Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in AGİT Parlamenterler Asamblesi Başkanı Bayan Helle Degn başkanlığındaki heyetle yaptığı görüşmeden - 1 Haziran 2000, Cumhurbaşkanlığı Sarayı


Haydar Aliyev: Sayın Başkan, sayın konuklar, Azerbaycan`a hoşgeldiniz! Ben sizi içtenlikle selamlıyorum.

Sayın Bayan Başkan, benim davetimi kabul edip Azerbaycan`a geldiğiniz için size özel teşekkürlerimi sunuyorum. İstanbul`da yaptığımız görüşmeyi çok büyük

Memnuniyetle hatırlıyorum. Biz sizinle çok yararlı bir görüşme yaptık. Son derece samimi ve sıcak bir görüşme oldu. Doğru, görüşme yaptığımız yerde koşullar belki de pek iyi değildi, fakat görüşmemiz öylesine sıcak bir havada geçti ki, bu, bizi pek etkilemedi.

Ben biliyorum, siz buraya dün geldiniz, birçok temaslarda bulundunuz. Ben Sizi işte bunun için buraya davet ettim. Zira biz, AGİT üyesi olarak onun tüm kuruluşlarının mümkün olduğu kadar gelip ülkemizi ziyaret etmelerini, insanlarımızı tanımalarını istiyoruz. Tabii ki, bu, her ülkenin, her halkın arzusudur. Çünkü her ülke, her halk dünyada daha iyi tanınmak istiyor.

Fakat bizim buna daha fazla ihtiyacımız vardır. Birincisi, sizce bilinen şu Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığı ile ilgili olarak çeşitli ülkelerde, özellikle Batı`da - Avrupa`da Azerbaycan`la ilgili haksız değerlendirmeler yapılmış, adalete aykırı görüşler oluşmuştur. İkincisi, nitekim biz Avrupa kıtasında bulunan bir ülkeyiz ve kendimizi Avrupalı olarak görüyoruz. Fakat ne yazık ki Avrupa`da bazıları, Azerbaycan`ın Avrupa ülkesi olmadığını, Azerbaycan zihniyetinin Avrupa`ya pek uygun olmadığını düşünüyorlar. Tabii ki, onlar yanılıyorlar. Fakat bu tür yorumların da kendi etkisi oluyor.

Sanırım, siz kendiniz dün de, bugün de Azerbaycan`ı gezdiniz. Doğru, bu, çok azdır. Eğer biraz daha kalsaydınız, ben daha da memnun olurdum. Fakat ilk defa olduğu için bu belki yeterli olabilir. Sizinle görüşmekten ben çok memnunum. Buyurun, sizi dinliyorum.

Helle Degn: Sayın Cumhurbaşkanı, herşeyden önce, beni ülkenizde ağırlayarak hakkımdaki güzel düşünceleriniz için Size çok teşekkür ediyorum. Ben Azerbaycan`da bulunmaktan çok memnunum.

Bu ziyaretimin amacı ve nedenleri hakkında Siz çok doğru söylediniz. Ben bu konularda bilgi edinmek için Azerbaycan`a geldim. Ülkelerimizin bir arada bulunduğu kulübün bir üyesi olarak bizim Azerbaycan`a ihtiyacımız vardır, Azerbaycan`ın da bu kulübe üye olması gerekmektedir.

Bu açıdan İstanbul zirve toplantısı çerçevesinde son derece önemli kararlar alınmıştır diye düşünüyorum. Bunların arasında en önemlilerinden biri de AGİT üyesi devletlerde dondurulmuş ihtilafların çözümünün sağlanmasına yönelik bağlılığın birkez daha vurgulanmış olmasıdır. Kuşkusuz ki, bunu bir gecede sağlamak mümkün değildir, bunun için belli bir zamana ihtiyaç vardır. Fakat biz bu sorunları çözmeliyiz.

Geçen yüzyılın sona erdiği ve yeni binyıla girdiğimiz şu dönemde biz yeni olanaklarla karşı karşıyayız. Ülke tarihinizin daha bir sayfasının çevirilmesi, aynı zamanda Avrupa tarihinin de daha bir sayfasının çevirilmesi gerekiyor. Sadece birlikte çalışarak sorunlarımızı çözebiliriz diye değil, hem de biz birarada bulunmakla hep beraber karşılaştığımız sorunların üstesinden gelebiliriz.

