ТВОРЫ / ЗНЕШНЯЯ ПАЛІТЫКА / Азербайджан - Еўропа

Заява Прэзідэнта Азербайджанскай Рэспублікі Гейдара Аліева на прэс-канферэнцыі ў Парыжы падчас афіцыйнага візіту ў Францыю – 21 снежня 1993 года


Паважанае спадарства, ужо трэці дзень я знаходжуся ў Францыі, у Парыжы. Я надзвычай задаволены ходам і вынікамі сустрэчы і рады , што сёння ў мяне з`явілася хаця б невялікая магчымасць зноў убачыць Парыж, азнаёміцца ​​з бурным жыццём сучаснай Францыі, сучаснага Парыжа. Але галоўнае, вядома ж, заключаецца ў тым, што за гэты перыяд я правёў вельмі карысныя і плённыя сустрэчы, перамовы. Сустрэча з прэзідэнтам Францыі спадаром Мітэранам, а таксама Дагавор, падпісаны па яе выніках, – дагавор аб дружбе, узаемаразуменні і супрацоўніцтве паміж Францыяй і Азербайджанскай Рэспублікай мае асаблівае значэнне. 

Сёння я сустрэўся з міністрам замежных спраў Францыі спадаром Аленам Жупэ. Мы правялі вельмі плённую размову. Мы абмеркавалі і з Прэзідэнтам, і з міністрам замежных спраў пытанні яшчэ большага пашырэння ўзаемаадносін паміж Францыяй і Азербайджанам, ліквідацыі канфліктнай сітуацыі ў нашым рэгіёне, асабліва пытанні агрэсіі ўзброеных сіл Арменіі ў Азербайджане і палажэнні Азербайджанскай Рэспублікі ў сувязі з гэтым. Мы прыйшлі да паразумення, што Францыя, у тым ліку спадар прэзідэнт Франсуа Мітэран і міністр замежных спраў спадар Ален Жупэ, выкарыстоўваючы свае магчымасці, пасадзейнічаюць мірнаму ўрэгуляванню гэтага канфлікту. 

Мы з`яўляемся прыхільнікамі мірнага вырашэння пытання, спынення ваеннай агрэсіі супраць Азербайджана, але з умовай вываду армянскіх узброеных сіл з акупаваных азербайджанскіх тэрыторый, недатыкальнасці межаў, тэрытарыяльнай цэласнасці рэспублікі. Нароўні з гэтым мы не ўхіляемся ад неабходнасці разгляду нагорна-карабахскага пытання. Важна адзначыць, што і Прэзідэнт Францыі, і міністр замежных спраў зноў пацвердзілі міжнародныя прынцыпы аб недатыкальнасці межаў, недапушчальнасці прысваення чужых тэрыторый сілай і ваенным шляхам, захавання тэрытарыяльнай цэласнасці кожнай дзяржавы, у тым ліку Азербайджанскай Рэспублікі. 

Сёння я сустрэўся з прадстаўнікамі дзелавых колаў Францыі. Я заявіў ім, а таксама Прэзідэнту гэтай краіны, міністру замежных спраў, што Азербайджан адкрыты для ўсяго свету, у тым ліку для Францыі ў справе ўзаемнага супрацоўніцтва ва ўсіх галінах, у першую чаргу ў галіне эканомікі, гандлю, навукі, тэхнікі, культуры. Па сутнасці гэта адлюстравана ў падпісаным намі ўчора дагаворы. На сустрэчы з прадстаўнікамі дзелавых колаў я даў падрабязную інфармацыю аб эканамічным патэнцыяле Азербайджана, прыродных рэсурсах рэспублікі, яго прамысловым патэнцыяле. Гэта стварае магчымасць для супрацоўніцтва з Францыяй, укладання Францыяй на ўзаемавыгаднай аснове інвестыцый у эканоміку Азербайджана.

Сёння я правёў сустрэчу ў Акадэміі дыпламатыі, учора я сустрэўся з прадстаўнікамі дыпламатычнага друку. Я надаю вялікае значэнне гэтым сустрэчам, таму што яны даюць мне магчымасць інфармаваць грамадскасць Францыі аб далейшых шляхах развіцця Азербайджанскай дзяржавы, грамадства, аб цяжкім становішчы рэспублікі.

