Arama

ÇALIŞMALARI / DIŞ POLİTİKA / Azerbaycan - Amerika Birleşik Devletleri

Değerli Arkadaşlar!

Ben sizi en içten duygularla yürekten selamlıyorum, size eğitimde ve ilerideki askerlik hizmetinizde başarılar diliyorum.

Ben bu daveti büyük memnunlukla kabul ettim ve Amerika Birleşik Devletleri Deniz Harp Akademisi`ni ziyarete geldim. Sizin eğitim gördüğünüz askeri akademi büyük tarihi geçmişe ve zengin geleneklere sahip bulunuyor.

Amerika Birleşik Devletleri dünyanın en büyük devletlerinden birisidir ve aynı zamanda coğrafi konumu itibariyle onun dört bir yanı okyanuslarla, denizlerle çevrilidir. Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri ülkenin silahlı kuvvetlerinin arasında her zaman seçkin bir yer edinmiştir. Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri`nin Deniz Kuvvetleri komutanlığında hizmet yapan askeri yetkililer, kuşku yok ki, kendi eğitimlerini okullarda, akademilerde, kolejlerde almışlar.

Bu alanda sizin akademinin çok büyük hizmetleri bulunmaktadır. Ben biliyorum, Amerika Birleşik Devletleri Silahlı kuvvetleri`nde önceleri ve bugün hizmet yapan seçkin komutanların çoğu Deniz Harp Akademisi`nden mezun olmuşlar, Amerika Birleşik Devletleri`nin devlet ve politika adamlarının da bir kısmı bir zamanlar sizin akademide eğitim görmüş kişilerdir.

Birkaç dakika önce ben sizin akademinin arazisi, binaları ve buradaki ortamla ilgili kısaca bir bilgi edindim. Akademinin zengin tarihi geçmişi ve çok büyük binaları, bugünkü durumu beni hayran bıraktı. Akademi ile tanıştığım, sizinle buluştuğum şu sırada düşünüyorum ki, Amerika Birleşik Devletleri`nin gençleri, vatandaşları - sizin akademide eğitim görüp burayı bitirenler, kuşkusuz ki, mutlu insanlardır. Tüm bunlardan dolayı da ben bugün sizinle görüşmekten ve akademi ile ilgili edindiğim bilgilerden çok memnunum.

Tabii ki, sizi bizim Azerbaycan, ülkemiz hakkında bilgiler ilgilendiriyor. Belirtmek istediğim şu ki, Azerbaycan Avrupa ile Asya`nın birleştiği bir yerde - Kafkasya`da bulunan bir ülkedir. Azerbaycan Hazar Denizi`nin kıyısında bulunuyor, aynı zamanda Kafkasya Dağları ile çevrilidir. Azerbaycan`ın kuzeyde Rusya, güneyde İran, batıda ise Gürcistan ve Ermenistan ile sınırları bulunmaktadır. Azerbaycan arazisinin doğusu ise Hazar Denizi kıyılarıdır.

Azerbaycan genç bağımsız bir devlettir. 1991 yılında Sovyetler Birliği`nin çökmesinden sonra Azerbaycan kendi bağımsızlığını kazanmıştır.

Azerbaycan`ın eski, çok zengin tarihi geçmişi bulunuyor. 20.yüzyılda ise Azerbaycan 70 sene Sovyetler Birliği`nin yönetiminde Birlik cumhuriyeti olarak varlığını sürdürmüş ve söylediğim gibi, 1991 yılında Sovyetler Birliği`nin çökmesi üzerine bağımsızlığına kavuşmuştur.

Azerbaycan zengin doğaya ve çok zengin doğal kaynaklara, önemli enerji rezervlerine sahiptir. Azerbaycan`ı eski dönemlerde Ateşler Ülkesi diye isimlendirmişler, eskiden beri bir petrol ülkesidir. Azerbaycan`da petrol çok eski dönemlerden beri kullanılmıştır. Fakat petrolün sanayi yöntemlerle çıkarılmaya başlanması 1850-1852 yıllarına denk geliyor. Tarihten de bilindiği üzere, Azerbaycan`da ilk petrol 1848 yılında fışkırmıştır. Bu, dünyada ilk büyük petrol fışkırması olmuştur.

Amerika Birleşik Devletleri de eski bir petrol ülkesidir. Fakat ABD`de ilk kez petrol Azerbaycan`dan birkaç sene sonra, Pensilvanya`da fışkırmıştır. Bu açıdan ülkelerimiz arasında tarihi bir benzerlik söz konusudur.

1991 yılında bağımsızlığını kazandığı sıralarda Azerbaycan çok zor günler yaşıyordu. 1988 yılında Azerbaycan`ın komşusu Ermenistan ülkemize karşı toprak talepleri öne sürerek Azerbaycan`ın sınırları içinde bulunan Dağlık Karabağ ilini zaptetmek amacıyla silahlı saldırılar düzenledi. Bu askeri saldırıdaha sonrasında Ermenistan`la Azerbaycan arasında savaşa dönüştü. Savaş çıktı ve Ermenistan silahlı kuvvetleri dünyanın bazı ülkelerinin çok büyük yardımları sonucunda Azerbaycan topraklarının %20`sini işgal ettiler. İşgal altındaki topraklardan Azeriler zorla göç ettirildi, bu topraklarda etnik temizleme yapıldı, Azerbaycan halkına yönelik soykırım politikası uygulandı. İşgal edilmiş topraklardan bir milyondan fazla vatandaş göçe zorlandı ve çok uzun zamandır Azerbaycan`ın diğer bölgelerinde çadırlarda yaşıyorlar.