Piyasaların, basının ve para birimlerinin globalleşmesi hepimizin karşılaştığı sorunlardır. Globalleşmeden doğan görevlerin ve sıkıntıların üstesinden gelmek için biz birbirimize destek olmalıyız. Ben Azerbaycan`ı Avrupa`ya yaklaşmak isteyen ülkeler arasında görmekten memnunum ve bunu takdir ediyorum. Önümüzdeki yüzyılda biz ticaret, kültür, eğitim alanlarında ve birçok diğer alanlarda daha yoğun ilişkiler kurmalıyız ve tarih kitaplarımızın sayfasını beraber çevirmeliyiz diye düşünüyorum.

Bu yüzden de AGİT`i temsilen ve AGİT Parlamenterler Asamblesi`ni temsilen sizin ülkenizi ziyaret etmekten ve kuruluşlarımızın olanakları çerçevesinde Size kendi yardımımızı önermekten memnunluk duyuyorum. Sizin ülkenizin bu yardımı kabul edeceğinden ve kısa sürede burada bir AGİT kuruluşunun açılmasını sağlayacağından umutlu olduğumu belirtiyorum.

Benim ülkenize yaptığım gezi ile ilgili çok enteresan ve güzel bir program yapmışsınız. Ben Azerbaycan Parlamentosu ile işbirliğimi bundan böyle de sürdüreceğim. Şunu da söyleyeyim ki, Azerbaycan Parlamentosu`nun üyeleri AGİT`in çalışmalarına çok etkin katılıyorlar. AGİT Parlamenterler Asamblesi, birçok devletlerin halk tarafından seçilmiş temsilcilerinin katıldıkları tek transatlantik örgüttür. Avrupa`nın güvenliğinin sağlanması için AGİT Parlamenterler Asamblesi`ne hâlâ ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum. Bu örgüt Avrupa`nın geleceğinde önemli bir rol oynayabilir. Beni burada kabul ettiğiniz için Size birkez daha teşekkürümü sunuyorum.

Haydar Aliyev: Teşekkür ederim. Birincisi benim belirtmek istediğim şudur ki, biz genç, bağımsız bir devlet olarak AGİT üyesi olmaktan çok memnunuz. Bağımsızlığımızı kazandıktan sonra biz Helsinki Belgesi`ni imzalayıp AGİT`e üye olarak bir yandan AGİT ilkelerini uygulama görevini üstlendik. Öte yandan da, biz AGİT üyesi olarak ülkemizin güvenliğinin, huzurunun sağlanmasında AGİT`in olanaklarını kullanma amacını güdüyoruz.

AGİT ilkelerinin, normlarının ülkemizde uygulanması bize bağlıdır. Fakat Azerbaycan`ın düştüğü durumla ilgili olarak ülkemizde - nitekim sadece Azerbaycan`da değil, Kafkasya`da, Güney Kafkasya`da - barışın, gönencin, güvenliğin sağlanması için AGİT`in çok büyük yardımına ihtiyaç duyuyor olmamız doğaldır.

Siz söylediniz ki, İstanbul`da kabul edilmiş belge - Şart dondurlmuş tüm ihtilafların çözümüne yöneliktir. Bu tamamen doğrudur ve bende o, Şartı imzaladım. Fakat bizim istediğimiz şudur ki, bunlar sıradan bir belge, herhangi bir kağıt olarak kalmasın, gerçeğe dönüşsün.

Bizzat ben AGİT`in Budapeşte Zirvesi`ne de, Lizbon Zirvesi`ne de katıldım. Orada da çok önemli kararlar alındı. Her iki zirve toplantısında - hem Budapeşte`de, hem Lizbon`da Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının barışçıl yoldan çözümü ile ilgili çok ciddi kararlar da kabul edildi. Fakat bunlar henüz gerçekleşmemiştir. Biz de buna çok üzülüyoruz. Eğer bu konuları biz kendimiz çözebilseydik, bununla ilgili AGİT`i hiç rahatsız etmezdik.

