هم میهنان عزیز!

نمایندگان و میهمانان ارجمند!

خانمها و آقایان محترم!

به مناسبت گشایش اولین کنگره آذربایجانی های جهان صمیمانه به شما تبریک می گویم و برای کار این کنگره موفقیت آرزومندم.

اولین کنگره آذربایجانی های جهان، رویدادی تاریخی در حیات آذربایجان و حیات آذربایجانی های جهان میباشد. نمایندگان آذربایجانی ها و جوامع آذربایجانی های کل جهان برای اولین بار در آذربایجان، در شهر باکو گردهم آمده و نخستین کنگره خود را برگزار می کنند. از تمام نمایندگان، میهمانان و جوامع آذربایجانی های مقیم کشورهای مختلف تشکر می کنم که، از تصمیم ما مبنی بر برگزاری اولین کنگره آذربایجانی های جهان واکنش نشان داده و بمنظور شرکت در این کنگره به آذربایجان- باکو آمده اند.

ما، آذربایجانی های مقیم کشور آذربایجان همواره هم میهنان مان را مورد توجه قرار داده ایم. طول سالیان مدیدی در وابستگی به ابرقدرتی همچون اتحاد شوروی، در حالی که ما امکان تماس با هم وطنان مان در خارج از کشور را نداشتیم، پیوسته می اندیشیدیم که، آذربایجانی های مقیم کشورهای مختلف چگونه زندگی می کنند، چه کار می کنند و با استفاده از امکانات محدود، سعی داشتیم با آنان ارتباط برقرار سازیم.

فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ و دستیابی ۱۵ جمهوری وابسته اتحاد شوروی به استقلال خود، رسیدن ملت آذربایجان به آرزوی آزادی ملی، اعلام استقلال آذربایجان و احیای استقلالی که، در سال ۱۹۲۰ از دست رفته بود، به ما امکان آن را داد تا، روابط مان را با آذربایجانی های مقیم کشورهای گوناگون گسترش دهیم، اعلام همبستگی با آنها نماییم و خدمات خود را برای همبستگی هر چه بیشتر آذربایجانی های جهان ارایه دهیم. ما هنوز در ماههای اولیه استقلال مان، در تاریخ ۳۱ ماه دسامبر سال ۱۹۹۱ مصوبه ای در خصوص "روز همبستگی آذربایجانی های جهان" به تصویب رساندیم. از آن دوران به بعد ما این روز را جشن می گیریم و از آن زمان نیز روابط ما با آذربایجانی های کل جهان توسعه تدریجی یافت. همه این دستاوردها نتیجه استقلال آذربایجان و آزادی ملی مردم آذربایجان میباشد.

ملت آذربایجان صاحب تاریخ بزرگ و کهن است. ملت مان در طول تاریخ باستانی خود آزمایشات زیادی را پشت سر گذاشته، آن را طی کرده، هویت و ملیت خود را از دست نداده، تحفه های ارزنده ای به تمدن جهانی اعطا کرده و تمدن بشری را غنی تر ساخته است. ولی در مراحل مختلف تاریخ، آذربایجانی ها دچار محرومیتهایی شده اند. فلذا اتحاد و همبستگی آذربایجانی هایی که، در کل جهان پراکنده شده اند، اکنون هم برای ما و هم برای آذربایجانی های مقیم کشورهای مختلف دنیا حایز اهمیت ویژه ای است.

آذربایجان پس از اعلام استقلال خود راهی بسیار بزرگ، افتخار آمیز، ولی در عین حال پر مشقتی را پیموده است. ما طی این روزها دهمین سالروز اعلام استقلال دولتی آذربایجان را با شکوه هر چه بیشتری جشن گرفتیم. ما راهی را که، ظرف ده سال پیموده ایم، بار دیگر تحلیل کرده و همچنین وظایف در پیشرو را مشخص نمودیم. خیلی از مشکلات را که، هنوز حل نیافته است، مورد بررسی قرار داده و انجام اقدامات لازمه را برای حل آنها آغاز کردیم.

استقلال آذربایجان و موجودیت آن طی ده سال بعنوان دولتی مستقل، در تاریخ چندین قرنی ما بعنوان مهمترین، ضروری ترین و با ارزش ترین رخداد میباشد. این ۱۰ سال برای ما، برای آذربایجان راه آسانی نبوده است. ما زندگی نوینی در آذربایجان شروع کرده ایم. ما اعلام کرده ایم که، آذربایجان راه دموکراسی را می پیماید. کار سازماندهی دولت قانونگرا، دموکراتیک و لائیک را در آذربایجان آغاز نموده ایم. روند همگرایی اقتصاد آذربایجان با اقتصاد جهانی و اقتصاد کشورهای پیشرفته و انتقال به سیستم اقتصاد بازار را شروع کرده ایم. همه اینها زمانی اتفاق افتاده است که، آذربایجان در شرایطی سخت و دشوار بسر می برد.

