Arama

ÇALIŞMALARI / DIŞ POLİTİKA / Azerbaycan - Rusya Federasyonu

Sayın bayanlar ve baylar, biliyorsunuz ki, Tataristan Cumhurbaşkanı Saygıdeğer Mintimer Şaymiyev ve beraberindeki heyet dün akşam benim davetim üzerine Azerbaycan`a resmi ziyarete gelmişler. Ben Cumhurbaşkanı Mintimer Şaymiyev`e teşekkür ederim, zira o, benim davetimi kabul edip Azerbaycan`a geldi. Dün akşamdan beri biz görüş alışverişinde bulunma, Azerbaycan Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu arasında, aynı zamanda Azerbaycan ile Tataristan arasında ilişkilerle ilgili birçok konuları ele alma olanağını yakaladık.

Biz Azerbaycan`ın Rusya ile dostluk ilişkilerine büyük önem veriyoruz, bu ilişkilerin bütün alanlarda gelişmesi, derinleşmesi ve yaygınlaşması için tüm çabalarımızı harcıyoruz ve harcayacağız. Rusya büyük bir ülkedir, federasyonun birçok unsurlarından oluşmaktadır. Federalizmi geliştirme ilkesi bu unsurlar için yeteri kadar bağımsızlık ve büyük yetkiler verilmesini sağlamıştır. Tataristan söz konusu unsurlar arasında önemli yer edinmiştir ve bir cumhuriyet olarak Rusya`nın içinde çok geniş yetkilere, büyük haklara sahiptir. Bu haklar Tataristan ekonomisinin özgür ve bağımsız bir biçimde gelişmesini, sosyal sorunların ve kültür, bilim, eğitim ile ilgili birçok öteki konuların çözümünü sağlamaktadır.

Yüzyıllar boyunca Azerbaycan Tataristan`la ilişki içinde bulunmuştur. Halklarımız aynı tarihi kökenlere sahiptir, geleneklerimiz, manevi değerlerimiz birbirine çok benziyor, dinimiz aynı. Bütün bunlar Azerbaycan ve Tatar halkları arasında hem eski dönemlerde hem bugün sıkı ilişkilerin, işbirliğinin, dostluğun ve karşılıklı anlayışın temelini oluşturmaktadır.

Azerbaycan ile Tataristan arasındaki ekonomik ilişkiler de her zaman çok yoğun olmuştur. Eski dönemlerde temel olarak Volga ve Hazar`da gemi ulaşımı aracılığıyla birbirleriyle ilişkilerini sürdüren cumhuriyetlerimizin coğrafi konumu da Azerbaycan ile Tataristan arasında ticaretin yapılmasına katkıda bulunmuştur. Cumhuriyetlerimiz arasındaki ticari ilişkilerle ilgili birçok temsilciler - kültür, bilim, eğitim alanı çalışanları dostluk yapmış, halklarımız arasında dostluğu ve işbirliğini pekiştirmişler.

Sovyetler Birliği`nin içinde biz petrol ve gaz, petrol işleme, petrokimya, makine yapımı sanayii dallarında çok yoğun işbirliği yapıyorduk. Bir zamanlar Azerbaycan`dan Tataristan`a ve Tataristan`dan Azerbaycan`a birçok ürünler, araçlar gönderiliyordu. Tatar milletine mensup birçok kişiler Azerbaycan`a yerleşmişler ve onlar bilim ve kültürümüzün gelişmesine büyük katkılarda bulunmuşlar. Bunun yanı sıra, birçok Azeri Tataristan`ı kendi memleketleri olarak görüyor, kuşaklar boyunca onlar orada yaşamışlar ve yaşamaktalar, Tatar halkının bir parçasılar. İkinci Dünya savaşından sonra Tataristan`da petrol yataklarının işletilmesine başlandığı sırada Azerbaycan petrolcüleri bu yatakların keşfi ve onların kullanıma açılmasında büyük katkılarda bulunmuşlar. O dönemden beri çok kimse Tataristan`da kaldı ve orada yaşıyor. O sıralarda Tataristan`ı "İkinci Bakü" diye isimlendiriyorlardı.

