Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu heyeti ile görüşmesinden - Cumhurbaşkanlığı Sarayı, 18 Nisan 2000


Haydar Aliyev: Sayın misafirler, ben sizi Azerbaycan`da selamlıyorum ve Avrupa Konseyi Mahkemesi, Venedik Komisyonu`nun Azerbaycan`a böylesine ilgi göstermesine çok sevindim. Bu, bize şunu gösteriyor ki, Azerbaycan Anayasa Mahkemesi artık iyi çalışıyor, iyi uluslararası ilişkiler kurmuştur ve Venedik Komisyonu ile, Avrupa Mahkemesi ile sağlanan ilişkiler sonucu siz burada çok ilginç bir toplantı düzenlediniz. Sizin burada düzenlediğiniz görüşmenin konusu da, aslında, çok önemlidir ve Anayasa Mahkemesi, temel hak ve özgürlüklerin savunucusu olduğu için Azerbaycan açısından bilhassa önem arzetmeketdir.

Gerçekten, biz Anayasa Mahkemesi'ni, genellikle, Azerbaycan`da hakkı, hürriyetleri koruyan bir kuruluş olarak düşünüyoruz ve Anayasa Mahkemesi`ne böyle bir rol öngörülmüştür.

Azerbaycan Anayasa Mahkemesi`nin, üstlendiği bu önemli görevi yerine getirmiş olması ve birkez daha kaydederim, sizin gibi nüfuzlu teşkilatlarla işbirliği yapması beni memnun etmiştir.

İnsan hak ve özgürlükleri, günümüzde dünyadaki en önemli konulardan biridir. Demokratik yönden çok büyük gelişme kaydetmiş ülkelerde de bu sorunlar vardır. Demokrasi yolunu izleyen yeni bağımsız devletlerde, doğal olarak, bu sorunlar daha fazladır. Bu geçit döneminde demokrasi yolunu izleyen ülkeler, onların devletleri demokrasiyi geliştirerek insan haklarının korunmasını, özgürkleri nasıl sağlıyorlar ve ne yapmalılar,- bu, tabii ki, en önemli konulardan biridir.

Azerbaycan Anayasa Mahkemesi ile birlikte işte bu konu üzerine düzenlediğiniz etkinlikler, tabii ki, bizim kamuoyu için ve Azerbaycan devleti için çok önemlidir. Bu nedenle ben size teşekkür ederim.

Venedik Komisyonu ile bizim ilişkilerimizin belli bir tarihçesi vardır. Bu, bizim ilk görüşmemiz değil. Fakat şunu söyleyebilirim, bu süre zarfında bizde bir hayli ilerleme sağlanmıştır. Şimdi Azerbaycan, Avrupa Konseyi`ne üyeliğin eşiğinde bulunuyor. Tabii ki, Avrupa Konseyi Mahkemesi ile ilişkilerin geliştirilmesi de çok ehemiyetlidir.

Biz kriterlerin çok yüksek olduğunu biliyoruz. Aynı zamanda şunun bilincindeyiz, madem biz bu yolu izliyoruz, demek bu kriterleri yerine getirmek zorundayız ve yerine getirmeliyiz. Fakat bu çalışmada teorinin yanı sıra pratik tecrübe de gerekir. Sizin yaptığınız bu toplantılar, bu görüşmeler, tabii ki, bizim tecrübemizi artırıyor. Birkez daha teşekkür ederim.

Gianni Buquicchio: Sayın Cumhurbaşkanı, herşeyden önce, izninizle, Size söylemek isterim ki, ben ve beraberimdeki heyet buraya her geldiğimizde bize büyük ayrıcalık tanınarak Sizler tarafından kabul edilmekten büyük gurur duyuyor ve bu onuru yaşattığınız için Size şükranlarımızı sunuyoruz. Söylemeliyim ki, gerçekten de 1996 yılından bu yana yılda bir defa görüşüyoruz.

Sayın Cumhurbaşkanı, ben görüşmemize başlamadan önce, izin verirseniz, heyet üyelerini Size tanıştırayım. Onların hepsi burada Sizinle ilk defa görüşme şerefine nail olmuşlar.