Beş sene önce Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının çözüme kavuşturulması için ateşkesi sağladık ve bu konuda sözleşme imzaladık. Artık operasyonlar yapılmıyor, savaş yapılmıyor, fakat bunun yanı sıra Azerbaycan topraklarının bir bölümü Ermenistan silahlı kuvvetlerinin işgali altında tutulmaktadır.

Biz anlaşmazlığı barış yoluyla çözmeye, işgal edilmiş toprakları kurtarark vatandaşlarımızın bu topraklara, kendi yurtlarına, yuvalarına geri dönmelerini, Azerbaycan`ın toprak bütünlüğünü sağlamaya çalışıyoruz.

Bu sorunları çözmek için 1992 yılında AGİT özel Minsk Konferansı, Minsk Grubu oluşturulmuştur. Minsk Grubu`nun eşbaşkanları Rusya, Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa -ki grupta başka ülkeler de bulunuyor - sorunun barış yoluyla çözümü ile ilgileniyorlar. Görüşmeler yapılmaktadır, fakat henüz olumlu bir sonuç sağlanamamıştır. Çünkü Ermenistan tarafı yapıcı olmayan bir tavır takınmıştır, Dağlık Karabağ gibi küçücük bir yere bağımsızlık statüsünün tanınmasını istiyor.

Dağlık Karabağ Azerbaycan`ın içinde küçük bir ildir, onun yüzölçümü 4 bin kilometrekaredir. 1988 yılında ihtilaf çıktığı sırada bu ilde toplam 170 bin kişi yaşıyordu. Nüfusun yüzde 70`i Ermeniler, yüzde 30`u Azerilerden oluşuyordu. İhtilaf sonucunda Azeriler Dağlık Karabağ`dan zorla göçe tabi tutuldular, şu anda orada sadece Ermeniler yaşıyorlar. Fakat ihtilaf nedeniyle Ermenilerin de büyük bölümü oradan göç etmiştir. Şimdi orada çok az sayıda kişi yaşıyor.

1996 yılında AGİT`in Lizbon`da düzenlenen zirve toplantısında sorunun barış yoluyla çözümlenmesi için prensipler tespit edilmiştir. Bu prensipler uyarınca, Azerbaycan`ın toprak bütünlüğü sağlanmalı ve Dağlık Karabağ`a Azerbaycan`ın sınırları içinde en geniş otonomi tanınmalıdır. Biz bu ilkeleri onaylamış bulunuyoruz, fakat Ermenistan tarafı onaylamıyor. Bu yüzden de sorun henüz çözülmüş değildir.

Azerbaycan 8 milyon nüfusa sahiptir, yüzölçümü 86 bin kilometrekaredir. Azerbaycan büyük sanayi, aynı zamanda çok büyük tarım ülkesidir. Kendi bağımsızlığını kazandıktan sonra Azerbaycan ekonomik potansiyelini geliştirmeye, doğal kaynaklarını daha etkin kullanmaya çalışıyor. Bağımsızlık kazandıktan sonra biz eski komünist ideolojisinden vazgeçmiş bulunuyoruz. Azerbaycan`ın kendi tarihsel gelenekleri, dünyada bütün sınavlardan geçen demokrasi ilkeleri uyarınca ülkemizde demokratik, laik hukuk devletinin yapılanması süreci uygulanıyor. Biz Azerbaycan`da ciddi reformlar - hem siyasal, hem ekonomik reformlar yapıyoruz. Azerbaycan ekonomisini piyasa ekonomisi temelinde kurmak ve geliştirmek, Azerbaycan`ı dünya ekonomisi ile daha sıkı bir biçimde bütünleştirmek için çalışıyoruz.

Bu alanda Azerbaycan`ın enerji kaynaklarının kullanımı özel bir önem taşımaktadır. Şimdiye dek Azerbaycan`da pek çok miktarda petrol üretilmiştir. Fakat Azerbaycan`ın hem kara kısmında, hem de Hazar Denizi`nin Azerbaycan`a ait bölümünde petrol yatakları halen mevcut. Bunların verimli kullanımı için biz son yıllarda dünyanın büyük petrol şirketleri ile ortak çalışmalar yapmak amacıyla bir çok önlemler uygulamışız. Keza Amerika Birleşik Devletleri`nin büyük petrol şirketleri de Azerbaycan`da bizimle beraber iş yapıyorlar.

