Arama

ÇALIŞMALARI / EKONOMİ / Asya ülkeleri ile ekonomik ilişkiler

Haydar Aliyev: Sayın Ağayi Şafei!

Sayın konuklar!

Sizi Azerbaycan'da bir kez daha selamlıyorum. Sizin şu ziyaretinizden dolayı çok memnun oldum. Bugün iki saat beraber olduk, birlikte Azerbaycan'da 8. İran fuarının açılışına katıldık. Fuar bende çok iyi bir izlenim bıraktı. Siz özellikle çok önemli birkaç alanda - otomobil üretimi, otobüs üretimi, diğer arabaların üretimi ve tüm diğer alanlarda büyük başarılar kazanmışsınız. Bu nedenle düşünüyorum ki, sizin bu fuarınız burada iyi bir izlenim bırakacaktır ve Azerbaycan ile İran'ın ekonomik ilişkilerinin daha da gelişmesine katkıda bulunacaktır. Ben çok memnun oldum. Buyurun.

Golamreza Şafei: Ben öncelikle Size bizi kabul ettiğiniz ve bugünkü fuarımızın açılışına katıldığınız için çok teşekkür ediyorum. Azerbaycan'da cumhurbaşkanının her fuarı ziyaret etmesi mümkün değil. Fakat bugün bana, İran'a büyük şeref verdiniz, lütfedip geldiniz. Bunun için size teşekkür ederim.

Sayın Cumhurbaşkanı, birkaç yıldır Sizinle görüşememiştim. Gerçi Yaşar Hoca ile her görüşmemizde, Büyükelçi Abbaseli Hasanov ile, bizim büyükelçi ile her görüşmemizde onların aracılığıyla Size selam gönderiyor, sizin sağlık durumunuzu soruyordum. Fakat görüşme tamamen farklı bir şeydir ve nihayet Sizi gördüm, keyfiniz de iyidir. Sizin sağlığınızın ve moralinizin iyi olmasına çok sevindim. Bugün fuarın açılışında yaklaşık bir saat konuşma yaptınız, çok değerli yorumlarda bulundunuz. Bunlardan dolyı da Size teşekkür ederim.

Benim Bakü gezimin birkaç nedeni vardır. Birincisi bu fuara katılmak ve aynı zamanda Sayın Ağa-i Hatemi'nin davet mektubunu size sunmak. Bu davet mektubunda 21 Haziran'da ECO (red. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı) zirve toplantısının düzenleneceği belirtiliyor.

Haydar Aliyev: ECO mu?

Golamreza Şafei: Evet. İran Cumhurbaşkanı Sayın Ağa-i Hatemi şu zirveye katılmanız için sizi de davet etmiştir. Aynı zamanda şunu da söylemem gerek, Azerbaycan şu zirveye başkanlık edecektir, çalışmaları son derece titizlikle ve dürüst bir biçimde yürütecektir. Büyükelçi Abbaseli Hasanov İran'da çok aktif faaliyetlerde bulunuyor. O, ECO ülkeleri büyükelçileri ile birlikte kapsamlı çalışmalar yapıyor.

Sayın Cumhurbaşkanı izninizle şu davet mektubunu Size sunmak istiyorum.

Bugün Siz fuarda birçok konulara değindiniz. Oraya katılan şirket temsilcilerini kaygılandıran bir konu var ve sanırım bunu ECO toplantısında görüşmek mümkün olur. Bu ise şu ki, komiteler, bakanlıklar ülkelerimiz arasındaki yakınlaşmadan faydalanarak kendi aralarında vergi ve diğer konuları tartışsınlar isteriz. BDT ülkeleri bu konuda anlaşma sağlamışlar. Anlaşma gereğince, eğer Azerbaycan'dan söz konusu ülkelere herhangi bir şeyin ihracatı yapılmış olursa, onlar vergiye tabi tutulmayacak veya o ülkelerden Azerbaycan'a getirilecek üründen vergi alınmayacaktır. Bu, ülkelere kendi aralarında ticaret yapma fırsatını tanıyacaktır. Zannediyorum, bu çalışmayı ECO ülkeleri arasında da gerçekleştirmek mümkündür.