Sayın İgnacio Borrajo İspanya Anayasa Mahkemesi bilim danışmanıdır. Sayın Cezare Pinelli İtalya`nın Macerata Üniversitesi hukuk profesörüdür, bu alanda uzmandır. Sayın Luigi Ferrari Bravo Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Hakemidir ve San Marino uzmanıdır. Bayan Francisco Land Almanya Federeal Anaysa Mahkemesi hukuk uzmanı, sekreteridir. Benim meslektaşım Bayan Caroline Martin Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu Sekereter Yardımcısıdır. Sayın Edward Ancelotti ise ABD Baltimor Bölge Mahkemesi Hakemidir. Genel olarak, Sayın Ancelotti dahil isimlerini söylediğim şahıslara bakarsak, bu, bir İtalyan heyetidir. Burada bulunanlar İtalya ile bağlantılı ve İtalyan asıllı olmalarına rağmen, herkes bir ülkeyi temsil etmektedir.

Sayın Cumhurbaşkanı, ben 1996 senesinden bu yana devamlı olarak Bakü'ye geldiğimi söyledim. Şimdi ben gerçekten de yabancı bir gözlemcinin düşüncelerini Size aktarmak istiyorum. Sayın Cumhurbaşkanı, söylemeliyim ki, ben Bakü`ye her geldiğimde öncekine kıyasla çok büyük değişimler, gelişme, iyileşme ve kalkınma görüyorum. Bunun tüm alanlarda, özellikle sosyal, ekonomi, insan hakları ve demokrasi alanlarında olduğunu söylemeliyim. Ben bu seferki ziyaretimde ilk en büyük değişikliği Bine Havaalanı'nda gördüm. Gerçekten de, sizin havaalanınız şimdi büyük bir ülkenin başkentine layık bir havaalanıdır. Genel olarak, ben burada bulunduğum süre zarfında başkentin kuzeyindeki Haçmaz bölgesini ziyaretim sırasında sosyal ve ekonomi alanlarında yaşanan değişikliklere tanık oldum, onları izledim.

Gözlemlerimizin sonucu şu oldu, tarımda, hayvancılık alanında, hatta sosyal alanda, yeni yeni konutların inşası alanında, gerçekten de, çok muazzam değişiklikler gördük. Bakü`ye gelince, söylemeliyim ki, hakikaten, baktığımız heryerde inşaat ve onarım çalışmalarının yapıldığına tanık olduk.

Ben kalkınmanın bir göstergesini daha vurgulamak istiyorum. Biz burada bununla da karşılaştık. Bu, Bakü kentinde trafik yoğunluğunun artmasıdır. Bu da gelişmenin bir göstergesidir. Tabii, demokratik gelişme tüm bunlardan daha önemlidir ve Avrupa Konseyi buna büyük önem atfediyor.

Sayın cumhurbaşkanı, bilmem, hatırlıyor musunuz, - ben geçen görüşmemizde size söylemiştim, aslında demokratik gelişme ekonomik gelişme olmadan asla mümkün değildir. Şunu söylemek istiyorum, eğer mide boşsa, o zaman demokrasiyi geliştirmek pek kolay olmayacaktır. Bununla söylemek istediğim şu, bu bakımdan ekonomi ile demokrasi aynı çizgide, birbiriyle yanyana ilerlemelidir.

Ben bahsettiğim gözlemleri, yani bu gelişmeyi, ilerlemeyi bizim ilgilendiğimiz, çalıştığımız alanda da izledik. Bizim çalıştığımız, faaliyet gösterdiğimiz, daha iyi bildiğimiz alan ise anayasa kanunları ve Anayasa Mahkemesidir. Elbette, biz burada bulunduğumuz sırada Anayasa Mahkemesi`nin yanı sıra başka kurumlarla da, başka iktidar organları ile de işbirliği yaptık, ortak çalışmalarda bulunduk. Fakat şimdi biz daha ziyade Azerbaycan Anayasa Mahkemesi ile işbirliği yapıyoruz. Biz Azerbaycan Anayasa Mahkemesi`nin, gerçekten de çok faydalı, iyi bir iş yaptığını doğrulayabiliriz.

Anayasa Mahkemesi`nin insan haklarının korunması alanındaki çok büyük rolünü kendiniz vurguladınız. Fakat, biz Anayasa Mahkemesi`nin görev alanının daha geniş olmasını istiyoruz. Yani Anayasa Mahkemesi, herhangi bir devlette, bunun yanı sıra istikrarın garantörü olarak çalışmada bulunur. Anayasa Mahkemesi, yeri geldiğinde, ülkede bulunan farklı güçler arasında dengeyi de sağlayabilir. İşte bu yüzden, Sizin söylediğiniz üzere, onun rolü fonksiyonu, tabii, çok gerekli ve önemlidir. Bununla birlikte Anayasa Mahkemesi kendi görevlerini, işlevlerini ve yetkilerini hep yerine getirmelidir. Genel olarak, Anayasa Mahkemesi kurulduğunda bu görevler belirlenir ve gerçekleşmesi için yetkiler tanınır. Artık Anayasa Mahkemesi, birkaç yıllık görev süresi boyunca iyi bir Anayasa Mahkemesi olduğunu kanıtlamıştır.