Знаходзячыся тут, я яшчэ больш пераканаўся ў тым, што сувязі паміж Азербайджанам і Францыяй былі вельмі слабымі, у Францыі вельмі мала інфармацыі пра Азербайджан. Неаб`ектыўная інфармацыя часам стварае ілжывае ўражанне аб нашай краіне, мерах Азербайджанскай дзяржавы. Таму лічу, што візіт у Францыю стварае не толькі цесныя ўзаемасувязі паміж кіраўнікамі дзвюх краін, падмурак для далейшага развіцця двухбаковых адносін, але і мае вялікае значэнне для таго, каб Францыя мела лепшае ўяўленне пра Азербайджан. Я не думаю, што за гэтыя дні ў нас атрымалася гэтага дасягнуць. Але, мяркую, мы заклалі аснову гэтай справы, што было нам вельмі неабходна.

Сёння і заўтра будуць праведзены сустрэчы. Напрыклад, заўтра я сустрэнуся са старшынёй Сената Францыі. Затым мы вернемся на Радзіму. Але я ўпэўнены, што ўся праведзеная намі за гэты перыяд праца прынясе свой ​​плён. Мы ў далейшым зробім усё для таго, каб максімальна эфектыўна выкарыстоўваць створаныя магчымасці для развіцця шматбаковага супрацоўніцтва паміж Азербайджанам і Францыяй, для таго, каб Азербайджан быў лепш прадстаўлены ў Францыі. 

Пытанне : Спадар Прэзідэнт, Вы той чалавек, які прыйшоў да ўлады ў такі час, калі ўжо пяць гадоў у Вашай краіне працягваўся канфлікт паміж Азербайджанам і Карабахам, Вы таксама той чалавек, які даў згоду на дыялог з усімі адпаведнымі бакамі, у тым ліку з бакамі ў Нагорным Карабаху. У верасні адбылася Ваша сустрэча з Тэр-Петрасянам. Некаторыя армянскія палітычныя дзеячы ў вузкім коле казалі мне, што яны вітаюць гэтую сустрэчу з Тэр-Петрасянам. Яны мне таксама казалі, што вайна скончыцца праз два месяцы. Па іх словах, гэта адбудзецца як па эканамічных прычынах, так і палітычных. Бо любая краіна, ўцягнутая ў вайну, мае эканамічную патрэбу і перажывае сацыяльны крызіс. Падпісанне мірнага дагавора было на карысць Азербайджана. Але Ваша сустрэча з Тэр-Петрасянам, якая павінна была адбыцца ў кастрычніку, была перанесена пасля бунту ў Маскве. Цяпер складваецца такое ўражанне, што палітычныя ўладныя колы Арменіі не настроены аптымістычна. Я хацеў бы ведаць, ці лічыце Вы, што падпісанне зараз мірнага дагавора больш не на карысць Азербайджана? 

Гейдар Аліеў: Я не згодны з другой часткай пытання. Бо сустрэча з Прэзідэнтам Арменіі Лявонам Тэр-Петрасянам не адкладзеная. Я стаў прыхільнікам дыялогу. Я сапраўды праклаў шлях для стварэння сувязі і дыялогу паміж Азербайджанам і кіруючымі сіламі Нагорнага Карабаха. У верасні я сустракаўся з Прэзідэнтам Лявонам Тэр-Петрасянам і быў гатовы сустракацца з ім і далей. Але гэтая сустрэча не адбылася па не залежных ад мяне прычынах, гэта з аднаго боку, у кастрычніку ўзброеная агрэсія Арменіі супраць Азербайджана набыла яшчэ большы маштаб. Армянскія ўзброеныя фарміраванні перайшлі ў наступ на Фізулінскі, Джабраільскі, Губадлінскі і Зангіланскі раёны Азербайджана, акупавалі іх. Падчас гэтых баявых дзеянняў я некалькі разоў гаварыў па тэлефоне з Лявонам Тэр-Петрасянам. Ён абяцаў спыніць наступленне. Але яго абяцанні засталіся нявыкананымі. Не ведаю, можа таму, што ён не змог гэтага зрабіць, можа, ёсць іншыя прычыны гэтага. Таму наш дыялог працягваецца. 

