Haydar Aliyev: Ben sizinle tekrar biraraya gelmekten memnuniyet duyuyorum. Maalesef, bu görüşme Sizin bu görevdeki son görüşmenizdir. Buna rağmen ileride de işbirliği yapacağımızı umuyorum, şu anlamda ki Rusya Federasyonu büyükelçisi olarak Siz Azerbaycan`da bulunduğunuz dönem içinde Azerbaycan ve Rusya arasındaki ilişkilerin gelişmesi, işbirliğinin yaygınlaşması için az iş yapmadınız. Bu nedenle de ben sizi selamlıyorum.

Aleksandr Blohin: Haydar Aiyeviç, beni kabul ettiğiniz için çok teşekkür ediyorum.

Bugünkü görüşme gerçekten sıra dışı bir görüşmedir. Burada görev yaptığım dört buçuk sene içinde bitişik salonlarda pekçok defa bir araya geldik ve bu, normal bir durummuş gibi, tekrar görüşecekmişiz gibi görünüyordu. Fakat, en azından benim için bugünkü görüşme çok üzücüdür. Zira ne kadar işler ve neler yaptığım konusunda değerlendirme yapmak, tabiri caizse, bana düşmez. Herhangi bir yorumu öncelikli olarak Siz yapmalısınız. Azeriler, geçen şu dört buçuk sene içinde burada edindiğim arkadaşlar yapmalıdır. Herhalde bana öyle geliyor ki, ben burada, Azerbaycan`da herkesin gözlerine vicdan rahatlığıyla bakabilirim. Çünkü anlıyorum ki, buradan giderken cumhurbaşkanının gözlerine, halkın gözüne bakamamak, gözlerini kaçırmak, bu herhalde en ağır ceza olurdu. Ben, buradan vicdan rahatlığıyla gittiğimi söylüyorum, zira biliyorum, geçen dört buçuk senede bu ülkede ne yaptıysam, hep Rusya için, Azerbaycan için karşılıklı olarak yarar sağlayacak kararlar almaya çalıştım.

Haydar Aliyeviç, Sizin özel hizmetlerinize gelince, bu konuda ben belki de pek güzel şeyler söylememişimdir. Fakat bu, benim şu hizmetlerin farkında olmadığımdan, değerlendiremediğimden dolayı değil. Ne yapabilirim, benim belki yapım böyledir. Fakat bugün ben bunu açıkça ve dürüstçe söyleyebilirim, çünkü gidiyorum ve hiçkimse beni, cumhurbaşkanı ile ilgili her hangi kelimeleri onun bir şeyler yapması için söylüyorum diye yargılayamaz. Hayır bunun için anlatmıyorum. Ben tam samimi olarak düşünüyorum ki, Azerbaycan`da bulunduğum şu dönem benim hayatımda her halde en önemli, yüksek düzeyde sorumluluk gerektiren ve ilginç bir dönemdir. Tüm bu dört buçuk yılda bir cumhurbaşkanı olarak, bir insan olarak Siz her zaman benim yaşamımda bir şekilde yer aldınız; öyle bir insan ki, ben ona sadece büyükelçi olduğum için görevim gereği değil, sırf şu nedenden dolayı saygı duyuyorum: kim ne derse desin, ben Sizin Azerbaycan için büyük işler yaptığınıza tanık oldum.

Ben sizin yaptığınız işlerin hepsinin Azerbaycan`ın refahına yönelik olduğunu görüyordum. Ben bunun önünde eğiliyorum ve Size içtenlikle teşekkür etmek istiyorum, zira tüm bu 4,5 sene benim için büyük ve gerçek bir okul oldu. Bir zamanlar beni bilhassa Azerbaycan`a yolladıkları için, yaşam beni Sizinle karşılaştırdığı için, büyük bir politikaçının ne demek olduğunu anladığım için çok mutluyum.

Ben Sizinle çalıştığım zaman Rusya ve Azerbaycan için bir takım faydalı işler yapmaya çalışıyordum, aynı zamanda Sizin nasıl çalıştığınızı görüyordum. Bu, gerçekten de her bireyin hakketiği bir hayattır. Mayakovski`nin sözlerini muhtemelen hatırlıyorsunuzdur: "Hayatı kurmayı kimden öğrenmeyi düşünen genç adam". Ben Mayakovski`nin sözlerini değiştirerek şöyle derdim: "Hiç düşünmeden, Sayın Aliyev`den öğrenirdi". Haydar Aliyeviç, Siz gerçekten büyük politikacı ve asıl insansınız. Bunu söylemekten utanmıyorum ve böyle konuşmaktan da memnunum, zira şimdi hiçkimse beni övmekle suçlayamaz - çünkü buradan gidiyorum.

