Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in Rusya Devlet Başkanlığı Basın ve İletişim Dairesi Başkan Yardımcısı Marina Nekrasova`ya demeci - 18 Ocak 1996, Moskova


Soru: Haydar Aliyeviç, uzmanlar yazıyorlar ki, halihazırda Azerbaycan, BDT ülkeleri arasında en fazla refahın sağlandığı cumhuriyetlerden biridir. Bunun üzerine şöyle bir soru sormak isterim: Parlak geleceği olan, başarılı bir biçimde gelişen cumhuriyetin Bağımsız Devletler Topluluğu`na katılmasının nedeni ne? BDT size neyi ifade ediyor? Neden siz bu kuruluşa katılma kararı aldınız?

Cevap: Öncelikli olarak, Azerbaycan`ı gönencin en çok sağlandığı cumhuriyetlerden birisi olarak isimlendiremeyiz. Zira Azerbaycan yedi senedir Ermenistan tarafından saldırıya uğramaktadır. Bunun sonucunda Azerbaycan topraklarının yüzde 20`si Ermenistan silahlı birliklerince işgal edilmiştir, işgal altındaki topraklardan bir milyondan fazla vatandaşımız zorla kovulmuştur ve zor durumda bulunuyor, onların çoğu mülteci gibi çadırlarda yaşıyor.

İşte bu, Azerbaycan`ın yaşamını son derece zorlaştıran bir olgudur. Doğru, Ermenistan`la süren bu savaşta 1.5 seneyi aşkın bir süredir ateşkesi sağlayabilmişiz. Mayıs 1994`te ateşkesle ilgili sözleşme imzalanmıştır. Yani biz artık 20 aydır ateşkes koşulları altında yaşıyoruz. Evet bu açıdan barışın sağlandığını söyleyebiliriz. Eski dönemlerle kıyaslandığında daha fazla huzur söz konusudur. Fakat bunun yanı sıra savaş ve diğer etkenler bizim tüm yaşamımızı sıkıntıya sokmaktadır. Örneğin, cumhuriyetimizin kuzey bölgesinde gidiş gelişlere kısıtlamalar getirilmesi durumuna bakalım. Bizim Rusya ile sınırımız- hem demiryolu, hem de otoyol kapalıdır. Bu, çalışmalarımızı olunmsuz yönde etkilemektedir. Fakat bunun yanı sıra biz ülke içinde birçok siyasal süreçleri ortadan kaldırmayı, toplumsal politik istikrarı sağlamayı başardığımızı dikkate alırsak, sizin şu söylediklerinize katılıyorum, şimdi cumhuriyette daha huzurlu bir ortam söz konusudur. Önceleri Azerbaycan`da böyle değildi.

Ne de olsa, dış etkenlerin yanı sıra, önceler Azerbaycan`da iç politik durum da çok kritikti. Bu anlamda biz pekçok başarılara ulaştık ve cumhuriyette gerçekten huzur sağlanmıştır.

Azerbaycan`ın BDT`ye katılmasına yol açan nedenle ilgili sorunuzu cevaplıyorum. Evet, Azerbaycan BDT`ye üye değildi, siz bunu biliyorsunuz. 1993 yılında iç savaş durumu yaşandığında da Azerbaycan BDT`ye üye değildi. Ben birkaç ay cumhuriyette kamuoyunu, halkı Azserbaycan`ın BDT`ye katılmasının gerekliliğine inandırmak zorunda kaldım.

Bağımsız Devletler Topluluğu`na katılmamızın nedeni ne? Bizim ülkelerimiz, şimdi topluluk üyesi olan bağımsız devletler 70 sene boyunca bir devletin içinde yer aldık, gerçi ondan önce de bir devletin içinde yer alıyorduk bu yüzden de tüm bu yıllar boyunca, özellikle Sovyetler Birliği`nin varolduğu yıllarda bizim aramızda pek çok sayıda sıkı bağlar bulunuyordu. Sovyetler Birliği çerçevesinde, Sovyetler Birliği`nin farklı bölgelerinde üretim güçlerinin barındırılması veyahut barındırılacak yerlerin saptanması cumhuriyetlerin ekonomisinin, sanayisinin birbiriyle sıkı bir bağ içinde bulunmasına yol açtı. Ve üstelik, ne de olsa, biz hepimiz insanız. Önceleri sınırlar yoktu, insanlar tüm Sovyetler Birliği`ni serbestçe gezip dolaşıyorlardı, birileri bir yerlere yerleşti, kimileri Azerbaycan`dan uzakta yaşamaya başladı. Rusya`da, Moskova`da bu tür Azerilerin sayısı pek fazladır. Bu nedenle de tüm ilişkileri koparmak, sert devlet sınırları ile kısıtlamak mümkün değil. Geçit dönemi ile, bir sosyoekonomik düzenden diğerine geçişle ilgili olarak ekonomide, sosyopolitik hayatta çıkan güçlüklerin aşılmasından doğan ihtiyaç bizim bir topluluk içinde bulunma zorunluluğumuzu getirmektedir.

Bu nedenle de biz Bağımsız Devletler Toplululuğu`ne katıldık ve düşünüyorum ki, doğru bir iş yaptık. Geçen iki sene içinde biz hiçbir şey kaybetmedik, tam tersi kazandık.

Soru: Haydar Aliyeviç, genel üst düzey görüşmeden önce Siz Rusya Devlet Başkanı Boris Nikloayeviç Yeltsin`le ve başbakanla bir araya geldiniz. Bu görüşmelerden hangi sonuçlar sağlanmıştır?

