Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi temsilcilerinden oluşan heyetle yaptığı görüşmeden - 10 Aralık 1999

Haydar Aliyev: Azerbaycan`a hoşgeldiniz, ben sizi selamlıyorum. Siz Azerbaycan`da ilk defa yapılacak olan yerel seçimleri izleyeceksiniz. Bu, bizim için çok önemlidir. Azerbaycan`da yerel seçimler ilk defa yapılıyor. Sanırım, son 4-5 ayda yürütülen çalışmalar sonucunda vatandaşlarımız belediye seçimleri ile ilgili gerekli bilgiyi edinmişler. Dün Yüksek Seçim Kurulu bir genelge yayımladı. Oradan anlaşıldığı üzere, vatandaşlar bu seçimlere katılmak için büyük bir hareketlilik içindeler. Bu, çok iyi bir durumdur. Biz seçmenlerin de böyle aktif olmalarını, oy kullanmalarını ve böylece seçimlerin gerçekleşmesini temenni ediyoruz. Tekrar söylüyorum, biz ilk kez belediye seçimleri yapıyoruz. Fakat biz demokratik seçim yapma deneyimine sahip bulunuyoruz. Biz bu seçimi de yaparız ve siz de bize yardım edersiniz diye düşünüyorum.

Ben sizin sadece bir gözlemci olarak değil, aynı zamanda bize yardım etmek amacıyla geldiğinizi düşünüyorum. Buyurun, sizi dinliyorum.

Alan Lloyd (Büyük Britanya Swansea şehir ve kontluk belediye üyesi - heyet başkanı): Sayın Cumhurbaşkanı, içten, sıcak selamlarınız için çok teşekkür ederim.

Doğru, biz buraya 12 Aralık`ta yapılacak seçimler için geldik. Fakat ben aynı zamanda, Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi temsilcilerinden oluşan heyetin üyesi olarak sizin ülkede bulunuyorum ve bu alanı denetliyorum. Bu çalışmada benim çok iyi bir yardımcım vardır. O, Türkiye`nin Ankara Üniversitesi Professorü Sayın Ruşen Keleş`tir.

Sayın Cumhurbaşkanı, biz Sizin ülkenizin Avrupa Konseyi üyeliğinin eşiğinde olduğunun gayet bilincindeyiz. Tabii ki, bu konseye üye olmanın temel koşullarından biri de Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı`nın koşullarını tam yerine getirmektir.

Pazar günü yapılacak seçimler uzun süredir devam eden sürecin yalnız bir parçasıdır. Biz burada izlediğimiz büyük coşkuya dayanarak şunu kararlılıkla söyleyebiliriz ki, siz bu alanda da büyük başarılar kazanacaksınız.

Belli olduğu üzere, Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi genel anlamda Avrupa Konseyi`nin kanatlarından biridir. Biz yerel demokratik seçimleri denetliyoruz ve demokratik seçimlerin sonucunda seçilmiş olan yerel yönetimlerin temsilcilerinin çok yakında Strasbourg`u ziyaret edeceklerini ve bizim bütün çalışmalarımıza katılacaklarını umuyoruz. Biz demokrasinin bir gecede oluşmayacağını gayet iyi anlıyoruz.

Seçim demokrasi yönünde bir adımdır. Biz seçimden sonra, yahut ileride de yerel yönetimlerin çalışmasını denetleyeceğiz diye umuyoruz. Bilindiği üzere, sizin ülke Avrupa Konseyi üyesi olmaya çok yakındır. Ben yakında Azerbaycan`ın Avrupa Konseyi`ne üye olacağından tam eminim. Sizin ülke Avrupa Konseyi üyesi olduktan sonra da bizim denetimimiz sürecektir. Zira biz Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı`nı imzalayan tüm yerel yönetimlerden gerekli çalışmayı yapmalarını istiyoruz.

Sayın Cumhurbaşkanı, biz Azerbaycan`da yasaların değiştiğini, uygulamalara yeni bir boyut kazandırıldığını biliyoruz. Yerel yönetimlerin özel öneme sahip rolü gerekli düzeye ulaştırılmalıdır. Bizim şimdiye kadar temasta bulunduğumuz tüm kişiler - hem resmi, hem resmi olmayan kişiler bize umut telkin etmişler. Biz bu seçimlerin iyi bir düzeyde yapılacağından eminiz.

Sayın Cumhurbaşkanı, tekrar söylüyorum, sizin ülkeniz çok yakında Avrupa Konseyi ailesine katılacaktır. Eminiz, yerel demokratik yönetimler de çalışmalarını uygun düzeyde kuracaklar. Avrupa Şartı`nı imzalayacaklar ve biz ortak bir aile çatısı altında mutlu yaşayacağız.

