Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in Bibiheybet Camii`nin açılış töreninde yaptığı konuşma - 12 Temmuz 1998

Değerli kardeşler, yurttaşlar!

Değerli Azerbaycanlılar, Müslümanlar!

Ben sizi bu bayram - büyük peygamber Hz. Muhammed Aleyhisselâm`ın doğum günü vesilesiyle kutluyorum. Hepinize esenlik, Azerbaycan halkına, Müslümanlarına, bütün dünya Müslümanlarına barış, huzur ve mutluluk diliyorum.

Bugün - bizim için değerli olan bu bayram gününde Azerbaycan Cumhuriyeti`nin, memleketinin, halkının yaşamında tarihi bir olay yaşanmaktadır. Bugün biz 13.yüzyılda-700 yıl önce kutsallık kazanmış bir yere toplanmış bulunuyoruz. Bu kutsal yer Hz.İmam Musa-i Kazım`ın kızı, Hz.İmam Rıza`nın kızkardeşi Hökume`nin toprağa verildiği, mezarının bulunduğu bir yerdir. Bu yer o zamandan bugüne kadar Müslümanlar için kutsal bir yer oldu. Müslümanlar, yüzyıllar boyunca bu yeri ziyaret ettiler, buraya ümit bağladılar, sığındılar, dinimize, Allah`a, peygambere dua ettiler, kendilerini yaşadılar, İslam dinine bağlılıklarını gösterdiler.

İslam aleminde İslam`ı temsil eden bazı kutsal yerlerin Azerbaycan`da da bulunmasından dolayı gurur duyuyoruz. Bu kutsal yerlerin en değerli olanı bugün toplandığımız yer - Hz.Hökume`nin mezarının, bu mezar üzerinde bir zamanlar yaptırılan caminin bulunduğu yerdir. Allah`a, İslam`a bağlı olan insanlar 700 sene önce bu yerde büyük cami inşa ettiler ve burası Allah`ın evi, İslam tapınağı olarak büyük bir ün kazandı ve bir türbeye dönüştü. Müslümanlar, Azerbaycanlılar 700 sene boyunca bu camide, bu kutsal yerde Allah`a dua etti, manevi isteklerini arz etti, dinine, ahlakına, manevi dünyasına bağlı olduklarını sergilediler. İslam dini, insanlarda en üstün özellikleri oluşturdu, geliştirdi.

İslam dininin değerleri, en yüksek anlamlar içeren manevi değerlerdir. Bu değerleri yaşatmak, insanları bu yüce, ulvi, üstün manevi değerler çerçevesinde eğitmek Allah`ın emri, Peygamber Hz.Muhammed`in (s.a.v) çizdiği yoldur. Azerbaycan halkının tüm zorlukları, sıkıntıları, mahrumiyetleri, zilletleri atlatarak kendi dinine, manevi değerlerine her daim bağlı kalması ve hiçbir iktidarın, hükümdarın bunları yok edememiş olması bize gurur veriyor.

Bu kutsal yerde bir zamanlar yapılmış olan cami 60 sene önce barbarca bombalandı, yıkıldı. Bizim ahlakımız, manevi değerlerimiz, İslam dini bundan büyük zarar gördü. Halkımız, ulusumuz bu darbeyle sarsıldı, incindi, fakat yok olmadı, yenilmedi, bu darbelere, yaralara, sıkıntılara katlanmak zorunda kaldı. Ancak katlanmakla birlikte bu kutsal yere olan sevgisini, özlemini, inancını kalbinde yaşattı ve bu kutsal yerden asla kopmadı. Nitekim bu caminin yıkılmasının ve burada Hz. Hökume`nin mezarının tahrip edilmesinin ardından insanlar bu yeri her zaman kendilerine kurtuluş, ümit yeri olarak bellediler. Bu yer bir ziyaretgah olarak kendi anlamını hiçbir zaman kaybetmedi. İnsanlar burayı sürekli ziyaret ettiler, burada dileklerini arzettiler, yaşamak, yaratmak için bu kutsal yerden manevi güç, destek aldılar.