Bütün bunlar bizi hep birbirimize yaklaştırdı, heyetlerimiz birbirlerine gidip geliyorlardı. 1969 yılında Tataristan`da Azerbaycan Kültürü Günleri`nin başarılı geçtiğini hatırlıyorum. Tataristan`ın bilim ve kültür temsilcilerinin Azerbaycan`da görüşmeleri de başarılı bir şekilde gerçekleşmişti. Yani, sosyo-politik yapıya, devlet düzenine rağmen, halklarımız sıkı dostluk ilişkilerini koruyup sürdürmüşler. Bu ilişkiler bugüne de sürmektedir. Ayrıca, şimdi bu ilişkilerin geliştirilmesi ve pekiştirilmesi için olanaklar bulunuyor. Bu amaçla ben ve Cumhurbaşkanı Şaymiyev düşünüyoruz ki, birçok alanlarda cumhuriyetlerimiz arasında işbirliği için karşılıklı çok daha yoğun ilişkilerin oluşması gereklidir. Azerbaycan ve Tataristan cumhurbaşkanlarının demin imzaladıkları anlaşma da bu amaca hizmet ediyor.

Düşünüyorum ki, Tataristan Cumhurbaşkanı Sayın Şaymiyev`in Azerbaycan`a ziyareti Rusya-Azerbaycan ilişkilerinin tarihinde önemli bir olaydır. Eminim, bugün yaptığımız ve ileride yapacağımız çalışmalar Rusya ile Azerbaycan arasında da, Tataristan ile Azerbaycan arasında da dostluğu ve işbirliğini pekiştirecek, halklarımızın refahına hizmet edecektir.

Tataristan heyeti burada olduğu sırada Tataristan`ın çeşitli ekonomik kuruluşlarının temsilcileri, başkanları bizim bakanlarla, Bakanlar Kurulu ile, üretim birliklerimizin başkanları ile özel temaslarda bulunacaklar. Sanıyorum, ekonomik ilişkilerimizi bundan böyle daha başarılı bir şekilde geliştirmek için biz iyi bir zemin hazırlayabiliriz. Biz bunu istiyoruz ve bizzat ben kendim düşünüyorum ki, Tataristan ile Azerbaycan arasında işbirliğinin geleceği çok iyidir ve sevinç vericidir. Önümüzdeki amaçlara ulaşmayı sağlamak için biz kendi adımıza çabalarımızı esirgemeyeceğiz. Dikkatinizden dolayı teşekkür ederim.

Soru: İlk soru Mintimer Şaymiyev`e olacak. Enerji kaynaklarının değerlendirilmesi alanında Tataristan yönetiminin stratejik yolu ne? Siz kendi gücünüze güveniyor musunuz, yoksa yabancı yatırımların ülkeye çekilmesine mi umut ediyorsunuz? İkinci sorum Azerbaycan Cumhurbaşkanı`na olacaktır. Tataristan Cumhurbaşkanı ile görüşmeler sırasında petrol üretimi alanında ikili işbirliğine yönelik somut konuları ele aldınız mı? Eğer aldıysanız, şu durumda ilk ortak projelerin yapılacağını beklemek mümkün mü? Bununla ilgili iki petrol şirketinin başkanlarına somut önerilerde bulunmuş musunuz?

Mintimer Şaymiyev: Bildiğiniz üzere, sizin yataklar gibi bizim yataklar da, nasıl derler, oldukça fazla işlenmiştir. Şimdi biz esas itibariyle sadece tabakalara su sıkılarak petrol çıkarıyoruz. Kuşku yok ki, yeni teknolojiye de ihtiyaç var. Biz ayrı ayrı teknolojiler üzerine yabancı şirketlerle altı ortak şirket kurmuşuz. Onlar çok iyi çalışıyorlar, geleceği kuşkulu kuyuları onarıyor, gazın kullanımı ile ilgileniyor, bir takım teknik sorunları çözüyorlar. Şunu söylemem lazım, "Tatneft" Birliği`nin belli bir nufuza sahiptir, dünya uzman şirketlerinin denetiminden geçmiştir. "Tatneft"in başkanı Sayın Galiyev birliğin hisse senetleri ile igili Amerikan borsasında düzenlenecek ilk açık artırmaya katılmak için buradan, Bakü`den Amerika`ya gidecektir. Halihazırda orada bu hisse senetlerinin kuru çok iyidir. Zannediyorum, gelecek hafta sonunda biz ilk sonuçları bileceğiz. Birlik bizim yerel yatakların işletilmesi için bankadan yatırım kredisi alıyor. Fakat bizim ek kaynaklarımız da bulunmaktadır. Yaklaşık olarak 14-15 bin kişi nöbetle çalışmak için Sibirya`ya yollanmışlar, orada üretimde düşüş söz konusudur ve boş iş yerleri bulunmaktadır. Fakat bu, özel olarak görüşülecek konulardır. Bu konu bugün ele alınacaktır diye düşünüyorum. Prensip gereği biz sizin yatakların işletilmesinde görev alabiliriz, hem de sadece müteahhit olarak değil.