Sayın Cumhurbaşkanı, söylemek istediğim şu, bu sonucun sağlanmasında siz çok büyük rol oynadınız. Sayın Cumhurbaşkanı, ben Sizin hem manevi, hem maddi yönden Anayasa Mahkemesi`ni hep desteklediğinizi iyi bildiğim için bunu söylüyorum.

Aslında, bütçe kapsamında faaliyet göstermek, tabii ki, kolaydır. Bu konuyla ilgili şunu söylemek istiyorum, Siz her zaman iktidar organlarına Anayasa Mahkemesi'ni ön planda tutmayı, yani onun tüm faaliyetine özen göstermeyi tavsiye ettiniz. Zira Siz Anayasa Mahkemesi`nin bir takım sıkıntılar yaşamasını istemediniz.

Sayın Cumhurbaşkanı, bu alandaki özel katkınızdan dolayı Size şükranlarımı sunar, sizi kutlarım.

Sayın Cumhurbaşkanı, buraya her geldiğimde, sizinle yaptığımız her görüşmenin, her konuşmanın sonunda Azerbaycan`ın yakında Avrupa Konseyi`ne üye olacağı konusunda umutlu olduğumu söylüyorum. Fakat bu kez ben Size bunları söylemeyeceğim. Şöyle ki, artık eminim ve Azerbaycan'ın Avrupa Konseyi üyeliğine hazır olduğundan ve Azerbaycan'ın Avrupa Konseyi`ne üye olacağından kesin emin olduğumu ifade ederim. Bu olayın bu sene haziran ayında gerçekleşeceğinden, en geci eylül ayında olabileceğinden eminim. İtalya`nın dönem başkanlığı sırasında Azerbaycan`ın Avrupa Konseyi`ne üye olması beni çok memnun edecektir.

Sayın Cumhurbaşkanı, mayıs ayında dönem başkanlığını üstlenecek olan İtalya`nın öncelikli görevlerinden biri de Azerbaycan`ın Avrupa Konseyi`ne üye olmasını sağlamaktır. Azerbaycan`ın Avrupa Konseyi`ne üye olmasında da Siz çok büyük rol oynadınız.

Sayın Cumhurbaşkanı, genel anlamda ben biliyorum ve kendi aramızda söylemek istiyorum, Azerbaycan`ın ekonomik büyümesi, gelişmesi onun Avrupa Konseyi`ne bir az daha erken üye olmasını sağlardı. Ne var ki Azerbaycan`ın bugün Dağlık Karabağ sorununun olması bunu yetersiz kıldı. Sayın cumhurbaşkanı, işte bu yolda, sizin özel girişimleriniz, yani Azerbaycan Cumhurbaşkanı olarak Ermenistan Cumhurbaşkanı ile doğrudan görüşmeler yapmanız Azerbaycan`ın Avrupa Konseyi üyeliğini gerçeğe çok yaklaştırdı. Umarım, siz bu sorunun çözümünde de başarılı olursunuz.

Sayın Cumhurbaşkanı, ben birkez daha Size söylemek istiyorum ki, Venedik Komisyonu, siyasi bir örgüt olmasına rağmen, kendi alanının uzmanı olarak tüm bu sorunların teknik çözümünde Size yardım etmeye hazırdır. Çok teşekkür ederim.

Haydar Aliyev: Azerbaycan hakkında ve son yıllarda ülkemizde gözlemlediğiniz olumlu değişiklikler konusunda söylediğiniz düşüncelerden dolayı size teşekkür ederim.

Ben sizinle her görüşmemizde Azerbaycan'ın bağımsızlık kazandıktan sonra demokrasi yolunda kararlılıkla ilerlediğini söylüyorum. Tabii ki, siz demokrasiyi bizden daha iyi biliyorsunuz. Bu, geniş bir kavramdır. Bu, hem devlet yapısı hem insan hak ve özgürlükleri hem siyasal çoğulculuk hem piyasa ekonomisi ile bağlantılıdır. Bunun birçok başka unsurları da vardır. Tekrar söylüyorum, siz onları bizden daha iyi biliyorsunuz. Bunların hepsini bir günde, bir ayda, bir senede sağlamak mümkün değildir.

