ТВОРЫ / АРМЯНА-АЗЕРБАЙДЖАНСКІ ‎НАГОРНА-КАРАБАХСКІ ‎КАНФЛІКТ / Сустрэчы ў Баку

З гутаркі Прэзідэнта Азербайджанскай Рэспублікі Гейдара Аліева на сустрэчы з паслом ЗША ў Арменіі Джонам Ардвеем - Прэзідэнцкі палац, 30 кастрычніка 2002 года


Гейдар Аліеў: Паважаны спадар пасол, сардэчна запрашаем у Азербайджан. Вітаю і пасла ЗША ў Азербайджане, мы даўно не бачыліся. Мяркую, што мэта вашага візіту ў Азербайджан складаецца ў зборы вызначанай інфармацыі, звязанай з армяна-азербайджанскім канфліктам, і аказанні нам дапамогі. Калі гэта так, то я вітаю дадзеную ініцыятыву і вельмі рады гэтаму.

Джон Ардвей: Спадар Прэзідэнт, першым чынам жадаю выказаць Вам удзячнасць за тое, што Вы надалі час і сустрэліся з намі. Дзякую Вас за гэта. Нам вельмі прыемна сустракацца з Вамі. Як Вы адзначылі, мы сапраўды маем такую мэту, і дадзеная ініцыятыва зыходзіць ад нас абодвух, у прыватнасці, ад пасла Ўілсана, які прапанаваў, каб пасолы ЗША ў Азербайджане і Арменіі ажыццявілі ўзаемныя візіты. Шэсць месяцаў назад спадар Уілсан пабываў у Арменіі, і вось цяпер я знаходжуся ў Азербайджане.

Падчас майго знаходжання тут я сустрэўся са студэнтамі, прадстаўнікамі рэлігійных абшчын, апазіцыйных партый, дэпутатамі і афіцыйнымі асобамі. Я атрымаў дастаткова шырокую інфармацыю пра Азербайджан. Я спрабаваў углыбіцца ў сутнасць пытання, зразумець пазіцыю Азербайджана. Пасля гэтага я яшчэ больш пераканаўся ў тым, што ўсе мы павінны мабілізаваць свае сілы для дасягнення мірнага ўрэгулявання канфлікту.

Вядома, Мінская група і сустаршыні ўшчыльную займаюцца рашэннем дадзенага пытання. Мы ж - спадар Уілсан і я - імкнёмся падтрымаць гэты працэс, выказаць сваю пазіцыю.

Як сустаршыні Мінскай групы, так і ўваходныя ў яе краіны лічаць, што пытанне павінна быць урэгуляваным мірным шляхам. Вы і самі неаднаразова заяўлялі пра тое, што з'яўляецеся прыхільнікам такога рашэння. Я неаднаразова чуў гэта і ад прэзідэнта Качарана. Такім чынам, усе мы лічым, што ваеннага шляху вырашэння пытання не існуе. Таму неабходна шукаць палітычныя кампрамісы. Патрэбна палітычная воля, з тым, каб дамагчыся ўрэгуляванню пытання. У выніку яго вырашэння будзе забяспечана развіццё як вашай краіны, так і Арменіі, і рэгіёна ў цэлым. Са свайго боку мы таксама зробім усё магчымае, каб аказаць гэтаму садзейнічанне.

Жадаю таксама адзначыць, што мне вельмі прыемна зноў знаходзіцца ў Баку. Мне наканавана было прыехаць сюды і ў 1986 годзе. Сёння я з'яўляюся сведкай вельмі вялікіх, пазітыўных пераўтварэнняў у Баку. У той час функцыянавала структура пад назвай "Маладыя амерыканскія палітычныя лідары". Я прыязджаў сюды ў складзе яе прадстаўнікоў.

Гейдар Аліеў: Выдатна, вы можаце параўнаць.

Джон Ардвей: Вядома, магу. Але гэта нават не паддаецца параўнанню. Бо на гэты раз я бачу Баку больш добраўпарадкаваным, прыгажэйшым, больш прывабным.

Гейдар Аліеў: Вялікі дзякуй. Я даволі ўважліва выслухаў вас і ўхваляю ваш візіт у Азербайджан, праробленую тут працу. Гэта вельмі трэба нам, у прыватнасці Азербайджану. Таму што неабходна, каб як у Арменіі, Вашынгтона, Мінскай групы, так і ў сустаршыняў - ва ўсіх была пэўная, поўная інфармацыя пра цяперашнія рэаліі Азербайджана - я кажу гэта ў сувязі з армяна-азербайджанскім канфліктам. Я не сумняваюся ў тым, што пасольства ЗША ў Азербайджане, пасол і яго работнікі, натуральна, ажыццяўляюць гэту задачу. Разам з тым, знаходжанне ў Азербайджане пасла ЗША ў краіне, якая з'яўляецца процілеглым бокам канфлікту, збор ім вызначанай інфармацыі і яе абагульненне ўяўляюць важнае значэнне.

Вам добра вядомая пазіцыя нашай дзяржавы, асабіста Прэзідэнта Азербайджана ў сувязі з урэгуляваннем армяна-азербайджанскага канфлікту. Пазіцыя вядомая - я неаднаразова заяўляў, што мы імкнёмся і надалей павінны імкнуцца да мірнага вырашэння пытання. Аднак нявырашанасць пытання на працягу доўгага часу, невыкананне абяцанняў пра яго вырашэнне мірным шляхам, натуральна, выклікаюць у нашым грамадстве розныя меркаванні, розныя настроі. Думаю, што ў гэтыя дні вы бачылі і чулі гэта.