Haydar Aliyeviç, çok çok teşekkür ediyorum. Umarım, 18 Aralık`ta benim Bakülülerle bir araya gelme fırsatım olacaktır. Aynı gün Sizin Müzikal Komedi Tiyatrosu`na teşrif ederek bizi onurlandıracağınızı çok umuyorum. Ben Bakülülerle, Bakü ile vedalaşma fırsatı bulacağım. Yesenin Bakü ile vedalaşırken ne düşündüğünü bilemem, fakat muhtemelen buna benzer duygular yaşamıştır. Nitekim Bakü gerçekten benim yaşamımın bir parçası, hatıralarımın bir parçasıdır. Yaşamımın bundan sonraki döneminin nasıl olacağına bağlı kalmaksızın bunu hayatımdan, hafızamdan koparmak mümkün değildir.

Söylediğim şu, bu, benim hayatımın önemli bir dönemidir. Bu nedenle de Size büyük şükran duyuyorum. Size yaptığım ricalar - yurttaşlarım olan belirli kişilerden tutun bir takım siyasi konulara kadar geniş bir alanı kapsayan bu ricalar dikkatten kaçmamıştır. Herhalde benim bizzat Size yaptığım istekler cevapsız kalmamıştır. Bu, her büyükelçi için çok önemlidir. Zira eğer büyükelçinin soruları cevapsız kalıyorsa, bu şu demek oluyor ki, o, bazı şeyleri iyice düşünmemektedir. Kısacası, Sizin sayenizde ben Rusya Federasyonu Başkanı`nın, genel olarak ülkemin bana yüklemiş olduğu görevin üstesinden gelme olanağını kazandım.

Haydar Aliyeviç, çok çok teşekkür ederim.

Haydar Aliyev: Düşünüyorum ki, Rusya Federasyonu Büyükelçisi olarak Azerbaycan`da görevde bulunduğunuz şu dört yılı aşkın süre içinde Siz Rusya-Azerbaycan ilişkilerinin gelişmesi için az iş yapmadınız. Şunu da söyleyebilirim ki, Siz ülkenizi gereğince temsil etmiş, onun çıkarlarını gereğince savunmuş, Rusya Federasyonu Büyükelçisi olarak Size verilmiş olan görev ve sorumlulukları gereğince yerine getirmişsiniz.

Rusya büyük bir ülkedir. Herhangi ülkede Rusya Büyükelçiliği görevini yapmak büyük bir onurdur. Özellikle de Azerbaycan gibi bir ülkede, yüzölçümü itibariyle pek büyük olmayan, fakat Rusya`nın çok yoğun tarihsel ilişkiler içinde bulunduğu, kendine özgü özellikleri olan ve Kafkasya bölgesinde - hem de sadece Kafkasya`da değil,- önem taşıyan bir ülkede. Bu nedenle de düşünüyorum ki, Siz Moskova`ya açık alınla dönebilirsiniz.

Ortak çalışmalarımıza gelince, sizin için çalışmak belki de sırf bu nedenden dolayı zor olmamıştır, Azerbaycan`da devlet politikası, Azerbaycan Cumhurbaşkanı olarak benim politikam her zaman ve bugün de politik, ekonomik, insani , kültürel, bilimsel alanlarda, tüm alanlarda Rusya ile ilişkilerin pekiştirilmesine ve gelişmesine yönelik olmuştur.

Bu, öyle kolay olmamıştır, şu anlamda ki, eski SSCB`nin diğer ülkeleri gibi Azerbaycan da Rusya`nın her zaman özel yer tuttuğu Sovyetler Birliği`nin büyük bir bölümünden koparak bağımsızlık kazanmıştır.

Biz 19. ve 20. yüzyıllarda Rusya ile bir arada bulunduk. Özellikle bu yüzyılın 20. yılından, yani Sovyetler Birliği üyesi olduğumuz ve çok sıkı ilişkiler içinde bulunduğumuz dönemden bu yana. Bu nedenle de şimdi birbirimizden ayrılmamız, Azerbaycan`ın, zannedersem, bizim gibi diğer ülkelerin de Rusya`dan kopması, kendi bağımsız hayatını kurması, kendi bağımsız iç ve dış politikasını üretmesi, bunun yanı sıra, Rusya ile ilişkileri sürdürmesi ve pekiştirmesi pek kolay bir iş değildir.