Bazıları, devletin ismi değişince, anlamı da hemen değişmeli diye düşünüyorlar. Bu sıra dışı bir konudur. Herhangi konu insan düşüncesi, psikolojisi ile alakalıysa burada her zaman belli bir süreç yaşanmalıdır. Devletin de, iktidar makamlarının da bu demokrasiyi sağlaması, demokratik devlet kuruculuğu sürecini uygulaması için pek çok önlemlerin, fiili bir çalışmanın yapılması, yasaların kabul edilmesi gerekir. Önemli olan şu ki, biz bu yolda güvenle ilerliyoruz. Anladığımız kadarıyla demokrasinin bir başlangıcı var, fakat sonu yoktur. Siz de son noktaya henüz ulaşmış değilsiniz.

Biz demokrasinin ilk aşamasında bulunuyoruz. Bir maraton koşusu yapıldığında insanlar, doğal olarak, bu yolu güçlerinin yettiği şekilde koşarlar. Örneğin, 100 metrelik mesafeyi 10 saniyede, yahut 9 saniyede koşanlar vardır. Fakat bu mesafeyi hiç kimse 4 saniyede koşamaz. Belki bu benzerlik doğru kabul edilmeyebilir. Fakat ben bunu sade bir dille söylemek istiyorum. Biz bu yolda gücümüz yettiği kadar koşuyoruz. Fakat durmuyoruz, geri değil ileriye gidiyoruz.

Sizin bunları gözlemliyor olmanız ben çok memnun etti. Siz doğru söylüyorsunuz, Azerbaycan gibi ülkelerde demokrasinin gelişmesi için ekonomi gelişmelidir. Fakat Azerbaycan ve benzer diğer ülkeler için sosyopolitik istikrarın sağlanması önemli bir koşuldur.

1991 yılının sonunda Azerbaycan, bağımsızlığını kazandığında demokrasi yolunu izlediğini duyurdu. Fakat önce Azerbaycan`da ülkeiçi sosyopolitik durumun istikrarlı bir yapıya kavuşması gerekiyordu. Bu ise kolay değildi. Zira Azerbaycan`da yasadışı pekçok silahlı çete vardı. Onlar birbiriyle iktidar mücadelesi veriyor, pekçok suç ve yasadışı faaliyetlerde bulunuyorlardı. Azerbaycan`da insanlar rahat yaşamıyorlardı, sosyoekonomik durum da zordu. Böyle bir ortamda "demokrasi", "demokrasi" diye konuşurlar, fakat demokrasi kuramazlar.

Bizim için önemli olan ülkede sosyopolitik isitkrarı sağlamaktı. Bunu yaptık. Şimdi Azerbaycan`da istikrar sağlanmıştır. Bizim için önemli olan Ermenistan-Azerbaycan savaşını, operasyonları durdurmaktı. Bunu yaptık, 1994 yılında ateşkes imzaladık ve hala savaş yok.

Sosyoekonomik durumdaki gerilemeyi durdurmamız ve gelişmeyi sağlamamız gerekiyordu. Bunu da başardık. Biz 1995 yılında ekonomideki çöküşü durdurduk. Şimdi ülke ekonomisi her geçen yıl gelişiyor, ekonomik reformlar, özelleştirme yapılıyor, piyasa ekonomisi ilkeleri uygulanıyor. Azerbaycan`a büyük yabancı yatırım akını söz konusu. Tüm bunlar Azerbaycan`da ekonominin gelişmesini sağlıyor.

Doğru, hala pek çok sorunumuz var. Zira bu geçiş dönemi bir yılda, iki yılda tamamlanamaz. Bu reformlar sürdürülmelidir, çoğu insana istihdam sağlamalıyız. Yoksulluk içinde yaşayan insanlara ekonomik güvence temin etmeliyiz. Herşeyden önce biz Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan topraklarını kurtarmalıyız.

Biliyorsunuz, Azerbaycan topraklarının yüzde 20`si Ermenistan silahlı kuvvetlerinin işgali altında bulunuyor. İşgalci Ermenistan ordusu Azerbaycan topraklarından çekilmeldir. Azerbaycan`ın toprak bütünlüğü sağlanmalıdır. Çadırlarda zorlu koşullarda yaşayan bir milyonun izerinde Azerbaycanlı göçmen, mülteci kendi yerlerine geri dönmelidir. Biz bu bağlamda da çok iş yapıyoruz. Siz doğru belirttiniz, Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan ile görüşmelerim bu sorunun çözüme bağlanmasında çok önemli bir etkendir.