Haydar Aliyev: Yani ECO'ya, ECO ülkelerine de bu ilkeyi uygulamak mümkün mü?

Golamreza Şafei: Evet, bu ilkeyi orada da uygulamak mümkün. Örneğin, İran, Azerbaycan, Türkiye, Pakistan, Afganistan ve Orta Asya ülkeleri- Kazakistan, Türkmenistan vesaire kendi aralarında bir karara varabilirler. Bu ülkelerin bazıları BDT üyesidir- Azerbaycan, Orta Asya ülkeleri.

Haydar Aliyev: Azerbaycan ve tüm Orta Asya ülkeleri BDT'ye üyeler. BDT'da yer almayan İran, Türkiye, Pakaistan ve Afganistan'dır.

Golamreza Şafei: Evet, bunu ECO çerçevesinde yapmak mümkün. Önerim şu, eğer uygun görürseniz, ECO zirvesinde bu konu görüşülsün.

Sizden bir ricada daha bulunmak istiyorum. Tabii ki, zaman ayırıp saygı gösterip fuarımızı ziyaret ettiniz. Fakat orada diğer hizmet alanları da vardı, siz onları görmediniz. O alanları anlatmak istiyorum.

Örneğin, orada tıbbi cihazlar üreten çeşitli fabrikalar, şirketler de temsil edilmişti. Onların temsilcileri diyorlar ki, Azerbaycan'la İran arasında bu alandaki ilişkileri daha da genişletmek mümkündür. Gıda ürünleri, ev eşyaları üreten şirketler de bulunuyorlardı. Onların temsilcileri Sizinle görüşmek istiyorlardı, zaman yetmedi.

Fuarda gördüğünüz üzere, İran önceki yıllara oranla önemli bir gelişme kaydetmiştir. Nevruz Bayramı'nda beş yıllık planımız tamamlandı. Sanayi alanında yüzde 11 oranında bir artış sağlandı.

Haydar Aliyev: Yani, büyüme.

Golamreza Şafei: Evet. Şimdi otomobil üretimi, diğer alanlar - petrolden tutun fabrika inşasına kadar - bunların hepsi ile ilgili ilişkilerin kurulması ve etkin bir biçimde değerlendirilmesi için bir olanak sağlanmış bulunuyor. Bu, sizin elinizdedir. İran'ın olanaklarının Azerbaycan'da da kullanılması şeklinde bir şeyler yapmak mümkün.

Biliyorum, Azerbaycan 70 sene Rusların, Komünist Partisi'nin boyunduruğu altında bulunmuştur, şimdi ise bağımsızlık kazanmıştır. Biz de, bu, daha da gelişsin isteriz. En önemli iş ise yıkılanların yeniden sağlanacak olmasıdır.

İran'da yirmi, onbeş bin işçi çalıştıran bazı fabrikalar vardır. Eğer gerekirse, bu alanda işbirliği yapmak için Sizin emrinizdeyiz. Her türlü yardımı yapmaya hazırız.

Hazar Denizi bir dostluk denizidir. İran ve Azerbaycan petrol, gaz, gemicilik alanları üzerine işbirliği yapabilirler. İnşallah, tüm bu işleri yoluna koymak, herkesin ne iş yapacağını belirlemek, ortaklık yapmak için çalışmalıyız.

