Arama

ÇALIŞMALARI / DIŞ POLİTİKA / Azerbaycan - Asya

Haydar Aliyev: Azerbaycan'a hoş geldiniz. İşlerimizin ilerlemesi için biz sık sık bir araya gelmeliyiz.

Agayi Gazai, İran'ın Azerbaycan Büyükelçisi'dir. Ne yazık ki kendisiyle henüz görüşemedik. Agayi Bikdeli de uzun süre burada sizin ülkenin büyükelçilik görevini yürüttü, kendisinin Azerbaycan'a tekrar gelmesine çok sevindim. Siz ise galiba Azerbaycan'a ilk defa geliyorsunuz. Çok memnun oldum. Ben sizi dinliyorum.

Ali Ahani: Öncelikle bizi kabul ettiğiniz için Size teşekkürümü sunarım. Bölgesel istişarelere, ziyaretime sizin ülkenizden başlamaktan çok memnunum. Dün akşam Nahçıvan'a geldim, orası Sizin doğduğunuz yerdir. Nahçıvan'da yaptığım toplantılar, keza Yüksek Meclis Başkanı ile görüşmem bende çok güzel bir izlenim bıraktı. Elektrik borçlarının birikmesi yüzünden Nahçıvanlı arkadaşlarımızın karanlıkta kalması beni duygulandırdı. Ben Vasif Talıbov'a, bu duruma çok üzüldüğümü ve borçların ödenmesinin bir yolunun bulunmasına, elektrik enerjisinin tekrar verilmesine yardımcı olmaya hazır olduğumu bildirdim. Umarım, bizzat zatıalinizin işe müdahelesi ve talimatı sayesinde sorunu kısa sürede çözeceğiz.

Bugün Azerbaycan yetkilileri ile görüşmelerimizde çok yararlı ve önemli konulara değindik. İşbirliğinin çeşitli alanlarını araştırdık. Her iki taraf karşılıklı çıkarların korunmasını, ilişkilerin daha geniş alanlara yayılmasını temenni ettiğini vurguladı ve bu, sevinç verici bir durumdur.

Bölgesel güvenlik ve diğer konular üzerine de çok yararlı görüşmeler yaptık ve her iki tarafın yaklaşımı dikkate şayandı.

Ziyaretimin temel amaçlarından biri Azerbaycanlı meslektaşlarımla Hazar Denizi'nin statüsü ile ilgili görüşmeler yapmaktır. Ön görüşmelerime başladım. Bu konuda bizim ve Azerbaycanlı arkadaşlarımızın yaklaşımlarının birbirine çok yakın olması sevinç vericidir. İki taraf da bizim genel kabul görmüş meşru bir formülü bulmamız gerektiğini önemle vurguluyor. Öyle bir formül bulmalıyız ki, o, Hazar' kıyısı bulunan beş ülkede de kabul edilsin. Ben yarın meslektaşlarımla istişarelerimi sürdüreceğim.

Bunun ardından Hazar'a kıyısı bulunan diğer ülkeleri ziyaret ederek müzakereleri sürdüreceğim. Önümüzdeki ziyaretimin diğer bir amacı da Hazar'a kıyısı bulunan ülkelerin dışişleri bakanlarının görüşmesini organize etmektir. Umarım beş ülkenin uzlaşması sonucu uygun bir formulü bulabileceğiz.

Sayın Cumhurbaşkanı, Sizin bilgi ve deneyiminizin, tabii ki, bu konuda bize çok yardımı dokunacaktır. İlginiz için Size teşekkür ederim.

Haydar Aliyev: Teşekkür ederim. Sizin değindiğiniz konular bizi de ilgilendiren konuladır. Bu, bizim ülkelerimiz arasında bulunan, hem İran hem Azerbaycan açısından önemli konulardır. Onun için de ben sizin bu gezinize çok önem veriyorum. Burada yaptığınız istişare ve görüşmeleri de çok yararlı buluyorum. Hem başbakan hem dışişleri bakanı sizinle yaptıkları görüşmeler hakkında beni bilgilendirdiler. Masaya yatırılan konular hakkında da bana bilgi verildi. Biz bu sorunların çözüm yollarını bulmaya çalışmalıyız.

Nahçıvan'daki elektrik enerjisi sorununa da değindiniz. Bölgenin enerjiden yoksun kaldığını, şehrin karanlığa gömüldüğünü söylediniz. Bunun sizi de kaygılandırmış olması beni bir anlamda sevindirdi. Ne var ki bu, bizi de çok kaygılandırıyor.