Dağlık Karabağ`la ilgili olarak 1988 yılından bu yana yaşanan ve daha sonra Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığına dönüşen olaylar, 20 Ocak 1990`de yaşanan olaylar Azerbaycan nüfusunun geniş bir kesiminin Sovyet düzenine, Sovyetler Birliği`ne, Sovyet iktidarına karşı tutumunu çok olumsuz yönde etkilemiştir. Bazıları ise bugün de Rusya`yı eski Sovyetler Birliği ile özdeşleştiriyorlar. Nitekim birçok durumlarda kimilerinin kullanmaya çalıştığı ve bugün de kullanmak için çaba gösterdikleri şu yaralar ilişkilerin kurulması yolunda her zaman büyük sorun oluşturmuştu. Bu, söz konusu çalışmayı yapmanın ne denli zor olduğunu gösteriyor. Fakat bir cumhurbaşkanı olarak ben kendi ilkesel çizgimden hiçbir zaman ödün vermedim.

Belki, Rusya`da bazıları bizim dış politikamızda bir takım şeyleri beğenmemişler ve bugün de beğenmiyorlar. Fakat ben bunun devletsel boyutta olduğunu sanmıyorum. Tam tersi, bu subjektif yargı ve olayların bir sonucudur. Temel stratejik çizgi ise şudur ki, Azerbaycan bugün de, ileride de Rusya ile sıcak ilişkiler, iyi ortaklık ilişkilerini sağlamalıdır.

Azebaycan`da biz Rusya ile ilişkilere çok önem verdik ve veriyoruz. İleride de bu, böyle olacaktır, özellikle benim politikamda. Azerbaycan ile Rusya arasında çok büyük işbirliği alanı bulunmaktadır. Burada çalıştığınız dört buçuk senede siz insanların Rusya`ya, Rus kültürüne, Rusçaya ne denli büyük saygı duyduğunu herhalde farketmişsinizdir.

...Azerbaycan tüm Müslüman Doğu`da örnek teşkil etmektedir, burada Azerbaycan gibi, laik yaşam biçiminin böylesine erken ortaya çıkmaya başladığı ve kısa bir sürede tüm halk için, tüm toplum için bir yaşam biçimine dönüştüğü başka bir ülke yoktur.

Şimdi, biz bağımsız bir devlet olduğumuz bir dönemde, tabii ki, kendi ulusal değerlerimize, geleneklerimize, ulusal kültürümüze, kendi dinimize büyük önem veriyoruz. Bunun yanı sıra, laik bir devlet olarak, Avrupa ile sıkı ilişkileri bulunan bir devlet olarak Azerbaycan için Avrupa ile bu temaslar bilhassa Rusya`nın aracılığıyla, Rusya kültürü aracılığıyla sağlanmıştır. Bizim için en önemlisi evrensel değerlerin temelinde halkımızın gelişmesini temin etmektir. Evrensel değerler ise hem bizim ulusal değerlerimzdir, hem Avrupa, hem de Rusya değerleridir ve bu değerler sentez biçiminde Azerbaycan`ın yaşamının temel içeriğini oluşturuyor.

... Son dönemlerde Rusya basınında, BDT ülkeleri arasında, Güney Kafkasya`da Rusya`nın en önemli müteffikinin Ermenistan olduğu yönünde propaganda yapılmaktadır.

Bu, sizin kendi işinizdir. Eğer Ermenistan`da tüm Rus okulları kapanmışsa, herkesin sadece Ermenice eğitim almasına ilişkin yasa kabul edilmişse ve o, sizin temel stratejik ve en iyi müttefikiniz ise, ne diyebilirim, öyle olsun. Şimdi Azerbaycan bilinmeyen nedenlerden dolayı bu kategoride yer almamaktadır. Fakat bir bakın, Azerbaycan`da kaç kişi Rus okullarında eğitim görüyor, üstelik onların büyük bir kısmı Azerilerdir. Üniversitelerimizde Rusça bölümler kalmaktadır. Benzer konuda çok örnekler sunabiliriz. Söylemek istediğim şudur ki, bu kök salmış duygular hiçbir zaman yokolmayacak ve Azerbaycan ile Rusya arasında ilişkiler her zaman güzel, samimi, en iyi ilişkiler olacaktır. Birkez daha söylüyorum, bu, dış politikamızda stratejik bir yöndür ve biz bunun böyle olmasını istiyoruz.