Haydar Aliyev: Sizin çok kısa süre içinde ülkemizdeki durumla ilgili yakından bilgi edinmeniz ve bir takım olumlu görüşler söylemeniz beni çok memnun etti. Bu umutlarınız, dilekleriniz, Azerbaycan`ın Avrupa Konseyi`ne üye olması ile ilgili söylediğiniz kelimeler için de size teşekkür ederim.

Avrupa Konseyi`ne üye olmak aynı zamanda yeni büyük sorumluluk almak demektir ve biz bunu iyi biliyoruz. Örneğin, şimdiye kadar Azerbaycan`da belediyeler yoktu, keza bu alanda bizim bir sorumluluğumuz da yoktu. Şimdi seçimler yapılacak, belediyeler kurulacak, kuşkusuz ki, Avrupa Konseyi`nde ve diğer uluslararası örgütlerde belediyelerin iş düzeyi ile ilgili belli bir değerlendirme yapılacak ve bu da Azerbaycan`a yönelik yaklaşımı etkileyecektir. Fakat biz kendimiz bu sıkıntıları cesaretle üstleniyoruz, üç senedir Avrupa Konseyi`nin kapısını çalıyoruz ve bu kapının açılmasını istiyoruz. Bunun bizim sorumluluğumuzu daha da artıracağını anlıyoruz. Yani biz tüm bunları bilinçli olarak yapıyoruz. Zira biz Avrupa Konseyi`nin tam üyesi olmak, çalışmamızı Avrupa standartlarına yaklaştırmak istiyoruz, demokratik, laik hukuk devleti kuruyoruz. Bu yol ne kadar zor olsa bile, bizim için bir o kadar önemlidir, gereklidir.

Avrupa Konseyi üyeliğinin bize yardımı dokunacaktır. Zira biz kendimiz bir yandan giderek daha sorumlu davranacağız, öte yandan Avrupa Konseyi üyesi olarak ülkemizde herhangi yanlış bir durum olursa, söz konusu konsey buna dikkat edecek ve devlet, yönetim makamlarımız da bu hataları yapmamaya çalışacaklar. Sanırım, bunlar doğru yönde yapılan çalışmalardır.

Sizin bu alanda deneyimli kişiler olmanız beni memnun etti. Ben asla büyük hayallere kapılmış değilim. Nitekim bu, ilk defa yapılan seçimlerdir. 30 dakika önce benim belediye seçimleri ile ilgili cumhuriyet televizyonu ve radyosu aracılığıyla Azerbaycan vatandaşlarına yaptığım sesleniş banda alındı, akşam onu yayınlayacaklar.

Ben halka, tüm vatandaşlara çağrıda bulunarak ilk önce şunu rica ettim, seçimlere aktif olarak katılsınlar, ikincisi seçimler tamamen özgür, aleni bir biçimde yapılsın, kişiler kendi istedikleri adaya oy versinler. Yerel yönetimler, genel olarak, yürütme organları, devlet makamları seçim kurullarının çalışmasına müdahale etmesinler. Dahası, kendilerinin müdahale etmemesi az bile, başka müdahale durumlarını da önlesinler.

Ben bir dizi dileklerimi aktardım. Eğer zamanınız olursa, televizyonda izleyebilirsiniz. Bizim ortak amacımız demokrasi yolunda büyük bir adım atmaktır.

Ben hayallere kapılmadığımı söyledim. Zira ben bizim yerel seçimleri Avrupa normlarına uygun düzeyde yapabileceğimizi düşünmüş olabilirim, fakat bunu yapmak biraz zor olacaktır. Bana Bakü`de her ilçe belediyesi için 70-80 kişinin aday olduğunu, fakat 19 kişinin seçilmesi gerektiğini söylediler. Oturup düşündüm, ben seçim kabininde bu 70 kişiden 19`unu seçip onlara nasıl oy vereceğim. Bu önceki seçimler gibi değil, zira orada 3-4-5 aday vardı. Şimdi ise 70 adaydan 19`una oy vermen gerekir. Bu kendi başına bir problemdir. Ben düşündüm, bu oy pusulalarını önceden mi dağıtsınlar, insanlar düşünüp taşındıktan sonra seçim kabinine girsinler. Fakat bu da mümkün değildir. Üstelik herkes tüm bu kişileri tanımıyor. Örneğin, ben pek çok kişi tanıyorum. Fakat oturduğum ilçede 70 adaydan olsa olsa 5-6 kişiyi tanırım, diğerlerini tanımam. Bu nedenle de bu, çok zor bir süreçtir. Siz bu işi yıllardır, onca yıldır yapıyorsunuz. Bu nedenle de bu, artık sizin için sıradan bir konudur, bizim için ise yenidir. Fakat bu, biz bunu yapmamalıyız anlamına gelmez. Biz bunu öğrenip sizin düzeye ulaşmak için yapmalıyız. Bu sizin yardımınızla mümkündür diye düşünüyorum.

