Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in, Ukrayna Cumhurbaşkanı Leonid Kuçma tarafından onuruna verilen resmi yemekte yaptığı konuşma - 24 Mart 1997


Çok saygıdeğer Leonid Daniloviç!

Sayın bayanlar ve baylar!

Sizlere Azerbaycan halkının, Azerbaycan Cumhuriyeti`nin tüm vatandaşlarının içten selamlarını ve en derin dostluk ve saygılarını sunuyorum.

Ukrayna`ya yaptığımız resmi ziyaret bizim açımızdan önemli bir olaydır. Biz bugün sabahtan beri muazzam ve verimli bir çalışma yaptık ve bu, önemli uluslararası belgelerin imzalanması ile sonuçalndığı için çok memnunum. Bu, Ukrayna ile Azerbaycan arasında işbirliğini geliştirme ve genişletme, halklarımız arasında dostluğu pekiştirme bakımından büyük olanaklar sağlamaktadır.

Ukrayna toprağına, Kiev`e geldiğimiz andan itibaren karşılaşmış olduğumuz son derece güzel ortam halklarımız arasında bugün sıkı dostluk ilişkileri, karşılıklı anlayış ve işbirliğinin bulunduğunu gösteriyor. Ben bu konukseverlik, samimiyet için, görüşmemiz, gezimiz ve tüm çalışmalarımız böylesine güzel bir ortamda yapıldığı için arkadaşım Leonid Daniloviç`e yürekten teşekkür etmek istiyorum. Leonid Daniloviç, davetiniz için size teşekkür ederim ve davetiniz dolayısıyla bu isteğimi gerçekleştirebildiğim için sevinçliyim. Bununla birlikte bugün biz hepimiz 1995 Haziran ayını, Ukrayna Cumhurbaşkanı Sayın Leonid Kuçma`nın Azerbaycan gezisini, oradaki görüşme ve temaslarını, insanlarımızla sohbetlerini ve imzalanan belgeleri çok sıcak duygularla anımsıyoruz.

Aradan epey bir zaman geçmiştir, bu, belki de halklarımız, ülkelerimiz, devletlerimiz arasında oluşan dostluk ve işbirliği sürecinin geri dönülmez bir noktaya geldiğinin en iyi kanıtıdır. Bu dostluk atalarımızın bize vasiyet ettikleri güzel geleneklere dayanıyor. Ukrayna ve Azerbaycan halkları arasındaki karşılıklı ilişkilerin tarihi çok eskidir ve kültür, bilim, sanat adamları, çeşitli topluluklar arasında kurulan işbirliği, dostluk ve etkileşim örnekleri ile doludur. Bunlar bilhassa, şuan bitmek üzere olan 20.yüzyılda yaşanmıştır.

Biz faşizmin yenilgiye uğratılmasında Ukrayna halkının yaptığı katkıları Ukrayna`yı, Kiev`i ziyaret esnasında çok büyük şükranla andık. Ben bugün Meçhul Asker mezarını ziyaret ederek kahramanlık, yiğitlik gösteren ve sadece Ukrayna`yı değil, Kafkasya`yı da faşist işgaline karşı savunan insanları sonsuz şükran duygularıyla andım. Bugün, Meçhul Asker mezarı önünde saygı duruşunda bulunurken, burada, Ukrayna toprağında Ukraynalılarla birlikte diğer halkların temsilcilerinin, Azerbaycan evlatlarının da cesaretle savaştıklarını anımsadım.

Anımsıyorum: Ukrayna topraklarında savaşan, - ki bunların sayısı fazladır, - Azerbaycanlılardan 20 kişi Sovyetler Birliği Kahramanı unvanına layık görüldü. Kökleri yüzyılların derinliklerine uzanan, İkinci Dünya savaşı yıllarında oluşan ve İkinci Dünya savaşından sonra pekişen dostluğumuz öyle bir temel oluşturmuştur ki, bu, günümüzdeki ilişkilerimizi ve şu an bile meyvalarını veren işbirliğimizi zorunlu kılmaktadır. Bununla birlikte bugün ilişkilerimiz ilkesel bakımdan tamamen yeni bir biçimde kurulmaktadır. Bağımsız, egemen birer devlet olan Ukrayna ve Azerbaycan bu ilişkileri destekliyor. Devletin bağımsızlığı hem Ukrayna, hem Azerbaycan için tarihi öneme sahiptir.