Haydar Aliyev: Ben Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi Başkanı Natik Aliyev`i, Başbakan Birinci Yardımcısı Resizade`yi, ortak iş olanaklarını belirlemek için petrol üretimi sorunu ile ilgili konuları Tataristan Petrol Şirketi Başkanı ile müzakere etsinler diye görvelendirmişim. Bunun yanı sıra, bizim bu konuda ilgili kişilerimiz bugün görüşmelerde bulunacak, petrol makinesi, petrokimya alanlarında, petrol ve gaz hammadesi ile ilgili diğer dallarda işbirliği konularını ele alacaklar.

Soru: Sayın Şaymiyev, bugünkü görüşmede Sayın Cumhurbaşkanımız Haydar Aliyev şunu söyledi ki, biz Ermenistan ile Azerbaycan arasında anlaşmazlığın barış yolu ile çözümüne özel önem veriyoruz. Sizin büyük yaşam deneyiminizi ve siyaset alanındaki birikiminizi, Rusya`ya olan saygınızı dikkate alarak, şunu bilmek isterim ki, Rusya Federasyonu`nun bir parçası olarak Tataristan bu sorunun çözümü için ne yapabilir?

Mintimer Şaymiyev: Benim düşünceme göre, Tataristan çok şey yapmıştır. Biz Rusya`nın devlet makamları ile ilk anlaşmayı imzalamayı başardık ve böylece yeni Rusya`da, yeni federatif ilişkilerin başlangıcını yaptık. Daha sonra o, kendisinin üniter devlet olarak gelişme yolunu kapatmıştır. Fakat en önemlisi şu ki, ihtilaf durumu Rusya Federasyonu`nun toprak bütünlüğü ihlal edilmeden çözümlenmiştir. Bu nedenle herhangi bir demokratik devletin kurulması sürecinde onun bütünlüğünü bozmadan da çok şey başarmak mümkün. Tataristan`ın dünyada "Tataristan Modeli" olarak bilinen örneği diğer bölgelerin, cumhuriyetlerin devlet kuruculuğunda kullanılabilir.

Soru: Sayın Haydar Aliyev defalarca beyan etmiştir ki, Karabağ sorununun çözümünün anahtarı Moskovadadır. Sayın cumhurbaşkanları, şu konuda ne düşünüyorsunuz, bu anahtar kısa sürede bulunur mu ve Azerbaycan toprağında yakında adil barış sağlanır mı?

Haydar Aliyev: Siz hangi cumhurbaşkanına sordunuz?

Gazeteci: Hem Size hem Sayın Şaymiyev`e.

Haydar Aliyev: Öyleyse Sayın Şaymiyev`in cevaplaması gerekir. Çünkü ben bu konuda çok konuşmuşumdur.

Mintimer Şaymiyev: Benimbelirli bir süre söylemem asla ciddi bir yaklaşım olamazdı. Fakat kuşkusuz ki, sorunun daha hızlı çözümünü sağlamak gerekir, zira onun uzamasından insanlar acı çekiyorlar. Ne de olsa yapmaya çalıştığımız herhangi bir çalışmada insanların çıkarlarının her zaman ön sırada olması gerek. Fakat herhangi bir anlaşmazlığın çözümünde bağlılık veya karşılıklı ilişki belli bir boyuta sahiptir. Bununla birlikte, Haydar Aliyev`in de söylediği üzere, Rusya ile iyi ilişkilerin kurulması için günümüzde gösterilen çabalarla sorunun çözüm yolu bulunacaktır. Mutlaka bulunacaktır.

Soru: Sayın Aliyev ve Sayın Şaymiyev, Hazar-Volga ulaşım yolunun kullanımı konusunda sizin somut planlarınız veya önerileriniz var mıdır? Eğer varsa, o zaman siz Rusya tarafınca yapılan ulaşım kısıtlamalarını da göz önünde bulunduararak, bu planı nasıl uygulamayı düşünüyorsunuz? Sayın Şaymiyev, Sizin Bakü`ye İran`dan geldiğinizi dikkate alarak, bunu üçlü ilişkilerin başlangıcı olarak değerlendirmek mümkün mü?