Bunlar hepsi Azerbaycan halkının tarihidir. Eskiye uzanan tarihimizin şan ve şeref, başarı dolu sayfalarının yanı sıra, trajik sayfaları da bulunuyor. Tüm bunlar bizimdir. Biz başarılarımızla, zaferlerimizle, tarih boyunca halkımızın kazandığı başarılarla gurur duyduk. Bunlar halkımızı yaşattı, ileriye götürdü, geliştirdi. Bunun yanı sıra biz tarihimizin acılı,sıkıntılı, trajik sayfalarını, aşamalarını atlattık. Bizim şerefli, namuslu atalarımız, ecdâtlarımız tüm bunlara katlandılar, fakat yıkılmadılar,yılmadılar, iradelerini kaybetmediler, umutla yaşadılar. Bizim manevi, İslami değerlerimiz kuşaktan kuşağa aktarıldı, yaşadı, bugünlere ulaştı. Günümüzde de bunlar halkımızın, milletimizin en büyük manevi zenginliğidir.

Biz birkaç sene önce bu kutsal yerde bayındırlık işlerine ve bir zamanlar yıkılmış caminin restorasyon çalışmalarına başladık. Halkımız bu caminin restore edilmesini hep istedi. Özellikle Sovyet iktidarının dağılması, Azerbaycan`da bağımsızlığın sağlanması, dinimizin - İslam dininin daha özgür hale gelmesinin ardından insanlarda bu istek, arzu giderek arttı. Bugün biz bu dileklerimizi yerine getirebildik ve bu bizim için büyük bir mutluluk ve büyük bir tarihi olaydır. Biz buraya, bu kutsal yere, İslamiyet`e, milletimize, halkımıza layık bir cami inşa etmeyi başardık. Bu, tarihi bir olaydır. Şu bayram gününde biz buraya bu caminin yeniden doğması, dünyaya gelmesi nedeniyle toplandık. Bu, Azerbaycan Müslümanları, keza tüm İslam alemi için çifte bayramdır. Hz.Muhammed`in doğum gününde Hz. Hökume`nin, Hz. İmamlarımızın evlatlarının, akrabalarının mezarları üzerinde muazzam bir caminin yapılmış olması ikinci bir bayramdır.

Değerli kardeşler, ben bu tarihi olay vesilesiyle sizi, bütün Azerbaycan halkını, İslam alemini kutluyorum. Umarım, bu cami bundan böyle daha da genişleyecek, büyüyecek ve halkımıza, İslamiyet`e sonsuz hizmetini yapacaktır.

Ben bu camiye, binaya baktığımda çok seviniyorum. Azerbaycan`da önemli mimarlık anıtları bulunuyor. Bu anıtları, yüzyıllar boyunca halkına, milletine hizmet eden insanlar yaptılar. Son yıllarda Azerbaycan`da - Bakü`de ve cumhuriyetimizin diğer kentlerinde, yerleşim bölgelerinde büyük ve güzel mimari eserler yapıldı. Bu cami kendi özel anlamı ve amacının yanı sıra, halkımızın büyük, değerli ve güzel mimarlık anıtıdır. Nitekim bu cami Azerbaycan`ın kültür, mimarlık tarihini zenginleştiren bir anıttır. Bu, gerçekten, çok büyük anlam taşımaktadır. Burası hem bir tapınak, hem kutsal bir yer, hem ziyaretgâh, hem güzel bir mimarlık anıtıdır. Umarım, gelecek kuşaklar bizim bu tarihi, asil çalışmamızın hakkını verecek, bu camiyi, ziyaretgahı sonsuza dek yaşatacak ve geçmişte bu kutsal yerde yaşanan trajedilere bir daha izin vermeyecekler.