Bizim amacımız seçimlerin demokratik, özgür, aleni bir biçimde yapılmasıdır. Kimin seçilip seçilmeyeceği bizim için hiçbir önem taşımamaktadır. Fakat kuşkusuz ki, her hangi belediyebölgesinde oturan kişiler kimleri seçtiklerini bilmeliler ve söz konusu kişilerin yerel yönetim organlarında verimli çalışmalar yapacaklarına inanmalılar.

Düşünüyorum ki, bizim şimdiye kadar gerçekleştirdiğimiz çalışmalar yerel seçimlerin yapılmasını sağlayacaktır. Seçmenlerin bu seçimlerle ilgili bilgi edinmesi için televizyon ve gazetelerde pek çok programlar, yazılar yayımlanmıştır. Zaman zaman ben kendim bile pek çok şeyleri televizyondan öğreniyorum. Zira onlar bu konuyu çok iyi anlatıyorlar. Yani aslında bu çalışmaları Yüksek Seçim Kurulu düzenliyor. Fakat bu konular sade bir dille anlatıldığında kişi çok şeyleri daha iyi anlıyor.

Böylece biz iki gün sonra sizinle birlikte bu seçimleri yapmalıyız. Tabii ki, Avrupa Konseyi`nin de kapıları Azerbaycan`a açılmalıdır ve belediyelerin temsilcileri de orayı ziyaret edecekler.

Alan Lloyd: Sayın Cumhurbaşkanı, demokrasinin yerleşmesi ve onun benimsenmesinin belirtileri de çok önemlidir. Bize adayların olması, onların hangi koşullara uyması ile ilgili pek çok sorular soruyorlar. Ben kendi deneyimimden şunu anladım ki, sıradan kişiler, seçmenlerin kendileri onlara nasıl bir kişi gerektiğini biz politikacılardan daha iyi biliyorlar.

Sayın Cumhurbaşkanı, demokrasi öyle bir araçtır ki, o, kişilere kendilerinin karar alması, istedikleri kişileri seçmesi olanağını sunmaktadır. Biz politikacılar şu kişilerle aynı görüşte olabiliriz, yahut onlara karşı gelebiliriz, fakat herşey seçmenlerin kendi elindedir. Ben yönettiğiniz ülkenin tüm vatandaşlarının bu fırsatı değerlendireceklerini, seçim bölgelerine gideceklerini ve kendi temsilcilerini seçeceklerini umuyorum.

Sayın Cumhurbaşkanı, Pazar günü yapılacak seçim çok önemli bir seçimdir. O, yerel özerk yönetimlerin seçimidir, zira bu da kişilere en yakın yönetim biçimidir.

Sayın Cumhurbaşkanı, benim ülkemin, onun yanı sıra Avrupa Konseyi üyesi diğer ülkelerin birikiminden bilindiği üzere diğer seçimlerde kazanan kişilerin çoğu kendi zamanlarının büyük bir kısmını parlamentoda, başkentte geçiriyorlar. Yerel yönetimlerin temsilcileri ise yılda kendi zamanlarının 52 haftasını, yahut 365 gününü kendi bölgelerinde onları seçen kişilerle birlikte geçiriyorlar. Yani onların diğer işlere ayıracak zamanları yok. Pazar günü bu seçimlerin ilk aşamasıdır. Temel çalışma daha sonra başlayacaktır. Yani yerel yönetimlere seçilmiş temsilcilere sorumluluk yüklenecek ve yönetim konusunda haklar tanınacaktır. Temel iş de bunun ardından başlayacaktır.

Sayın Cumhurbaşkanı, yerel yönetimlere, onlar kendi bölgelerinde bir takım hizmetleri gerçekleştirebilsinler diye yeteri kadar haklar ve yetkiler tanınmalıdır. Bu hizmet biçimleri yerel yönetimlerin kendi istedikleri hizmet biçimleri değil de, onlara oy kullanan kişilere gerekli hizmet biçimleri olmalıdır. Bence, bu haklar tanındıktan sonra yerel yönetimlerin bu yönetim çalışmalarını yasal çerçevede yapmaları için ülkede gerekli yasalar düzenlenmelidir.

