Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in ABD Başkanı William ‎C.Clinton'a mektubu - 8 Şubat, 1999 yılı, Bakü‎


Ermenistan'ın Azerbaycan'a yönelik tecavüzü artık 1993 yılında Ermeni silahlı birliklerinin, dış güçlerin himayesi ve yoğun desteği altında Azerbaycan topraklarının %20'sini işgal etmesi ile sonuçlandı. Azerbaycan'ın tarihsel toprağı olarak bilinen eski Dağlık Karabağ Otonom ili ve onun sınırında bulunan 7 bölge işgal edildi. BM Güvenlik Konseyi Ermenistan'ın bu işgalcilik siyasetini kınayan dört karar - 1993 yılı 30 Nisan, 29 Temmuz, 14 Ekim ve 12 Kasım tarihlerinde 822, 853, 874 ve 884 sayılı kararlar kabul etti. Bu kararlarda Azerbaycan'ın toprak bütünlüğü, sınırların dokunulmazlığı ve toprakları ele geçirmek için güç kullanımının kabul edilemezliğine ilişkin prensipler tespit edilmiştir. Ermeni silahlı birliklerinin işgale uğramış Azerbaycan topraklarını kayıtsız şartsız ve derhal boşaltmaları isteniyor. Kararlara şimdiye kadar uyulmamaktadır.

İhtilafın barışçı yolla çözümü amacıyla 1992 yılında oluşturulmuş olan AGİT Minsk Grubunun 1997 ve 1998 senelerinde Ermenistan ve Azerbaycan tarafına sunduğu tasarılar başarısız oldu. Bu tasarıların anlaşmazlığın paket anlaşma yoluyla, aşamalı ve "Ortak devlet" prensiplerinin temelinde çözümü öngörülüyordu.

Azerbaycan hükümeti anlaşmazlığın aşamalı çözümüne öncelik veriyor. Ermenistan tarafı ise farklı faklı aşamalarda uzlaşmaların sağlanmasına yönelik yaklaşım içinde olsa da, daha sonraları bu tutumundan vazgeçti. 10 Ekim 1997 yılında Strazburg'da Ermenistan Cumhurbaşkanı Levon Ter- Petrosyan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev eşbaşkanların anlaşmazlığın aşamalı çözümüne ilişkin önerilerini kabul etmişlerdi. Fakat Ermenistan'da mevcut olan milliyetçi güçler L.Ter-Petrosyan'ın bu davranışından öfkelenerek onu görevden aldılar. Böylece Strazburg'da sağlanan uzlaşma başarısızlığa uğradı. Ermenistan'ın şimdiki Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan da Ermenistan topraklarının birbölümünün Azerbaycan'a verilmesi yolunu bir zamanlar prensip olarak onaylamıştı. Fakat sonra Ermenistan Parlamentosu'nda yapılan terör saldırısı - Ermeni milletvekillerinin otomatik silahlardan ateş sonucu öldürülmesi nedeniyle de bu anlaşma herhangi bir sonuç vermedi. R.Koçaryan ülke içi politik durumun gerginleşmesi bahanesiyle anlaşmayı yerine getirmeyi reddetti.

AGİT 1996 yılı Lizbon Zirvesi'nde ihtilafın çözümü alanında uluslararası hukuka dayalı bir zemin tespit edildi. Toplantının sonuç bildirgesine ek olarak AGİT Başkanı'nın bildirisi kabul edildi. Bildiride belirtilen prensipler şunlardır:

Azerbaycan Cumhuriyeti'nın ve Ermenistan Cumhuriyeti'nin toprak bütünlüğü, Azerbaycan'ın yönetiminde Dağlık Karabağ'a yüksek özerklik statüsünün verilmesi, Dağlık Karabağ'ın bütün nüfusunun güvenliğinin sağlanması.

Azerbaycan Cumhuriyeti anlaşmazlığın uluslararası hukuk kuralları ve yukarıda sözü edilen prensiplerin temelinde çözümünden yanadır.

1994 yılı Mayıs ayında Ermenistan ve Azerbaycan arasında ateşkesin sağlanmasına ilişkin anlaşma imzalandı. Bu anlaşma şimdiye dek yürürlükte olsa dahi, Ermenistan-Azerbaycan Dağlık Karabağ ihtilafı hala çözümlenmiş değil.

Ermenistan Cumhuriyeti'nin izlediği yapıcı olmayan tavırları anlaşmazlığın çözümünü zorlaştırıyor. Aslına bakılırsa, bu tutum Ermenistan'ın bölgede yaşama geçirilen projelerin dışında kalmasına neden oluyor, cumhuriyet içerisinde varolan sosyo-ekonomik durum giderek kötüleşiyor.

Bu tarihi vesika 5 Kasım 2004 yılında düzenlenmiştir