Biz 1994 yılında Amerika Birleşik Devletleri`nin ve öteki Batılı ülkelerin önde gelen petrol şirketleriyle birlikte büyük bir anlaşma imzaladık. O, "Yüzyılın anlaşması" diye isimlendirilmiştir. Şimdi bu anlaşma yaşama geçiriliyor ve bunun sonucunda 1997 yılında erken petrolü üretmişiz. Bu petrolün ihracı için Bakü`den Karadeniz`deki Novorossisk limanına kadar uzanan büyük bir petrol boru hattını yapmışız. Bu hatla petrolü ihraç ediyoruz.

Biz ikinci petrol hattını da inşa etmişiz. O, Bakü`den Gürcistan`ın Karadeniz`deki Supsa limanına kadar uzanıyor. Bu da işletmeye alınmış ve onun aracılığıyla petrol Karadeniz`e, oradan da dünya piyasalarına ulaştırılıyor.

Hazar Denizi`nin Azerbaycan`a ait kısmında bulunan petrol ve gaz yataklarında yaklaşık olarak 4 milyar tondan 10 milyar tona kadar bir miktarda petrol rezervi tespit edilmiştir. Bu yatakların ortak işlenmesi ve petrol üretimi için imzalanmış bulunan anlaşmalar doğrultusunda Azerbaycan`a yaklaşık olarak 50 milyar dolar değerinde yatırım yapılması öngörülüyor. Petrolün dünya piyasalarına ulaştırılması için biz yeni - ana ihraç petrol boru hattının yapımına başlayacağız. Bu, Bakü-Ceyhan petrol boru hattıdır, onun Bakü`den Türkiye`nin Akdeniz`deki Ceyhan limanına kadar yapımı öngörülüyor.

Hazar Denizi büyük petrol rezervlerine sahiptir. Biz Hazar Denizi`nin Azerbaycan`a ait bölümünde bulunan petrol yataklarının işletilmesine başlamışız. Ama Hazar Denizi`nin öbür sektörlerinde de zengin petrol yatakları bulunmaktadır. Nitekim Hazar dünyanın en önemli enerji kaynaklarını barındıran bölgesidir.

Amerika Birleşik Devletleri`nin önde gelen petrol şirketleri - "Amoco", "Unical", "Pennzoil", "Exxon", "Mobil", "Chevron" ve ötekileri Azerbaycan`da artık bizimle ortak çalışmalar yapıyorlar. Bugünlerde Washington`da Amerika`nın petrol şirketleri ile Azerbaycan arasında üç büyük anlaşmanın imzalanması öngörülüyor.

Böylece biz Hazar Denizi`ni dünyaya tanıtmış bulunuyoruz. Onun enerji rezervlerinin dünya ülkeleri için kullanımı amacıyla büyük olanaklar sağlamışız.

Azerbaycan jeostratejik açıdan çok uygun konuma sahip olan bir ülkedir, Avrupa ila Asya`nın birleştiği bir yerde ve tarihi Büyük İpek yolunun geçtiği bölgede bulunuyor. Bu nedenle de Azerbaycan tarihi İpek yolunun restorasyonu alanında da son yıllarda çok ciddi çalışmalar yapmıştır. Bizim petrol stratejimizin temelinde ve tarihi İpek yolunun restorasyonu sonucunda Doğu`yla Batı`nın, Avrupa ile Asya`nın daha sıkı ilişkiler içinde olması için büyük olanaklar sunuyoruz.

Azerbaycan`ın dış politikası barışçı bir politikadır. Biz barış ve huzur ilkelerinin temelinde bütün ülkelerle işbirliği yapmaya çalışıyoruz. Biz Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkilerimizi stratejik açıdan değerlendiriyoruz. Bu ilişkiler stratejik önem taşımaktadır. 1997 yılı Ağustos ayında Amerika Birleşik Devletleri`ni resmi ziyaretim sırasında biz ABD Başkanı ve hükümet üyeleri ile çok verimli görüşmeler yaptık ve ülkelerimiz arasında çok önemli belgelere imza attık. Biz Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkilerimizi bütün alanlarda geliştirmeye çalışıyoruz.

Azerbaycan NATO`nun "Barış için Ortaklık" programına etkin bir biçimde katılıyor ve biz bu programın uygulanmasında bundan böyle de görev almaya çalışacağız.

Bildiğiniz üzere, ben buraya NATO`nun 50.kuruluş yıldönümü vesilesiyle gelmiş bulunuyorum. NATO`nun 50.kuruluş yıldönümü ile ilgili törenlere katılacağım ve şu günlerde biz NATO ile işbirliğinin kendimiz açısından çok önemli olduğunu gözler önüne seriyoruz

Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri, ordusu henüz çok genç. Hazar Denizi`nde Azerbaycan`ın deniz harp filosu da bulunuyor. Biliyorsunuz, Hazar kapalı bir denizdir, bu nedenle orada deniz kuvvetleri de o denli güçlü değildir. Fakat Azerbaycan`ın da deniz harp filosunun tarihsel ve güzel gelenekleri bulunmaktadır. Ben sizi Azerbaycan`a davet ediyorum. Düşünüyorum ki, her biriniz Azerbaycan`a gelirseniz, çok iyi biz izlenim edinebilirsiniz.

Ben eğitiminizde size birkez daha başarılar dilerim. Şimdi ise sorularınızı cevaplamaya hazırım.

© aliyev-heritage.org