... Her bağımsız devlet tüm ülkelerle ilişkiler kurmak istiyor, her devletin kendi çıkarları bulunmaktadır. Azerbaycan`ın çıkarları herşeyden önce ekonomik çıkarlardır, keza evrensel değerlere dayanan kendi halkının gelişmesine yönelik çıkarlardır.

Bunun yanı sıra Azerbaycan her şeye rağmen Rusya ile her zaman dost kalacak, bu dostluğu geliştirecek, işbirliğini pekiştirecektir. Sanırım, Rusya Kuzey Kafkasya`da istikrarı sağlayabildiği takdirde olanaklar daha fazla olacaktır. Nitekim Kuzey Kafkasya`da oluşmuş durum ekonomik ilişkilerimizi son derece kısıtlamaktadır. Eminim, Rusya Kuzey Kafkasya`da istikrarı sağlayacak, kendi devlet egemenliğini, kendi toprak bütünlüğünü savunabilecektir. Bundan kuşku duymuyoruz. Bundan böyle ülkelerimiz arasındaki ilişkiler giderek daha da gelişecektir.

Söylemek istediğim şu, tüm bu dört seneyi aşkın süre içinde bunların hepsine sizin hizmetleriniz olmuştur. Biliyorum, bir büyükleçi olarak siz kendi ülkenizin çıkarlarını savunarak, Rusya`nın çıkarlarını savunarak her zaman Rusya ile Azerbaycan arasında ilişkilerin daha da gelişmesi için faaliyetlerde bulunmuşsunuz. Ben bunu biliyorum, bunu gördüm ve bugün bunu açıkça beyan ediyorum.

Biliyorum, siz Rusya Fedreasyonu`nun farklı kesimlerinde oluşmuş uydurma haberlerin veya yalan düşüncelerin yıkılması için çok işler yaptınız. Ben bunu biliyorum. Sizin çaba harcadığınızı biliyorum. Biz hep Rusya ile ilişkileri güçlendirmek ve geliştirmek için çalıştık ve çalışıyoruz. Rusya Büyükelçisi olarak siz de bu gelişmenin her iki tarafta etkin bir biçimde sağlanması için çalıştınız ve olası herşeyi yaptınız, elinizden geleni esirgemediniz.

Bu yüzden de Rusya`nın Azerbaycan büyükelçisi olarak sizin faaliyetinizi çok takdir ediyorum. Siz ülkenizi gereğince temsil ettiniz. Bu, çok önemlidir, bu, başlıca özelliktir. Kendi devletinin değerli temsilcisi olmak, aynı zamanda bulunduğun ülke ile ilişkileri geliştirme becerisine sahip olmak büyükelçi için temel görevdir. Fakat bu görevi yerine getirmek herkese nasip olmuyor. Düşünüyorum ki, siz bu görevin üstesinden başarıyla geldiniz. İşte bu yüzden de siz bizim kamuoyunda büyük nüfuz kazandınız, size karşı çok sıcak bir tutum söz konusudur. Siz kendi çalışmalarınızla burada iyi bir iz bıraktınız diye düşünüyorum. Eğer Rusya Federasyonu için ne tür işler yaptığınızı anlatırsak, şu durumda sizin güzel bir büyükelçilik kompleksini - hem büyükelçilik binası, hem de konut yaptırdığınızı söylemeliyim. Üstelik Bakü`nün en güzel semtinde. Bu, beni sevindiriyor, zira burada her yabancı büyükelçiliğin etkin faaliyeti için uygun ortamın temini, aynı zamanda her büyükelçilik binasının kentimize, cumhuriyetimize güzellik sağlamasını istiyorum. Sizin yaptıklarınız kentimizi süslüyor, çalışmalarınız için çok iyi bir ortam sağlıyor. Sizin burada yaptığınız işlerin BDT üyesi diğer ülkelerin büyükelçilerinin yapıp yapamadığını söyleyemem, eğer birileri benzer çalışmalar yapmış olsa dahi, farketmez, sizin örneğiniz en iyi örnektir.

