Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in, Rusya`nın İtera Doğalgaz Şirketi Başkanı İgor Makarov ile görüşmesinden - Cumhurbaşkanlığı Sarayı, 28 Ağustos 2001


Haydar Aliyev: İgor Viktoroviç, sizi Azerbaycan`da selamlıyorum!

Sizin şirketle Azerbaycan arasında iyi ticari ilişkiler kurulmuştur ve ben bunu olumlu bir etken olarak değerlendiriyorum. Ne yazık ki, önceler sizinle hiçbir işbirliği yapmadık, fakat ben anladığım kadarıyla, siz büyüyerek faaliyet alanınızı da genişletiyorsunuz. Onun için sonunda Azerbaycan`a da geldiniz. Ben bizim daha etkin işbirliği yapmamız gerektiğini ve görünüşe göre, ileride de devam ettirmenin anlamlı olduğunu düşünüyorum. Galiba, bu, Sizin Azerbaycan`a ilk ziyaretiniz değil, fakat biz sizinle ilk kez bir araya geliyoruz, belki daha önce görüşmüş olabiliriz, bilemem...

İgor Makarov: Vladimir Vladimiroviç Putin buraya gelirken beraberindeki heyette ben de bulunuyordum.
 
Haydar Aliyev: Özür dilerim, sizi hatırlayamadım.

İgor Makarov: O zaman çok kişi vardı.

Haydar Aliyev: Demek ki, siz Azerbaycan`a yabancı değilsiniz. Ben sizi dinliyorum.

İgor Makarov: Haydar Aliyeviç, bu görüşme için teşekkür ederim. Şirketimize verdiğiniz değer için teşekkür ederim. Ülke cumhurbaşkanının verdiği değer bizim için yüksek bir övgüdür. Biz bundan böyle de bu tür övgüler almaya çalışacağız. Fırsattan yararlanarak şirketimiz hakkında kısaca bilgi vermek istiyorum, zira bazen basında hakkımızda dedikodu nitelikli şeyler yazıyorlar.

2000 yılı rakamlarına göre, biz 92 milyar metreküp doğalgaz sattık. Biz satış hacmine göre , dünyada ikinci doğalgaz şirketi konumundayız. Birinci sırada Rusya`nın Gazprom Şirketidir, ikinci sırada ise biziz. Basında sık sık çıkıyor ki, biz Gazprom`un gazını alıp satan bir şirketiz. Fakat son dönemlerde yapılan tüm incelemeler rezervimizde bu şirketin gazının olmadığını doğrulamıştır. Gazprom`un bizim gazla hiçbir ilgisi yoktur. Doğru, biz Gazprom ile ilişkilerimizi önemsiyoruz, fakat biz uluslararası özel şirketiz ve kendi gazımızı Rusya`nın kuzeyinde bulunan Yamal`da çıkarıyoruz. Biz yılda 30 milyar metreküp doğalgaz üretiyoruz. Gelecek yıl ilk üç ayda daha bir yatağı işletmeye açağız ve üretim hacmini 40-42 milyar metreküpe çıkaracağız.

3-4 sene sonra ise şirketimiz 70 milyar metreküp doğalgaz üretmek niyetindedir. Şimdi rezervlerimizde bulunan gaz kendi gazımızdır, Özbekistan, Kazakistan, Türkmenistan gazıdır. Tüm bunların toplam miktarı yıllık 90 milyar metreküptür. Şöyle demek mümkünse, eski Sovyetler Birliği`nin tüm ülkelerinde çalışıyoruz ve doğal gazın küçük bir bölümünü Avrupa`ya nakletmek için Gazprom`a satıyoruz. İtera Grubunda 130 şirket yer almaktadır, dünyanın 24 ülkesinde çalışıyoruz. Bundan başka, plastik kap imalatı yapıyoruz, biz gazdan granül imal ediyor ve ondan tabak üretiyoruz. Moskova Eyaleti`nde BDT`nin en büyük fabrikasını inşa ettik, Beyaz Rusya`da da bir işletmemiz var, Avrupa`nın en büyük metal dışı maden ocağı bizim, o, Stavropol bölgesinde bulunuyor. Yılda 1 milyon ton metal üretiyoruz, Moldova`da demir çelik fabrikamız bulunuyor, bu demir çeliğin yüzde 92`si ABD`ye, Avrupa`ya ihraç ediliyor. Bizim Moğolistan`da küçük altın işletmelerimiz bulunuyor, fakat ana faaliyet alanımızı enerji sektörü oluşturuyor ve sermaye yatırımlarının yüzde 80`ni bu alana yapıyoruz. Son dört yılda Rusya`ya 840 milyon dolar, eski Sovyetler Birliği`nin diğer ülkelerine, somut olarak, Ukrayna`ya 200 milyon dolar, Letonya`ya 70 milyon dolar, Estonya`ya 20 milyon dolar yatırım yaptık. Tüm bu projeler başlıca olarak enerji sektörüne yöneliktir. Şimdi biz Beyaz Rusya`da ve Moldova`da enerji işletmelerinin özelleştirilmesine ilişkin büyük bir program düzenliyoruz, zira depolarımızda yaklaşık 7 milyar metreküp gaz birikmiştir. Biz bu gazı enerji santrallerine nakletmek, ondan elektrik enerjisi üretmek ve bu enerjiyi hem eski Sovyetler Birliği ülkelerine hem Avrupa`da satmak istiyoruz.

