Tony Blair: Sayın Cumhurbaşkanı Aliyev, Sizi içtenlikle selamlıyorum ve davetimi kabul ederek Büyük Britanya`ya resmi ziyarette bulunduğunuz için Size şükranlarımı sunuyorum.
Ben sizinle daha önce yaptığım görüşmeleri her zaman büyük bir zevkle hatırlıyorum. Haydar Aliyev gibi seçkin bir devlet adamı ile görüşmeler yapmaktan şeref duyduğumu belirtirim.
Haydar Aliyev: Sayın Başbakan, ilk önce bu davet, içten sözler ve konukseverlik için Size teşekkür ediyorum ve benim de sizinle görüşmekten memnun olduğumu söylüyorum.
Tony Blair: Azerbaycan ile Büyük Britanya arasındaki işbirliğinin iyi bir düzeyde olduğunu kaydederim. Biz ekonomik ve politik ilişkilerin düzenli bir biçimde geliştirilmesine büyük önem veriyoruz.
Büyük Britanya Kafkasya, Orta Asya bölgesine özel ilgi duymaktadır ve Azerbaycan`ın bu bölgede bir nevi anahtar rolü oynadığının altını çizerim. Şunu da kaydederim ki, Birleşik Krallık Azerbaycan ile politik stratejik ilişkilerini genişletmek istiyor.
Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev ile birlikte imzalayacağımız dostluk ilişkileri ve ortaklıkla ilgili beyanname ülkelerimiz arasında karşılıklı yarara dayalı ilişkilerin daha da yaygınlık kazanması için büyük olanaklar sunacaktır ve ben bu konudan emin olduğumu belirtmek istiyorum. İşçi Partisi`nin seçimleri kazanmasının ardından Büyük Britanya`nın Azerbaycan ile ilgili politikasının değişmediğini, yeni hükümetin Azerbaycan Cumhuriyeti ile, Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev ile ilişkilerinin daha da yoğunlaşmasına büyük önem verdiğini kaydederim. Hazar bölgesinde Azerbaycan çok büyük stratejik öneme sahiptir. Biz Azerbaycan`ı ve Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`i stratejik ortağımız olarak görüyoruz. Britanya`nın yeni hükümeti Azerbaycan ile ekonomi, politika ve güvenlik alanında ilişkilerinin düzenli olarak gelişmesine büyük ilgi duymaktadır.
Sayın Cumhurbaşkanı, eminim, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı olarak Büyük Britanya`ya yaptığınız resmi gezi ülkelerimiz arasındaki işbirliğinin daha geniş alanları kapsamasında yeni bir dönem açacaktır. Sizin çok üstün yönetiminiz altında son beş yılda Azerbaycan`da laik demokratik hukuk devletinin kurulması alanında yapılan çalışmalar Britanya hükümeti tarafından dikkatle izleniyor ve takdirle karşılanıyor.
Azerbaycan`da yaşanan demokratik dönüşümlerin cumhuriyetinizin bağımsızlığının, egemenliğinin korunup sürdürülmesinde önemli rol oynadığını vurguluyor ve piyasa ilişkileri yolunu seçmiş ülkenizde ekonomi alanında son yıllarda elde edilen başarıları birkez daha çok takdir ediyorum.
Hazar`ın Azerbaycan`a ait bölümündeki yataklarının ortak işlenmesi alanında imzalanmış tarihsel anlaşmaların genç, bağımsız devletinizin ekonomisinin dünya ekonomisi ile sıkı bütünleşmesinde önemli rol oynayacağının da altını çizmek istiyorum. Tüm bunların Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in kendi halkına paha biçilmez hizmetlerinin sonucunda sağlandığını memnunlukla ifade ederim. Britanya şirketlerinin Azerbaycan`da geniş faaliyeti için sağlanmış güzel olanaklardan dolayı Size derin şükranlarımı sunuyorum.
Ülkelerimizin ekonomik işbirliği Azerbaycan Cumhuriyeti ile Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı`nın devletlerarası ilişkilerinin daha da iyileştirilmesi için sağlam bir zemin oluşturmaktadır. Hazar`ın Azerbaycan`a ait sektöründeki çalışmalara Britanya şirketlerinin etkin katılımı hem Birleşik Krallık, hem de Azerbaycan açısından özel önem taşımaktadır.
Azerbaycan petrol yataklarının ortak işlenmesi için Büyük Britanya şirketleri ile ADPŞ (red. Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi) arasında aynı gün imzalanacak yeni anlaşmaların ülkelerimizin işbirliğinin büyük perspektiflerinin habercisi olduğunu vurgulamak istiyorum. Diğer alanlarda da benzeri önemli anlaşmaların imzalanmasının çok gerekli olduğunu kaydederim.