Sizin bu görevden Rusya hükümetinde daha üst bir göreve atandığınız için sevinçliyim. Birisinin büyükelçilik görevinden hükümette daha üst bir göreve atanması ender bir olaydır. Ben bundan çok memnunum. Sizi bu vesileyle kutluyorum. Umarım, siz yeni görevinize başladıktan sonra bile Azerbaycan`la bağlantınızı önceki gibi sürdüreceksiniz ve ülkemizde gerçek durumu diğerlerine oranla daha iyi bildiğiniz için, yeni görevinizde de Rusya ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin gelişmesine, Rusya-Azerbaycan ilişkileri ile ilgili düşmanca bir tavır içinde olan çeşitli güçlerin yapay bir biçimde oluşturdukları olumsuz durumların giderek ortadan kaldırılmasına çalışacaksınız. Zira Azerbaycan`da gerçek durumu siz herkesten daha iyi biliyorsunuz. Bu yüzden de ben bundan memnunum.

Öte yandan, biz şunu söyleyebiliriz: anlaşılan Azerbaycan`da çalışmak öye bir şey ki, büyükelçi buradan üst düzey görevlere atanıyor. Ben buna seviniyorum. Size ilerideki çalışmanızda başarılar, kendinize esenlikler diliyorum. Umarım, siz bizimle dostluk ilişkilerini koparmayacaksınız - ben hükümetle, devletle, burada edindiğiniz arkadaşlarla ilişkileri kastediyorum. Sizi istediğiniz zaman Azerbaycan`a konuk olarak davet ediyorum. Sizinle bizim aramızda resmi ilişkilerin yanı sıra iyi kişisel ilişkiler de oluşmuştur. Ben bunu da değerlendiriyorum. İstediğiniz zaman Azerbaycan`a misafir olun. Biz sizinle ilişkileri sürdüreceğiz, umarım, siz de böyle yapacaksınız.

Aleksandr Blohin: Sizin sözleriniz insana ilaç gibi geliyor. Zira kendi devletini temsil ettiğin her hangi bir ülkede, aynı ülkenin cumhurbaşkanından kendi işine çok değer verildiğini duymak büyükelçi için belki de en iyi şeydir.

Siz Rusya`nın Azerbaycan`a yönelik yaklaşımlarını anlattığınızda, bu alandaki sorunlara, olumsuz ve iyi noktalara değindiğinizde iyi yönlerin çok fazla olduğuna dikkat ettim. Bana öyle geliyor ki, eğer Rusya ile Azerbaycan kendi ilişkilerini kurarken geçen 200 yılda aramızda varolan tüm iyi yönleri hep sürdürüp geliştirirlerse, bu, ileride karşılıklı iyi ilişkilerin güvencesini oluşturacaktır.

Tabii tüm sorunları çözemedim, fakat düşünüyorum ki, şimdi Rusya ile Azerbaycan arasında ilişkilerin düzeyi oldukça yüksektir. Sizin Vladimir Vldimiroviç Putin`le görüşmeniz beni özellikle teşvik ediyor, ben onun bu görüşme konusunda olumlu bir tutum içinde olduğunu biliyorum. Söylemeliyim ki, bu, ülkelerimiz arasında ilişkileri daha üst düzeylere taşımak açısından çok iyi ek zemin oluşturabilir.

Eğer şimdi halefim beni duymuş olsa idi, ben ona tüm pozitif unsurları, hatta küçük unsurları bile sürdürmesini dilerdim, zira büyük ilişkiler, büyük dostluklar bunlardan doğuyor.

... Fısrsattan yararlanarak, sıcak kabul için, çalışmamda hem bana yardım ettiğıniz için, hem de zorlu anlarımda destek olduğunuz için size, bu kente, tüm Bakülülere teşekkürümü ifade etmek istiyorum. Rusya ile Azerbaycan halkları arasındaki dostluğun alternatifinin, sadece, bulunmadığına inanıyorum. Kesinlikle eminim, bazı politik güçler, kişiler bu dostluğa engel olmak için çok çaba gösterseler de, onların çabaları boşa çıkacaktır. Eminim, eğer iyi bir irade olursa, biz bütün sorunları çözebileceğiz.

Haydar Aliyev: Rusya Hükümeti Başkanı Vladimir Vladimiroviç Putin`le Kiyev`de olan çok verimli konuşmamızın da altını ben çizmek isterim. Ben onunla görüşmemden, konuşmadan çok memnun kaldım. Yeri gemişken, görüşme çok uzun sürdü. Bu görüşme benim son dönemlerde Rusya devlet yönetimi temsilcileri ile yaptığım önemli görüşmelerden biridir diyeblirim. Bu yüzden ilişkilerimizin gelişmesi için bu görüşmenin çok büyük önemi olacaktır diye düşünüyorum.