Cevap: Ben bu görüşmelerden memnunum. Onların çok verimli olduğunu düşünüyorum. Sonuç da iyidir. Devlet Başkanı Boris Nikolayeviç Yeltsin`le biz birkaç önemli konuyu, ilk önce Dağlık Karabağ nedeniyle çıkan Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının kesin çözüme bağlanması ile ilgili konuyu görüştük. Biz aynı konu üzerine görüş alış verişi yaptık, sorunun çözümüne yönelik bazı olası yoöntemleri değerlendirdik. Boris Nikloayeviç şimdi bu sorunla daha etkin bir biçimde ilgilenme kararı almıştır. Ben bunu doğru buluyorum. Biz bazı önlemler üzerine uzlaşmaya vardık. Bu önlemler aynı anlaşmazlığın ortadan kaldırılmasını sağlamak, askeri operasyonları kısa bir sürede tamamen durdurmak için yapılmalıdır. Ben bundan çok memnunum.

Biz bu konuyı Rusya Federasyonu Hükümeti Başbakanı Viktor Çernomırdin ile de ele aldık. Boris Nikolayeviç`le Rusya ve Azerbaycan arasında ikili ilişkilerle ilgili bir dizi konuları görüştük. Zannediyorum ki, biz bu sorunların müzakeresini karşılıklı anlaşma ve uzlaşma ortamında sonuçlandırmayı başardık.

Viktor Stepanoviç Çernomırdin ile biz ikili ilişkilerimizi, ekonomik işbirliğini, birkaç önemli konuyu masaya yatırdık. Önemli konulardan biri Azerbaycan petrolünün Rusya üzerinden Karadeniz kıyısına nakli için petrol boru hattının yapılması konusudur. Bu konu birkaç ay boyunca incelenmiştir. Biz kesin bir karara vardık ve sözleşme imzaladık. Bu arada, bu, çok önemli bir sözleşmedir. Boris Nikolayeviç de sözleşmenin imzalanmasını memnunlukla karşıladı. Bunun dışında, bizim Başbakan Fuat Kuliyev ve Viktor Stepanoviç`in Yardımcısı Aleksey Bolşakov 2000 senesine kadar uzun vadeli ekonomik işbirliği sözleşmesini imzaladılar. Biz 1996 yılında gerçekleştirilecek ticaretle ilgili belge imzaladık. Bence biz çok iş yaptık. Ben bu sonuçlardan memnunum.

Soru: Ben bu soruyu sormadan edemem. Zira o, şimdi Rusya`lıları çok kaygılandırıyor. Üstelik siz askeri ihtilafların giderilmesi alanında ender deneyime sahip bulunuyorsunuz. Herhalde iktidarınız döneminde siz şunu başardınız, cumhuriyet artık bir süredir barış ortamında varlığını sürdürmektedir. Bilhassa bu, benim size şöyle bir soru sormamı gerektirmektedir.

Siz Çeçenistan`da anlaşmazlıkla ilgili nasıl bir durum oluştuğunu biliyorsunuz. Sizce onun çözüm yolları nelerdir? Kendi deneyimlerinize dayanarak siz ne söylerdiniz?

Cevap: Çeçenistan`da yaşanan olaylar Rusya`yı kaygılandırıyor, bence, hem dünya kamuoyunu hem de Azerbaycan`ı kaygılandırıyor. Biz bundan zarar görüyoruz, zira bu olaylarla ilgili Rusya ile Azerbaycan arasında sınır tamamen kapanmıştır, bu sınır Rusya Federasyonu Dağıstan Cumhuriyeti`nden geçiyor. Tabii ki, bu yüzden de biz Kafkasya`da, Kuzey Kafkasya`da, Azerbaycan`ın bilhassa yakınlarında bulunan bu bölgede barışın sağlanmasını istiyoruz. Bu nedenle biz bu anlaşmazlığın çözüme bağlanmasını istiyoruz. Fakat ben şimdi bu sorunun nasıl çözülmesi gerektiğini anlatma düşüncesinde değilim. Bu, bu tür koşullarda imkansız. Fakat düşünüyorum ki, Rusya yönetimi önlemler, hem de son derece etkin önlemler almaktadır. Ben Rusya yönetiminin bu sorunu çözeceğinden eminim.

Soru: Haydar Aliyeviç, son sorum. Bizim programımızda siz kendinize ne sorardınız ve kendiniz onu nasıl cevaplardınız?

Cevap: Ben sizinle ilk kezdir görüşüyorum. Anlaşılan bu, çok iyi bir programdır. "Moskova-Kremlin" programının Rusya açısından da, Rusya ile Azerbaycan ile iyi, sıcak, yakın, karşılıklı ilişkiler içinde bulunan ülkeler açısından da önem taşımakatdır. Ben sizin programınıza başarılar, uzun ömürler diliyorum, sizin programınız hep böyle devam eder. Bence, o, yaşayacak ve kendi programları ile Rusya Federasyonu`nun güçlenmesine, Rusya ile Bağımsız Devletler Birliği`ne üye ülkeler arasında, keza Azerbaycan arasında ilişkilerin güçlenmesine katkıda bulunacaktır. Teşekkür ederim.

"Haydar Aliyev: Bağımsızlığımız sonsuza dek sürecektir" (konuşmalar, nutuklar, bildiriler, demeçler, mektuplar, mesajlar, kararnamler) - Azerneşr, Bakü-1998, 5. cilt, sayfa 283.

Bilgi notu

DEMEÇLER