مشهود است که، آذربایجان موقع کسب استقلال خود، یعنی اعلام آن، در معرض تجاوز نظامی ارمنستان قرار گرفته و چهار سال بود که، مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی استمرار داشت. منطقه قره باغ کوهستانی بعنوان بخش جدایی ناپذیر آذربایجان، می توان گفت طی این سالها از نظارت آذربایجان خارج شده، از طرف ارتش ارمنستان اشغال گردیده و به مناطق مسکونی حومه آن نیز تجاوز آغاز شده بود. تشکیل دولت مستقل صرفاً در یک چنین شرایطی، کار بسیار سخت و مشکلی بود. در عین حال، جریانات خیلی پیچیده ای در حیات آذربایجان هم در آستانه اعلام استقلال و هم پس از اینکه، خود را دولت مستقل اعلام کرد، رخ داده است. ارتش ارمنستان با ادعای ارضی، به قصد تصرف استان قره باغ کوهستانی آذربایجان عملیاتهای نظامی را آغاز کرد و در حالی که، همه ارمنی ها در اطراف این آرمان مانند یک مشت یک پارچه شدند، متاسفانه این امر در آذربایجان اتفاق نیافتاده است.

زیرا طی آن سالها در آذربایجان بجای اتحاد و بسیج کردن همه مردم، حراست از سرزمینهایمان و دادن پاسخ لازم به ارتش ارمنستان، جنگ برا ی تصاحب زمامداری قدرت جریان داشته، اختلافات داخلی موجود بوده و گروههای مسلحانه متعلق به نیروهای سیاسی گوناگون پدید آمده اند که، این هم طبعاً، اتحاد ملت آذربایجان را تضعیف نموده و سرانجام، در سال ۱۹۹۳ آذربایجان با خطر جنگ داخلی روبرو شده، موجودیت آذربایجان در معرض خطر قرار گرفته و تجزیه کشورمان، دیگر آغاز شده بود. از اینرو، امر سازماندهی دولت در آذربایجان پس از اعلام استقلال آن بسیار ضعیف جریان داشته است.

همه این موارد ثبات سیاسی اجتماعی در آذربایجان را مختل کرده و رفاه مردم را ناگوار ساخته بود. مضرترین نتیجه اینها برای ما آن بود که، ارتش ارمنستان با استفاده از این فرصت، چند منطقه واقع در حومه قره باغ کوهستانی آذربایجان را اشغال کرده و آذربایجانی های ساکن در آن سرزمینها را بزور از زاد و بوم خود اخراج نموده است. بدین ترتیب، ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان تحت اشغال نیروهای مسلح ارمنستان قرار گرفته، بیش از یک میلیون آذربایجانی که، هم از ارمنستان بیرون رانده شده و هم از مناطق اشغالی اخراج گردیده، تاکنون در شرایط وخیم در چادرها بسر می برند. آذربایجان در یک چنین شرایطی، بعنوان کشور مستقل سالهای اولیه خود را طی نموده است. بنابراین وظیفه در برابر مان عبارت از آن بود که، از جریانات منفی جلوگیری بعمل آید، تمام نیروها و تلاشها برای دفاع از سرزمینهای آذربایجان بسیج شود و آذربایجان بعنوان کشوری مستقل پیشرفت و توسعه یابد.

دوران بعدی در آذربایجان، دوران ایجاد ثبات سیاسی اجتماعی بوده است. بعد از آن هم- در اکتبر سال ۱۹۹۴ و ماه مارس سال ۱۹۹۵ با اقدامات کودتای مسلحانه مواجه شدیم. از این اقدامات شوم جلوگیری گردید، ولی در عین حال ضرباتی بر آذربایجان وارد آورد.

ما ضمن اینکه، بطور جدی مشغول حل مناقشه ارمنستان- آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی بودیم، در ماه می سال ۱۹۹۴ توافق آتش بس حاصل کردیم. اکنون بیش از ۷ سال است که، جنگ نیست و خونریزی نمی شود. ولی در عین حال، بخشی از سرزمینهای آذربایجان تحت اشغال ارتش ارمنستان میباشد و آوارگان و جنگ زدگان طرد شده از آن مناطق در شرایط اسفناکی بسر می برند.

مرحله ده ساله بعدی و استقلال آذربایجان عبارت از تثبیت اوضاع سیاسی اجتماعی در داخل کشورمان، استحکام مواضع آذربایجان در جهان، توسعه و پیشرفت آذربایجان بعنوان دولتی مستقل بوده است. ما با پیمودن راهی بسیار سخت و دشوار، طی مدت ده سال به این موفق شده ایم. اکنون در دنیا کشور مستقل آذربایجان موجود است که، ده سال دارد. این کشور دارای پرچم رسمی، سرود و آرم ملی میباشد. آذربایجان جایگاه شایسته خود را در جامعه جهانی احراز نموده است. پرچم رسمی آذربایجان در برابر مقر همه سازمانهای بین المللی به اهتزاز درآمده، بر فراز آذربایجان اهتزاز دارد و همواره خواهد داشت، پرچمی که، به این اوج رسیده، از این به بعد هرگز پایین نخواهد آمد. فکر می کنم که، میهمانان ما و آذربایجانی های مقیم کشورهای خارجی علاقه مند به زندگانی آذربایجان هستند، جریانات موجود در آذربایجان را پیگیری نموده و از دستاوردهای مان آگاه میباشند. ولی در ضمن، امروز در اولین کنگره مایلم بار دیگر بگویم که، آذربایجان بعنوان کشوری مستقل، روند سازماندهی دولت خود را اجرا می کند.

