Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in Çin Ulusal Halk Temsilcileri Meclisi Daimi Komitesi Başkanı Li Peng`in başkanlığını yaptığı Çin Halk Cumhuriyeti heyeti ile görüşmesinden - Cumhurbaşkanlığı Sarayı, 23 Haziran 2000


Haydar Aliyev: Sayın Başkan, Çin Halk Cumhuriyeti`nden gelen saygıdeğer konuklar, dostlar!

Çin Ulusal Halk Temsilcileri Meclisi Daimi Komitesi Başkanı Sayın Li Peng`in Azerbaycan`a resmi ziyareti dün başladı. Bu ziyaret benim davetim üzerine yapılmaktadır ve Sayın Li Peng benim daha 1994 yılında ettiğim daveti gerçekleştirme fırsatını bulduğu için sevinçliyim ve şimdi o, kendisi Azerbaycan`dadır, biz onunla görüşme olanağına sahibiz. Sayın Li Peng ben sizi, heyet üyelerini Azerbaycan`da içtenlikle selamlıyorum ve burada bulunmanızdan büyük memnunluk duyduğumu söylüyorum.

Biliyorum, dün bizim parlamentoda temaslarınız oldu, siz kentimizi biraz tanıma olanağı buldunuz. Bugün bizim sınırlı sayıda kişilerin katılımıyla çok enteresan bir görüşmemiz gerçekleşti. Görüşmede başlıca konu Çin-Azerbaycan ilişkileri oldu, fakat bunun yanı sıra biz tarihle ve dünyadaki çağdaş durumla ilgili bazı konuları da ele aldık.

Çin dünyanın büyük bir ülkesidir, onun zengin ve eski kültürü, zengin bir tarihi var ve şimdi büyük bir devlet olarak çok entelektüel ve ekonomik potansiyele sahiptir, uluslararası hayatta önemli bir rol oynamaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti`nin ortaya çıkması dünya çapında son derece büyük tarihi bir önem taşıyan bir olaydı. Çin Halk Cumhuriyeti 50 seneyi aşkın bir süredir varlığını sürdürüyor, gelişiyor ve her geçen gün daha büyük başarılar kazanıyor.

Azerbaycan genç bağımsız bir devlettir. Biz 1991 senesinde Sovyetler Birliği`nin çökmesi üzerine bağımsızlık kazandık ve bunu kendi halkımız için tarihi bir gelişme olarak değerlediriyoruz. Biz hem Sovyetler Birliği`nin çöküşünü, hem de orada bulunan birçok halkların, keza Azerbaycan halkının kazandğı özgürlüğü, bağımsızlığı tarihi bir gelişme olarak değerlendiriyoruz. Biz bağımsız devletin kuruluş aşamasını yaşıyoruz, kendi yolumuzda - demokrasi yolunda, ekonomik reformların yapılması, devlet düzenimizin pekiştirilmesi yolunda ilerliyoruz. Şimdi biz artık Azerbaycan`ın hep bağımsız bir devlet olacağına inanıyoruz. Biz devletin bağımsızlığını her zaman savunacağız ve onun birkez daha elden gitmesine asla izin vermeyeceğiz.

Bağımsız bir devlet olarak Azerbaycan dünyanın tüm ülkeleri ile kendi ilişkilerini barış, karşılıklı yarar, işbirliği, dostluk ilkelerine dayalı olarak kurmaya çalışıyor. Üstelik biz bu politikada Çin Halk Cumhuriyeti ile ilişkilerimize çok büyük önem veriyoruz. Azerbaycan bağımsızlığını ilan ettiğinde onu ilk tanıyan ülkelerden biri Çin olduğu için sevinçliyiz. O dönemden itibaren bizim aramızda diplomatik ilişkiler kurulmuştur, şimdi Çin`de Azerbaycan büyükelçiliği ve Azerbaycan`da da Çin Büyükelçiliği var. Bugün biz hep birlikte Azerbaycan`daki Çin Büyükelçiliği`nin yeni, daha doğrusu, ilk binasının temelini atacağız.