1992 yılında ben Nahçıvan'da çalıştığım sıralarda, İran'ın o dönem üst düzey yöneticileri ile Tahran'da yaptığım görüşmelerden sonra, İran hükümeti sizin ülkeden Nahçıvan'a elektrik hattının döşenmesi yönünde karar kabul etti. Kısa bir zamanda elektrik hattı döşendi. Biz bunu dostluk bayramı olarak kutladık. O zaman borçlar konusundan bahs edilmedi. Ne var ki İran o zaman sadece Nahçıvan'a dost elini uzatıp onu karanlıktan kurtarmak istiyordu. Onun için de ben minnettarım. Fakat bir zamanlar karanlıktan çıkarttığınız Nahçıvan'ı şimdi tekrar karanlığa gömmüşsünüz, bu, beni üzüyor.

Azerbaycan'da şöyle bir deyim var: borçlu borçlunun sağlığını ister. Biz yarın birgün buradan çekip gidecek bir komşu değiliz ki, ardından konuşasınız, komşu çekip gitmiş, acaba şimdi nerededir, paramızı alacağız, ama bulamıyoruz. Biz ömür boyu komşuyuz. Bizde genelde böyle olmuştur. Örenğin, gençlik yıllarında Nahçıvan'daki hayatıma bakın. Bizim evde birşey bulunmadığında komşumuz verirdi. Bir süre sonra onlarda birşey bulunmadığında biz onlara verirdik. Doğru, fakir yaşardık, fakat çok sıcak ilişkilerimiz vardı, çok iyi geçinirdik. Önemli olan dostluktur, sıcaklıktır, para önemli değildir. Onun için ben bu konuya daha fazla girmek istemiyorum. Siz boşuna böyle bir düşünceye kapılmışsınız: bizim olanağımız var da borcumuzu ödemiyoruz. Biz o borcu vereceğiz. Fakat bunu için bir takım olanaklarımızın olması gerekir. Önce Nahçıvan'a elektrik verip, daha sonra ışıksız bırakmak komşuluk ilişkilerine sığmaz.

Biliyorsunuz, insan tüm zorluklara katlanır. Ben Nahçıvan'a geldiğimde enerji hiç yoktu. Azerbaycan televizyon kanalının çektiği görüntüler var. Onlar gelip benim gaz lambası ışığında nasıl çalıştığımı görüntülediler. Elektrik ve ısınmamızı sağlayacak herhangi şey olmadığı için biz ince demirden yapılmış odun sobaları ile ısınırdık. İran'da böyle sobalar var mı, bilmiyorum? O zaman ben Nahçıvan'ın başkanlığını yürütüyordum. Bunun dışında yapılacak birşey yoktu. Herkes dayanıyordu. Biz çok sabırlıyız.

Onun için konuşuruz, eğer bir uzlaşmaya varacak olursak, enerji vermek isterseniz verirsiniz, vermezseniz de Nahçıvan'da kimse ölmeyecektir. Fakat bu, bizim İslam kültürümüze aykırıdır. Ben bu konuda konuşmak istemiyorum. Zira başbakan sizinle konuşmuştur.

Hazar'ın statüsü konusunu biz sizinle hep konuştuk ve konuşmaya da hazırız. Bir zamanlar dışişleri bakan yardımcıları Tahran'da birkaç kez görüşmüşler. Bir keresinde de böyle bir görüşme tarihi belirlendi, fakat sonra nedense gerçekleşmedi. Biz buna hazırız. Siz Dışişleri Bakan Yardımcısı Halefov ile konuşmuşsunuz, ben bunu biliyorum. Bizim dışişleri bakanıyla, başbakanla konuyu görüşmüşsünüz. Temasları sürdürün. Bunun çözüm yolunu bulacağımızı düşünüyorum. Şimdi insanlar uzaya uçuyor, evreni fethediyor. Acaba bu nasıl bir şeydir ki, biz onun çözüm yolunu bulamıyoruz.

Biz İran'ın zarar görmesini istemeyiz. Fakat aynı zamanda kendimizin de zarar etmesini istemiyoruz. Azerbaycan'da şöyle bir deyim var: ne şiş yansın ne kebap. Siz bu deyimi kullanır mısınız?

Ali Ahani: Evet.

Haydar Aliyev: İşte, bu ilkeyle biz işimize devam etmeliyiz.