Я не адступіў ад тых пазіцый. Але калі вяліся перамовы, пасля падпісання Пагаднення паміж Азербайджанам і Нагорным Карабахам аб спыненні агню было пачата чарговае наступленне, якое скончылася акупацыяй Зангіланскага раёна. Жыхары гэтага раёна ў такую ​​зіму вымушаныя былі пераплысці раку Араз і перайсці на тэрыторыю Ірана. Вы ўяўляеце, прыблізна 60 тысяч насельніцтва Зангіланскага раёна перайшлі Араз і перайшлі ў Іран, а прайшоўшы яго тэрыторыю, вярнуліся ў Азербайджан, і цяпер яны знаходзяцца ў розных раёнах рэспублікі. Большасць з іх жыве ў палатках. Гэтага не павінна было здарыцца. Таму я не адышоў ад тых пазіцый. Але, паўтараю, што пры правядзенні перагавораў аб прыпыненні агню і ўжо пасля дасягнення пагаднення пачаліся новыя наступленні. Гэтыя наступленні, вядома, ускладнілі сітуацыю. 

Пытанне: Дазвольце прадставіцца: былы аспірант гістарычнага факультэта універсітэта, цяпер аспірант Сарбонскага універсітэта Авіл Керымаў. Я хацеў бы задаць Вам два пытанні. Першае пытанне палітычнага характару. Азербайджан да гэтага часу не мае палітычнага прадстаўніцтва ў Францыі, для спынення прэтэнзій, накіраваных супраць інтарэсаў Азербайджанскай Рэспублікі. Таму было б добра, калі б былі прыняты практычныя меры, асабліва адкрыццё палітычнага прадстаўніцтва ў Францыі. Ці абмяркоўваліся гэтыя пытанні ў час Вашай сустрэчы са спадаром Мітэранам? Другое пытанне культурнага характару. Як я ведаю, Вамі быў падпісаны таксама Дагавор аб культурных сувязях з Французскай Рэспублікай, абменах ў галіне культуры. Мяне цікавіць пытанне аб абмене студэнтамі. Наколькі практычна будуць ажыццяўляцца гэтыя абмены? Бо, як мне вядома, я адзіны студэнт з Азербайджана, ганараваны стыпендыяй французскага ўрада. У мінулым годзе я прайшоў конкурс, ужо другі год я жыву тут, у Францыі і, можна сказаць, не маю ніякіх сувязяў з нашай краінай. У цяперашні час я працую над дысертацыяй «Азербайджан ў сістэме пасляваеннага мірнага ўрэгулявання ў 18-20-х гадах». 

Гейдар Аліеў: Адкрыццё пасольства Азербайджана ў Францыі ўжо вырашанае пытанне. У Азербайджане дзейнічае пасольства Францыі. І тут, у Парыжы, таксама павінна ажыццяўляць дзейнасць пасольства, але на ўзаемнай аснове. Гэта ўжо наша памылка, што пасольства да гэтага часу не адкрытае. Я думаю, што гэтае пытанне будзе вырашана ў бліжэйшы час. Таму не было неабходнасці абмяркоўваць яго з Прэзідэнтам Францыі. Што ж тычыцца культурнага абмену, абмену студэнтамі, так, мы падпісалі Дагавор аб эканамічным, навукова-тэхнічным, культурным супрацоўніцтве. У дагаворы , натуральна, прадугледжаны абмен студэнтамі. Думаю, што нашы адпаведныя міністэрствы і галоўныя ўпраўленні ўшчыльную зоймуцца гэтымі пытаннямі на падставе гэтага дагавора. Да гэтага часу такой дамовы не мелася. Відаць, па гэтай прычыне не было магчымасці займацца гэтымі пытаннямі. Пасля адкрыцця пасольства і пачатку ажыццяўлення намі палажэнняў Дагавора гэтыя пытанні будуць вырашаны.

Пытанне: Газета «Известия». Спадар Прэзідэнт, Вы выдатна знаёмыя з Расіяй, асабліва па Вашай мінулай дзейнасці, таму мяне цікавяць вынікі выбараў, праведзеных нядаўна ў Расіі, Ваш аналіз і меркаванне пра поспехі Жырыноўскага. Ці паўплываў вынік гэтых выбараў на адносіны паміж Расіяй і Азербайджанам? Ці атрымалі Вы нейкі ўрок з вынікаў гэтых выбараў, ці ёсць такія палітычныя дзеячы на палітычнай арэне Азербайджана, погляды якіх у чымсьці былі б блізкія да поглядаў Жырыноўскага? Дзякуй. 

Гейдар Аліеў: Я б не хацеў зараз ацэньваць вынікі выбараў у Расіі ці аналізаваць гэтыя вынікі, бо Расія яшчэ сама павінна прааналізаваць і ацаніць іх. Што ж тычыцца пытання, змяніліся ці не адносіны паміж Азербайджанам і Расіяй пасля гэтых выбараў, то я б адказаў на яго так: не, не змяніліся, адносіны засталіся на ранейшым узроўні. А зараз пра пытанне, ці ёсць у Азербайджане асобы, погляды якіх блізкія да поглядаў лідэра Ліберальна-дэмакратычнай партыі Расіі. У цяперашні час у Азербайджане зарэгістравана каля 40 партый. Погляды многіх мне не вядомыя. Таму я не магу сказаць, ёсць такія асобы ці не. Мне складана казаць пра гэта. 

