Пошук

ТВОРЫ / АРМЯНА-АЗЕРБАЙДЖАНСКІ ‎НАГОРНА-КАРАБАХСКІ ‎КАНФЛІКТ / Сустрэчы ў Баку

Думаю, нам трэба было б, быць можа, сустрэцца раней - і таму што закаўказскі рэгіён узаемазлучаны, і паколькі Вы камандуеце расійскімі войскамі, якія дыслакуюцца ў Грузіі і Арменіі. Аднак неяк умовы ўсё не дазвалялі. Для рашэння пытанняў, якія закранаюць інтарэсы нашай Рэспублікі, ва ўзаемадзеянні з Рэспублікай Грузія, з якой у нас добрыя адносіны, я сустракаўся з Эдуардам Шэварнадзэ і іншымі кіраўнікамі гэтай Рэспублікі. Яны прыязджалі сюды, вырашалася вельмі шмат пытанняў, злучаных з эканамічным супрацоўніцтвам, асабліва датычных аказання Грузіі дапамогі ў забеспячэнні энергіяй. З Арменіяй мы, нажаль, знаходзімся ў стане вайны. А Вашы войскі, войскі Расійскай Федэрацыі, дыслакуюцца і на тэрыторыі Грузіі, і на тэрыторыі Арменіі. Без кантактаў мы ня можам. Праўда, тэлефонныя кантакты ў нас былі, нашы прадстаўнікі сустракаліся з Вамі. Але мы павінны, думаю, больш цесна кантактаваць, каб не дапусціць якіх-небудзь прамашак у нашых узаемаадносінах. Таму што, калі ёсць кантакты, калі ёсць сустрэчы, тады лягчэй вырашаюцца пытанні, калі ж няма сувязяў, якое-небудзь маленькае пытанне вырастае ў буйную праблему, хоць магчыма, і не мае такога значэння.

У нашай Рэспубліцы няма якіх-небудзь праблем з Грузіяй. У нас з гэтай дзяржавай гістарычна склаліся сяброўскія, добрасуседскія адносіны. Хоць нас турбуе становішча ў Грузіі ў цэлым, таму што мы ня можам быць абыякавыя да таго, што адбываецца ў суседняй краіне. Але асабліва нас турбуе становішча азербайджанцаў, якія пражываюць у Грузіі. А іх там шмат, па наяўных у нас дадзеных, - каля 600 тысяч чалавек. Прычым у некаторых раёнах - Марнеульскім, Балніскім, Дманіскім, Гардабанскім - яны жывуць кампактна. Да нас паступаюць вельмі трывожныя сігналы: парой пра факты гвалту ў адносінах да асобных азербайджанцаў, несправядлівасці і г.д. Нашы прадстаўнікі выязджалі туды па гэтым пытанні. Адмыслова пабывала ў Грузіі Дзяржсакратар Лала-Шаўкет Гаджыева, якая наведала Дманіскі і Марнеульскі раёны, сустракалася з кіраўніцтвам Грузіі. Прадстаўнікі некаторых суседніх з Грузіяй раёнаў Азербайджана выязджалі ў суседнюю Рэспубліку для таго, каб даставіць гуманітарную ці матэрыяльную дапамогу жыхарам Марнеульскага і Дманіскага раёнаў.

Але ўсё гэта пакуль яшчэ, нажаль, не дае сваіх вынікаў. Я меў тэлефонную гутарку з Эдуардам Амуросьевічам Шэварнадзэ, ён сказаў, што з іх боку прымаюцца меры па навядзенні парадку і стварэнню належных умоў для жыхароў гэтых раёнаў азербайджанскай нацыянальнасці.

Карыстаючыся выпадкам, я звяртаюся і да Вас з просьбай, паколькі Вашы вайсковыя часткі маюцца на тэрыторыі Грузіі, у тым ліку і ў гэтым рэгіёне, каб Вы на гэта пытанне звярнулі ўвагу. Гэтыя асобы азербайджанскай нацыянальнасці з'яўляюцца грамадзянамі Грузіі, яны стагоддзямі там жывуць, гэта іх радзіма, родная зямля, і неабходна забяспечыць іх бяспеку, звычайнае жыццё і працоўную дзейнасць. Нас некаторыя сімптомы вельмі турбуюць, я казаў пра гэта Эдуарду Амуросьевічу Шэварнадзэ. Калі не спыніць некаторыя негатыўныя з'явы, якія там маюць месца, яны могуць прывесці да больш сур'ёзных ускладненняў. А тое, што здараецца пасля таго, як становішча ўскладняецца, мы з Вамі добра бачым на прыкладзе так званага карабахского канфлікту, які перарос цяпер у адкрытыя ваенныя дзеянні паміж Арменіяй і Азербайджанам. Таму першая мая просьба да Вас зводзіцца да гэтага. Я б жадаў, каб Вы на гэта звярнулі ўвагу.