Güvenlik konusuyla ilgili söylediğiniz düşünce de çok ilginçtir. Tabii ki bu, diğer konulardan daha karmaşıktır. Fakat biz bu konuda da görüşmelere hazırız. Sanırım görüşmeler sonucunda burada da başarıya ulaşabiliriz. Onun için de birkez daha söylüyorum, sizin Azerbaycan geziniz çok önemlidir. Hazar'a kıyısı olan başka ülkelere de gideceğinizi sölüyorsunuz. Gidin başka yerlerde havanın nasıl olduğuna bir bakın. Rusya'da nasıl bir hava var, soğuktur, sıcaktır. Kazakistan'da, Türkmenistan'da nasıldır... Bunun ardından ne zaman derseniz, biz Tahran'a gelebiliriz.

Ali Ahani: Sayın Cumhurbaşkanı, verdiğiniz bilgilerden dolayı çok teşekkür ederim. Size teşekkür ederim. Biz sorunların çözüm yollarını bulmamızda istişarelerin mutlaka bir katkısı olacağını düşünüyoruz. İran ve Azerbaycan bölgenin iki önemli ülkesidir. Onların barış ve anlayış dışında başka yolları yoktur. İşbirliği için çok büyük potansiyeller vardır. Biz bunları gerçekleştirmek için çok çalışmalıyız. Tabii ki, ülkelerimizde bulunan iradenin bu mesafeleri büyük bir hızla aşmamızda bize yardımı dokunacaktır. Hazar bölgesi her zaman barış ve dostluk bölgesi olmuştur ve ileride de böyle olması için çalışmalıyız. Bölgenin rezervlerinin işlenmesi Hazar'a kyısı bulunan tüm ülkelerin uzlaşmasını gerektiriyor. Tüm ülkelerin ortak çıkarlarını sağlamak suretiyle bu rezervleri doğru bir şekilde değerlendirmeliyiz.

Nahçıvan konusunda ben yardım etmeye hazır olduğumuzu ve oradaki kardeşlerimizin, Nahçıvan nüfusunun sıkıntı çekmesini, karanlıkta kalmasını istemediğimizi söyledim. Sayın Cumhurbaşkanı, Sizin de yardım edeceğinizi, kısa sürede problemin çözüleceğini umuyoruz. Nahçıvan'a enerji sağlayan İran şirketi ciddi mali sorunlarla karşılaşmıştır. Aslında, bu şirket iki sene dayandı ve sonuçta bu kadar borç birikti.

Biz de sizin sorunlarınızı anlıyoruz ve borçların aşamalı olarak, belli bir zaman zarfında ödeneceğinden, aynı şirkete geri verileceğinden emin olmak istiyoruz. Biz iki halkın ilişkilerinin genişlemesini, karşılıklı ziyaretlerin daha da kolaylaştırılmasını istiyoruz. Zira her iki halk tarihi, kültürel, dini bağlarla birbirine bağlıdır. Azerbaycan halkının sorunlarını biz kendi sorunlarımız gibi sahipleniyoruz. Halkınızın saadet ve mutluluk içinde yaşamasını, başının dik olmasını dileriz.

Sayın Cumhurbaşkanı, umarım, iki devletin iradesi sonucunda, Sizin ve Sayın Hatemi'nin gayretleri sonucunda ilişkilerimizin gelişmesi için güzel olanaklar oluşacaktır.

Sayın Cumhurbaşkanı, bizi kabul ettiğiniz ve dikkatle dinlediğiniz için Size birkez daha teşekkür ederim.

Haydar Aliyev: Teşekkür ederim. Borçlar konusunu siz başbakanla görüştünüz. Birkaç alternatif var. Herhalde bunları da değerlendirmek lâzım.

Şunu söylemek istiyorum ki, Nahçıvan halkı sizden, yani İran hükümetinden çok memnundur, nitekim siz bunu Nahçıvan'da hissetmişsiniz. Zira orada Nahçıvan halkının İran'a gidip gelmesi, İran vatandaşlarının Azerbaycan'ı ziyareti çok kolaylaştırılmıştır. Büyük şükranla karşılanan bu tür birkaç etkinlik vardır. Nahçıvan'a yönelik iyi bir tavır takınmanız, ilgi göstermenizle birlikte bölgenin aniden ışıksız bırakılmasına Nahçıvan halkı bir türlü inanamıyor. Bunun muhakkak bir provakasyon olduğunu, İran hükümetinin böyle bir şey yapmayacağını düşünüyorlar. Onun için de Nahçıvan'a yönelik tutumunuzun sürmesini ve hiçbir zorluğun çıkmamasını dilerim.

Başka konuları da size anlattım. Ben bu görüşmemizden memnun kaldım. Benim selamlarımı, saygı ve sevgimi Agayi Harrazi'ye iletin, özellikle, benim dostum, ülkenizin Cumhurbaşkanı Agayi Hatemi'ye selamlarımı, saygı ve sevgimi iletin. İyi günler.

© aliyev-heritage.org