Ben, bu caminin inşasını Azerbaycan halkının, Müslümanlarının ve İslam dinine saygı duyan, bağlı olan insanların ortak bir çalışması olarak değerlendiriyorum. Bugün biz halkın ortak çalışması sonucu yapılan bu güzel tapınak, anıt önünde toplanmış bulunuyoruz. O yüzden de bu çalışmada az çok emeği geçen herkese saygı duyulmalıdır.

Ben herkese teşekkür ediyorum. Bakü Valiliği ve Bakü Valisi Rafael Allahverdiyev bilhassa burada çok işler yaptı. Ben onların yaptığı çalışmaları özellikle takdir ediyor, kendilerine teşekkür ediyorum. Burada çalışan ve bu kutsal yere her zaman bağlı olan, gerçek yurtseverlik, ulusa sadakat sergileyen Hacı Hikmet`in hizmetlerine bilhassa değer veriyorum. Ben buraya her geldiğimde Hacı Hikmet ile karşılaşıyor, kendisinin bu yere ne kadar bağlı olduğuna, çalışmalarına tanık oluyordum. Bu nedenle Sayın Hacı Hikmet`i ve burada kendisiyle beraber çalışan din adamlarının hepsine saygı, sevgi ve teşekkürlerimi sunuyorum.

Yapılan bu çalışmalar Azerbaycan`da İslam dininin bugünkü durumunu yansıtmaktadır. Bugünkü durumu özetlersek, İslam dini ülkemizde, toplumumuzda kendine özgü bir yer edinmiş, manevi değerlerimizin taşıyıcısı ve manevi gıda kaynağı olarak halkımıza hizmet etmiştir. Bu, halkımızın son yıllardaki en güzel başarılarından biridir diye düşünüyorum.

Kafkas Müslümanları İdaresi ve işbu İdare Başkanı Şeyhülislam Hacı Allahşükür Paşazade`nin değerli İslam dinimizin Azerbaycan`da kendi yerini bulması, insanların kendi dinini yaşaması, dinimizin kendine özgü bir yer edinmesinde bilhassa emeği geçmiştir. Ben Azerbaycan Cumhurbaşkanı olarak cumhuriyetimizde İslam dininin bütün gereklerinin yerine getirilmesi ve vicdan özgürlüğünün sağlanması alanında elde ettiği başarılardan dolayı, Azerbaycan`da halkın, milletin birlik ve dayanışmasının pekiştirilmesi, geliştirilmesine yönelik yaptığı çalışmalardan dolayı Kafkas Müslümanları İdaresi ve onun Başkanı Sayın Hacı Allahşükür Paşazade`ye saygı ve sevgimi sunar, kendisine ve çevresindeki tüm din adamlarına bu fırsatla teşekkür ederim. Değerli kardeşler, gelecek çalışmalarınızda size başarılar dilerim.

Bu kutsal yeri, tapınağı restore eden, bu caminin yapımında yer alan herkes kendi milletine, halkına, dinine büyük hizmette bulunmuştur. O yüzden ben mimarlara, inşaatçılara, işçilere, hatta buraya bir tuğla bile koyan herkese teşekkür eder, şükranlarımı sunarım.

Bugün gördüğünüz cami, bu muazzam yapı bizi sevindiriyor. Fakat bu henüz işin birinci aşamasıdır. Bu inşaat projeye uygun olarak tamamlanmalıdır. Bugün beyan ederim ki, bu cami kompleksinde çalışmaların proje uyarınca tamamlanmasını bizzat takip edecek ve bunun gerçekleşmesi için tüm olanakları sağlayacak, gereken yardımları yapacağım.