Sayın Cumhurbaşkanı, ben Sizin dikkatinizi bir konuya da çekmek istiyorum. Yeni seçilmiş kişilerin eğitim alması, hem de doğru eğitimi alması çok önemlidir. Yani onlar gerekli yasalara uygun bir biçimde davranmalı, bunlara uymalılar. Belli olduğu üzere, seçilecek kişilerin hepsi bu çalışmada yeni kişilerdir. Ben onların eğitim alması için size ve hükümetinize bir çağrıda, bir ricada bulunmak istiyorum. Biz ise kendi adımıza onların eğitim alması için gereken her türlü yardımı yapmaya hazırız.

Biz Azerbaycan Parlamentosu`nda bir takım yasaların onaylanmak üzere olduğunu biliyoruz. Şimdi parlamentoda bu kanun tasarıları görüşülmektedir. Bu kanun tasarıları hakkında biz de bilgi edindik, onları biz de çok beğendik. Fakat yerel yönetimlerin bu yasalara uygun biçimde çalışmalar yapmaları çok önemlidir. Onların ileride de bu yasalar gereğince faaliyette bulunmaları gerekecektir. Tekrar söylüyorum, yeni seçilecek kişilerin eğitim alması ve seçmenlerin umutlarını gerçekleştirmesi çok önemlidir.

Bu seçimin demokratik koşullarda yapılması çok önemlidir. Bilindiği üzere, seçimleri kazanan bu kişiler 3-4 sene içinde, yani bir sonra yapılacak seçimlere kadar seçmenlerin umutlarını boşa çıkarmamalılar. Olur da onlar daha sonra tekrar seçilsinler, yahut aday olsunlar. Bu nedenle de onların eğitim almasına özen göstermenizi rica ediyorum.

Sayın Cumhurbaşkanı, tekrar söylüyorum, biz tüm bunların bir gecede çözüleceği hayallerine kapılmıyoruz. Biz belli bir geçiş döneminin yaşanacağını, yönetim makamları ile yerel yönetimler arasında çalışmaların yapılması için belli bir zaman gerekeceğini anlıyoruz. Fakat biz Azerbaycan`da şunu gözlemledik, yönetim makamlarının bazıları bu konuda çok büyük coşkuyla çalışıyorlar, bu seçimlere aktif olarak katılmayı düşünüyorlar. Pazar günü biz bu çalışmada size yardım edeceğiz. Fakat bizim temel yardımımız Pazar gününden sonra olacaktır.

Umarım, bu seçimler aleni bir biçimde, samimi bir ortamda yapılacaktır ve biz dönüşte olumlu bir rapor hazırlayacağız. Bizim raporumuz Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesi`ne, Bakanlar Kurulu`na sunulacaktır. Bu raporu okuduktan sonra herkes ortak bir uzlaşmaya varacak ve şunu söyleyecek, Azerbaycan Avrupa Konseyi`ne hoş geldi. Keşke o gün çok yakın olsa!

Haydar Aliyev: Teşekkür ederim, çok değerli görüşleriniz için size teşekkür ederim. Sizin hem seçimin yapılması, hem de, özellikle, seçim sona erdikten sonra belediyelerin pratik faaliyeti hakkında tavsiyeleriniz çok önemlidir. Sizin söylediğiniz üzere, gerçekten temel çalışma belediyeler seçildikten sonra başlayacaktır. Bu alanda sizin yardımınıza çok ihtiyacımız olacaktır. Siz şimdi bize her türlü yardımı yapacağınızı söylüyorsunuz ve ben bundan memnunum. Şu durumda biz belediye seçimlerini başarılı bir biçimde gerçekleştirmenin yanı sıra, ileride onların çalışmalarını daha iyi bir şekilde düzenleyebiliriz.

Ben onların eğitim alması konusunda sizin görüşlerinize katılıyorum. Anlaşılan, bunun için özel bir program yapılmalıdır. Biz sizin tavsiyelerinizi, birikiminizi göz önünde bulundurarak, onları gerçek anlamda eğitimli kılmalıyız. Tek kelimeyle, bizim işbirliğimiz uzun sürecektir.

Bugünkü düşünceleriniz için size teşekkür ederim. Umarım, bizim işbirliğimiz ileride de başarılı olacaktır. Teşekkür ederim.

"AZERBAYCAN" Gazetesi, 11 Aralık 1999 yılı.