις 19 στις 20 Ιανουαρίου 1990 και προκάλεσε ανθρώπινα θύματα.

Αναμφίβολα γι’ αυτό φταίει πλέον τέως πρώτος γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος του Αζερμπαϊτζάν Βεζίροβ. Για την περίοδο που βρισκόταν στην υψηλή του θέση δεν έκανε τίποτα για τη σταθεροποίηση της κατάστασης στο Αζερμπαϊτζάν. Αντίθετα, με τις λάθος πράξεις, με το άχρηστο στιλ εργασίας και με τις λανθασμένες πολιτικές μανούβρες αντιπαρατέθηκε στο λαό, δεν κατέκτησε κανένα κύρος, δημιούργησε ένα χάσμα ανάμεσα στον εαυτό του και το λαό. Ο λαός δυσανασχετούσε. Στις διαδηλώσεις που διεξάγονται επί μερικούς μήνες στο Μακού και σε άλλες πόλεις και περιοχές του Αζερμπαϊτζάν προβάλλονται οι απαιτήσεις για την παραίτηση των κομματικών επικεφαλής του Αζερμπαϊτζάν. Κυρίως αφορούσε την παραίτηση του Βεζίροβ. Δεν ξέρω γιατί αυτό το ζήτημα δεν επιλύθηκε μέχρι τώρα και μόλις χτες κατόπιν της εισαγωγής των στρατευμάτων στο Μπακού και της συντριβής ο Βιζίροβ δραπέτευσε από το Αζερμπαϊτζάν. Είναι ένα μεγάλο λάθος. Και το μεγαλύτερο λάθος είναι ότι ένας τόσο άχρηστος γι’ αυτό το σκοπό άνθρωπος κάποτε διορίστηκε πρώτος γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος του Αζερμπαϊτζάν. Όμως δεν είναι μόνο αυτό.

Τώρα θα ήθελα να επικεντρωθώ στην τραγωδία που συνέβη τη νύχτα από τις 19 στις 20 Ιανουαρίου και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Θεωρώ ότι τα αποθέματα της πολιτικής διευθέτησης της κατάστασης υπήρχαν στο Αζερμπαϊτζάν. Η επικεφαλής του Αζερμπαϊτζάν και η υψηλότερη πολιτική διεύθυνση της χώρας δεν εκμεταλλεύτηκαν αυτές τις δυνατότητες. Θα μπορούσε να αποτραπεί η απόπειρα κατά των συνόρων. 3 μήνες πριν οι άνθρωποι προέβαλαν τις απαιτήσεις τους σχετικές με την παραμεθόρια γραμμή. Όμως κανένας δεν ήθελε να τους συναντήσει, να διεξάγει διασαφητική εργασία, να λάβει τα αντίστοιχα μέτρα.

Επαναλαμβάνω: δεν εξαντλήθηκαν οι δυνατότητες για να καθησυχαστούν οι άνθρωποι. Αν 2-3 μήνες πριν είχε επιλυθεί το ζήτημα της ενίσχυσης της κομματικής διεύθυνσης στο Αζερμπαϊτζάν τότε ίσως δεν θα υπήρχε αυτή η κατάσταση και δεν θα ήταν ανάγκη της εισαγωγής των στρατευμάτων. Θεωρώ ότι υπήρχαν οι δυνατότητες για την πολιτική διευθέτηση του ζητήματος, του διαλόγου με το λαό. Όμως δεν εκμεταλλεύτηκαν και τη νύχτα από τις 19 στις 20 Ιανουαρίου στο Μακού εισάχθηκαν μεγάλα στρατιωτικά αποσπάσματα του Σοβιετικού Στρατού, των στρατευμάτων του Υπουργείου Εσωτερικών της ΕΣΣΔ. Σε τι τραγικές συνέπειες οδήγησε αυτό γνωρίζουμε πολύ καλά αυτό. Θεωρώ τη συμπεριφορά των ανθρώπων που έλαβαν αυτή την απόφαση πολιτικά λανθασμένη. Έγινε ένα σοβαρό πολιτικό λάθος. Απλά δεν γνώριζαν την αληθινή κατάσταση στη Δημοκρατία, τη ψυχολογία του αζερμπαϊτζάνικου λαού. Δεν είχαν αρκετές επαφές με διάφορα κοινωνικά στρώματα των ανθρώπων. Δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι θα γίνει μια τέτοια τραγωδία.

Έπρεπε να το προβλέψουν και να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα, να κρίνουν τι είναι πιο σημαντικό και πιο αναγκαίο. Εν τω μεταξύ, ερχόντουσαν ειδοποιήσεις ότι σκοτώθηκαν και πολλοί στρατιωτικοί. Αναρωτιέμαι που είναι το φταίξιμο ενός Ρώσου στρατιώτη που εστάλη με τη λανθασμένη απόφαση της υψηλής κομματικής διεύθυνσης για κατάπνιξη της λεγόμενης ανταρσίας στο Αζερμπαϊτζάν;

Στο Αζερμπαϊτζάν εισάχθηκαν πολλά στρατιωτικά αποσπάσματα. Γνωρίζω πολύ καλά πόσα στρατεύματα βρίσκονται στο Αζερμπαϊτζάν. Εκεί ήδη επικεντρώθηκαν αρκετά στρατεύματα: 4ος στρατός, στρατιωτικός ναυτικός στολίσκος της Κασπίας, μεραρχία αποβατικών στρατευμάτων, στρατεύματα αντιαεροπορικής άμυνας, εσωτερικά στρατεύματα του Υπουργείου Εσωτερικών. Τι ανάγκη ήταν να εισαχθούν και άλλα στρατεύματα; Θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα στρατεύματα που ήδη ήταν εκεί. Οι επικεφαλής του Αζερμπαϊτζάν που έλαβαν μια τέτοια απόφαση πρέπει να φέρει ευθύνη γι’ αυτό και πάνω απ’ όλα ο Βεζίροβ ο οποίος δραπέτευσε από το Αζερμπαϊτζάν. Πρέπει να φέρουν ευθύνη και αυτοί που παραπληροφόρησαν την υψηλή πολιτική διεύθυνση της χώρας. Πιστεύω ότι η υψηλή πολιτική διεύθυνση της χώρας δεν κατείχε έγκαιρα τις αρκετές και αντικειμενικές πληροφορίες, παραπλανήθηκε και γι’ αυτό το λόγο λήφθηκε μια τέτοια απόφαση.

Όλοι οι υπαίτιοι της τραγωδίας πρέπει να τιμωρηθούν.