Bu kutsal yerin çevresi de kendisine lâyık olmalıdır. O yüzden bu caminin çevresinde bayındırlık çalışmaları da yapılmalıdır. Bu bayındırlık çalışmaları sırasında çevredeki bazı yapıların yerinin değiştirilmesi söz konusu olabilir. Biz bu kutsal yerde her şeyi hakkıyla yapmalıyız. Çünkü bu caminin yapılmasından sonra bunun içerisinde Hz. Hökume`nin ve imam evlatlarının mezarlarının yeri belirlenecek, ardından bu kutsal yer sadece Azerbaycan Müslümanları için değil, tüm dünya Müslümanları için büyük bir ziyaretgâh haline gelecektir. Burayı ziyaret edenlerin sayısı her geçen yıl artacaktır. Bu nedenle, cami etrafında büyük bir kompleksin yapılması gerektiğini düşünüyorum. Din adamlarımız benim bu görüşlerimi katılıyorsa, o zaman bu konuda bana bir proje sunulmasını isterim. Ben bu projenin yaşama geçirileceğine söz veriyorum.

Biz İslam aleminin bir parçasıyız. İslam aleminde İslam tarihiyle bağlantılı kutsal yerler, tapınaklar bulunuyor. Biz benzer kutsal yerlerin, tapınakların Azerbaycan`da da bulunmasından dolayı gurur duymalıyız. Bunlar arasında en nüfuzlu ve en değerli olanı bugün bizim toplandığımız yerdir. Bu nedenle de burası İslam aleminin kutsal bir ziyaret yeri olarak dünyaya tanıtılmalı, bu yerin bugünü ve geçmişi anlatılarak İslam tarihinin daha da zenginleşmesine çalışmalıyız. Bunun yanı sıra İslam tarihinin her bir kutsal yeri genel tarih kitaplarında da yerini almalıdır. Bu işi de yapmalıyız. Tüm bunları yapmak için benim ileriye sürdüğüm önerilerin çok gerekli olduğunu düşünüyorum. Siz bunu onyalıyor musunuz?

(Yerden sesler: Evet, onaylıyoruz).

Değerli kardeşler, arkadaşlar!

Hayatımızdaki mutlu günlerin sayısı pek fazla değildir. Hayatımızda zorluklar, sıkıntılar vardır. Ancak bugün biz bu mutlu dakikaları yaşadığımız için, bayram gününde biraraya toplanarak kendi peygamberimizin doğum gününü hep beraber kutladığımız için ve bu vesileyle güzel bir tören yaptığımız için Allah`a şükretmeliyiz. Bu, büyük bir mutluluktur.

Ben bu mutlu gün, bu bayram nedeniyle sizi bir kez daha yürekten kutluyorum. Size, tüm Azerbaycan halkına, milletimize, sevgi ve saygılarımı sunuyorum. Azerbaycan`ın bağımsızlığı, ulusal özgürlüğü bizim milli manevi geleneklerimizin yaşaması için en önemli güvencedir, bu konuda bana güvenin. Azerbaycan`ın bağımsızlığının şimdi güvenli ellerde olduğundan şüpheniz olmasın. Azerbaycan halkının milli özgürlüğünün, bağımsızlığının her geçen gün güçlenmesi için benim ve tüm Azerbaycan devletinin elimizden geleni yaptığımıza ve bundan sonra da yapacağımıza emin olabilirsiniz. Böylece, biz halkımızı yaşatacak, milletimizi bir millet gibi yaşatacak, Azerbaycan halkının dünya halkları arasında edindiği yeri sağlamlaştıracağız. Dünya halklarına hem ülkemizde, hem dünyada Azerbaycan`ın milli, manevi, dini değerlerine saygı duyulması çağrısını yapacak ve bunu sağlayacağız. Tüm bunlar için halkımıza ulusal birlik, dayanışma gerekiyor. Bugün bu sağlanmıştır ve bu birlik ve dayanışmanın her geçen gün artacağına eminim. Azerbaycan`ın ulusal özgürlüğünün, bağımsızlığının her geçen gün pekişeceğince, sarsılmaz ve ebedi olacağına inanın.

Ben sizin hepinize sağlık, sihhat diliyorum. Hepinize aile boyu mutluluklar diliyorum. Halkımıza, milletimize mutlu gelecek, barış, huzur diliyorum. Teşekkür ederim.

Çeviri 14 Temmuz 1998 tarihli AZERBAYCAN Gazetesinden yapılmıştır.