Otomobil sanayi ile ilgili benim özel bir önerim bulunmaktadır. Bu ise ECO toplantısında katılımcı ülkeler arasında ortak bir çalışmanın yapılması ile ilgilidir. Önceki görüşmelerde Pakistan ve bazı ülkelerin İran ile, Türkiye ile ortak uçak üretimi yapmaları yönünde bir karar alınmıştı. Fakat bu çalışma ilerlemedi. Zira uçak alacak olan şirketler devlete bağlıdırlar. Fakat otomobil için böyle birşey söz konusu değil, onu bağımsız olarak alıyorlar. Otomobil piyasası geniş bir piyasadır. Bu alanda ortak çalışmaların yapılması gerek. Bu çalışmanın bir ülkede yapılacak olması hiç de şart değil. Otomobil üreten fabrikalar inşa etmek, çalışmalar yapmak mümkün. Bu, benim bir önerimdir ve eğer tasvip ederseniz, ikili bir çalışma yapmak suretiyle belirli bir başarı sağlamak mümkün. Doğrudur bazı İran ve Azerbaycan şirketleri ilişki kurmuşlar, işbirliği yapıyorlar. Fakat işin kapsamını genişletmek gerek.

Diğer bir öneri şu ki, İran ile Azerbaycan'ın üçüncü pazarlarda ortak çalışmalar yapmaları lazım. Yani ortak konsorsiyum veya şirket kurarak her iki taraf çalışmaya başlamalılar. Onların faaliyet alanları da son derece geniştir. Hem fabrika inşa etmek, hem petrol, hem gaz alanında ortak çalışmalar yapmak mümkündür. Her iki tarafın katılımı ile diğer ülkelerde bir takım çalışmalar yapılabilir.

Ben Sizin zamanınızı aldığım için özür dilerim. Teşekkür ederim.

Haydar Aliyev: Çok sağ olun, teşekkür ederim. Öncelikli olarak, ben Sayın Cumhurbaşkanı Hatemi'nin bu davetini kabul ediyorum. Ben mutlaka Tehran'a gideceğim, ECO zirve toplantısına da beraber ev sahipliği yapacağız. Zira biz bu örgütü güçlendirmeliyiz ve bizim bütün ilişkilerimizin, özellikle ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi için bu örgütten etkin bir biçimde faydalanmaya çalışmalıyız.

Orada, fuarda da bunu söylediler, şimdi siz burada da konuyu gündeme getirdiniz - şu vergi, gümrük tarifleri konularını. Bana öyle geliyor ki, eğer biz ECO devletlerine şu anda BDT devletleri arasında geçerli olan ilkeyi uygularsak, bu yöntem tasvip edilecek bir yöntem olur. Ben bu konu üzerine bizim başbakana, bakanlıklara talimatlarda bulunacağım. Onlar da düşünsünler, hazırlansınlar. Bizim başka önerilerimiz vardır. Çifte vergilendirme ile ilgili, - örneğin, biz bu konuyu da gündeme taşıyacağız, zira bu alandaki çalışmaları belli oranda kolaylaştırmak gerek. Ben muhtemelen sizin önerilerinizi de göz önünde bulundurarak bizimkilerin de kendi önerilerini sunmaları için bir talimatta bulunacağım. Sanırım, biz Tahran'da bu konuda, daha birkaç konuda belli bir uzlaşma sağlarız.

Diğer konulara gelince, - ki siz değindiniz ve dün bana başbakan söyledi, onunla da bu konuyu çok detaylı olarak görüştünüz - bunların hepsi benim takdir ettiğim konulardır ve birçok alanlarda işbirliği yapmamız gerekmektedir. Şimdi ben, sadece, siz söylediğiniz konuların her birini yanıtlamak istemiyorum. Fakat şunu söylemek isterim ki, bu önerileri prensip olarak onaylıyorum. Ben bizim başbakana ve bakanlıklara talimatta bulunuyorum, bunların her birini sizin temsilcilerle beraber tek tek araştırsınlar, incelesinler ve bizim önerilerimizi sunsunlar.