Я неаднаразова заяўляў ад імя Азербайджанскай дзяржавы і сёння, карыстаючыся сустрэчай з Вамі, кажу - мы за мірнае рашэнне гэтага пытання. Мы жадаем, каб вайна гэта спынілася, яна задумана амаль 6 гадоў назад, і мінулыя гады пераканаўча прадэманстравалі ўсяму свету, што яна прынесла бедствы і для азербайджанскага, і для армянскага народаў. Яна не прынясе тых вынікаў, якія чакаюць экстрэмісцкія сілы ў Арменіі. Таму я казаў і кажу: зыходзячы з сусветнага, палітычнага досведу, трэба гэта пытанне вырашаць мірным шляхам. Мы ніводнага метра тэрыторыі Арменіі не захапілі, армянскія ж узброеныя фармаванні акупавалі - Вы, ваенны чалавек, выдатна гэта ведаеце - амаль 20 адсоткаў тэрыторыі Азербайджана, у тым ліку - за межамі былой Нагорна-Карабахской вобласці. Калі лічыць, што гэта вайна вядзецца, як гэта спрабуе прадставіць армянскі бок, для абароны інтарэсаў армянскай меншасці ў Нагорным Карабаху, то як зразумець, што, па-першае, з самога Нагорнага Карабаха выправаджана 50 тысяч азербайджанцаў, а за межамі Нагорнага Карабаха армянскімі ўзброенымі фармаваннямі акупаваны сем нашых раёнаў - Лачынскі, Кельбаджарскі, Агдамскі, Фізулінскі, Джэбраільскі, Зангіланскі, Губадлінскі, іх жыхары знаходзяцца ў цяжкім становішчы, многія з іх жывуць у намётах. Можаце паехаць, паглядзець у тых нашых раёнах, дзе яны змесцаваны. А матэрыяльныя багацці, якія дзесяцігоддзямі, стагоддзямі былі назапашаны ў гэтых раёнах, разрабаваны, разбураны. Гэта вандалізм з боку армянскіх узброеных фармаванняў. І, вядома, гэта, думаю, свет не прабачыць нікому і ніколі. Свет не прабачае агрэсію, агрэсараў.

Таму я заяўляў і заяўляю, карыстаючыся гэтай магчымасцю, асабіста Вам кажу пра гэта, хоць Вам заява азербайджанскага кіраўніцтва вядома, што мы прыхільнікі мірнага рашэння гэтага пытання, але пры ўмове, каб армянскія ўзброеныя фармаванні без якіх-небудзь умоў пакінулі тэрыторыю Азербайджана, першым чынам тыя раёны, якія знаходзяцца за межамі былой Нагорна-Карабахской вобласці. Такія прапановы ўносіліся, уносяцца. Аднак агрэсары, карыстаючыся часавым, я паўтараю - часавай, ваеннай перавагай, лічаць, што так можа вечна заставацца. Я змушаны быў 24 снежня на сустрэчы кіраўнікоў дзяржаў СНД у Ашгабаце выступіць з заявай. Вы знаёмыя з ёй. Яна прадыктавана тым, што Азербайджан 24 верасня ўвайшоў у склад СНД, падпісана Дамова пра калектыўную бяспеку, пра тое, каб быць паўнапраўным членам СНД. Але і Арменія знаходзіцца ў складзе СНД. Таму я выступіў у Ашгабаце з заявай пра тое, што ня можа ісці гаворка пра забеспячэнне калектыўнай бяспекі краін СНД, бяспекі гэтай Садружнасці ад магчымага нападу вонкавых сіл, калі не забяспечана ўнутраная бяспека.

Таму я казаў там, казаў і ў гутарцы з асобнымі кіраўнікамі незалежных краін, якія ўваходзяць у СНД, што мы ня можам мірыцца з гэтым становішчам, і думаю, што гэта заява павінна даць свае вынікі. Кажу Вам, таму што, падпісваючы Дамову пра калектыўную бяспеку, мы зыходзілі менавіта з такога прынцыпу супрацоўніцтва ўзброеных сіл усіх краін Садружнасці, у тым ліку Азербайджана і Расіі, іншых дзяржаў.

Вы прадстаўляеце расійскія войскі ў Грузіі і ў Арменіі. Таму я жадаў бы папрасіць Вас выкарыстоўваць свае магчымасці, свой аўтарытэт для таго, каб некаторыя кругі ў Арменіі адмовіліся ад гэтай утрапёнасці. Я паўтараю, мы за мірнае рашэнне пытання, мы за свет, за спыненне вайны, за спыненне ваенных дзеянняў.