در آذربایجان دولت دموکراتیک، قانونمند و لائیک تشکیل شده است. آذربایجان اولین بار در تاریخش قانون اساسی ملی خود را بتصویب رسانده، مجلس ملی- پارلمان خود را بوسیله انتخابات آزاد انتخاب کرده و نیز رییس جمهور کشور را برگزیده است. در آذربایجان در همه عرصه ها اصلاحات انجام می شود.

روشن است که، آذربایجان طی ۷۰ سال جزو دولت بزرگی همچون اتحاد شوروی بوده و در شرایط سیستم اقتصادی سیاسی کاملاً متفاوت از سایر کشورها زندگی کرده است. امروز لازم بذکر است، علیرغم اینکه، در آن سالها استقلال ما سلب شده بود، آذربایجان با تحرک پتانسیل داخلی مردم و ملت مان توسعه یافته، دستاوردهای بزرگی کسب کرده و موقع اعلام استقلال خود صاحب امکانات بالقوه بزرگ اقتصادی و عقلانی بوده است. دولت مستقل آذربایجان بر مبنای پتانسیل قوی اقتصادی و عقلانی بزرگ آن تشکیل شده است. ولی اکنون ما راه سیستم اقتصادی سیاسی کاملاًً دیگری را می پیماییم. تغییر آنچه که در گذشته بوده و امتناع از آن، تشکیل کار در سیستم جدید و اجرای آن- این، یک فرایند سخت و دشواری است. این، دوران گذر ماست و دوران گذر ما مشکلات عدیده ای بهمراه دارد.

اولاً، باید تحولات بسیار اساسی در ذهن انسانها رخ دهد. ثانیاً، سیاست اقتصادی نوین بایستی با موفقیت اجرا شود. و بهمین منظور نیز باید انتقال از شرایط اقتصادی گذشته به شرایط اقتصادی جدید موفقیت آمیز باشد. ما بخاطر همه اینها اصلاحاتی انجام می دهیم. اصلاحات زیادی در زمینه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و انسانی انجام داده و نتایج مثبت آن را بدست آورده ایم. با وجود تمام مشکلات، ما در اجرای سیاست اقتصادی نوین به موفقیتهایی دست یافته ایم. برنامه خصوصی سازی را اجرا نموده و همچنان اجرا می نماییم. اصلاحات ارضی را که، برای آذربایجان حایز اهمیت زیادی است، انجام داده ایم.

معلوم است که، تقریباً نیمی از اهالی آذربایجان روستانشینان هستند و مشغول کشاورزی میباشند. از بین بردن سیستم کالخوز- ساوخوز که، ۷۰ سال تسلط داشته، تحویل زمین به صاحب خود- دهقانان و ایجاد شرایط برای آنها جهت استفاده ثمر بخش از زمین- همه اینها جریانات بسیار سخت و مشکلی است. ولی ما موفق به این شده ایم. در آذربایجان اقتصاد بازار توسعه می یابد. بدینوسیله، در سالهای ۱۹۹۶- ۱۹۹۵ آذربایجان توانست از تنزل اقتصادی که، از سال ۱۹۹۰ به بعد ادامه داشت، جلوگیری کند. دوران بعد از آن هم در حیات آذربایجان بعنوان دوران پیشرفت بوده است.

ما توسعه می یابیم. همه رشته های اقتصاد در آذربایجان با موفقیت رشد می کند. این، تنها نظر ما نیست، بلکه نظر مراکز اقتصادی مالی بین المللی، یعنی نظر مراکز ناظر بر این امور هم هست. ولی هنوز مسائل و مشکلات بزرگ و سخت زیادی در پیشرو داریم . هنوز که، ما به ارتقای سطح رفاه مردم در آذربایجان به حد لازم موفق نشده ایم.

قسمتی از مؤسسات صنعتی بزرگ که، در زمان اتحاد شوروی راه اندازی شده است، اکنون فعال نیست و بخشی هم با نیروی خیلی محدود کار می کند که در نتیجه لشگر بزرگ بیکاران بوجود آمده است. این هم یکی از مشکلات اصلی آذربایجان میباشد. همانطور که اشاره کردم، بیش از یک میلیون نفر از آوارگان و جنگ زدگان از سویی، شرایط لازم را ندارند و از سوی دیگر، دارای اشتغال نمیباشند و بوسیله کمکهای دولت و سازمانهای بشردوستانه زندگی می کنند که، این هم مشکل بزرگی برای ماست. لیکن ما این مشکلات را بطور مستمر حل می کنیم. ضمن اشاره به دستاوردهای حاصله، ما بهیچ وجه قصدی برای پنهان کردن مسایل، مشکلات، کاستی ها و نواقص موجود را نداریم. ما آن مشکلات را هم به شهروندان آذربایجانی و هم کل جهان بطور پوست کنده اعتراف می نماییم. صرفاً از این راه ما به حل مسایل موجود آذربایجان و توسعه پایدار کشورمان موفق خواهیم شد.