Yani bizim başarılarımız da vardır, fakat biz bunlarla hava atmıyoruz ve yetinmiyoruz. Ne var ki, çözümlenecek pekçok sorunumuz bulunuyor. Biz bunları da biliyoruz ve bu sorunları çözmeye çalışıyoruz. Bunun için ise zaman ihtiyaç var.

Azerbaycan`daki durumu objektif olarak değerlendirdiğiniz için size birkez daha teşekkür ederim. Siz Azerbaycan`ın Avrupa Konseyi`ne üye olacağı konusunda bizim için büyük önem atfeden kelimeler söylediniz. İtalya, Avrupa Konseyi dönem başkanlığı görevine başlar başlmaz işbu konseyin ilk kararlarından biri Azerbaycan`ın kabulü ile ilgili olursa, bu, çok güzel olur.

Fakat biz biliyoruz ki, Avrupa Konseyi`ne üye olmak herşeyin bal gibi olacağını ifade etmez. Bu, bize yeni sorumluluklar yükleyecektir. Belki bu, bal değil isot olacak. Fakat isot bizi korkutmuyor. Ola ki, bazen, ağzımızı yakacak, fakat biz demokrasi yolunu izleyerek ülkemizi daha da geliştireceğiz. Onun için biz Avrupa Konseyi'ne katılmak istiyoruz. Şu durumda, bize düşen sorumluluğun da bilincindeyiz. Biliyoruz ki, bu, Azerbaycan`ın demokratik bir devlet olarak gelişmesine çok büyük katkıda bulunacaktır.

Birkez daha söylüyorum, buraya toplanmanız, çok önemli konuları görüşmeniz bu arada hem sizin Azerbaycan`a olan ilginizi hem ülkemizde demokratik ortamın sağlandığını gösteriyor.

Biz ileride de sizinle verimli işbirliği yapmak istiyoruz. Teşekkür ederim.

Gianni Buquicchio: Sayın Cumhurbaşkanı, ben şunu söylemek istiyorum, her zaman olduğu gibi, biz aynı frekanstayız. Demokrasi, sürekli gelişme ihtiyacı olan bir kavramdır. Tabii, ben Size katılıyorum, birkaç yıl zarfında, birden bire demokrasinin en üst düzeye ulaşması mümkün değildir. Zira bu, zordur. Azerbaycan halkının uzun süre Sovyet yönetimi altında yaşadığını hesaba katarsak, insanların zihniyetini, kültürünü hemen değiştirmek olanaksız. Ben anlıyorum, sosyopolitik istikrar, demokratik yolla gelişmek için önemli koşullardan biridir.

Üç hafta önce ben Moldova`yı ziyaret ettim. Sayın Luchinski ile biz bir görüşme yaptık. Ben konuşma sırasında istikrarın sağlanması konusunda kendisinin sorunlar yaşadığını anladım. Kendisi bizden, cumhurbaşkanı ve parlamento tarafından oluşturulmuş özel komisyonun faaliyetine önderlik yapmamızı rica etti. Yani işin özü şudur k, genel olarak, bu komisyon Moldova`nın yeni anayasasını hazırlamalıdır ve işbu anayasa Moldova`da istikrarın sağlanmasında önemli rol oynamalıdır.

Sayın Cumhurbaşkanı, Avrupa Konseyi`nde isotun çok olduğu konusunda Size katılıyorum. Geçenlerde biz Rusya`da yaşanan korkunç olaylara ve Ukrayna`daki olaylara tanık olduk. Azerbaycan`ın böyle bir durumla asla karşılaşmayacağı konusundan emin olduğumu belirtmek isterim.

Sayın Cumhurbaşkanı, ben biliyorum, böyle bir çalışmada irade ve girişim temel etkenlerdir. Yani bu yolda iradenin ve girişimin olması önemli bir koşuldur. Siz söylediniz,- ki ben de biliyorum, - gerçekten de siz bu yolda çok aktif ve iradelisiniz. İşte bu yüzden Size teşekkür ederim.

Haydar Aliyev: Size birkez daha başarılar diliyorum. Azerbaycan`a tekrar gelin. Bizim Anayasa Mahkemesi de iyi çalışyor. Kısa süre zarfında onlar uluslararsı alanda hak ettikleri yeri almışlar. İyi günler.

Çeviri 19 Nisan 2000 tarihli AZERBAYCAN Gazetesinden yapılmıştır.