Biz Azerbaycan`da iş yapmaktan çok gurur duyuyoruz. Bizi desteklediğiniz için teşekkür ederim. Şimdi kayıt işlemlerini yapıyoruz ve kendi temsilciliğimizi açmak için uğraşıyoruz. Şunu da söylemek isterim ki, Azerbaycan`a doğalgaz ihracatını artırmaya hazırız, eğer ilgi çekerse, biz buraya petrol sevketmeye ve işlemeye hazırız, zira biz Türkmenistan`dan petrol alıyoruz ve onu işleyip satıyoruz, sıvı doğal gaz nakletmeye, doğal gaz depolarını onarmaya hazırız. Bizim bunda büyük çıkarımız vardı. Zira doğal gaz işi kendine özgü nitelikleri olan bir iştir: doğal gaz yazın fazla olur, kışın ise ona talep artar. Onun için de depoların bulunması burada dengeyi korumaya çok yardım ediyor. Biz kredi yardımıyla bu depoları restore etmeye hazırız. Biliyorum, sizin depoların kapasitesi pek büyük değildir, fakat teknolojinin sunduğu olanaklar çerçevesinde bunu 3-4 milyar metreküpe kadar artırmaya hazırız. Stratejik ortak olarak Azerbaycan`da çok büyük ilgi duyuyoruz. Devlet Petrol Şirketi ile aramızda iyi ilişkiler kurulmuştur. Siz bizi desteklerseniz, işbirliğimizi ileride de geliştirmeye hazırız.

Haydar Aliyev: Anlattıklarınız ilgi çekicidir. Bu arada, ben şirketinizin faaliyet konuları hakkında geniş bir bilgiye sahip değilim, sadece bu konuda duyduğum bazı şeyler vardı. Şirketin böylesine büyük bir potansiyele sahip olması, doğal gaz üretimi ve satışı alanında dünyada ikinci sırada bulunması, bunun yanı sıra, diğer alanlarda da iş yapmanız ekonomik işbirliğinin ve ekonomik ilişkilerin yeni düzeninin güzel bir örneğidir. Bakın, işte özel şirket bu! Meğer Gazprom özel şirket değil mi?

İgor Makarov: Orada şirket hisselerinin yaklaşık yüzde 40`ı devletin elinde.

Haydar Aliyev: Peki sizde devlet payı yok mu?

İgor Makarov: Yok. Bizim şirket yüzde yüz özel şirkettir. 2-3 sene sonra New York Fon Borsası`na çıkmaya hazırlanıyoruz. Bizim ticaret hacmimiz yıllık 5 milyar dolardan fazladır.

Haydar Aliyev: Ben sizin bu başarılarınızı takdir ediyorum, sizi kutluyorum ve bunu, eski Sovyet coğrafyasında oluşan yeni ekonomik ilişkilerin bir sonucu olarak değerlendirdiğimi yineliyorum. Ben Moskova`da da çalıştım, petrol ve doğal gaz sektörünü biliyorum. Yamal yatağı 70`li yılların sonlarında keşfedilmiş ve işletmeye açılmıştır. Memleketlimiz rahmetli Orucov, doğal gaz endüstrisi için çok büyük uğraşlar vermiştir. Siz onu hatırlıyor musunuz?

İgor Makarov: Tabii, hatırlıyoruz.