Я і сёння паўтараю, што пытанне неабходна вырашыць мірным шляхам. Аднак пытанне дагэтуль ня вырашана, і гэта значна ўскладняе становішча Азербайджана ў параўнанні з Арменіяй. Не закранаючы ўнутранай палітыка-эканамічнай сітуацыі ў Арменіі, жадаю сказаць, што ніводны квадратны метр армянскай тэрыторыі не акупаваны. У Арменіі няма людзей, якія апынуліся перасяленцамі на сваёй зямлі. Няма тых, хто жыве ў палатках. А галоўнае - Арменія цалкам кантралюе сваю тэрыторыю. Тэрытарыяльная цэласнасць складае аснову кожнай суверэннай дзяржавы. Тэрытарыяльная цэласнасць у Арменіі захоўваецца з часу здабыцця ёю дзяржаўнай незалежнасці па цяперашні час. У Азербайджане ж усё ідзе інакш. Тэрытарыяльная цэласнасць нашай краіны парушана, і мы дагэтуль ня можам яе аднавіць. Вось у чым адрозненне.

Натуральна, зацягванне пытання не адказвае інтарэсам і самай Арменіі. Аднак у выніку гэтага Арменія не апынулася ў такім цяжкім становішчы, як мы. Таму Прэзідэнт Качаран падчас перамоў часам кажа мне, што мы, маўляў, дагэтуль жылі так, можам жыць і далей. Нагорны Карабах напроста злучаны з Арменіяй, з іншага боку, ён абвясціў сябе "незалежнай дзяржавай". Праўда, ніводная дзяржава не прызнае яго незалежнасці. Аднак асобныя палітычныя дзеячы наведваюць Нагорны Карабах, прызнаюць яго, такія факты ёсць.

Сёння мне паведамілі, што, як піша армянскі друк, 46 кангрэсменаў ЗША заявілі пра прызнанне Нагорнага Карабаха. Яны віншуюць Аркадзя Гукасяна і Нагорны Карабах з праведзенымі там выбарамі, заяўляюць пра тое, што ён з'яўляецца цалкам "дэмакратычнай краінай", і нават заклікаюць дзяржавы, краіны прызнаць незалежнасць Нагорнага Карабаха.

Некалькі дзён назад мне паведамілі, што ў Англіі, не ведаю, здаецца, у палаце лордаў ці яшчэ дзесьці па ініцыятыве некаторых лордаў плануецца абмеркаванне пытання пра незалежнасць Нагорнага Карабаха.

Кажучы вам пра гэта, я не жадаю, каб вы думалі, што я папракаю Злучаныя Штаты Амерыкі ў гэтым стаўленні. Я кажу пра гэта не для таго, каб, напрыклад, вы растлумачылі мне, чаму кангрэсмены паступаюць такім чынам. Я разумею гэта, што ж вы можаце сказаць? Я кажу пра гэта таму, што Нагорны Карабах, Арменія могуць жыць у такім стане. А вось Азербайджан ня можа. Вось у чым адрозненне. Таму мы з павагай ставімся нават да самай малаважнай сілы, якая можа дапамагчы нам у вырашэнні дадзенага пытання. Нам неабходна выйсці з гэтага становішча. Пытанне павінна быць вырашана або мірным шляхам, або народ павінен аднавіць вайну і вызваліць свае землі. Трэцяга шляху няма. Мы адмаўляемся ад вайны, лічым яе непрымальнай. Значыць, застаецца адзін шлях: мірны. Але што яшчэ можна зрабіць мірным шляхам, якія варта прыняць меры? Наша гутарка з вамі тычыцца менавіта гэтага.

Джон Ардвей: Спадар Прэзідэнт, першым чынам дазвольце паведаміць вам, што знешнюю палітыку ў Злучаных Штатах Амерыкі вызначае не кангрэс, а Прэзідэнт. А Прэзідэнт Буш не мае намер прызнаваць структуру пад назвай Нагорны Карабах. Вам і ўсім таксама вядома, што ніводная дзяржава не прызнае Нагорны Карабах незалежнай краінай.

Гейдар Аліеў: Спадар пасол, я адзначыў, што гэта мяне не турбуе. Мне вядома, што спадар Буш, усе іншыя дзяржавы ніколі не прызнаюць яго. Дадзенае пытанне мяне не турбуе. Я прыводжу гэта вам у якасці факту для таго, каб вы ведалі, што, напрыклад, Нагорны Карабах, Арменія могуць жыць у такім становішчы. Што ж тычыцца палітыкі, то я ведаю, хто якую палітыку вядзе ў ЗША. Аднак Прэзідэнту не ўдавалася дамагчыся прыняцця кангрэсам адмены 907-й артыкулу. Знешнія асігнаванні вылучаюцца кангрэсам. Сёлета кангрэс ізноў вылучыў Нагорнаму Карабаху фінансавую дапамогу, і Прэзідэнт зацвердзіў гэта. Нарэшце, і вас - паслоў Злучаных Штатаў Амерыкі ў замежных краінах - зацвярджае кангрэс. Такім чынам, кангрэс не застаецца ўбаку ад знешняй палітыкі. Я проста адказваю вам. Але давайце не будзем спыняцца на гэтым і пяройдзем да асноўнага пытання.

На беларускую мову тэкст перакладзены з рускай па газеце "Бакінскі рабочы", 31 кастрычніка 2002 года