KEİ`nin kurulma tarihi: Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ) 25 Haziran1992 tarihinde İstanbul`da 11 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarının katılımı ile kurulmuştur. Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Gürcistan, Ermenistan, Yunanistan, Moldova, Romanya, Rusya, Türkiye ve Ukrayna devlet yetkilileri İstanbul Zirve Deklarasyonu ve Boğaziçi Bildirisini imzalayarak KEİ`ni oluşturmuşlar. KEİ, çok yönlü ekonomik işbirliği modeli olmakla birlikte sorunları çözmeyi, bölgeye barış ve huzur getirmeyi amaç edinmişti.

KEİ`nin yapılanması sürecinin gerçekleşmesi için üye devletler mart 1994`te İstanbul`da örgütün Uluslararası Daimi Sekreteryası'nın kurulmasına ilişkin uzlaşmaya vardılar. Sekreterya İstanbul`da bulunuyor. Sürecin devamı niteliğinde 24 Ocak 1997`de üye devletler Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası`nın kurulmasına ilişkin bildiri imzaladılar. Örgütün en yüksek karar alma organı - Dışişler Bakanları Konseyi`dir. Üye Devletlerden her biri 6 ay süreyle KEİ`nin dönem Başkanlığını yürütmektedir ve başkanlık süresinin sonunda aynı ülkede Dışişler Bakanları Konseyi'nin toplantısı yapılıyor.

Haydar Aliyev`in KEİ`nin faaliyetinde rolü: Azerbaycan, KEİ`nin kurucu ülkelerinden biri olsa da, Azerbaycan, Ermenistan ile yaşanan savaş yüzünden tam olarak bu kuruluşun çalışmalarına katılamıyordu. Askeri operasyonlar 1994 senesinde durdurulsa da, savaştan sonra Azerbaycan`da oluşan ekonomik ve politik ortam bu ülkenin çok yönlü ilişkiler kurmasına ve uluslararası ilişkilerin gelişmesine engel oluyordu. Bu anlamda, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in KEİ çalışmalarına ilk kez 25 Ekim 1996 yılında katılmış olması, aslında, Azerbaycan`ın bu teşkilata entegrasyonunun savaş yüzünden ertelendiğinin bir göstergesidir. KEİ devlet başkanları toplantısına ilk kez katılan Haydar Aliyev bir konuşma yaparak örgütün perspektiflerinden ve bölgede oynayacağı rolünden bahsetmiştir. Haydar Aliyev, zirve kapsamında Ermenistan Cumhurbaşkanı Levon Ter Petrosyan, Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Bulgaristan Cumhurbaşkanı Jelu Jelev ve Rusya Federasyonu Başbakanı Viktor Çernomırdin ile bir araya gelmiştir. Zirve toplantısının sonuç belgesi olarak KEİ`nin yeni gelişme perspektiflerini belirleyen Moskova Bildirisi imzalanmıştır.

Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in KEİ toplantısına daha bir katılımı 28 Nisan 1997`de gerçekleşti. Haydar Aliyev İstanbul`da düzenlenen "KEİ Bölgesinde yeni fırsatlar" konferansında bir bildiri sundu. İş konferansı kapsamında Haydar Aliyev, Ukrayna, Türkiye, Ermenistan, Romanya, Moldova ve Gürcistan Cumhurbaşkanları ile bir araya gelerek görüşmeler yaptı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, Yalta`da 4-5 Haziran 1998 tarihlerinde KEİ üyesi ülkelerin devlet başkanları toplantısına katıldı. 5 Haziran'da Haydar Aliyev, KEİ 4.devlet ve hükümet başkanları zirvesinde bir konuşma yaptı. Haydar Aliyev konuşmasında KEİ'nin perspektiflerinden ve mevcut işbirliğinden bahsetti, olası işbirliği alanlarının altını çizdi. Bunun yanı sıra Haydar Aliyev, KEİ ülkeleri devlet başkanları onuruna verilen resepsiyona katıldı. Zirvenin sonuç bildirgesi olarak Yalta Bildirisi imzalandı. 17 Kasım 1999'da Haydar Aliyev KEİ'nin tarihi İstanbul Zirvesi'ne katıldı. Bu görüşmelerde KEİ'nin işbirliği projeleri, örgütlenme, bölgesel süreçler ve üye ülkeler arasında ekonomik işbirliği, konuları masaya yatırıldı.

Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in KEİ ülkeleri devlet ve hükümet başkanları zirvesine son katılımı 24-28 Haziran 2002 tarihlerinde gerçekleşti. KEİ'nin onuncu kuruluş yıldönümü vesilesiyle Türkiye'de yapılan görüşmelere katılan Haydar Aliyev Gürcistan, Türkiye, Romanya ve Ukrayna Cumhurbaşkanları ile bir araya geldi. Haydar Aliyev bu görüşmelerde Azerbaycan'ın KEİ bünyesinde diğer ülkelerle ikili ilişkilerini ele aldı.

Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in KEİ zirvelerine katılımının yanı sıra, Azerbaycan'ın çeşitli devlet yetkilileri ve dışişleri bakanları KEİ toplantılarında iştirak etmişler.

İlham Aliyev'in KEİ çalışmalarında rolü: Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de, KEİ kapsamında ikili ilişkilerin kurulması ve daha yoğun entegrasyonun sağlanması sürecini başarıyla devam ettirmiştir. 7 Kasım 2003'te Cumhurbaşkanı İlham Aliyev KEİ Genel Sekreteri Valeri Çeçelaşvili'yi kabul etti. Görüşmeden Cumhurbaşkanı İlham Aliyev enerji sektörününü yanı sıra, ulaştıma ve turizm alanında da ülkemizin bölgesel işbirliğine yönelik önemli sonuçlar elde etmesinden duyduğu memnunluğu ifade etmişti. O, bölgedeki mevcut büyük potansiyelin henüz tam anlamıyla değerlendirilmediğini, önümüzdeki yıllarda örgüt üyesi ülkelerin ikili ve çok yönlü işbirliğinin genişletilmesi sonucu bu alanda büyük çalışmalar yapılacağını bildirdi.

16 Nisan 2004'te İlham Aliyev, KEİ üyesi ülkelerin eğitim bakanlarını kabul etti. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev KEİ ülkeleri eğitim bakanları Bakü toplantısının başarılı geçmesinden dolayı memnunluğunu ifade etti, eğitim gelişmesine yönelik çeşitli konuların tartışılmasını olumlu bir adım olarak nitelendirdi.

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in etkin siyasi faaliyeti sonucunda Azerbaycan ile KEİ arasındaki ilişkiler hızlı bir gelişme temposuna girdi. Örneğin, 30 Nisan 2004'te İlham Aliyev Bakü'de KEİ Dışişleri Bakanlar Konseyi 10. toplantısına katılan heyet başkanları ile bir araya geldi. İlham Aliyev, görüşmede KEİ Dışişleri Bakanları Konseyi'nin faaliyetini çok takdir ederek, ülkemizin doğrudan katılımı ile bölgede çok ciddi, büyük uluslararası önem taşıyan projelerin gerçekleştirildiğini bildirdi.

2004 yılının sonunda, 27 Aralık'ta Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, KEİ Uluslararası Daimi Sekreteryası Genel Sekreteri Tedo Japaridze'yi kabul etti. KEİ ile ilişkilerin daha geniş alanlara yayılmasına Azerbaycan'ın büyük önem verdiğini vurgulayan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, ülkemizin bu teşkilat kapsamında gerçekleştirilen ekonomik projelerin gerçekleşmesinde etkin yer aldığının altını çizdi. İlham Aliyev, bunun yanı sıra, teşkilatın etkinliğinin arttırılması amacıyla yeni finansal mekanizmaların oluşturulmasının önemine dikkat çekti.

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev 14 Şubat 2006'da KEİ Genel Sekreteri Tedo Japaridze ile tekrar bir araya geldi. Görüşmede Azerbaycan ile Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı arasında ilişkilerin şuanki durumu ve perspektifleri üzerine fikir alışverişi yapıldı.

12 Haziran 2006'da Cumhurbaşkanı İlham Aliyev yeni KEİ Genel Sekreteri Leonidas Chrysanthopoulos'u kabul etti. Görüşmede İlham Aliyev Azerbaycan'ın KEİ dahil pekçok uluslararası ve bölgesel kuruluşla işbirliğinin sürekli genişlediğini bildirdi, ekonominin hızlı büyümesi için yapılan çalışmaları anlattı.

25 Haziran 2007'de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, İstanbul'da KEİ'nin kuruluşunun 15.yıldönümü vesilesiyle örgüt üyesi ülkelerin devlet ve hükümet başkanlarının zirve toplantısına katıldı. Zirvede bir konuşma yapan İlham Aliyev, Azerbaycan'da ekonomi ve petrol sektöründe gerçekleştirilen çalışmalar hakkında bilgi vermekle birlikte, Ermenistan'ın Azerbaycan'a yönelik saldırısından da bahsetti. O, Dağlık Karabağ sorununun KEİ çerçevesindeki etkin işbirliğine ve bölgede barışın sağlanmasına engel oluşturduğunu vurguladı.

22 Ekim 2009'da Bakü'de KEİ Dışişleri Bakanları Konseyi'nin 21.toplantısı yapıldı. Toplantıda kurumun dönem başkanlığının Azerbaycan'dan Bulgaristan'a geçmesine ilişkin tören yapıldı.

Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi, KEİ-Azerbaycan işbirliğini teşvik eden bir dizi yasalar kabul etmiş, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise bir çok karar imzalamıştır. Bu belgelerden "KEİ üye devletleri hükümetleri arasında suç ve özellikle suçun organize biçimleri ile mücadele konusunda işbirliğine ait Anlaşma", "Terörizm ile mücadele konusuna ait ek Protokolün" onaylanmasına ilişkin Azerbaycan Cumhuriyeti Yasalarını örnek gösterebiliriz.

KEİ'nin kuruluş ve faaliyet dönemini incelersek, bu teşkilatın bilhassa 1999-2007 yılları arasında daha aktif olduğu görülmektedir. Kurucu devletlerin, 90'lı yıllarda ekonomik yönden pek güçlü olmaması ve KEİ'nin faaliyeti için yeterli mali kaynağı ayıramaması bu teşkilatın bir anlamda pasif kalmasına neden oldu. 2000-2007 yılları arasında KEİ üyesi ülkelerin ekonomik yönden güçlenmesi örgütün faaliyetlerinin finanse edilmesi ve daha aktif olarak çalışmalarda bulunmasına yardım etti. Fakat son yıllardaki ekonomik kriz, üstelik Kafkasya bölgesinde çıkan Rusya-Gürcistan savaşı ve çeşitli büyük devletlerin bölgede nüfuz alanlarını genişletme girişimleri KEİ'nin faaliyetini ve bütünleşme süreçlerini engelledi. Türkiye-Yunanistan ilişkilerindeki buzlar, Ermenistan`ın Azerbaycan topraklarını işgali, Rusya`nın Gürcistan`daki bölücü kuruluşlara destek olması KEİ içinde olası entegre sürecini bir hayli zedeledi. KEİ siyasi değil de, ekonomik sorunlara konsantre olduğunu bildirse de, bazı üye ülkeler arasındaki siyasi sorunlar ortak ekonomik projelerin gerçekleştirilmesini imkansız kıldı. Nihayet, KEİ üyesi ülkelerin kendi aralarında ikili ekonomik ilişkileri genişletmesi ve ortak ekonomik projeleri KEİ`nin katılımı olmadan gerçekleştirmeleri teşkilatın ekonomik faaliyetlerini zedeledi.

Asıl bu etkenler bir anlamda Azerbaycan ile KEİ arasındaki ilişkilerin yavaş tempoda ilerlemesine yol açmıştır. Azerbaycan-KEİ ilişkilerinin tarihine bakacak olursak, bu ilişkileri genel olarak iki aşamaya bölmek mümkün: 1992-2003 ve 2003-2009. Birinci aşamada KEİ henüz yeni oluştuğu için Azerbaycan ile bu kurum arasındaki ilişkiler daha ziyade danışmanlık niteliği taşıyordu, fakat 2003 yılından başlayarak ilişkiler somut alanlarda işbirliğinin genişletilmesi şeklinde gelişmiştir. Azerbaycan`ın KEİ bünyesindeki diplomatik çalışmaları da bu tarihi aşamaların özelliklerini barındırmaktadır. 1992-2003 yılları arasında Azerbaycan, ekonomik işbirliğinin yanı sıra, Karabağ sorunuyla ilgili gerçeklerin dünya devletlerine aktarılması konusunda KEİ`den siyasi bir platform olarak faydalanmıştır. KEİ`nin yapısı, finansal mekanizmalarının henüz yeni şekillendiği bir dönemde bu teşkilattan siyasi propaganda amacıyla faydalanmak son derece doğru bir politika idi. Azerbaycan'ın, 2003 yılından başlayarak, KEİ`nin siyasi propaganda olanaklarını son derece etkin bir şekilde değerlendirmesinin ardından daha ziyade ekonomik ilişkilere yoğunlaşması, siyasi taktiğin değiştirilmesinin yanı sıra, ilişkilerden maksimum yarar sağlanması açısından çok başarılı bir adımdı.

Azerbaycan, KEİ kapsamında Karabağ sorunu ile ilgili propaganda çalışmaları yapmakla birlikte, enerji taşımacılığı, ulaştırma, eğitim, terörle mücadele ve diğer alanlarda da işbirliği kurdu. Kısacası, Azerbaycan, KEİ ile işbirliği ilişkilerinden faydalanarak daha kapsamlı ilişkiler geliştirmeyi ve uluslararası ilişkilerde bağısmız siyasi aktör gibi faaliyette bulunmayı başardı. Tüm bunlar ülkemizin imajının yükselmesine ve güvenli bir ekonomik siyasi ortak statüsünü kazanmasına neden oldu.

Genel bilgi notu 2 Temmuz 2010 tarihinde düzenlenmiştir.