Haydar Aliyev: Volga ve Hazar üzerinden ulaşım yolu bir zamanlar Azerbaycan`la Tatarsitan arasında çok etkin olarak kullanılmıştır. Ben Davos`ta Sayın Şaymiyev`le ilk görüşmemizde işbirliği konularını ele alırken bu konuya da değindik. Biz onu bugünkü görüşmelerimizde de masaya yatırdık. Düşünüyorum ki, Azerbaycan ile Tataristan arasında Volga ve Hazar ulaştırma yolunun yeniden canlandırılması için bizim bütün önlemleri almamız gerekiyor. Tataristan için bu, Hazar kıyısında bulunan tüm ülkelerle ilişkilerin kurulması açısından önemlidir. Sizin de bildiğiniz üzere, son üç yılda Çeçenistan olayları ile ilgili olarak Rusya`nın devlet makamları Dağıstan`la sınırda ulaşımı durdurmuşlar, Astrahan ve Mahaçkala limanlarına yolumuzu kapatmışlar. Biz görüşmeler yaptık ve bizim için bu limanların açılmasını başardık. Volga üzerinden ulaşım için uzlaşma ise henüz sağlanmış değil. Ben bu konuyu Rusya Hükümeti Başkanı Viktor Çernomırdin ile defalarca konuşmuşumdur. Sanıyorum, biz söz konusu alanda işbirliğinin sağlanmasını her halde başaracağız. Umuyorum, Tataristan da, özellikle onun Cumhurbaşkanı Şaymiyev de gayret edecekler. Nitekim Hazar`a kıyıdaş tüm devletlerle ilişkiler için bu ulaştırma yolunun açılmasında ve onun etkin kullanımında Tataristan`ın da ekonomik çıkarı olduğu açıktır. Öyleyse, biz bu doğrultuda beraber çalışacağız.

Mintimer Şaymiyev: Haydar Aliyev`in aktardıklarını tam olarak tasvip ediyorum. Yalnız şunu ekleyebilirim, aslında biz bu isteklerin gerçekleşmesi yönünde çalışmalara girişmiş bulunmaktayız ve cumhuriyetimizde nehir-deniz petrol tankerlerinin yapımına başlamışız. Bunlar, ulaşım yolu üzerinde bulunan bordalarda kurulacak iskelelere hareket olanağınının yanı sıra, Volga ile denize açılabilecek türden gemilerdir. Eğer buna ihtiyacımız olmasa idi, biz böylesine pahalı bir projenin yaşama geçirilmesine girişmezdik.

Dün Bakü`ye geldikten sonra İran Cumhurbaşkanı`nın ve Ulusal Parlamentosu`nun Haydar Aliyev için hoş dileklerini, Azerbaycan halkı için kutlama mesajlarını ona ilettim. Ben bu görevi memnunlukla yerine getirdim. Biz ticaret, ekonomi ve maliye bakanları ile işbirliği konularını gözden geçirdiğimiz sırada onlar üçlü çalışmanın gerekli olduğu konusunda görüş bildirdiler, mal mübadelesi işlemlerinin yapılması, karşılıklı ödemeler ve benzeri birçok zor konuların çözümü, sadece Tataristan`la değil, Rusya`nın öteki bölgeleri ile karşılıklı biçimde mal gönderilmesi, transfer işlemlerinin yapılması ile ilgili kendi önerilerini sundular. Biz bu önerileri çalışmak için kabul ettik ve hükümet üyelerimiz onun nasıl yaşama geçirileceği konusunu düşünmeye başlamışlar. Zannediyorum, burada üzerinde epey çalışılması gereken bir konu var.

Haydar Aliyev: Dün Cumhurbaşkanı Şaymiyev İran tarafının bu önerisini bana anlattı. Sanıyorum, öneri takdire değerdir. Biz ilgili organlarımızı, onun pratik olarak uygulanması yolunu incelemeleri konusunda görevlendirdik. Düşünüyorum ki, bu öneri ile ilgili iyi sonuçlara ulaşmak mümkün.

Dikkatinizden dolayı teşekkür ederim.

© aliyev-heritage.org