Пытанне: Спадар Прэзідэнт, я прадстаўляю ў Парыжы азербайджанскую арганізацыю па правах чалавека і абароне азербайджанцаў. У мяне да Вас чатыры пытанні. Спадар Прэзідэнт, ці думалі Вы пра азербайджанцаў, якія пражываюць за мяжой , ці думалі Вы аб магчымасці даць ім азербайджанскае грамадзянства? Другое пытанне. Вы ведаеце, што ўся абстаноўка ў Нагорным Карабаху пастаянна абмяркоўваецца ў Францыі, аднак удзень і ўначы вядзецца армянская прапаганда, а сігналы нашых перадач заглушаюцца. Таму я хацеў бы ведаць, ці нагадалі Вы пры сустрэчы з Прэзідэнтам Мітэранам аб пытанні падаўлення вяшчання гэтых перадач? Па-трэцяе, Вы размаўляецце на рускай ... 

Г.Аліеў: Я адразу ж адкажу на Ваша апошняе пытанне, чаму я размаўляю на рускай. У нас сапраўды цудоўная мова і я люблю азербайджанскую мову. Гэта дзяржаўная мова Азербайджана, у краіне я выступаю і кажу толькі на азербайджанскай мове. Але тут, у Францыі, па-першае, ёсць шмат людзей, як я адчуў, якія ведаюць рускую мову. Значыць, яны непасрэдна ад мяне атрымліваюць інфармацыю. Па-другое, перакладчык спадара Мітэрана перакладае толькі з французскай мовы на рускую і з рускай мовы на французскую. Таму я не хацеў парушаць існуючы тут парадак. Акрамя гэтага, руская мова адна з вядомых у свеце моў, таксама як англійская, французская. Вось толькі што сімпатычная дзяўчына выступіла на французскай мове, я б таксама мог у яе спытаць, чаму яна не звярнулася да мяне на азербайджанскай. 

А зараз я адкажу на другое пытанне – на пытанне аб азербайджанцах, якія пражываюць за межамі Азербайджана. Рэч ў тым, што азербайджанцаў, якія пражываюць за межамі краіны, нямала. Большасць з іх наогул ніколі не пражывала на тэрыторыі Азербайджана, які цяпер з`яўляецца незалежнай дзяржавай. Нягледзячы на гэта, калі азербайджанец, які пражывае за межамі нашай краіны, жадае атрымаць азербайджанскае грамадзянства, думаю, тут не можа быць ніякіх перашкодаў. 

Што тычыцца пытання аб тым, што прыхільнікі армян у сувязі з Нагорным Карабахам вядуць тут надзвычай шмат перадач, а сігналы перадач, якія хочуць весці азербайджанцы, заглушаюцца, то гэта не тое пытанне, якое я павінен абмяркоўваць са спадаром Мітэранам. Вядома, што ў Францыі вельмі мала азербайджанцаў, армян жа шмат, да таго ж яны займаюць даволі высокія пасады і ў бізнэсе, і ў дзяржаўных органах, і ў сродках масавай інфармацыі. Відаць, армяне выкарыстоўваюць гэтае становішча. Таму азербайджанцы, якія пражываюць у Францыі, павінны аказваць большы ўплыў на грамадска-палітычнае жыццё Францыі. Калі будзе так, то сігналы перадач азербайджанцаў тут не будуць заглушацца. Я ўсімі спосабамі буду дапамагаць вяшчанню гэтых перадач. 

Я даў указанне міністру замежных спраў аб гуманітарнай дапамозе, якую Вы хочаце адправіць азербайджанскім бежанцам. Сёння я яшчэ раз нагадаў яму, каб ён абавязкова падтрымаў з Вамі сувязь, каб Вы змаглі адправіць гэтую дапамогу. 

Сёння я павінен сустрэцца з міністрам знешніх эканамічных сувязяў. Дзякую за Вашу ўвагу. Думаю, што нашы сувязі будуць працягвацца. Я выказваю сваю павагу работнікам друку і спадзяюся, што незалежна ад нацыі, яны дадуць аб`ектыўную інфармацыю. Вялікі дзякуй.