از جمله عملکرد در این زمینه، استراتژی نفتی دولت آذربایجان اهمیت ویژه ای دارد. ما طی سالهای ۱۹۹۴-۱۹۹۳ تهیه و تدوین و اجرای این استراتژی را آغاز کرده و بهره برداری از منابع نفت و گاز بعنوان ثروتهای غنی آذربایجان را مشترکاً با شرکتهای نفتی صاحب وسایل فنی و تکنولوژی بزرگ و معاصر جهان تحقق بخشیده ایم. امروزه این کارها پیش می رود. بمنظور بهره برداری مشترک از منابع متعلق به آذربایجان در دریای خزر، مجموعاً، منابع نفت و گاز واقع در محدوده آذربایجان، ۲۱ قرارداد منعقده گردیده و ۳۲ شرکت نفتی بزرگ از کشورهای خارجی سهیم این قراردادها هستند. ما دیگر، نتایج واقعی عملکردمان و استراتژی نفتی را بدست آورده ایم. دیگر ما، نفت را از معادن جدید استخراج می نماییم و به اتفاق شرکتهای خارجی به بازارهای جهانی عرضه می نمایم. بهمین منظور خطوط لوله نفت و گاز را که، حایز اهمیت زیادی است، احداث می نماییم. دو خط لوله- یکی از مسیر شمال خط باکو- نووروسییسک و یکی هم از مسیر غرب خط باکو- سوپسا - احداث شده و بوسیله آن نفت آذربایجان صادر می گردد.

طی سالهای اخیر روی طرح خیلی بزرگی کار کرده و دیگر، ساخت خط لوله نفتی باکو- تفلیس- جیحان را جهت صدور نفت کلان آذربایجان در آینده به بازارهای جهانی آغاز کرده ایم. بمنظور صدور گاز آذربایجان نیز به ترکیه که، قرار است از معدن غنی "شاه دنیز" استخراج گردد، قراردادهای لازمه را منعقد کرده و احداث خط لوله گاز را شروع می کنیم. استراتژی نفتی ما نه تنها برای شرکتهایی که، مستقیماً در زمینه استخراج نفت فعالیت دارند، بلکه برای خیلی از شرکتهای جنبی نیز شرایطی جهت کار در آذربایجان فراهم شده و بدین ترتیب، موجب سرازیر شدن سرمایه گذاری خارجی کلان به کشورگردیده است. این، نمای جدید آذربایجان است. این امر فقط و فقط می توانست در شرایط استقلال آذربایجان امکانپذیرباشد.

می دانید که، نفت آذربایجان در جهان معروف است. هنوز ۱۵۰ سال قبل برای اولین بار در جهان نفت بشیوه صنعتی در آذربایجان استخراج گردیده است. در سالهای بعدی استخراج نفت افزایش یافته، ولی به آذربایجان تعلق نداشته است. نفت و گاز غنی حاصله از آذربایجان، طی ۷۰ سال به اقتصاد عمومی اتحاد شوروی افزوده شده است. ما امکان بهره گیری لازم از این را نداشته ایم. صرفاً استقلال دولتی، آزادی ملی مان و امکان حل سرنوشت خودمان این شرایط را برای ما فراهم آورده و ما هم از این شرایط استفاده بهینه ی می بریم.

آذربایجان دارای موقعیت ژئواستراتژیکی بسیار مهمی میباشد. این امر هم اهمیت اقتصادی و هم سیاسی دارد. از این لحاظ، ما با اتحادیه اروپا و سایر سازمانهای بین المللی همکاری می نماییم. از جمله آذربایجان کارهای زیادی در زمینه اجرای برنامه TRACECA و احیای جاده بزرگ ابریشم انجام داده و ما نتایج مثبت اینرا بدست می آوریم. ولی این برنامه در آینده نتایج مثبت خیلی بزرگی خواهد داشت.

در ارتباط با احیای جاده بزرگ ابریشم و اجرای برنامه TRACECA، در سال ۱۹۹۸ اولین کنفرانس بین المللی با دست اندرکاری اتحادیه اروپا در آذربایجان برگزار گردید. در این کنفرانس نمایندگان ۳۲ کشور و ۱۴ سازمان بین المللی- در مشرق زمین از ژاپن و در مغرب تا اسپانیا- حضور داشته و ما شاهد انعقاد نخستین موافقت نامه احیای جاده بزرگ ابریشم و اجرای برنامه TRACECAشدیم. عملکرد در این زمینه، بار دیگر تاکید می کنم، در آینده نتایج بزرگ خود را خواهد داد.

اینها، پروژه های جهان شمولی است که، توسط آذربایجان اجرا می یابد. لیکن در حیات روزمره آذربایجان کارهای متعددی به انجام می رسد و فکر می کنم که، موقع حضور در اینجا شما خودتان این دستاوردها را از مدارک و سایر وسایل مورد ارایه خواهید دید و آشنایی خواهید یافت.

برگزاری اولین کنگره آذربایجانی های جهان، هم برای کشور آذربایجان و هم برای آذربایجانی های کل جهان اهمیت بسزایی دارد. آذربایجانی ها در اثر فرایند مهاجرت، به خیلی از کشورها پراکنده شده اند.