Ben bugün fuarda da söyledim, şimdi de söylüyorum, bizim politikamız şunu içeriyor, İran ile bütün ilişkilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi gerek. Ekonomik ilişkiler burada özel bir yer tutmaktadır. Aynı zamanda Hazar Denizi ile ilgili de - ki siz ona Derya-i Hazar diyorsunuz, -bence birçok işler yapılabilir.

Örneğin, bana bizim başbakan söyledi, siz gemicilik konusunda, gemi yapımı konusunda da işbirliği yapmak istiyorsunuz. Bu da mümkün. Bizim burada olanaklarımız bulunmaktadır, gemi onarımı fabrikalarımız bulunmaktadır, bunları da değerlendirmek mümkün. Fakat şu iki öneri, - ki sizin otomobil sanayinizin bizim bazı kuruluşlarla ortak çalışma yapmaları konusunda, - ben bunu hemen onaylıyorum ve bunların yaşama geçirilmesi için kendi adıma gerekli önlemleri alacağım, talimatta bulunacağım.

Kısacası, - ben görüşlerimin çoğunu bugün fuarın açılışını yaparken aktardım. Tekrar söylemek istemiyorum. İran-Azerbaycan ilişkileri genişlemelidir, gelişmelidir ve biz bazı kötü niyetli kişilerin, bizim ilişkilere zarar vermek isteyen güçlerin, yahut bunu olumsuz bir biçimde yansıtmak isteyen güçlerin önüne geçmeliyiz.

Biliyorsunuz, bizim yaşadığımız bölge şimdi dünyada çok büyük ilgi çekmektedir. İran da büyük bir devlet olarak, büyük ekonomik potansiyele sahip bir ülke olarak büyük dikkat görmektedir. İran'ın dostları da var, ama buna karşın İran'ı sevmeyenler de var.

Bağımsız bir devlet olduktan sonra, tabii ki, Azerbaycan'a da ilgi çok büyüktür. Zira öncelikli olarak Azerbaycan çok uygun stratejik konuma sahiptir, - yani o, Doğu ile Batı'nın, Asya ile Avrupa'nın arasında bulunan bir ülkedir ve özellikle Avrupa ile Asya arasındaki ulaştırma araçlarının geçişinin sağlanacağı en kısa yol olarak görülmektedir. Azerbaycan burada özel yer tutmaktadır. Dahası, Azerbaycan'ın enerji kaynaklarının işlenmesi, bunların ileriye yönelik perspektifleri. Başka husular da söz konusu. Bu nedenle de bazı güçler farklı ülkelerde makalelerle, yazılarla şöyle bir görüş oluşturmak istiyorlar, güya İran ile Azerbaycan arasında ilişkilerde soğukluk söz konusu. Soğukluk yoktur, ilişkiler iyidir, fakat daha da sıcak olması gerekiyor.

Benim, - Azerbaycan'ın Cumhurbaşkanı, Azerbaycan'ın politikasını belirleyen ve onu uygulayan bir kişi olarak görüşlerim bu yöndedir. Fakat yabancı kimseler pekçok şey söyleyebilirler. Şimdi biz öyle bir dönemde yaşıyoruz ki, herkes kendi görüşünü söyleme hakkına, iradesine sahiptir, - yalan bile olsa, gerçek bile olsa, doğru bile olsa, yanlış bile olsa. Fakat biz bunları önemsememeliyiz. Biz ilişkilerimizi geliştirmeliyiz.

Benim İran'a resmi ziyaretim de gündemde yer almaktadır, çünkü ben Cumhurbaşkanı Sayın Hatemi'den bir davet aldım. Şimdi bu gezi de gündemde. Belki ben bu sene İran'ı iki kez ziyaret edebilirim - birinci kere ECO zirve toplantısına katılırım, ikinci kere de resmi ziyarette bulunurum.

Golamreza Şafei: İran sizin kendi evinizdir. Her zaman gelebilirsiniz.