Fakat siz iyi biliyorsunuz, dünya deneyimi de şunu göstermektedir ki, bu tür anlaşmazlıklar mutlaka uluslararası örgütlerin katılımı, yahut onların yardımı veya gücü ile çözülüyor. Eğer Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının çözümü bizim kendi olanaklarımızla mümkün olsaydı, biz bunu çok önceden yapmıştık. Aynı zamanda biliyorsunuz ki, Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığını çözmek için AGİT 1992 yılında Minsk Grubunu oluşturmuştur. Lizbon Zirvesi`nden sonra Minsk Grubu eşbaşkanlığını Rusya, Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa yapmaktadırlar. Fakat ne yazık ki, Minsk Grubu, AGİT ve Minsk Grubu Eşbaşkanları şimdiye dek bu sorunun çözümünü sağlayamamışlar.

Siz şunu iyi biliyorsunuz, Ermenistan silahlı kuvvetlerinin saldırısı sonucunda Azerbaycan topraklarının yüzde 20`si işgal edilmiştir. İşgal altındaki topraklardan bir milyondan fazla Azeri zorla göç ettirilmiş, yerlerinden edilmiş ve aynı bölgelerde etnik temizleme uygulanmıştır. Kendi ülkesinde kendi evinden, toprağından edilen bir milyon kişinin çoğu çadırlarda yaşıyor, şuan çok zor durumdalar.

Ben sizin programı inceledim, siz bir göçmen kampına gidecektiniz. Gidip gitmediğinizi bilmiyorum. Gittiniz mi? Teşekkür ederim. Siz herşeyi kendi gözlerinizle gördünüz. Fakat eğer fırsat olsaydı, bizzat ben kendim sizi helikopterle iki saatliğine çadır kamplarına götürürdüm, ikimiz beraber onlarla bir görüşme yapardık, o zaman siz belki oradan çok daha kötü durumda geri dönmüş olacaktınız.

Onlar Bakü`de, onun çevresinde çeşitli konutlarda yerleştirilmişler. Doğru, siz ne kadar zor durumda olduklarını gördünüz. Fakat Azerbaycan`ın diğer bölgelerinde onların çoğu çadırlarda yaşıyor. Çadırda bir sene, iki sene yaşamak mümkündür. Onlar 7-8 senedir çadırlarda yaşıyorlar!

Bu nedenle de AGİT üyesi olarak bizim ondan başlıca isteğimiz, beklentimiz bu sorunun çözümüdür. Tekrar söylüyorum, AGİT Helsinki Belgesi`nin devlet, toplum ilkelerinin uygulanması bize düşen görevdir ve biz onu yapıyoruz. Burada eksiklikler olabilir. Fakat sizin de söylediğiniz üzere, bu anlaşmazlıkların çözümü AGİT`in üzerine düşmektedir. Fakat AGİT kendi görevlerini yerine getirmiyor.

Sizin de söylediğiniz üzere, Azerbaycan Avrupa Kulübü`nün tam eşit üyesi olmak istiyor. Siz de bizim üye olmamızı istiyorsunuz. Fakat bizim belalardan kurtulmamız gerekir.

Helle Degn: Sayın Cumhurbaşkanı, çok teşekkür ederim. Ben ülkenizin karşılaşmış olduğu büyük sıkıntılarla ilgili söylediklerinizi memnuniyetle dinledim. Sizin AGİT üyeliğine, onunla ilişkilerinize ne denli büyük önem verdiğinizi anladım.

Doğru söylüyorsunuz, AGİT ender bir örgüttür ve onun olanaklarını kullanarak sizin sorunların çözümünü sağlamak mümkündür. Ben sadece şunun altını tekrar çizmek istiyorum, AGİT ve onun kuruluşlarının yöneticileri, bunun yanı sıra AGİT üyesi devletlerin hükümetleri tarihinizin bir parçası olan bu anlaşmazlığın çözümünü çok istiyorlar ve bunu yürekten diliyorlar.

Sizi temin ederim ki, ben ülkenize yaptığım şu geziden döndükten sonra anlaşmazlığın barışçıl yöntemlerle kısa sürede çözümünü sağlamak için AGİT yönetimini daha büyük çabalar harcaması yönünde teşvik edecek, onlara baskıda bulunacağım.