این امر، روند طبیعی است، نمی توان جلوی آن را گرفت و نباید هم گرفت و کلاً جنبه مثبتی دارد. درست است، اکنون پس از کسب استقلال، برخی محافل مخالف از ما انتقاد می کنند که، بخش قابل ملاحظه اهالی آذربایجان- بعضی ها می گویند ۱میلیون نفر، برخی ها مدعی اند ۲ میلیون نفر- در خارج از محدوده های کشور زندگی می کنند. ولی من نمی توانم اینرا مورد چندان منفی تلقی کنم. زیرا هر ملت و مردمی نمی تواند فقط در محدوده سرزمین مام و در شرایط محدودیت ملی زندگی کند. بار دیگر تاکید می کنم، روند مهاجرت در جهان مربوط به همه کشورها و ملتها است. چنانچه آذربایجانی ها در نتیجه این روند در اکثر کشورهای دنیا اسکان یافته، در آنجا برای خویش تشکیل زندگی داده و شرایط زندگی خود را تامین نموده اند- همه این موارد دلالت بر آن دارد که، آذربایجانی ها در جهان چه قدر گسترده پخش شده اند.

ما اعتقاد داریم که، یکایک آذربایجانی های مقیم کشورهای خارجی زندگی خود را در آنجا بنحو مورد نظر خویش تشکیل داده و زندگی می نماید. شهروند کشور مورد اقامت خویش میباشد، باید مطابق قوانین آن کشور زندگی کند و راه مورد نظر خود را بپیماید.

ولی در عین حال، اکنون در شرایطی که، یک دولت مستقل آذربایجانی ها وجود دارد، برقراری روابط نزدیکتر آذربایجانی های مقیم کشورهای مختلف جهان با هم دیگر، اعلام همبستگی های خود و ایجاد روابط با کشور مستقل آذربایجان، در این مرحله از تاریخ بعنوان یک وظیفه خیلی مهمی پدیدار می شود. وظیفه ما، وظیفه دولت آذربایجان عبارت از آن میباشد که، تا حد امکان توجه خود را به آذربایجانی های مقیم تمام کشورها معطوف سازد، شرایط زندگی آنان را جویا شود و روابط فی ما بین کشورمان با جوامع آذربایجانی در کشورهای گوناگون را هر چه بیشتر توسعه دهد. آذربایجانی های مقیم خارج از کشورمان نیز بایستی، امروزه روابط تنگاتنگتری با آذربایجان مستقل برقرار سازند. همه اینها، شرط اصلی تامین اتحاد و همبستگی کل آذربایجانی های جهان میباشد.

اکنون ما با کمال خوشحالی می توانیم بگوییم که، در خیلی از کشورهای جهان- در اروپا و آمریکای شمالی جوامع آذربایجانی تاسیس شده است. طی سالهای اخیر این جوامع بتدریج سازمان یافته شده، گسترش پیدا کرده، اتحاد و همبستگی آذربایجانی ها را در کشورهای مورد اقامت شان تامین می نماید. در سالهای اخیر در این روند تسریع به عمل آمده است. موجودیت آذربایجان، اساس توسعه این همبستگی را تشکیل می دهد.

ما می خواهیم که، آذربایجانی های مقیم کشورهای مختلف مانند شهروندان همان کشورها و آنطور که مایلند، زندگی کنند. ولی هرگز ریشه و هویت ملی شان را از دست ندهند. آنچه که همه ما آذربایجانی ها را متحد می سازد، هویت ملی، ریشه های تاریخی، ارزشهای معنوی ملی و فرهنگ ملی مان- ادبیات، هنر، موسیقی، اشعار، ترانه و آداب و رسوم مخصوص ملت ماست.

انسان، صرف نظر از اینکه در چه کشوری زندگی می کند، بایستی اصالت ملی خود را حفظ و نگهداری کند. در جهان بطور همزمان روند تجانس نیز وجود دارد. انسانها- منظور من آذربایجانی ها هستند- باید در کشورهای مورد اقامت خود، مجدداً تاکید می کنم، ضمن آشنایی با آن شرایط، موقعیتهای خوبی در آنجا برای خود فراهم کنند. ولی پیوسته نسبت به ارزشهای معنوی ملی و ریشه های ملی شان پایبند باشند. همین عوامل است که، ما را بهم پیوند می دهد. ایده آذربایجان مداری است که، همه ما را متحد و همسو و هواخواه می کند.

پس از اینکه، آذربایجان استقلال دولتی خود را بدست آورد، آذربایجان مداری بعنوان اندیشه پیشرو برای آذربایجانی های هم مقیم آذربایجان و هم کل جهان ایده اصلی قرار گرفته است. ما همیشه بایستی پیرامون این ایده یک پارچه شویم. آذربایجاگرایی بمعنی حفظ اصالت ملی خود، حراست از ارزشهای معنوی ملی و همچنین بهره مندی از ترکیب و همگرایی آنها با ارزشهای بشری و تامین توسعه هر فردی میباشد.