Son yıllarda ilişkilerimiz ilerleyen bir çizgide gelişmektedir. Ben 1994 yılında Çin Halk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Jiang Zemin`in davetlisi olarak Çin`e ilk resmi ziyarette bulundum. Hem Sn. Jiang Zemin ile, hem o sırada Bakanlar Kurulu Başkanı, anlaşılır dille söylersek, başbakanlık görevini yapan bizim saygıdeğer konuğumuz Sn. Li Peng ile iyi görüşmelerimiz oldu. Bu görüşmeler, konuşmalar beni derinden etkiledi. Fakat Çin gezisinin kendisi, Çin`in çağdaş yaşamı, özellikle ekonominin hızlı gelişimi, Çin`in kendi ulusal çıkarlarını, kendi ulusal özelliklerini temel alarak yaşama geçirdiği reformlar hakkında edidiğim bilgiler beni çok etkiledi. Biz Şanghay`a da gittik. En önemlisi ise, Çin Seddini ziyaret ettik ve ben onun en yüksek noktasına kadar çıktım. Onun en yüksek noktasına çıkmak herkese nasip olmaz derler. İşte benim bazı yol arkadaşlarım da yarı yolda kaldılar. Fakat ben önüme bir amaç koydum ve onu başardım.

O dönemden, 1994 senesinden itibaren bizim ilişkilerimiz daha bir etkinlik kazandı. Bugün biz çok yönlü işbirliği, özellikle ekonomik işbirliği tutumunu savunuyoruz. Fakat bunun yanı sıra, biz, kuşkusuz ki, uluslararası hukukla ilgili ilkesel konularda da birbirimizi destekliyoruz. Bu ilkelerden biri herhangi devletin toprak bütünlüğü ve onun sınırlarının dokunulmazlığı ilkesidir. Bilhassa bu önemli uluslararası ilkeyle ilgili hem Çin`in, hem Azerbaycan`ın ciddi sorunları var. Bu, Çin`de Tayvan sorunudur. Azerbaycan ise, Sayın Li Peng, size detaylı olarak anlattığım üzere, 1998 senesinden bu yana Ermenistan`ın saldırısı - ülkemizin topraklarının bir bölümü olan Dağlık Karabağ`ı koparmak amacıyla başlattığı saldırı nedeniyle acı çekiyor. Bu saldırı savaşa yol açmıştır ve Azerbaycan`ın toprak bütünlüğü ihlal edilmiştir. Azerbaycan topraklarının yüzde 20`si Ermenistan silahlı kuvvetlerinin işgali altında bulunuyor ve bir milyon Azeri kendi yaşadıkları yerlerden kovulmuştur ve onlar Azerbaycan`ın tüm bölgelerine yerleşmişler, büyük bir kısmı çadırlada çok zorlu koşullar içinde yaşıyor.

Biz her zaman tüm uluslararası örgütlerde, tüm uluslararası belgelerde Çin Halk Cumhuriyeti`nin toprak bütünlüğünü destekliyoruz, Tayvan tamamen Çin Halk Cumhuriyeti`ne ait ve Çin Halk Cumhuriyeti`nin kendi toprağı üzerinde egemenlik hakkını tanıyoruz. Ben size derin şükran duygusu ile şunu birkez daha söylüyorum, Çin, Çin Halk Cumhuriyeti Azerbaycan`ın toprak bütünlüğü, sınırlarının dokunulmazlığı ilkesini, yani Ermenistan ile Azerbaycan arasında anlaşmazlıkta Azerbaycan`ı tamamen destekliyor. Siz bu ilkeyi her zaman savunduğunuz için ve böylece toprak bütünlüğümüzün sağlanması, işgal edilmiş topraklarımızın Ermenistan silahlı kuvvetlerinden geri alınması, mültecilerin kendi topraklarına geri dönmesi ve bağımsız Azerbaycan`ın Birleşmiş Milletler tarafından tespit edilmiş sınırlarının dokunulmazlığı ilkesinin sağlanmasında bize yardım ettiğiniz için size minnettarız.