Haydar Aliyev: Daha sonra ben Sayın Hatemi'nin Azerbaycan'ı ziyaretini bekleyeceğim. Bunlar- örneğin, sizin ve benzeri delegasyonların Azerbaycan'a gezisi, bizim delegasyonlarımızın İran'a gitmeleri, bizim dışişleri bakanı şu son dönemlerde İran'a gezide bulundu, görüşmeler yaptı, sizin dışişleri bakanı bir süre önce buraya gelmişti, şu günlerde New Yorkt'ta İran ve Azerbaycan dışişleri bakanları buluşmuşlar. Zira o, oraya giderken ben ona, New Yorkt'ta çok sık görüşmeler olabilir, fakat İran Dışişleri Bakanı ile mutlaka buluş diye bir talimatta bulundum. O da buluştu, konuştu, gelince bana bilgi verecektir, - yani, bizim ilişkilerimizin daha kapsamlı olması, daha yoğun olması için her iki tarafın tüm bu araçlardan faydalanması gerekiyor diye düşünüyorum.

Sayın Şafei, bizim arkadaşlığımız çok eskiye dayanıyor.

Golamreza Şafei: Ta Nahçıvan'a.

Hayda Aliyev: Şimdi düşünüyorum, sekiz sene önce Nahçıvan'da buluştuk ve sizinle Nahçıvan'a ilk elektrik hattının döşenmesini orada kutladık. Hatırlıyorsunuz, biz nasıl zor durumdaydık. Fakat o sırada İran'dan elektrik hattının döşenmesini gerçekleştirdik ve onun bize bir hayli yardımı dokundu. Biz Türkiye'den bir elektrik hattını döşedik, daha sonra İran'dan döşedik ve sizinle bir araya geldik.

Hatırlıyorsunuz, Şahtahtı'da Poldeşt köprüsünün açılışını yaptık ve orada sınır bölgesinde pazar alanı kurma girişiminde bulunduk. O günleri unutamıyorum. Zira o günler Nahçıvan için ve Nahçıvan'ın yönetimini yürüten bir şahıs olarak benim için zorlu günlerdi, bizim için çok acılı günlerdi. Fakat biz onları atladık.

Örneğin, şimdi Nahçıvan'da durum... Doğru şimdi Nahçıvan'ın Azerbaycan'la bağlantıları bir hava yoluyla ve bir de İran üzerinden geçen taşıt araçlarının, otomobillerin aracılığıyla yapılıyor. Başka bağlantımız yok. Fakat İran ile Nahçıvan arasındaki ilişkiler - ticari ilişkiler, insanların gidip gelmeleri - bunlar şimdi çok iyi bir düzeydedir ve ben bunlardan memnunum. Düşünüyorum ki, bu da İran-Azerbaycan ilişkilerinin gelişmesine çok büyük katkıda bulunmaktadır.

Hatırlıyorum, ben 1994 yılında İran'a geldiğimde bana siz eşlik ediyordunuz. İran'ı, Tahran'ı beraber geziyorduk. Bunların hepsini hatırlıyorum ve bu nedenle de tüm resmi ilişkilerin yanı sıra dostane ilişkiler de oluşmuştur, özel bir sevgi oluşmuştur. Siz yine de İran İslam Cumhuriyeti'nde bakan olarak görev yapıyorsunuz - önceleri kooperatif bakanı, şimdi sanayi bakanı, - ve ben bundan çok memnunum. Bundan daha üst görevlerde çalışmanızı dilerim. Çünkü biliyorum ki, siz İran-Azerbaycan ilişkilerinin sağlam temeller üzerine oturması ve gelişmesi için çaba gösteren bir insansınız. Bu, hem İran için önemlidir, hem Azerbaycan için önemlidir. Ben sizi birkez daha selamlıyorum, sizinle görüşmeden memnun kaldığımı bir kez daha belirtmek istiyorum. Teşekkür ederim.

© aliyev-heritage.org