هدف مان از برگزاری این کنگره، صرفاً عبارت از این بوده است. فکر می کنم، نمایندگان کنگره و هم میهنان مان که از خیلی از کشورهای دوردست دنیا به سرزمین مام خود آذربایجان آمده، در روزهای برگزاری کنگره تماسهای نزدیکتری با یک دیگر داشته، سعی به تفاهم متقابل کرده، حضور فعالتری در شکل گیری جوامع موجود در کشورهای مختلف داشته و روابط آذربایجان را با آذربایجانی های جهان و مقیم کشورهای دیگر تقویت خواهند داد. معتقدم که، این کنگره بعنوان مرحله تاریخی فوق العاده مهمی در این زمینه- جهت تحقق ایده های آذربایجان مداری، بسط و توسعه همبستگی آذربایجانی های جهان می باشد.

امیدوارم که، این کنگره نقش بسزایی در انجام وظایف موجود ایفا نموده و تحفه خود را به ارمغان خواهد آورد.

آذربایجان بعنوان کشوری مستقل، سیاست خارجی مستقلانه ای مطابق منافع ملی خود اجرا می کند. اجرای سیاست مستقلانه، بمعنی تقویت بیش از پیش استقلال کشور است. ما هم در روابط خارجی وهم صرف نظر از اینکه، در داخل آذربایجان با مشکلات زیادی مواجه می شویم، با حفظ استقلال خود سیاست مستقلی در جهان اجرا می نماییم.

آذربایجان کشور صلح جو است. ما با تمامی کشورهای دنیا روابط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، علمی و انسانی در سطح لازم را برقرار ساخته، همچنان برقرار می سازیم و این روابط را توسعه می دهیم و خواهیم داد. ولی آذربایجان هرگز از سیاست مستقل خود عقب نشینی نخواهد کرد. سیاست خارجی مستقلانه آن، مظهر و نشانگر اصلی استقلال آذربایجان محسوب می گردد.

آذربایجان عضو همه سازمانهای بین المللی جهان میباشد. می دانید که، در اوایل سال جاری آذربایجان به عضویت حقیقی شورای اروپای معتبر نیز درآمده است. اینها بعنوان پیامد منطقی سیاست خارجی آذربایجان و در عین حال تحولات دموکراتیک در حیات آذربایجان و اصلاحات انجام شده در همه زمینه ها است.

آذربایجان کشور لائیک می باشد و جایگاه شایسته خود را در جهان بعنوان دولتی لائیک احراز کرده است. این، راه استراتژیکی ما است. دولت قانونمند، دموکراتیک و لائیک- این است اصول عمده ما در امر سازماندهی دولت. این است اصول عمده در زندگی ما. ما از این راه پیش می رویم و منبعد نیز خواهیم رفت.

می توانم به شما عرض کنم که، ما مسایل خیلی سخت و دشواری را حل کردیم و افقهای آینده را هم بخوبی می بینیم. منابع طبیعی بزرگ آذربایجان، موقعیت جغرافیایی استراتژیکی مناسب و پتانسیل قوی اقتصادی و عقلانی آن و سطح والای فرهنگی آذربایجانی ها، ضامن آینده باسعادت و مرفه کشورمان خواهد بود. مطمئن باشید که، این راه، افقها و چشمندازهای موجود کاملاً واقعی است. آذربایجان در سایه سیاست اقتصادی خود پس از چند سال به یکی از کشورهای ثروتمند تبدیل خواهد شد. حال رفاه مردم آذربایجان خیلی بهبود خواهد یافت. در آذربایجان هر کسی آزاد و راحت زندگی خواهد کرد. در آذربایجان امور سازندگی دموکراتیک، آزادی بیان، آزادی فردی، آزادی اعتقاد و آزادی مطبوعات- همه آزادی ها تامین گردیده و منبعد نیز تامین خواهد شد. یعنی صرف نظر از دیدگاه سیاسی خود، هر شهروند آذربایجانی در اینجا، در میهن مام خود راحت و بطور دلخواه زندگی خواهد کرد.

ولی بزرگترین مشکل ما و آنچه که بیشترین نگرانی را برای ما دارد، مناقشه ارمنستان- آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی است، آزادسازی سرزمینهای اشغالی ما و احیای تمامیت ارضی آذربایجان میباشد. ما کارهای زیادی در این زمینه انجام داده ایم. در تمام سازمانهای بین المللی این مساله را مطرح ساخته ایم و تصمیمات لازم اتخاذ شده است. در سال ۱۹۹۳ شورای امنیت سازمان ملل متحد چهار قطعنامه یی در مورد اخراج بی قید و شرط ارتش ارمنستان از سرزمینهای اشغالی بتصویب رسانده است. رییس شورای امنیت شش بیانیه دارد. ولی ارمنستان نسبت به اینها بی اعتنایی نشان می دهد.

طی نشست لیسبن سازمان امنیت و همکاری اروپا در ماه دسامبر سال ۱۹۹۶ سند بسیار مهمی در خصوص تامین تمامیت ارضی آذربایجان و حل مسالمت آمیز مناقشه ارمنستان و آذربایجان تصویب شده است. از بین ۵۴ کشور عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا ۵۳ عضو آن به آن سند رأی داده، فقط ارمنستان اعتراض کرده بود. ولی متاسفانه، مصوبه مورد ارایه این سازمان معتبر و نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا همچنان از طرف ارمنستان پذیرفته نمی شود.