Bu temel, ilkesel konuda Ukrayna ve Azerbaycan`ın, Ukrayna Cumhurbaşkanı Leonid Kuçma ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı`nın görüş ve tutumlarının tamamen bir uyum içerisinde olması beni çok memnun etti. Bir sistemden diğerine geçit ve bağımsızlık yolunda ilk adımların atılması konusunda ülkelerimiz pek çok zorlukla karşı karşıya bulunuyor. Buna rağmen ben bu sıkıntıların üstesinden geleceğimize eminim. İşte bu yüzden, ülkelerimizin, halklarımızın, devletlerimizin hür, bağımsız yaşama ve kendi kaderi üzerinde söz sahibi olma olanaklarına, yeteneğine güveniyoruz.

Ukrayna, çok büyük bir Avrupa ülkesidir. Ukrayna gerek Dünya Birliği`ne, gerekse Avrupa Birliği`ne muazzam katkılarda bulunmak için çok geniş olanaklara sahiptir. Azerbaycan, Avrupa ile Asya`nın kavşağında bulunuyor, Avrupa`nın bir parçasıdır, bununla birlikte coğrafı konum itibariyle en ücra köşesinde yer alıyor. Hem Ukrayna hem Azerbaycan son derece büyük jeopolitik öneme sahiptir. Bu yüzden de halklarımızın, ülkelerimizin refahı için devletlerimiz arasında işbirliğinin oldukça büyük önemi vardır. İşbirliği için ekonomik alanda geniş olanaklar oluşmuştur. Bu yüzdendir ki, günümüzde Ukrayna ve diğer Orta Asya ülkelerinin katılımıyla Transkafkasya ulaşım yolunun inşası ekonomik ilişkilerimizin gelişmesi, aynı zamanda Ukrayna ile Azerbaycan arasında daha yoğun ilişkilerin, daha kısa yolun oluşması, ekonomik işbirliği, halklarımızın birbiriyle etkili iletişim kurması bakımından çok önemli bir araçtır. Ayrıca birçok diğer imkanlar da mevcuttur. Biz işbirliğimizin daha verimli, karşılıklı yarar sağlaması ve başarılı olması için bunları kullanabiliriz. Keza bugün yaptığımız çalışma, bugün imzaladığımız belgeler bu anlamda büyük olanaklar sunuyor ve geniş ufuklar açıyor.

Bu belgelere konu edilen anlaşmaları gerçekleştirebileceğimize eminim. İşbirliğinde daha üst boyutlara ulaşacağımıza eminim. Ukrayna ve Azerbaycan`ın bu sıkıntıları atlatacağına ve ülkelerimizin önündeki sosyoekonomik sorunları çözeceğine eminim. Bunlar çözülecektir, önemli olan bizim sahip olduğumuzu egemenlik ve bağımsızlığa değer vermemizdir.

Bunun yarnı sıras Azerbaycan`da diğer bazı sorunlar vardır. AGİT üyesi ülkelerimiz - hem Ukrayna , hem Azerbaycan Avrupa`da barış, huzur ve güvenliğin sağlanması için önlemler alıyorlar. Mamafih, bildiğiniz üzere, Kafkasya`da hiç de her şey yolunda değildir. Kafkasya`da yaşanan askeri çatışmalar sadece Azerbaycan`ın değil, birçok diğer ülkenin çıkarlarını zedelemektedir. Dolayısıyla Kafkasya`da durumun istikrarlı olmaması Avrupa`da barış, huzur ve güvenlik açısından olumsuz bir faktördür. Buna rağmen Ermenistan ile askeri çatışmaya sürüklenmiş olan bizler barışçıl bir tutum izliyoruz. Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki sorunun barışçıl yoldan giderilmesini istiyoruz, oysa Ermenistan`ın 1988 yılında başlatmış olduğu askeri saldırı Azerbaycan`a son derece büyük zarar verdi. Biz çok can kaybı verdik. Biz ekonomide çok büyük zayiata uğradık. Azerbaycan topraklarının yüzde 20`si Ermenistan silahlı birliklerinin işgali altında bulunuyor. Azerbaycan`ın bir milyondan fazla insanı, vatandaşı Ermenistan silahlı birliklerince işgal edilen topraklardan göçe tabi tutuldu ve çadır kamplarında oldukça zorlu koşullar altında yaşıyor. Leonid Daniloviç Bakü`de bulunduğu sırada küçük bir ilçeyi ziyaret etti, doğup büyüdükleri yerlerden zorla kovulmuş Azerbaycan sakinleri geçici olarak orada barınmışlar. Leonid Daniloviç bu insanların ne denli zorlu koşullarda yaşadıklarını gördü. Dört - beş yıldır insanlar çadırlarda barınıyor. Bu, çok zordur. Ne var ki ben bu insanların yakınlarını, ailelerini kaybettiklerini, evlerinin yıkıldığını, atalarından kalan ve kendilerinin yaptıkları her ne varsa hepsinin tahrip edildiğinden bahs etmiyorum bile. Fakat tüm bunlara rağmen, biz barışçıl bir tutum izliyor ve bu askeri çatışmanın barış yoluyla son bulmasını istiyoruz. İşte bu yüzden biz Mayıs 1994`te Ermenistan ile ateşkes anlaşmasını imzaladık. İki yıl on aydır Ermenistan ile Azerbaycan arasında çatışmalar yaşanmıyor, biz ateşkes ortamında yaşıyoruz. Bununla birlikte kalıcı barış sağlanmış değildir.