Azerbaycan`ın Avrupa kuruluşlarında geniş bir biçimde temsil edilmesi için Büyük Britanya`nın etkili yardımlarda bulunacağını söylüyorum. Biz Avrupa Konseyi`nde konuk statüsü alan cumhuriyetinizin bu konseye tam üye olması için gerekli çabalarda bulunacağız ve Azerbaycan bu alanda Büyük Britanya`nın tam desteğine güvenebilir.
Ben bağımsız cumhuriyetinizin Avrupa`ya entegrasyonu için gösterdiği ilgiye çok değer veriyorum, NATO`nun "Barış için Ortaklık" programı çerçevesinde işbirliğinin yaygınlık kazanmasının gerekli olduğunu vurguluyorum. Biz bu alanda da Azerbaycan`a yardım etmeye hazırız.
Ülkenizin Hazar`ın Azerbaycan`a ait bölümünde bulunan yataklardan elde edilen petrolün dünya pazarına birkaç güzergahtan ulaştırılmasını tercih etmesini memnunlukla karşılıyorum. Petrolün pek çok alternatif güzergahlar üzerinden ihracı hem boru hatlarının güvenliği açısından, hem de ekonomik açıdan çok faydalıdır.
Büyük Britanya`nın Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının AGİT Minsk Grubu çerçevesinde barış yoluyla çözümünden yana olduğunu ifade ediyorum. Bizim ülkemiz Azerbaycan`ın toprak bütünlüğünü tanıyor. Bu alanda uluslararası hukuk ilkeleri, Birleşmiş Milletler`in, AGİT`in değişmez ilkeleri vardır ve onlara uyulması gerekiyor.
AGİT`in Aralık 1996`da Lizbon`da düzenlenen zirve toplantısında Büyük Britanya`nın da Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının çözümü ile ilgili ilkelerin kabulü yönünde oy kullandığını birkez daha hatırlatıyorum ve bu anlaşmazlığın kısa sürede çözüme bağlanacağından emin olduğumu söylüyorum.
Azerbaycan`da idam cezasının kaldırılmasını insan haklarının korunması alanında çok büyük bir adım olarak değerlendiriyor ve Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in bununla ilgili imzaladığı kararı takdir ediyorum. Avrupa ülkeleri Azerbaycan`ın batılı değerlere bağlılığına çok büyük önem veriyorlar.
Cumhuriyetinizin Kafkasya ve Orta Asya bölgesinde özel önem taşıyan bir devlet olduğunu göz önünde bulunduran Büyük Britanya hükümeti Azerbaycan Büyükelçiliği`nin faaliyetini genişletme kararını almıştır. Sayın Cumhurbaşkanı, bunun için Sizden gerekli koşulların sağlanmasını rica ediyorum.
Ben Azerbaycan`da mevcut sosyopolitik durum, Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının barış yoluyla çözüme bağlanması için AGİT Minsk Grubu çerçevesinde yapılan görüşmelerin gidişatı konusunda bilgi almak isterdim. Avrupa Birliği`nin TRACECA programı çerçevesinde eski "İpek Yolu"nun restorasyonu ile ilgili Azerbaycan`da yapılan çalışmalara çok değer veriyorum ve Avrupa-Kafkasya-Asya koridorunun büyük olanaklara sahip olduğunun altını çiziyorum.
Haydar Aliyev: Sayın Başbakan! Ülkemizle ilgili söylediğiniz güzel kelimeler için size içten teşekkürlerimi sunuyorum. Avrupa`nın bu çok nüfuzlu devleti ile ilişkilerin her geçen gün iyileşmesine, işbirliğinin düzenli olarak gelişmesine Azerbaycan büyük önem veriyor. Cumhuriyetimiz bağımsızlığını kazandıktan sonra Büyük Britanya ile sağlanmış devletler arası, hükümetlerarası ilişkilerin mevcut durumundan memnun olduğumu belirtiyorum.
Şubat 1994`te Londra`ya ilk resmi ziyaretimi, o sırada yaptığım görüşmeleri, bulunduğum temasları büyük zevkle hatırlıyorum. O sırada imzalanan belgelerin Azerbaycan-Büyük Britanya işbirliğinin güçlendirilmesinde önemli bir rol oynadığını vurguluyorum.