Haydar Aliyev: Bu arada, ondan önce Doğal Gaz Sanayii Bakanlığı yoktu. O, petrol endüstrisi birinci bakan yardımcısı olarak çalışıyordu, hatırladığım kadarıyla, çok kere güncel konuları gündeme getirir, MK`ye raporlar sunardı. Brejnev iki kez kendisini kabul etmişti. O zaman ben burada, Bakü`de çalışıyordum. Ben Moskova`ya gittiğimde o, artık hayatını kaybetmişti. Fakat kendisi önceleri burayı sıkça ziyaret eder, önerlierini benimle paylaşırdı. Onun ilginç notları vardı. O, tam da Kuzey bölgesi ve daha ötesinde Arktik Okyanus`un önemini anlatırdı. Orada da büyük rezervler vardır. Ben tüm bunları hatırlıyorum. Fakat o dönemlerde bir düzen vardı. Doğalgaz Boru Hatları Bakanlığı vardı, orada bakanlık görevini eski Tumen İl Parti Komitesi Sekreteri Şerbina yürütüyordu, sonralar kendisi Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı görevine getirildi. O zamanlar bu, sansasyonel bir olaydı, nitekim Sovyetler Birliği böylesine kapsamlı doğalgaz boru hatları inşa etmişti ve doğalgazı artık Avrupa`ya sevkediyordu. Şimdi işin niteliği farklı. Siz dünyanın en büyük şirketlerinden birisiniz, özel şirketsiniz. Örneğin, ben Sovyetler Birliği`nde bulunan o rezervlere rağmen, o ortamda verimli çalışmanın mümkün olmadığını düşünüyorum. Gerçi, ben kendim hayatımın birçok yılını o düzene hizmete adadım.

Şirketiniz hakkında bir hayli bilgi aldığım için çok memnunum. Bana sizinle uzlaşmaya varılması ve doğalgaz gönderilmesi hakkında sözleşmenin gerekli ve mümkün olduğunu söylediklerinde, tabii, kuşkulandım, düşündüm, - ne var ki biz kendimiz de doğalgaz üretiyoruz, doğru, bu azdır, kendimize yetmiyor,- doğalgaz alacağız, fakat onun parasını vermemiz gerekecektir. Sonra biz uzlaşmaya vardık ve bu, mümkün oldu. Ben çizelgeleri inceledim ve bu sene bize 3 milyar metreküp gaz gönderildiğini, gelecek yıl bu rakamın 4 milyar meterküp olarak öngörüldüğünü gördüm. Bu, bizim için büyük bir destektir, büyük bir yardımdır. Biliyorsunuz, biz kendimiz Batılı şirketler ile beraber dev Şahdeniz doğalgaz yatağını keşfettik. Biz şimdilik çalışıyoruz, gaz üreteceğiz, bunun için belli bir zamana ihtiyaç var. Şimdi ihtiyaçımızı hem de siz karşılıyorsunuz. Onun için de ben sizi alkışlıyor, kutluyorum, sizinle ilişkilerimizi iki taraf için de çok yararlı buluyorum ve onların daha da genişlemesini destekliyorum.

İgor Makarov: Bunun için tüm gücümüzü harcayacağız. Biz yatırım yapmaya hazırız. Bu, bizim için stratejik anlamda önemlidir. Onun için işbirliğimizi genişleteceğiz. Gürcistan üzerinden geçen doğalgaz hattının inşasında sizinle beraber çalışabiliriz. Biz 8 yıldır Gürcistan`a doğalgaz gönderiyoruz. Bunun için de bizim orada iş deneyimimiz vardır, elele verip çabalarımızı birleştirebiliriz. Beraber çalışmak ve işbirliğimizi geliştirmekten çok memnun oluruz.

Haydar Aliyev: Doğal gaz depolarımızın kapasitesinin artırılmasına gelince, bunun bizim için çok önemli olduğu kanaatindeyim. Zannedersem, siz bizim insanlarla uzlaşmaya varacaksınız. Ben bu çalışmayı alkışlıyorum. Bu depolar 70`li yıllarda inşa edilmiştir. Hatırlıyorum, ben burada çalıştığım sırada 16 milyar metreküp gaz üretir ve tüm cumhuriyetin gaz ihtiyacını karşılardık. Fakat zamanla sıkıntı çektiğimizi gördük ve onun için de bu doğalgaz depolarını inşa etmeye başladık. Kısacası, işbirliğimiz gerçekleşirse, ben bundan çok memnun olurum.

Genel tarihi bilgiler

EKONOMİ

Bilgi notu

Azerbaycan - BDT ekonomik ilişkileri