Demin söylediğim üzere Azerbaycan topraklarının bir bölümü işgal altında bulunuyor. Fakat tüm bu zorluklara, kayıplara, Azerbaycan Cumhuriyeti`nin uğramış olduğu çok büyük zarara rağmen, yineliyorum, biz sorunu barışçı yoldan çözmeye çalışıyoruz. Biz bu konuda AGİT Lizbon Zirvesi`nin sonuçlarına son derece büyük önem veriyoruz. Ermenistan-Azerbaycan sorununun barışçıl yoldan giderilmesine yönelik ilkelerin bulunduğu AGİT bildirisi orada kabul edildi. Bunlar Azerbaycan Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti`nin toprak bütünlüğünün tanınması, Azerbaycan Cumhuriyeti`nin sınırları içinde Dağlık Karabağ`a en geniş özerklik verilmesi ve Dağlık Karabağ`ın tüm nüfusunun güvenliğinin güvence altına alınması ilkeleridir. Biz bu ilkeleri Ermenistan - Azerbaycan sorununun barış yoluyla giderilmesi için temel bir yapı olarak kabul ettik. Fırsattan yararlanarak, Lizbon Zirvesi`nde bu ilkeleri desteklediği için ve bu görüşmede bir çok konuda, özellikle bu konuda yaptığımız görüşme için Cumhurbaşkanı Leonid Daniloviç Kuçma`ya teşekkür etmek istiyorum.

Bu konuyu burada sizlerle, dostlarımızla paylaşmakta amacım, bunun sadece bizim meselemiz olmadığını ifade etmektir. Her devletin egemenliği ve toprak bütünlüğü konusu tüm dünyayı ilgilendiren bir konudur, tüm uluslararası topluluğu alakadar eden bir konudur, Avrupa`da barış ve güvenliği ilgilendiren bir konudur. Bu, uluslararası hukukun temel ilkesidir, BM ilkesidir ve AGİT ilkesidir. Bu yüzden her ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanması bizim için, keza Rusya için, Ukrayna için, aynı şekilde bizim komşularımız olan Gürcistan ve Ermenistan için son derece büyük önem arzetmektedir. Nitekim biz Azerbaycan`ın toprak bütünlüğünün, Azerbaycan sınırlarının dokunulmazlığının sağlanmasını istiyoruz, tüm komşu devletlerle barış içinde yaşamak, bölgemizde, Kafkasya`da, Avrupa`da, tüm dünyada barışın tesis edilmesini istiyoruz. Bir kez daha belirtirim ki, tüm bunlar Azerbaycan`ın tüm ülkelerle karşılıklı yarar temelinde geniş işbirliği yapmasının zorunluluğunu giderek daha gerekli hale getirmektedir. Bu anlamda biz Ukrayna ile ilişkilere, işbirliğine bilhassa önem veriyoruz. Bugün yapmış olduğumuz verimli görüşme ve temaslardan, çok önemli belgeleri imzalamış olmaktan ve burada böylesine samimi, dostça bir ortamda sizinle bir arada bulunmaktan son derece memnun kaldım.

Sorunlarımızı konuşmakla birlikte biz her ülkenin kendi sorunları olduğunu biliyoruz. Ukrayna`nın da kendi sorunları vardır. Biz Ukrayna`nın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü tamamen destekliyor ve bağımsızlığın bu ülkeye kazandırdığı tüm olanaklardan tam anlamıyla yararlanmasını içtenlikle diliyoruz. Biz zengin doğal kaynaklara, çok büyük entelektüel potansiyele sahip olan Ukrayna`nın bayındır bir ülkeye dönüşeceğime inanıyor ve bunu yürekten istiyoruz. Kuşku yok ki, karşılıklı yarara dayanan Azerbaycan-Ukrayna işbirliğinin dost Ukrayna`nın ileriye yönelik gelişmesine ve kalkınmasına da belli katkıları olacaktır.

Ben hepinize mutluluk ve güzel bir hayat dilemek istiyorum. Ukrayna Cumhurbaşkanı çok Saygıdeğer Leonid Daniloviç Kuçma`nın şerefine, sayın dostlar, şerefe, Ukrayna`ya, Ukrayna - Azerbaycan dostluğuna, işbirliğimize kadeh kaldırıyorum.

Xay Jive samostiynaya Ukraina! (Yaşasın Bağımsız Ukrayna!)