Geçen yıl Büyük Britanya`da genel seçimleri kazanarak iktidara gelen İşçi Partisi`nin kısa bir sürede ülkede bir dizi olumlu gelişmeler sağlamasını çok takdir ediyorum. Sayın Tony Blair ile önceleri yaptığım görüşmeleri, müzakereleri memnunlukla hatırlıyorum.
Sayın Blair, sizin davetiniz üzerine Londra`yı resmi ziyaret etmekten memnun olduğumu söylüyorum ve eminim, burada yaptığım görüşmeler, müzakereler, imzalanacak anlaşmalar Azerbaycan-Büyük Britanya ilişkilerinin düzenli bir biçimde gelişmesinde yeni aşama başlatacaktır.
Ben Kraliçe Hazretleri ile bugünkü görüşmeyi tarihi bir olay olarak değerlendiriyorum. Biz bu görüşmede ülkelerimizin, halklarımızın karşılıklı yarara dayalı ilişkilerinin, özellikle bilim, eğitim, kültür alanındaki işbirliğinin giderek yoğunluk kazanması için çözümlenmesi gereken bir dizi konuları detaylı olarak görüştük.
Büyük Britanya`nın, özellikle Başbakan Tony Blair`in Azerbaycan ile işbirliğinin tüm alanlarda yaygınlık kazanmasına büyük önem vermesini çok takdir ediyorum. Biz dünya politikasını etkileme gücüne sahip bir devletin ülkemize karşı büyük ilgi duymasından çok memnunuz ve bu ilişkilerin her zaman gelişmesi için kendi adımıza tüm gerekli önlemleri alacağız.
Başbakan Tony Blair`in, Büyük Britanya`nın Azerbaycan Büyükelçiliği`ndeki personel sayısını artırmasına ilişkin görüşünü memnunlukla karşılıyorum ve büyükelçiliğin ilerideki faaliyeti için devletimizin her türlü koşulu sağlayacağını bildiriyorum.
Demokratik gelişme ve piyasa ilişkilerini yolunu seçmiş Azerbaycan`da laik demokratik hukuk devletinin kurulması ve reformların uygulanması alanında son yıllarda kazanılan başarıların Büyük Britanya hükümetince olumlu karşılanmasının beni çok memnun ettiğini söylüyorum. Şunu da dikkatinize sunarım ki, 1995 yılında cumhuriyetimizde ilk demokratik Anayasa kabul edildi. Tüm siyasi partilerin temsil edildiği bir parlamento oluşturuldu.
Cumhuriyetimizde ekonomik reformların yapılması alanında da ciddi adımlar atılmıştır ve ülkemizin kendi ekonomisinin dünya ekonomisi ile sıkı entegrasyonuna da büyük önem verdiğini kaydederim. Cumhuriyetimizdeki zengin yatakların ortak işlenmesi alanında bir dizi çalışmaların yapıldığının da altını çizerim. Biz Hazar`ın Azerbaycan`a ait bölümündeki yatakların ortak işlenmesi konusunda yabancı ülkelerin en nüfuzlu petrol şirketlerinin katılımıyla 1994 yılında ilk anlaşmayı imzaladık ve ona "Yüzyılın Anlaşması" ismi verildi. Büyük Britanya`nın "BP" Şirketi de bu anlaşmada kendi payına düşeni aldı. Bundan sonra yabancı ülkelerin Azerbaycan`a ilgisi giderek arttı ve ard arda yeni tarihi anlaşmalara imza atıldı.
Dünyanın çeşitli ülkelerinden pekçok şirketin Azerbaycan`da yaygın faaliyetlerde bulunduğunu hatırlatırım. Sadece 100`den fazla Büyük Britanya şirketinin cumhuriyetimiz ekonomisinin gelişmesine etkin katılımını memnuniyetle ifade etmek istiyorum.
Azerbaycan petrolün çeşitli güzergahlar üzerinden dünya piyasasına ulaştırılmasına büyük önem veriyor. Halihazırda Hazar`ın Azerbaycan`a ait bölümünde bulunan kaynakların ortak işletilmesi amacıyla imzalanmış anlaşmaların gerçekleştirilmesi alanında büyük işler yapılmaktadır. Bunun yanı sıra üretilecek petrolü dünya piyasasına ulaştıracak boru hatlarının güzergahları net olarak belirlenmeli, inşası gerçekleştirilmelidir. Bu vesileyle ana ihraç petrol boru hattının Bakü-Ceyhan güzergahıyla Gürcistan ve Türkiye üzerinden Akdeniz`e kadar uzanmasının gerekli olduğunu düşünüyoruz.