Ben sizi birkez daha selamlıyorum ve sözü size bırakıyorum.

Li Peng: Sayın Cumhurbaşkanı, davetiniz için, bizi Azerbaycan Cumhuriyeti`ni ziyarete bizzat davet ettiğiniz için ve Azerbaycan Cumhuriyeti Parlamentosu`nun davetinden dolayı çok teşekkür ediyorum. Biz meslektaşlarımızla buraya geldiğimiz için ve yeni Azerbaycan`ı görme fırsatını bulduğumuz için çok memnunuz.

1991 yılında Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Çin Azerbaycan`ın bağımsızlığını derhal tanıdı ve onunla diplomatik ilişkiler kurdu. O dönemden bu yana ikili ilişkiler çok başarılı bir şekilde gelişmektedir. 1994 yılında Sayın Aliyev Çin`e resmi ziyaret yaptı, ÇHC Başkanı Jiang Zemin ile bir dizi önemli belgeler imzaladı ve bunun ardından ikili ilişkilerimiz daha iyi gelişmeye başladı.

Sınırlı sayıda kişilerin katılımıyla yapılan ve yeni sona eren görüşmelerde biz Sizinle birçok konuda görüş alışverişi yaptık ve şimdi ben şü üç madde üzerinde durmak istiyorum. İlk önce, Çin Azerbaycan ile tüm alanlarda - politika, ekonomi, kültür ve diğer alanlarda dostane işbirliği ilişkilerini ileride de geliştirmeye hazırdır. Biz Azerbaycan`ın sadece önemli bir coğrafi bölgeye değil, hem de zengin petrol-gaz rezervlerine sahip olduğunu düşünüyoruz. Bu nedenle de Azerbaycan ekonomisinin son derece büyük perspektifleri var.

İkinci olarak, Çin uluslararası arenada tek kutuplu bir dünyanın yerine, çok kutuplu dünyanın oluşması için çalışıyor. Bu, tüm dünyada barışın sağlanması açısından daha yararlı ve uygundur diye düşünüyoruz.

Üçüncü olarak, Çin her halkın, her devletin kendisi için bir gelişme yolu, ideoloji ve din seçme özgürlüğüne sahip olduğunu düşünüyor. Diğer ülkelerin buna karışmaya hakkı yok. Şimdi çağdaş dünyada insan haklarının devletin egemenliğinden üstün olduğunu savunuyorlar. Biz bunu son derece yanlış buluyoruz. Zira bu, bazı devletlerin diğer ülkelerin iç işlerine karışması için bir bahane olurdu.

Her devletin toprakları kutsaldır ve dokunulmazdır. Biz bu yaklaşımı rehber edinerek Azerbaycan`ın toprak bütünlüğünü destekliyoruz. Geçenlerde Çin Dışişleri Bakanlığı bir bildiri yayımladı. Bildiride deniyor ki, Çin Dağlık Karabağ`da yapılan yasadışı seçimleri tanımıyor. Tabii, biz bunun yanı sıra Dağlık Karabağ anlaşmazlığının BM Güvenlik Konseyi kararları uyarınca çözülebileceğini umuyoruz. Siz demin BM Güvenlik Konseyi`nin birçok kararlarının yerine getirilmediğini söylediniz.

Bugün biz Sizinle Azerbaycan`daki Çin Büyükelçiliği binasının temel atma törenlerine katılacağız. Bu, ikili ilişkilerimizde geleceğe yönelik gelişmelerin daha bir göstergesidir.

Birkez daha çok teşekkür ediyorum. Demin ben ÇHC Başkanı Jiang Zemin`in en sıcak selamlarını Size ilettim.