ما همواره برای حل صلح آمیز این مساله تلاش می کنیم. مستحضرید که، هنوز در سال ۱۹۹۳ بمنظور حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان گروه مینسک تاسیس گردیده است. رهبری گروه مینسک را از ابتدای سال ۱۹۹۷ سه کشور بزرگ- روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه بعهده دارد. در سالهای گذشته ما همکاری زیادی با این سازمان، گروه مینسک و رؤسای مشترک آن داشته ایم. چند روز پیش رؤسای مشترک- نمایندگان روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه مجدداً به منطقه ما سفر کرده، با ما دیدار و گفتگو انجام داده و از ارمنستان دیدن کرده اند. بار دیگر اعلام داشته ایم که، طرفدار حل مسالمت آمیز مسأله میباشیم و می توان اینرا در نتیجه مصالحاتی از هر دو طرف حل کرد. ولی این امر، بایستی بر پایه موازین حقوق بین المللی و اصول متعارف در جهان- بر اساس تمامیت ارضی، حق حاکمیت و مصونیت مرزهای کشورها حل و فصل گردد. ما این کار را ادامه خواهیم داد. مایلم اظهار اطمینان نمایم که، ما موفق به رفع این مناقشه نیز خواهیم شد، تمامیت ارضی آذربایجان احیا خواهد گردید، سرزمینهای اشغالی آزاد خواهد شد و آوارگان اخراج شده از زاد و بوم خود به سرزمینهای پدری شان باز خواهند گشت.

طبعاً، در این زمینه همپای سازمانهای بین الملی، به جوامع آذربایجانی هم نیاز داریم. با ابرازامتنان خاطر نشان می سازم که، جوامع آذربایجانی طی سالهای اخیر سازماندهی می شود و جوامع آذربایجانی در کشورهای مورد اقامت شان، مجموعاً، در جامعه جهانی اکنون فعال هستند. لیکن این، مرحله اول شکل گیری جوامع ما است. همگان- هم شما و هم ما باید کارهای زیادی انجام دهیم تا، جوامع قوی آذربایجان تشکیل شود. آذربایجانی های مقیم کشورهای مختلف هر چه بیشتر تقویت یابند. از نظر اقتصادی بیش از پیش مستحکم گردند و بتوانند در حیات سیاسی اجتماعی کشورهای مورد اقامت شان حضور فعالی داشته باشند. بتوانند تاثیر خود را بر حیات آن کشور اعمال کنند. بدینوسیله، ضمن تبلیغ استقلال آذربایجان و سیاست خارجی آن در کشورهای مختلف نیز، به حل مشکلات آذربایجان کمک نمایند. معتقدم که، آذربایجانی های جهان بایستی این راه را طی کنند و در این راه امکانات بزرگی که، هنوز استفاده نشده است، وجود دارد. این کنگره نیز که، امروز آغاز بکار کرده است، صرفاً این هدف به دنبال دارد.

بار دیگر تاکید دارم، آرزوی ما است که، یکایک آذربایجانی های مقیم کشورهای مختلف جهان، در کشور خود زندگی خوبی داشته باشد، موقعیت خود را تقویت کند و رفاه را بهبود نماید. آرزو می کنیم که، هر یک از آذربایجانی ها در مسایل سیاسی اجتماعی کشور خود فعالانه حضور یابد، جایگاه برجسته ای برای خود احراز نماید و تا حدی صاحب امکان تاثیر باشد. ما آرزومند این هستیم.

بمنظور انجام خدماتی در این مورد ما برای تاسیس یک ارگان ویژه ای وابسته به دولت مان در امور جوامع آذربایجانی نیز تصمیم خواهیم گرفت. فکر می کنم، چنین ارگانی متمرکز، یعنی یک مقام دارای تماس دایم با جوامع آذربایجانی هم موجبات شکل گیری جوامع آذربایجانی و هم توسعه هر چه بیشتر روابط فیمابین را فراهم خواهد آورد.

هم میهنان عزیز!

مایلم نظرات قلبی ام را بار دیگر اظهار دارم که، اصالت ملی، در نزد هر فردی مایه غرور آن است. همیشه افتخار داشته ام و امروز هم مفتخرم که، من آذربایجانی هستم.

ایده اصلی دولت آذربایجان مستقل، آذربایجان مداری است. هر آذربایجانی بخاطر اصالت ملی اش باید احساس غرور کند و ما موظفیم آذربایجان مداری را- زبان، فرهنگ، ارزشهای معنوی ملی و آداب و رسوم آذربایجانی را محفوظ بداریم. مصوبه جامعی که، در مورد توسعه زبان آذربایجانی به تایید رسانده ایم، صرفاً بر این هدفرا دنبال میکند. ما استفاده از الفبای لاتین در آذربایجان را بتصویب رساندیم. اکنون در آذربایجان همه، تمام مراجع دولتی فقط از الفبای لاتین استفاده می کنند که، این هم عامل بسیار مهمی نشانگر ملیت و آذربایجان مداری ما. ما منبعد نیز تلاشهای خود را مبنی بر توسعه زبان آذربایجانی تداوم خواهیم بخشید.