Sizinle bu görüşmenin ardından Büyük Britanya şirketleri ile birkaç yeni anlaşma imzalanacağına inanıyorum. Hazar`ın Azerbaycan`a ait sektöründeki "Araz", "Alov", "Şark", "İnam", karada bulunan "Murathanlı", "Caferli" ve "Zerdab" yatakları zengin rezervlere sahiptir. Bu anlaşmaların Azerbaycan-Büyük Britanya işbriliğinin daha geniş alanları kapsamasını teşvik edeceğinden emin olduğumu bildiriyorum.
İnanıyorum ki, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ile Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Başbakanı`nın imzalayacakları dostluk ve ortaklıkla ilgili ortak deklarasyon tüm alanlarda karşılıklı yarara dayalı ilişkilerin giderek yoğunluk kazanması açısından büyük olanaklar sunacaktır. Başkentimizde otel ve iş merkezlerinin inşası ile ilgili Bakü Büyükşehir Belediyesi ile İngiltere`nin "Morrison" şirketi arasında imzalanacak projeye de çok değer veriyorum.
Dünya politikasında önemli yer edinen ve Avrupa`nın en nüfulu devletlerinden biri olan Büyük Britanya`nın Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının barış yoluyla çözümüne gösterdiği ilgiden memnun olduğumu belirtiyorum.
Bu anlaşmazlığın tarihi, çıkma nedenleri ve onun çözüme bağlanması için AGİT Minsk Grubu çerçevesinde yapılan görüşmelerin mevcut durumu ile ilgili birkaç kelime söylemek istiyorum. Biliyorsunuz, Ermenistan daha 1988 yılında Azerbaycan topraklarının bir bölümünü - Dağlık Karabağ`ı koparıp Ermenistan`a bağlamak amacıyla ülkemize yönelik askeri saldırıda bulundu. Fakat Sovyet Hükümeti, Sovyet yönetimi bu anlaşmazlığı önlemek için gerekli önlemleri almadılar. Bu ise daha sonralar Ermenistan-Azerbaycan savaşına yol açtı. Sonuçta Azerbaycan topraklarının yüzde 20`si Ermeni silahlı birliklerince işgal edildi, 1 milyondan fazla Azerbaycan sakini kendi yerlerinden, yurtlarından zorla göç ettirilerek şu anda zorlu koşullar altında çadırlarda yaşıyor.
Mayıs 1994`te askeri operasyonların durdurulması, ateşkes hakkında Ermenistan ile bir anlaşma yaptık. Dört senedir ateşkes uygulanıyor. Fakat bu, barış demek değildir. Tüm bu dönem içinde biz anlaşmazlığı barış yoluyla çözmek için bir dizi fiili adımlar attık. Fakat Ermenistan yapıcı olmayan bir tutum izliyor. En son Aralık 1996`da AGİT Lizbon Zirve Toplantısında bu anlaşmazlığın barışçıl yoldan çözümlenmesi ile ilgili ilkeler tespit edildi ve üç öneri sunuldu: birincisi -Azerbaycan`ın ve Ermenistan`ın toprak bütünlüğünün tanınması; ikincisi - Dağlık Karabağ`a Azerbaycan Cumhuriyeti`nin sınırları içinde en geniş özerklik statüsünün verilmesi; üçüncüsü - Dağlık Karabağ`ın tüm nüfusunun güvenliğinin güvence altına alınması. Biz bu ilkeleri kabul ettik, oysa onlar bizim açımızdan pek uygun ilkeler değildi. Biz bunu sorunu barış yoluyla çözmek için yaptık. Fakat Lizbon`da düzenlenen zirve toplantısında Ermenistan yapıcı olmayan bir tutum izledi, bunu onaylamadı. Sonuçta AGİT üyesi 54 devletten 53`ü bu ilkelerin kabulü yönünde oy kullandı, Ermenistan ise karşı çıktı.
O dönemden bu yana bu üç ilke sorunun çözüme bağlanması için bir zemin olarak görülmektedir. Onların gerçekleşmesi için biz Minsk Grubu eşbaşkanlarının- ABD`nin, Fransa`nın, Rusya`nın ileri sürdükleri son önerileri kabul ettik. Fakat Ermenistan anlaşmazlığın kısa sürede çözüme bağlanması için ne uluslararası örgütlerin kararlarını, kararnamelerini, ne uluslararası normları, herkes tarafından kabul görmüş meşru ilkeleri, ne de dünyanın en nüfuzlu devletlerinin önerilerini hiç umursamamaktadır. Sayın Başbakan, Büyük Britanya`nın uluslararası örgütlerde ve toplantılarda Azerbaycan`ın haklı davasını desteklemesinden dolayı kendi memnunluğumu ifade ediyorum.