Haydar Aliyev: Teşekkür ederim, Sn. Li Peng. Değerli sözleriniz için size teşekkür ediyorum. Biz birçok konularda uyum içindeyiz. Ben onların üzerinde fazla durmak istemiyorum. Çin Halk Cumhuriyeti Başkanı Jiang Zemin`in selamını bize ilettiğiniz için Size teşekkür ediyorum. Lütfen benim sıcak, içten selamlarımı da Sayın Jiang Zemin`e iletiniz ve şimdi artık benim onun Azerbaycan ziyaretini beklediğimi söyleyin. Siz sözünüzde durdunuz ve geldiniz, onun ise hâlâ ziyaret borcu var. O kendi borcunu yerine getirmelidir. Bizim Azerbaycan`daki görüşmemiz, benim sizin hepinizle Pekin`de yaptığım görüşmeler ve Sayın Cumhurbaşkanı Jiang Zemin`in burayı ziyareti Azerbaycan-Çin ilişkilerinin yaygınlık kazanmasına katkıda bulunacaktır.

Siz tamamen haklısınız, devletlerin birbirlerinin iç işlerine karışmaması uluslarararası hukukun en temel ilkesidir ve hiçkimsenin birbirinin iç işlerine karışmaya hakkı yoktur. Siz tamamen haklısınız, her halk, her ülke gideceği yolu kendisi belirler ve hiçkimse dışarıdan bu halka onun gideceği yolu zorla kabul ettiremez. Bizim bu tür birbiriyle uyumlu birçok ortak görüşlerimiz var ve biz birbirimizi her yönden desteklemeli, ilişkilerimizi geliştirmeliyiz. Ekonomik ilişkilerimizin gelişmesi için büyük olanaklar vardır. Siz Azerbaycan`da büyük petrol ve gaz rezervlerinin bulunduğunu söylediniz, bu rezervelr gerçekten var. Fakat dostluğumuzun daha da pekiştirilmesinde çok önemli bir unsur Büyük İpek Yolunun yeniden yapılmasıdır.

Büyük İpek Yolunun restorasyonu 21.yüzyılın en büyük programıdır ve bu program Çin`in katılımı olmadan gerçekleştirilemez. Zira biz İpek Yolunu anlatırken ipeğin çok eski dönemlerde Çin`den getirildiğini, dolayısıyla Doğu`dan Batı`ya bu yolu bilhassa Çin`in açtığını biliyoruz. Çin ipek üreterek onu şu uzun yoldan Avrupa`ya götürüyordu. Böylece, İpek Yolu oluştu. Kısacası, biz o eski dönemlere geri döneceğiz ve şimdi ilişkilerimizi yeni ortamda geliştirecek, bu programı hep beraber gerçekleştireceğiz.

Sn. Li Peng konuşmamın sonunda şunu söylemek istiyorum ki, bu, sizin Azerbaycan`a ilk gelişiniz değil. Siz daha üniversitede öğrenciyken cumhuriyetimizi ziyaret etmiş, Mingeçevir`de hidro-elektrik santralinin inşasına katılmıştınız, sizin güzel anılarınız vardır. Şimdi sizin buraya ziyaretinizi Mingeçevirliler büyük ilgiyle izliyor, size selam yolluyorlar. Sizin onların temsilcileri ile görüşme ve bu konuyu daha detaylı olarak ele alma fırsatınız olacaktır diye düşünüyorum.

Li Peng: Bugün öğleden sonra biz onlarla bir araya geleceğiz.

Haydar Aliyev: Teşekkür ederim. Çin`deki temaslarımızla ilgili kitabı - "Azerbaycan-Çin: dostluk sınırların çok ötesinde" kitabını törenle size vermek istiyorum. Kitap Azericedir. Burada çok fazla bilgiler, keza bizim sizinle Pekin`deki görüşmemizle ilgili bilgiler varr. Ben bu kitabı size veriyorum. İtirazınız yoksa, kitapları heyet üyelerinize de dağıtacağım.

Li Peng: Teşekkür ederim. Biz de size bir hediye getirdik.

Kısa inceleme yazısı

DIŞ POLİTİKA

Genel tarihi bilgiler

Azerbaycan - Asya

Bilgi notu

DIŞ POLİTİKA