У апошнія дні ідуць разлютаваныя ваенныя дзеянні. Не мы вінаватыя ў гэтым, таму што агрэсары ўжо месяц-паўтара выношваюць планы далейшага пасоўвання ў глыб азербайджанскай тэрыторыі, захопу новых нашых раёнаў. Можа быць, спачатку ў іх гэта атрымоўвалася, а цяпер не атрымоўваецца, яны натыкаюцца на досыць моцны супраціў, гэта прыводзіць, вядома, да ваенных дзеянняў, маюцца страты і з аднаго, і з другога боку, і нашы ўзброеныя сілы ў апошні час даюць дастойны адпор армянскім фармаванням. Вам, напэўна, вядома, што яны нясуць вялікія страты - і ў жывой сіле, і ў тэхніцы. Але навошта гэта трэба? Нам гэтага ня трэба. Мы не наступаем, мы абараняемся на сваёй тэрыторыі, гэта яны ўварваліся на нашу зямлю.

Таму я, сумленна кажучы, жадаю выказаць незадаволенасць тым, што нашы сябры з краін Садружнасці, асабліва з Расіі, не выяўлялі належнай прынцыповасці ў гэтых пытаннях. У заяве ў Ашгабаце я адзначыў, што пасля таго, як 24 верасня Азербайджан увайшоў у склад СНД, і падпісана Дамова пра калектыўную бяспеку, захоплена 4 раёны Азербайджана. Мы маем падставу выказаць незадаволенасць такім становішчам, тым, што нашы саюзнікі па СНД у нейкай ступені абыякава ставяцца да гэтага. Але разам з тым я проста звяртаюся да Вас з просьбай, каб Вы выкарыстоўвалі свае магчымасці, свой аўтарытэт, сваё становішча, якія Вы займаеце ў Арменіі, для таго, каб усё спыніць, змяніць сітуацыю. Я цвёрда заяўляю Вам, і можаце перадаць, каму Вы лічыце патрэбным, што мы - за спыненне ваенных дзеянняў, мы за тое, каб вырашыць гэта пытанне мірным шляхам.

Аднак усе астатнія пытанні могуць быць вырашаны вельмі лёгка. Самае галоўнае пытанне - тое, пра што я казаў, - спыненне ваенных дзеянняў, забеспячэнне дзяржаўнага суверэнітэту, тэрытарыяльнай цэласнасці Азербайджана. У гэтым пытанні я зноў звяртаюся да Вас. Я паўтараю, не жадаю казаць пра тое, што Вашы войскі аказваюць дапамогу Арменіі, хоць такіх гутарак вельмі шмат. Я не маю падстаў для афіцыйных заяў, але Вы знаходзіцеся на тэрыторыі Арменіі, на гэтай тэрыторыі ёсць расійскія ваенныя базы, прычым яны маюць афіцыйны статут ваенных баз. Арменія з намі ваюе, не мы, а яны захопліваюць нашы тэрыторыі. Таму я маю права - на аснове міжнародных прававых нормаў, на падставе юрыдычных нормаў - звярнуцца да Вас з просьбай, каб Вы выкарыстоўвалі ўвесь свой уплыў, прынялі адпаведныя меры.

Спадзяюся, што Вы будзеце прымаць гэтыя меры. Што да факта транзіту праз тэрыторыю Азербайджана грузаў для забеспячэння жыццядзейнасці расійскіх войскаў, змешчаных у Закаўказскім рэгіёне, мы гэта забяспечвалі і будзем гэта рабіць надалей, таму што з Расіяй у нас сяброўскія адносіны, гэтак жа, як, натуральна, з войскамі Расійскай Федэрацыі, і яны будуць працягвацца. Я прымаю ўсе меры для таго, каб гэтыя адносіны ўмацоўваліся. Аднак у нас ёсць вельмі шмат сігналаў пра тое, што гаручае і паліва, якое праходзіць у адрас вайсковых частак у Грузію ці Арменію праз тэрыторыю Азербайджана, потым трапляе ў распараджэнне армянскіх узброеных фармаванняў і выкарыстоўваецца супраць нас. Я ў дадзеным выпадку кажу пра гэта як пра сігналы, пра паведамленні. Прычым усё гэта мусіруецца, і, скажу адкрыта, з боку розных пластоў насельніцтва Азербайджана нам нават прад'яўляецца абвінавачванне: чаму мы прапускаем гэтыя грузы праз тэрыторыю Азербайджана, тады як усё гэта ў той ці іншай ступені аказвае дапамогу армянскім узброеным фармаванням? Я пра гэта Вам кажу для таго, каб Вы яшчэ раз звярнулі ўвагу на гэтыя пытанні.

© aliyev-heritage.org