Bizim kanaatimizce, şimdi sorunun barış yoluyla çözümü iki aşamada gerçekleştirilebilir. Bunu Minsk Grubu da öneriyor. Anlaşılır olması için size Azerbaycan`ın haritasını göstermek istiyorum. Bir bakın, haritada Ermeni askeri birliklerinin işgal ettikleri bölgeler gösterilmiştir. Burası Ermenistan, şurası ise Nahçıvan bölgesidir. Dağlık Karabağ kırmızı renkle gösterilmiştir. Orası Azerbaycan`ın bir ilidir. Azerbaycan`ın Dağlık Karabağ çevresinde bulunan işgal altındaki bölgeleri yeşil ve sarı renkle boyanmıştır. Biz Minsk Grubu`nun da şunu önerdiğini düşünüyoruz: ilk aşamada Ermeni askeri birliklerinin yeşile boyanmış bölgelerden çekilmesini, mültecilerin buraya geri dönmesini ve bu sorunun çözümü için AGİT barış güçlerinin oraya konuşlandırılmasını sağlamak, ikinci aşamada ise Ermeni silahlı kuvvetlerinin Laçın ve Şuşa bölgelerinden çekilmesi, aynı zamanda, Dağlık Karabağ`ın statüsünün Lizbon zirve toplantısında öngörüldüğü üzere belirlenmesi gerekir.
Biz barış istiyoruz, anlaşmazlık barış yoluyla çözümlenmelidir. Fakat biz topraklarımızın herhangi küçük parçasının bile başka bir ülkeye verimesini asla kabullenemeyiz. Bu, bizim kesin, ilkesel tutumumuzdur. Biz bu tutumumuzdan asla geri adım atmayacağız.
Azerbaycan`ın Avrupa kuruluşlarına eşit üye olarak katılımına büyük önem verdiğini beyan ediyorum. Birleşik Krallık Hükümeti`nin bu konuda cumhuriyetimize fiiili yardımda bulunma isteğini şükran duygusuyla kabul ediyorum. Genç, bağımsız devletimizde insan haklarının korunması, demokrasi ilkelerinin uygulanması, siyasal çoğulculuğa geniş yer verilmesi alanında epey çalışmalar yapılmıştır.
Önümüzde Azerbaycan`da cumhurbaşkanlığı seçimleri var. Ülkemiz Anayasası, Seçim Yasası seçimlerin tam demokratik, özgür ve adil koşullar altında yapılması için gerekli ortamı sağlamaktadır.
Uluslararası toplumda özgün bir yeri olan Azerbaycan Avrupa-Kafkasya-Asya ulaşım koridorunun verimli bir biçimde değerlendirilmesi çalışmasına özel önem veriyor. Gördüğünüz şu haritada eski "İpek Yolu"nun perspektifleri gösterilmiştir.
Sayın Başbakan! Avrupa Birliği`nin yardımıyla TRACECA programı çerçevesinde bu sene 7-8 Eylül tarihleri arasında cumhuriyetimizde uluslararası konferans düzenlenecektir. Ben sizi bu uluslararası toplantıya katılmaya davet ediyorum.
Tony Blair: Bu daveti memnunlukla kabul ediyorum. Büyük Britanya Hükümeti tarihi İpek Yolunun restorasyonuna büyük önem veriyor ve bizim hükümet heyeti şu toplantıya mutlaka katılacaktır.
Büyük Britanya`nın 100`den fazla şirketi Azerbaycan`da faaliyet gösteriyor. Bunlar işbirliğimiz için iyi bir zemin oluşturmaktadır diye düşünüyorum. Bu nedenle de biz bu konferansa çok büyük önem veriyoruz ve onun tüm katılımcı ülkeler açısından yararlı olacağından eminiz.
Haydar Aliyev: Sayın Başbakan! Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı`nı resmi ziyarete davetinizden dolayı bir kez daha size teşekkürlerimi ve şükranlarımı sunuyorum. Yapılan görüşmeler, müzakereler, imzalanacak belgeler ülkelerimizin tüm alanlardaki ilişkilerinin gelişmesinde önemli rol oynayacaktır ve ben bundan emin olduğumu söylüyorum.
Samimi sohbet için size teşekkür ediyorum. Bir kez daha sizi resmi ziyaret için Azerbaycan`a davet ediyorum.
Tony Blair: Sayın Cumhurbaşkanı, ben bu daveti memnunlukla kabul ediyorum.