Bu anlaşmazlığın çözümünde ve bölgede kalıcı barışın sağlanmasında etkin rol oynayabilecek temel katılımcıların bazıları - ben ülkeleri kastediyorum - kendi ülkelerinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri ile ilgilendikleri için buna çok önem verememişler. Ben bunu bir bahane olarak, AGİT`in az iş yapmasının bir nedeni olarak söylemiyorum. Sadece şunu söylemek istiyorum ki, bazı devletlerde - örneğin Rusya`da, - devlet başkanlığı seçimleri onların bu konuya daha etkin katılmalarına engel olmuştur. Rusya`nın AGİT Minsk Grubu eşbaşkanı olarak bu anlaşmazlığın çözümüne daha etkin katılacağından umutlu olduğumu belirtiyorum.

Ben buradan dönüşte hem AGİT Minsk Grubu`na, hem de AGİT yöneticilerine şunu birkez daha söyleyeceğim, AGİT olarak bizim bu anlaşmazlığın çözümüne yönelik faaliyetimizi güçlendirmemiz, anlaşmazlığın barış yoluyla giderilmesi ve bugün Bakü`de temaslarda bulunduğum mültecilerin durumunun iyileştirilmesi için yardımda bulunmamız gerekmektedir. İnsanların kendi evlerinden, yerlerinden zorla göç ettirilmesi her zaman için trajedidir.

Bugün görüşme yaptığım kadınlar, erkekler, çocuklar korkunç durumda yaşıyorlar. Onlar Bakü`de mi yaşıyorlar, yahut onun dışında, rayonlarda ( red. idari birim) mı yerleşmişler, hiç farketmez. Facia şudur ki, bu kişiler bir belirsizlik içinde yaşıyorlar, kendi geleceklerini nasıl kuracakları ile ilgili herhangi düşünceleri bulunmamaktadır. Ben bu mültecilerden hiçbirine yerine getiremeyeceğim sözü vermem. Fakat onlara bir vaadde bulunuyorum: buradan dönüşte onların sorunlarının çözümünü, anlaşmazlığın giderilmesini sağlamak için daha kararlı ve ciddi çabalarda bulunacağıma söz veriyorum.

AGİT`in olanaklarını daha etkin bir biçimde değerlendirmeliyiz diye düşünüyorum. Ben kendi kapılarımı açık bırakacağım ve AGİT üyesi 54 devletin parlamentolarını temsil eden milletvekillerinin 6-10 Temmuz tarihlerinde Bükreş`te yapılacak toplantısından da yararlanmaya çalışacağım. Bu görüşmeye sizin parlamento başkanını, bunun yanı sıra Gürcistan ve Ermenistan parlamento başkanlarını da davet ettik. Kapılarımı onlara açmaya, görüşmelerini düzenlemeye, onlar arasında ilişkilerin kurulmasını sağlamaya, anlaşmazlığın çözümünde parlamento üyeleri olarak bizim de kendi katkılarımızı sunmaya çalışacağım.

AGİT Parlamenterler Asamblesi, genel olarak, parlamentolar bu anlaşmazlığın çözümünde daha etkin rol oynayacak, kendi çalışmaları ile hükümetlere ve hatta Sizin gibi cumhurbaşkanlarına da yardımcı olabilecekler. Zannedersem, hükümette hiçbir görev üstlenmedikleri için, doğrudan halk tarafından seçildikleri için parlamento üyeleri bir araya gelerek kendi halklarının sesini birbirlerine duyurabilirler. Cumhurbaşkanları, hükümet üyeleri, bakanlar her zaman seçimle gelen organların ve halkın desteğini alma ihtiyacını duyarlar.

Sayın Cumhurbaşkanı, Size birkez daha teşekkür ediyorum. Demin söylediğim üzere, AGİT`in önündeki hedefler, mevcut sıkıntılar ve Sizinle ortak çabalarımız sonucunda bu hedeflerin gerçekleştirilmesi, zorlukların giderilmesi konusunda görüşlerimi, düşüncelerimi büyük memnununiyetle Sizinle paylaşmak isterim.

Haydar Aliyev: Teşekkür ederim. Sizin aktarmış olduğunuz kelimeler AGİT Parlamenterler Asamblesi`nin Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının barış yoluyla çözümü için ileride kendi çabalarını daha da artıracağı konusunda bir umut vadetmektedir. Ben bu umutlarla size şükranlarımı sunuyorum.

"AZERBAYCAN" Gazetesi, 2 Haziran 2000 yılı.