می دانید، زبان هر ملتی برای آن خیلی عزیز است. برای ما زبان آذربایجانی، زبان مادری بی نهایت عزیز میباشد. زیرا سالهای مدیدی زبان مادریمان، زبان آذربایجانی نتوانسته بود در حیات ما نقش گسترده یی داشته باشد. ولی با وجود این، هر آذربایجانی در امر حفظ زبان خود کم یا بیش خدمات خود را انجام داده است. بویژه، نویسندگان، ادیبان و شعرای ما در آن دوران سخت، خدمات بزرگی در راه موجودیت زبان آذربایجانی داشته اند.

امروز من می توانم با احساس نهایت افتخار بگویم که، زبان آذربایجانی در قرن بیستم راه توسعه بزرگی را پیموده است. اکنون ببینید، زبان ما چه قدر غنی است، چه قدر دلپذیر است، به چه اندازه شیرین است و به چه میزان صاحب ذخایر گسترده لغوی میباشد.

ما تسلط زبان آذربایجانی و توسعه تدریجی زبان آذربایجانی را در آذربایجان تامین خواهیم کرد. ولی در عین حال آرزو داریم که، هر آذربایجانی صرف نظر از اینکه در چه قاره و در چه کشوری سکونت دارد، زبان همان کشور را هم فرا گیرد، از آداب و رسوم آن کشور نیز استفاده کند و با شرایط آن کشور خو گیرد. لیکن زبان آذربایجانی را حفظ و توسعه دهد.

وسیله دیگری که بتواند ملتها را به اندازه زبان، سنتها و ارزشهای معنوی ملی پیوند دهد، وجود ندارد. ما باید همیشه از این وسیله استفاده کنیم. مخصوصاً، آذربایجانی های مقیم کشورهای خارجی. فلذا من آرزو می کنم، آذربایجانی ها در جوامع آذربایجانی های هر کشوری همبستگی داشته باشند، پشتیبان یک دیگر شوند، به هم دیگر کمک کنند، در غم یک دیگر شریک باشند و از آداب و رسوم و ارزشهای ملی مان باهم حراست کنند و اعیاد ملی را جشن بگیرند. نه تنها جشن استقلال و عید نوروز، بلکه تمام اعیاد دیگری را هم جشن بگیرند. امکانات آموزشی مشخصی را برای رساندن زبان آذربایجانی به نسل جدید و کودکان ایجاد کنند. ما در این زمینه مساعدت خواهیم کرد تا، نسلهای بعد از ما، فرزندان شما و ما آذربایجان مداری را هر چه بیشتر اعتلا دهند. زبان آذربایجانی و ارزشهای معنوی ملی مان را پیوسته حفظ کنند.

دوستان عزیز!

مطمئن باشید که، آذربایجان بعنوان کشوری مستقل ده سال است روی پای خود محکم ایستاده است. در دوران گذشته ما استقلال آذربایجان را توسعه داده ایم و امروز اعلام می نمایم که، استقلال آذربایجان ابدی است، تزلزل ناپذیر و دائمی است.

دوستان عزیز، آذربایجان مستقل همیشه تکیه گاه شما خواهد بود و طبعاً، ما هم در آذربایجان شما را بعنوان نمایندگان خود می دانیم، امیدهای زیادی به شما داریم، از شما پشتیبانی می کنیم و شما را تکیه گاه خود تلقی می نماییم.

همانطور که دولت آذربایجان نوپاست، همبستگی آذربایجان، اتحاد آذربایجانی های جهان و جوامع آذربایجانی در کشورهای مختلف نیز نوپا میباشد. ولی اکنون ما وارد مرحله تازه ای شده ایم. ما تشکل می یابیم، استقلال کشورمان مستحکم می گردد، آذربایجانی های مقیم کشورهای خارجی با سرعت بیشتری سازمان یافته و همه ما باهم آذربایجان گرایی را زنده، جاویدان و ابدی خواهیم ساخت.

دوستان عزیز!

اینجانب به همه شماها آرزوی سلامتی و سعادت دارم. از نمایندگان و میهمانانی که از کشورهای خارجی آمده اند، تقاضا دارم تا، سلام و مهر و محبت مردم آذربایجان، دولت و رییس جمهور آن را به همه جوامع آذربایجانی و یکایک آذربایجانی ها ابلاغ کنید.

برای یکایک شما در رشته تخصص، فعالیت و محل زندگی تان توفیقات روزافزون را آرزومندم. قطع نظر از محل زندگی، برای هر خانواده و هر آذربایجانی آرزوی زندگی باسعادت و آینده ی پربرکت می کنم. باشد که، رودهای مان خشک نشود! باشد که، درختهای مان بریده نشود! باشد که، چراغ مان خاموش نگردد!

درود باد بر ملت آذربایجان!

زنده باد آذربایجان مستقل، آذربایجان، آذربایجان!